Λίγα λόγια για την παχυσαρκία και το επιθυμητό βάρος
Συγγραφέας Ιωάννης Ανθούλας Γράφτηκε στις ,
Η παχυσαρκία αποτελεί σήμερα το σπουδαιότερο και συχνότερο διατροφικό πρόβλημα των προηγμένων καταναλωτικών κοινωνιών. Χαρακτηρίζεται από την παθολογική εκείνη κατάσταση, κατά την οποία υπάρχει περισσότερο λίπος στο ανθρώπινο σώμα, από εκείνο που θεωρείται απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία του. Ήδη η χώρα μας κατέχει τη 2η θέση σε παχυσαρκία παγκοσμίως και την 1η θέση στην Ευρώπη σε παιδική παχυσαρκία.
Η αιτιολογία της παχυσαρκίας δεν είναι απολύτως γνωστή και μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Ο σπουδαιότερος όμως είναι η πρόσληψη με τη διατροφή μεγαλύτερου αριθμού θερμίδων από εκείνον που απαιτείται για τις θερμιδικές ανάγκες του ατόμου. Έτσι λοιπόν η παχυσαρκία οφείλεται σε ένα πλεόνασμα θερμίδων που προσλαμβάνεται από τις τροφές όλων των ειδών, χωρίς να υπάρχει επιστημονική απόδειξη ότι ορισμένα τρόφιμα ή ο συνδυασμός κάποιων τροφίμων οδηγούν σ’ αυτή. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι το συνολικό ποσό των θερμίδων και όχι η πηγή από την οποία προήλθε αυτό. Ακόμη, ο σημερινός τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, τα λίγα και μεγάλα γεύματα λόγω του φόρτου εργασίας, την αφθονία και την ποικιλία των τροφίμων και κυρίως των πρόχειρων γευμάτων, καθώς και η λήψη κάποιων φαρμάκων και ορισμένες ορμονικές διαταραχές (π.χ. υποθυρεοειδισμός), συντελούν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας.
Πέρα από τους παράγοντες αυτούς της παχυσαρκίας, είναι γεγονός ότι ορισμένα άτομα ίσως έχουν την τάση να αποθηκεύουν λίπος ευκολότερα από άλλα άτομα, χωρίς να παρατηρούνται διαφορές στο επίπεδο της καταναλώσιμης τροφής ή της φυσικής τους δραστηριότητας. Έχει παρατηρηθεί ακόμη ότι ορισμένα άτομα καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής χωρίς να βάζουν βάρος, ενώ άλλα βάζουν καταναλώνοντας πολύ μικρότερη ποσότητα τροφής, έχοντας όμως το ίδιο περίπου επίπεδο φυσικής δραστηριότητας. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί ως ένα βαθμό από το γεγονός ότι ο ρυθμός μεταβολισμού, δηλαδή οι καύσεις, είναι ξεχωριστός για κάθε άτομο.
Το ιδανικό ή επιθυμητό βάρος του ατόμου είναι κάτι πολύ σχετικό. Είναι το βάρος στο οποίο το άτομο αισθάνεται όμορφα με τον εαυτό του και έχει την καλύτερη φυσική κατάσταση και υγεία. Ένας πρόχειρος υπολογισμός του επιθυμητού βάρους είναι ο εξής: (ανάστημα σε cm – 100) – 10% για τις γυναίκες και –5% για τους άντρες. Ένας δείκτης σωστού σωματικού βάρους είναι ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) = βάρος σε kgr / ύψος2 σε m. Όταν ο δείκτης ΒΜΙ είναι 18,6-24,9 το άτομο βρίσκεται σε φυσιολογικά όρια βάρους. Από 25-29,9 θεωρείται υπέρβαρο. Από 30-34,9 έχει παχυσαρκία πρώτου βαθμού, από 35-39,9 παχυσαρκία δευτέρου βαθμού και τέλος όταν ο δείκτης είναι >40, τότε η παχυσαρκία είναι τρίτου βαθμού, που θεωρείται και παθολογική παχυσαρκία.
Ο πιο σωστός όμως τρόπος καθορισμού του επιθυμητού βάρους γίνεται με βάση το ποσοστό λίπους του σώματος, που εύκολα υπολογίζεται με μια λιπομέτρηση. Οι άντρες ηλικίας 17-29 ετών έχουν επιθυμητό όριο λίπους 14-20%, ενώ ηλικίας 30-69 ετών 17-23%. Για τις γυναίκες ηλικίας 17-29 ετών το επιθυμητό όριο λίπους είναι 17-24% και για ηλικίες 30-69 ετών 20-27%. Τα όρια αυτά δεν ισχύουν για τους αθλητές, αφού το ποσοστό λίπους του σώματός τους είναι πολύ χαμηλότερο.
Είναι γνωστό ότι καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει, αυξάνεται και το βάρος του. Αυτό συμβαίνει γιατί μειώνεται η φυσική δραστηριότητα και ο μεταβολισμός του (καύσεις). Δηλαδή με το πέρασμα του χρόνου χρειαζόμαστε λιγότερες θερμίδες γιατί ξοδεύουμε λιγότερες. Το σωστό είναι να διατηρούμε το κανονικό βάρος που έχουμε στην ηλικία των 25 ετών για όλη μας τη ζωή αν είναι δυνατό. Επίσης, όλοι λίγο πολύ έχουμε παρατηρήσει ότι δε ζυγίζουμε το ίδιο, το απόγευμα ή βράδυ όπως το πρωί και αυτό γιατί έχουμε αυξομειώσεις βάρους της τάξης του 0,5-1,5 kgr την ημέρα. Άτομα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα υδατανθράκων, γλυκών, αλατιού και δεν έχουν σταθερό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, έχουν ακόμη μεγαλύτερη διακύμανση βάρους. Αυτές οι αυξομειώσεις βάρους οφείλονται στην ανακατανομή των υγρών-νερού του σώματος. Μια χαρακτηριστική κατακράτηση υγρών-νερού συμβαίνει σε όλες τις γυναίκες κατά την έμμηνο ρύση.
Για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας έχουν δοκιμαστεί και δοκιμάζονται πολλοί τρόποι θεραπείας, αλλά συνήθως τα αποτελέσματα είναι φτωχά έως απογοητευτικά. Ο πιο σωστός και ορθόδοξος τρόπος είναι μια δίαιτα χαμηλή σε θερμίδες και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας με τη σωματική άσκηση. Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι κάθε άνθρωπος έχει το δικό του μεταβολικό ρυθμό, συνήθειες, προτιμήσεις και τρόπο ζωής και επομένως τη δική του δίαιτα. Μια τέτοια δίαιτα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ποικιλία, γευστικότητα, απλότητα στον τρόπο παρασκευής των γευμάτων, αλλά και στην επιλογή των τροφίμων, ούτως ώστε να έχει διάρκεια και να βοηθήσει τα άτομο να αποκτήσει σωστές διατροφικές συνήθειες εφ’ όρου ζωής. Με το θέμα του αδυνατίσματος όμως θα ασχοληθούμε εκτενέστερα στο επόμενο άρθρο.
