Οι τραυματισμοί των ματιών
Συγγραφέας Νικόλαος Χόντος Γράφτηκε στις ,
Οι τραυματισμοί των ματιών είναι αρκετά συνηθισμένοι και μερικές φορές πολύ σοβαροί. Έχει υπολογιστεί ότι σχεδόν οι 5 στους 10 συμβαίνουν στο σπίτι και η συντριπτική πλειοψηφία σε παιδιά. Το 90% των τραυματισμών αυτών θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν ελαμβάνοντο μέτρα πρόληψης.
1. Απόπτωση επιθηλίου (εκδορά) του κερατοειδούς, της επιφανειακής δηλαδή στοιβάδας του διαφανούς τμήματος του ματιού {περισσότερα για τον κερατοειδή εδώ}.
Το επιθήλιο έχει λειτουργία αντίστοιχη με αυτή του δέρματος. Ο κερατοειδής μπορεί να γδαρθεί ή να κοπεί, αν έρθει σε επαφή με κόκκους άμμου, σκόνης, μικρά κομάτια ξύλου, γυαλιού, μετάλλου, ή με την άκρη ενός φύλλου χαρτιού. Όταν τραυματιστεί (ο τραυματισμός συνήθως είναι επιφανειακός) προκαλείται οξύς πόνος με έντονη αίσθηση ξένου σώματος, έντονη ευαισθησία στο φως, ερυθρότητα, δακρύροια, οίδημα στα βλέφαρα.
Το μάτι ανοίγει δύσκολα και η όραση επηρεάζεται.
Απόπτωση του επιθηλίου του κερατοειδούς όπως φαίνεται στο μικροσκόπιο με χρήση ειδικής χρωστικής.
Η μορφή αυτή τραυματισμού αποτελεί πύλη εισόδου βακτηρίων και μυκήτων με πιθανό αποτέλεσμα την επιμόλυνση του τραύματος σε λιγότερο από 24 ώρες.
Στις περιπτώσεις αυτές μην πιέζετε και μην τρίβετε το μάτι σας, διότι μπορεί να επιδεινώσετε τον τραυματισμό του κερατοειδούς.
Μη βάλετε πιεστικό επίδεσμο ή πάγο.
Εάν υπάρχει ξένο σώμα μην προσπαθήσετε να το αφαιρέσετε με αυτοσχέδια εργαλεία, γιατί έτσι το ξένο σώμα μπορεί να τραυματίσει τον κερατοειδή χιτώνα ή να εισχωρήσει στο βολβό .
Ξεπλένετε με φυσιολογικό ορό υπό πίεση (με σύριγγα που έχουμε αφαιρέσει την βελόνη).
Εάν δεν υπάρχει δυνατότητα καθαρισμού, η ενστάλαξη αντιβιοτικού κολλυρίου ή τεχνιτών δακρύων είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.
Μην χρησιμοποιήσετε τοπικά αναισθητικά κολλύρια εάν δεν επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας.
Αν ο πόνος, τα προβλήματα όρασης και το κοκκίνισμα δεν υποχωρούν, ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια.
Ο επιμελής καθαρισμός του τραύματος από οφθαλμίατρο και η χορήγηση (τοπικής συνήθως) φαρμακευτικής αγωγης επιβάλλεται. Η πλήρης και κατά το δυνατόν γρήγορη αποκατάσταση είναι σημαντική για την διατήρηση της διαφάνειας του κερατοειδούς.
2. Ξένο σώμα στην επιφάνεια του ματιού.
Τα σωματίδια σκόνης ή μια βλεφαρίδα που έρχονται σε επαφή με το μάτι, συνήθως παρασύρονται και καθαρίζονται από τα δάκρυα που προκαλούνται από τον έντονο ερεθισμό και τον πόνο.
Συχνά το ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων απομακρύνει το ξένο σώμα.
Μπορείτε να βοηθήσετε ανασηκώνοντας και τραβώντας απαλά το επάνω βλέφαρο προς τα κάτω ή υγραίνοντας το μάτι με τεχνητά δάκρυα.
Η αίσθηση “κάτι έχω στο μάτι” παραμένει για αρκετή ώρα μετά τον τραυματισμό, ακόμη και αν έχει απομακρυνθεί το ξένο σώμα.
Αν ο πόνος, τα προβλήματα όρασης και το κοκκίνισμα δεν υποχωρούν, ζητήστε ιατρική βοήθεια.
Αν το σωματίδιο είναι μεγάλο ή είναι σφηνωμένο και δεν αποβάλλεται με τα δάκρυα τότε είναι πιθανό να έχει προκληθεί τραυματισμός.
