ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΙΣΧΙΟΥ ΚΑΙ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ
Συγγραφέας Ιωάννης Διονυσιώτης Γράφτηκε στις ,
Αποκατάσταση είναι η θεραπευτική διαδικασία που έχει στόχο να βοηθήσει το άτομο στην επανάκτηση του καλύτερου δυνατού της προηγούμενης λειτουργικής κατάστασης.
Αποκατάσταση μετά κάταγμα του ισχίου
Στόχος της Αποκατάστασης μετά από κάταγμα του ισχίου είναι η επανάκτηση της λειτουργικότητας του μέλους και της γενικής δραστηριότητας του ασθενούς. Σχετικά με την Αποκατάσταση των ασθενών με κάταγμα του ισχίου υπάρχουν συμπεράσματα από κλινικές μελέτες υψηλής αξιοπιστίας με οδηγίες που συνιστούν πολυπαραγοντική Αποκατάσταση ,δηλαδή συνδυασμό ιατρικής, κοινωνικής, εκπαιδευτικής και επαγγελματικής παρέμβασης για την επανεκπαίδευση του ατόμου στο υψηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας
Οι στόχοι της μετεγχειρητικής Αποκατάστασης είναι οι κάτωθι:
ανακούφιση από το άλγος,
πρόληψη καρδιοπνευμονικών επιπλοκών,
προφύλαξη από την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση,
επίτευξη του μεγίστου δυνατού εύρους κίνησης της άρθρωσης
επίτευξη και διατήρηση της ικανότητας σύσπασης και χάλασης των μυών του ισχίου
ενδυνάμωση των εξασθενημένων μυών επίτευξη φυσιολογικής βάδισης ,
αύξηση της συνολικής δύναμης και αντοχής και
βελτίωση της αυτοεξυπηρέτησης του ατόμου.
Παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό των θεραπευτικών στόχων και επηρεάζουν το λειτουργικό αποτέλεσμα είναι τα συνοδά νοσήματα, η ύπαρξη άνοιας ,το φύλο, ο τύπος του κατάγματος και η καθυστέρηση του χειρουργείου.
Για τις πρώτες 1-3 μέρες μετά το χειρουργείο σημαντικό στοιχείο είναι η έναρξη ασκήσεων αναπνοής με στόχο την παροχέτευση των εκκρίσεων και την πρόληψη επιπλοκών από τους πνεύμονες (ατελεκτασίες κ.τ.λ). Επιτρέπεται η έναρξη της κινητοποίησης από τους θεραπευτές στα μη πληγέντα μέρη του σώματος (έκταση, προσαγωγή, έσω-έξω στροφή) με υποβοηθούμενες ενεργητικές ασκήσεις εύρους κίνησης, ενώ γίνεται προσπάθεια να λυγίσει ο ασθενής με βοήθεια το χειρουργημένο πόδι 3 ή 4 φορές. Οι ασκήσεις αυτές βελτιώνουν την κυκλοφορία στα κάτω άκρα και εμποδίζουν τις θρομβώσεις.
Στο χειρουργημένο μέλος εκτελούνται σε ύπτια θέση ενεργητικές ασκήσεις ποδοκνημικής – τύπου «αντλίας» με αργή κίνηση-πίεση στο πέλμα προς τα κάτω (πελματιαία κάμψη)και προς τα πάνω (ραχιαία κάμψη), περιστροφές της ποδοκνημικής και λύγισμα γόνατος .Επίσης κατά το ίδιο διάστημα μπορούν να πραγματοποιηθούν ασκήσεις για τους μυς του ισχίου και του μηρού (ισομετρικές ασκήσεις υπομέγιστης έντασης των μυών του ισχίου -γλουτιαίων, απαγωγών-και του τετρακέφαλου).
Ένα ακόμη στοιχείο του προγράμματος ενδυνάμωσης είναι οι ασκήσεις για τα χέρια και τον κορμό. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των χεριών περιλαμβάνονται στο μετεγχειρητικό πρόγραμμα με στόχο την εξασφάλιση δύναμης στα άνω άκρα για τις μετακινήσεις στο κρεβάτι ,για την άρση από την καρέκλα και για τη μετέπειτα βάδιση με περιπατητήρα (πι) ή βακτηρία. Επίσης, το πρόγραμμα περιλαμβάνει ενδυνάμωση των κοιλιακών και των ραχιαίων μυών στην αρχή ισομετρικά και στη συνέχεια ενεργητικά για αποφυγή προβλημάτων από την οσφύ κατά την περίοδο της μερικής φόρτισης.
