Λιπώδης εμβολή και Σύνδρομο λιπώδους εμβολής
Συγγραφέας Χρήστος Νικολάου Γράφτηκε στις ,
Η λιπώδης εμβολή είναι ένα σημαντικό κομμάτι της διεγχειρητικής φροντίδας των ζώων συνροφιάς που συχνά υποτιμάται.
Υπάρχουν δύο ορισμοί που αναφέρονται στη συγκεκριμένη κατάσταση. Ο πρώτος είναι η λιπώδης εμβολή (fat embolism – FE) και αναφέρεται σε λίπος στην συστηματική κυκλοφορία που μπορεί να προκαλέσει εμβολικά φαινόμενα, με ή χωρίς κλινική εκδήλωση. Ο δεύτερος είναι το σύνδρομο της λιπώδους εμβολής (fat embolism syndrome – FES) που συνοδεύεται από μία σειρά κλινικών συμπτωμάτων.
Αν και, σε ένα βαθμό, η λιπώδης εμβολή προκαλείται σε όλα τα κατάγματα των μακρών οστών του ανθρώπου, το σύνδρομο της λιπώδους εμβολής είναι λιγότερο συχνό φαινόμενο που μπορεί να επιπλέξει τον αναισθησιολογικό χειρισμό και να οδηγήσει στο θάνατο (10-20% θνησιμότητα).
Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν διεγχειρητικά αλλά η εμφάνιση, συνήθως, είναι σταδιακή και η εκδήλωση ακολουθεί 12-72h μετά το τραύμα. Όλα τα συμπτώματα της πνευμονικής εμβολής, όπως δεξία καρδιακή ανεπάρκεια με υπόταση και αυξημένη κεντρική φλεβική πίεση, κυκλοφορικό κολάπσους, υποξαιμία και αναπνευσική αλκάλωση, ταχύπνοια, δύσπνοια και αιμόπτυση, είναι δυνατόν να εμφανιστούν.
Ειδικότερα όμως στο σύνδρομο της λιπώδους εμβολής μπορούν να παρατηρηθούν πετέχειες στο στήθος, στα άκρα, στη μασχαλιαία χώρα και στον επιπεφυκότα (άνθρωπος). Έμφρακτα σε όργανα όπως η καρδιά και οι νεφροί, καθώς και σε περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος είναι πιθανό να δημιουργηθούν. Τα νευρολογικά συμπτώματα ποικίλλουν, από κατάπτωση μέχρι επιληπτικές κρίσεις και κώμα.
Το σύνδρομο, στον άνθρωπο, έχει, επίσης, παρατηρηθεί μετά από καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, παρεντερική διατροφή, λιποαναρρόφηση, στάγδην χορήγηση προποφόλης, καθώς και σε περιστατικά οξείας παγκρεατίτιδας, εγκαυμάτων, σακχαρώδους διαβήτη, αρθροπλαστικής και τραύματος μαλακών ιστών.
Αρκετές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί σχετικά με τη φυσιοπαθολογία του συνδρόμου της λιπώδους εμβολής. Η επικρατέστερη αυτών είναι η infloating theory. Τα τριχοειδή αγγεία των οστών έχουν σχετικά μεγαλύτερη διάμετρο από αυτά της υπόλοιπης κυκλοφορίας. Τα τριχοειδή αυτά, όταν υποστούν ρήξη, δεν καταρρέουν (collapse) όπως συμβαίνει με τα τριχοειδή της υπόλοιπης κυκλοφορίας, αλλά παραμένουν διευρυνσμένα. Μέσω αυτών των τριχοειδών, λιποσφαιρίδια (fat globules) που απελευθερώνονται από κατεστραμμένα λιποκύτταρα του μυελού των τραυματισμένων οστών, εισέρχονται στη συστηματική κυκλοφορία προκαλώντας λιπώδη εμβολή. Υψηλές πιέσεις στον αυλό των μακρών οστών, όπως αυτές που παρατηρούνται στο σύνδρομο εγκατάστασης οστικού τσιμέντου (bone cement implantation syndrome – BCIS), διευκολύνουν το πέρασμα των λιποσφαιριδίων από το μυελό των οστών στη συστηματική κυκλοφορία.
Μία άλλη θεωρία (free fatty acid theory) υποστηρίζει πως τα έμβολα είναι συσσωματώματα χυλομικρών που προκαλούνται λόγω αλλαγών στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων. Αυξημένες συγκεντρώσεις ελεύθερων λιπαρών οξέων στο αίμα μπορεί να προκαλέσουν άμεσο τραυματισμό των πνευμονικών τριχοειδών και, κατ’ επέκταση, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Τα νευρολογικά συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να αποτελούν την κλινική εκδήλωση του τραυματισμού εγκεφαλικών τριχοειδών σε συνδυασμό με την προκαλούμενη υποξία.
Η αντιμετώπιση έγκειται στην προφύλαξη και στη λήψη υποστηρικτικών μέτρων. Η γρήγορη σταθεροποίηση του κατάγματος είναι πιθανό να μειώσει τις πιθανότητες εκδήλωσης του συνδρόμου της λιπώδους εμβολής. Σε περίπτωση εγκεφαλικού οιδήματος, η χορήγηση μεγάλων δόσεων γλυκοκορικοειδών ίσως φανεί χρήσιμη.
Δημοσιευμένα περιστατικά λιπώδους εμβολής στο σκύλο και στη γάτα:
Furneaux RW: Two cases of fat embolism in the dog, J Am Anim Hosp Assoc 10:45, 1974
Terrell SP, Chandra AMS, Pablo LS et al: Fatal intraoperative pulmonary fat embolism during cemented total hip arthroplasty in a dog, J Am Anim Hosp Assoc 40:345, 2004
Schwarz T, Crawford PE, Owen MR et al: Fatal pulmonary fat embolism during humeral fracture repair in a cat, J Small Anim Pract 42:195, 2001