Σε αυτή την περίπτωση ξεπλένετε με φυσιολογικό ορό υπό πίεση (με σύριγγα που έχουμε αφαιρέσει την βελόνη) ή με νερό της βρύσης.
Εάν δεν υπάρχει δυνατότητα καθαρισμού, η ενστάλαξη αντιβιοτικού κολλυρίου ή τεχνιτών δακρύων είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.
Στη συνέχεια κρατήστε το μάτι κλειστό χωρίς πίεση, τοποθετώντας μια μικρή γάζα ή ένα καθαρό χαρτομάντιλο πάνω από το βλέφαρο και ζητήστε ιατρική βοήθεια.
Μεταλλικά ξένα σώματα μπορούν να δημιουργήσουν γύρω τους ένα δαχτυλίδι σκουριάς και μία σημαντική αδιάφανη ουλή. Είναι πολύ σημαντικό ο γιατρός σας να αφαιρέσει αυτά τα ξένα σώματα, το συντομότερο δυνατό.
Μην χρησιμοποιήσετε τοπικά αναισθητικά κολλύρια εάν δεν επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας.
Γενικότερα αποφύγετε τις “ηρωικές προσπάθειες” για τους ειδικούς.
3. Αιμορραγία υπό τον επιπεφυκότα (υπόσφαγμα):
Επιπεφυκότας είναι ο διαφανής χιτώνας που καλύπτει τον λευκό χιτώνα του οφθαλμού (σκληρό). Χτύπημα στο μάτι μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία ανάμεσα στους δύο αυτούς χιτώνες, η οποία συνήθως είναι εντυπωσιακή και ανησυχεί αρκετά τους οικείους. Αν ο τραυματισμός αφορά μόνο τους επιφανειακούς ιστούς δεν υπάρχει πόνος και δεν επειρεάζεται η όραση. Η αιμορραγία συνήθως απορροφάται μέσα σε 1-2 εβδομάδες ακόμα και χωρίς θεραπεία. Προληπτικά συνιστάται οφθαλμολογική εξέταση για να αποκλειστεί σοβαρότερη βλάβη.
Υπόσφαγμα, (δραματικός ως προς την ονομασία μόνον όρος) μπορεί να εμφανιστεί και αυτόματα, χωρίς δηλαδή να προηγηθεί τραυματισμός. Συμβαίνει συχνότερα σε ασθενείς με διαταραχές στην πήξη του αίματος, ή σε αυτους που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή. Η τυχόν διερεύνηση θα πρέπει να γίνει σε αυτήν την κατεύθυνση.
4. Τραυματική ιριδοκυκλίτιδα και ύφαιμα.
Είναι η μετατραυματική φλεγμονή της ίριδας και των κοντινών ιστών, με παρουσία αίματος στον πρόσθιο θάλαμο (τον χώρο μεταξύ του κερατοειδούς και της ίριδας). Μερικές φορές συνοδεύεται από μερική περιφερική απόσπαση (“εκρίζωση”)της ίριδας. Συνήθως προκαλείται από τραυματισμό στο μάτι, χωρίς να αποκλείονται άλλες αιτίες (ύφαιμα απο νεοαγγείωση της ίριδας σαν πιθανό αποτέλεσμα ισχαιμιών του αμφιβληστροειδούς π.χ. διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας).
Η εμφάνιση του υφαίματος διακυμαίνεται από μικροσκοπική, ορατή μόνο με εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία (ερυθροκύτταρα που κυκλοφορούν στο υδατοειδές) και καθολική, που γεμίζει ολόκληρο τον πρόσθιο θάλαμο.
Το ύφαιμα είναι επείγουσα κατάσταση και απαιτείται άμεσος οφθαλμολογικός έλεγχος και φροντίδα.
5. Εκχύμωση.
Σε περίπτωση τραυματισμού στην περιοχή του ματιού, ο οστέινος κόγχος τις περισσότερες φορές θα προστατέψει το βολβό, αλλά δεν θα εμποδίσει τον σχηματισμό οιδήματος και εκχύμωσης (“μαύρο μάτι” – μώλωπας) λόγω της αιμορραγίας των αγγείων που βίσκονται κάτω από το δέρμα της περιοχής. Ένα “μαύρο μάτι” δείχνει τρομακτικό, αλλά σπάνια πρόκειται για κάτι σοβαρό.
Εάν κάποιος δεχτεί χτύπημα στο μάτι, τοποθετήστε κρύα επιθέματα για μισή ώρα, ώστε να περιοριστούν το οίδημα και ο μώλωπας. Στην συνέχεια κλείστε το μάτι και ζητείστε ιατρική βοήθεια.