Μόλις ο ασθενής εμφανίσει επαρκή εγρήγορση και δεκτικότητα ακολουθεί εκπαίδευση στους περιορισμούς κινητικότητας που είναι οι ακόλουθοι :
καμία προσαγωγή του χειρουργημένου μέλους που να υπερβαίνει την ουδέτερη θέση (2 εβδομάδες αυστηρά),
όχι κάμψη του ισχίου >70°-90°,
όχι σκύψιμο προς το πάτωμα,
αποφυγή να ξαπλώνει στο πλευρό επί του χειρουργημένου ισχίου (2 εβδομάδες αυστηρά),
αποφυγή υπερέκτασης του ισχίου και
αποφυγή τοποθέτησης των ποδιών χιαστί (σταυροπόδι).
Tην 3η μετεγχειρητική ημέρα προγραμματίζεται η εκπαίδευση στην καθιστή θέση . Κατά την έγερση δεν επιτρέπεται η κάμψη του ισχίου άνω των 90 μοιρών (κίνδυνος εξαρθρήματος). Κατά τη διάρκεια της τοποθέτησης του στην καθιστή θέση ,ο ασθενής πρέπει να κινείται με το κάτω άκρο σε απαγωγή.
Στη συνέχεια θα ακολουθήσει η έγερση του ασθενούς και η φόρτιση. Στη μερική φόρτιση η δύναμη με την οποία ο ασθενής θα πατήσει το χειρουργημένο πόδι είναι της τάξης του 20-50% του σωματικού βάρους (Σ.Β)., στην φόρτιση αντοχής στο 50-100% του Σ.Β. και στην πλήρη φόρτιση στο 100% Σ.Β. Η μερική φόρτιση διατηρείται για 6-12 εβδομάδες.
Οι περισσότεροι ασθενείς θα βαδίσουν αρχικά με πι και κατόπιν με βακτηρίες. Σε αυτή την περίοδο η μερική φόρτιση επιτρέπει στο ισχίο να δεχτεί δυνάμεις βάρους 30 κιλών. Στη συνέχεια οι ασθενείς θα βαδίσουν με βακτηρία για 4-6 εβδομάδες ακόμη ενώ η πλήρης φόρτιση χωρίς βοήθημα προγραμματίζεται μετά την πάροδο 3 μηνών.
Η Αποκατάσταση βοηθά και στην πρόγνωση της λειτουργικής κατάστασης του ασθενούς με κάταγμα του ισχίου.
Προγνωστικούς παράγοντες μειωμένης λειτουργικής ικανότητας 6 μήνες μετά από κάταγμα ισχίου συνιστούν η μεγάλη ηλικία, ο τύπος του κατάγματος (διατροχαντήρια) ,η διακομιδή σε νοσηλευτική μονάδα, η κατάθλιψη προ του κατάγματος.
Προγνωστικούς παράγοντες ανεξαρτητοποίησης συνιστούν η ηλικία μικρότερη των 85 ετών , η ανεξάρτητη βάδιση προ χειρουργείου, η ανεξάρτητη πραγματοποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων προ του χειρουργείου, η συμβίωση με άλλα άτομα και η ανεξάρτητη βάδιση κατά το εξιτήριο .
Αποκατάσταση μετά από κάταγμα σπονδύλου
Στην οστεοπόρωση το ένα τέταρτο των γυναικών >50 ετών έχουν ένα ή περισσότερα σπονδυλικά κατάγματα.
Μετά κάταγμα σπονδύλου η παραμονή επί κλίνης διαρκεί συνήθως (3-4 μέρες) .Στη φάση αυτή είναι απαραίτητες οι αναπνευστικές ασκήσεις. Όταν ο / η ασθενής φτάσει σε σημείο να γυρνά στο στρώμα χωρίς πόνο ήρθε η ώρα της κινητοποίησης που περιλαμβάνει καθιστή θέση ή έγερση για 10 λεπτά πολλές φορές την ημέρα. Στο στάδιο αυτό είναι αναγκαίες καθημερινές ασκήσεις διάτασης της σπονδυλικής στήλης, διατάσεις των θωρακικών μυών και εκπαίδευση στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής. Εξαιρετική άσκηση μετά από κάταγμα σπονδυλικής στήλης αποτελεί η κολύμβηση. Σε χρονικό διάστημα 6-8 εβδομάδων ο / ή ασθενής επιστρέφει σε κανονική δραστηριότητα.