6. Θλαστικό τραύμα (κόψιμο) στο βλέφαρο:
Αρκετά συχνά, συνήθως τα παιδιά τραυματίζονται στα βλέφαρά τους. Είναι συνήθη τα περιστατικά τραυματισμών στο παιχνίδι με φίλους, με το σκύλο ή άλλο κατοικίδιο. Τα μικρά κοψίματα (αμυχές) συνήθως επουλώνονται γρήγορα και εύκολα. Καλό είναι βέβαια να γίνει μια προληπτική οφθαλμολογική εξέταση ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα σοβαρότερου τραυματισμού που αφορά και στο μάτι. Ένα βαθύ ολικού πάχους θλαστικό τραύμα του βλεφάρου μπορεί να επηρεάζει το μάτι και την αποχετευτική δακρυϊκή οδό και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί χειρουργικά.
Άλλες λιγότερο συχνές μετετραυματικές καταστάσεις:
Τραυματική βλεφαρόπτωση.
Προσωρινή παράλυση οφθαλμικών μυών.
Τραυματικός καταρράκτης.
Υπεξάρθρημα φακού.
Αιμορραγία υαλοειδούς.
Ρήξη χοριοειδούς.
Οίδημα οπισθίου πόλου (οίδημα Berlin) – τραυματική αμφιβληστροειδοπάθεια (μπορεί να προκληθεί σε κάθε αμβλύ τραύμα του ματιού).
Ρωγμή – αποκόλληση αμφιβληστροειδούς.
Κάταγμα του κόγχου (συχνότερο το κάταγμα εδάφους του κόγχου που μπορεί να προέλθει από χτύπημα με μπαλάκι του τέννις).
Πρόληψη
Στο σπίτι:
Θυμηθείτε ότι οι τραυματισμοί στο μάτι μπορεί να προέρχονται από απρόσμενες πηγές, όπως τα νύχια ενός μωρού, τα φύλλα και τα κλαδιά των φυτών.
Να επιτηρείτε τα παιδιά την ώρα που παίζουν. Μην αφήνετε τα μικρά παιδιά να παίζουν με παιχνίδια που προορίζονται για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.
Μην τους αγοράζετε παιχνίδια που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό στα μάτια, όπως όπλα, πλαστικά ξίφη, ή παιχνίδια που εκσφενδονίζουν εξαρτήματα (σφεντόνες, τόξα).
Προσοχή στα κατοικίδιά σας (μερικές φορές γίνονται επιθετικά)!
Μη δίνετε στα παιδιά πυροτεχνήματα.
Αν έχετε παιδιά νηπιακής ηλικίας, καλύψτε τις γωνίες των επίπλων με προστατευτικό υλικό, απομακρύνετε τα παιχνίδια από τις σκάλες και μην αφήνετε εκτεθειμένα αιχμηρά αντικείμενα.
Μάθετε στο παιδί να χρησιμοποιεί σωστά το μαχαίρι και το πιρούνι, εφόσον η χρήση τους προβλέπεται για την ηλικία, την σωματική και νοητική τους ανάπτυξη.
Μάθετε του πώς να χρησιμοποιεί σωστά το ψαλίδι για τις δημιουργικές δραστηριότητες και μην το αφήνετε ποτέ χωρίς επίβλεψη. Κάντε χρήση ψαλιδιών με παιδική ασφάλεια.
Εξω από το σπίτι:
Όταν μετακινείστε με το αυτοκίνητο, μην επιτρέπετε στο παιδί σας να βγάζει το κεφάλι του έξω από το παράθυρο γιατί μπορεί να μπουν στα μάτια του έντομα, σκουπιδάκια ή σκόνη.
Στον κήπο:
Κατά τη χρήση μηχανών κουρέματος του γρασιδιού, κοπτικών εργαλείων, μηχανών κλαδέματος, πρέπει οπωσδήποτε να απομακρύνετε τα παιδιά και να φοράτε μάσκα ή προστατευτικά γυαλιά.
Πριν χρησιμοποιήσετε τέτοια εργαλεία, είναι καλό να κοιτάζετε προσεκτικά εάν υπάρχουν πέτρες, χώμα ή άλλα αντικείμενα που θα μπορούσαν να εκτιναχθούν και να κτυπήσουν το πρόσωπο και τα μάτια. Προσοχή στα φύλλα και τα κλαδιά των φυτών.
Στην εργασία:
Να φοράτε γυαλιά κάθε φορά που χρησιμοποιείτε ηλεκτρικά εργαλεία και εργαλεία χειρός. Πολλοί από τους πιο σοβαρούς τραυματισμούς ματιών προκαλούνται σε άτομα που χρησιμοποιούν σφυριά.
Προσοχή σε σκόνη, εξατμίσεις, μικρά θραύσματα αντικειμένων, που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς.