Η θεραπευτική παρέμβαση με όρθωση στην αντιμετώπιση των σπονδυλικών καταγμάτων από οστεοπόρωση παραμένει υποκειμενική, γιατί δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για την αποτελεσματικότητα των ορθώσεων στη σταθεροποίηση των σπονδυλικών καταγμάτων ενώ επίσης συχνά συνυπάρχουν διαταραχές υποσιτισμού, βάδισης και ισορροπίας.
Επιπλέον η χρησιμοποίηση δύσκαμπτων θωρακοοσφυικών ορθώσεων στην οστεοπόρωση περιορίζεται από παράγοντες όπως η ατροφία των μυών του κορμού και ο περιορισμός της αναπνευστικής λειτουργίας, με αποτέλεσμα τη χαμηλή συμμόρφωση των ασθενών στη χρησιμοποίηση της όρθωσης .
Πολλές σπονδυλικές ορθώσεις είναι διαθέσιμες για χρήση σε οστεοπορωτικούς και οστεοπενικούς ασθενείς . Ιστορικά ο χιαστός πρόσθιος σπονδυλικός κηδεμόνας υπερέκτασης ή ο νάρθηκας Jewett προτιμούνται για ασθενείς με οξέα κατάγματα σπονδύλων. Η θωρακοοσφυική όρθωση τύπου Taylor και η όρθωση με πλαίσιο σχήματος Η είναι επίσης γνωστοί νάρθηκες στην περίπτωση της οστεοπόρωσης. Επιτυχία αυτών των ναρθήκων είναι να προάγουν την έκταση. Το μειονέκτημά τους είναι η περιορισμένη συμμόρφωση εξαιτίας της δύσκαμπτης κατασκευής τους .
Η ορθωτική συσκευή υποστήριξης της στάσης (postural training support,PTS) και η νεότερη ορθωτική συσκευή υποστήριξης της στάσης με βάρη (postural training support vest weight), ορθώσεις από μαλακότερα υλικά έγιναν αποδεκτές λόγω της άνεσης που προσφέρουν στους ασθενείς. Η χρήση των σπονδυλικών ορθώσεων βελτιώνει τη δύναμη των ραχιαίων και κοιλιακών μυών του κορμού ,μειώνει τον πόνο ,μειώνει την κύφωση και μειώνει τους περιορισμούς της καθημερινής ζωής.
Η θωρακοοσφυική όρθωση Spinomed δημιουργήθηκε για ασθενείς με σοβαρό άλγος της ράχης από οστεοπόρωση και σπονδυλικά κατάγματα. Η δράση της επιτυγχάνεται με μηχανισμό biofeedback ,δηλαδή ακολουθεί τις κινήσεις του ασθενούς και υπενθυμίζει τη σωστή στάση ,οπότε η ασθενής ενεργητικά με τους μυς της διορθώνει τη στάση και αποφεύγει λάθος κινήσεις.
Επιπλέον στην οστεοπόρωση χρησιμοποιείται και η πολυλειτουργική όρθωση Osteomed που αποτελείται από ένα ολόσωμο κορμάκι με μικρές θήκες συμμετρικά δεξιά και αριστερά της σπονδυλικής στήλης που γεμίζουν με αέρα . Στηρίζεται στη θεωρία της πύλης του πόνου (gate control theory). Οι θήκες με τον αέρα ασκούν πίεση στις αλγεινές (λόγω κύφωσης-καταγμάτων) περιοχές της σπονδυλικής στήλης , με αποτέλεσμα το μηχανικό ερέθισμα να μειώνει την ένταση του ερεθίσματος του πόνου. Επιπλέον η συνεχής μάλαξη από τις θήκες του αέρα βελτιώνει την τοπική κυκλοφορία της σπονδυλικής στήλης . Μπορεί να φοριέται όλες τις ώρες ακόμα και όταν οι ασθενείς αθλούνται.
