Οι διαφορετικοί άνθρωποι…
Συγγραφέας Μαρία Λασσιθιωτάκη Γράφτηκε στις ,
Είναι γνωστό ότι οι επιστήμες, και ιδιαίτερα η Νευροφυσιολογία, απέδειξαν ότι οι εγκεφαλικές και ψυχικές λειτουργίες επηρεάζονται από τις εγκεφαλικές βλάβες, τα γονίδια ή τα ελαττώματα των χρωμοσωμάτων και ότι ευθύνονται για τις ψυχικές και νοητικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. Είναι επίσης γνωστό ότι τα διαφορετικά νοητικά σχήματα , οι εκπτώσεις, οι υπερβολές αλλά και οι πλάνες του μυαλού παράγουν διαφορετικές, από τις συνηθισμένες, συναισθηματικές εμπειρίες.
Αν και τα ερευνητικά δεδομένα απομυθοποίησαν τη δαιμονολογία του παρελθόντος, σχετικά με τους ψυχικά και νοητικά ασθενείς, το στίγμα της τρέλλας, που προέρχεται από τις νοητικές και ψυχικές διαφορές, είναι ακόμη αρκετά ισχυρό για να οδηγεί τους ασθενείς στον αποκλεισμό τους, από τις ευρύτερες ομάδες του πληθυσμού.
Το στίγμα της τρέλλας και η ιστορία του
Η σχετική βιβλιογραφία, αναφορικά με την αντιμετώπιση της τρέλλας στους προηγούμενους αιώνες, βρίθει από ανατριχιαστικές περιγραφές για τα γεμάτα από φρενοβλαβείς καράβια, που αρμένιζαν στους ποταμούς και τη θάλασσα, αναζητώντας τον εξαγνισμό και τη λύτρωση στο νερό. Η νοητική και ψυχική πάθηση έστελνε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στην άλλη όχθη του κόσμου, ανθρώπους, διαφορετικούς από την καθιερωμένη λογική. Πολλές φορές μάλιστα, η τελετουργική αποπομπή τους από τον τόπο που γεννήθηκαν , έδειχνε ότι οι πλάνες του μυαλού θεωρούνταν ως κάτι το ανήθικο, ένα παράπτωμα, που χρειάζεται τιμωρία, ο τόπος των πνευμάτων και των δαιμόνων, ένα σκάνδαλο που χρειαζόταν απομόνωση και σωφρονισμό με κάθε τρόπο. Η ηθική κρίση, η ηθικοποίηση της αρρώστιας στο παρελθόν με τη διατύπωση των όρων τρέλλα , παράνοια, παραλογισμός, φρενίτιδα, κλπ., περιγράφουν τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε λογικούς και μη λογικούς. Χαρακτηρισμοί, φορτισμένοι με ντροπή και ηθικό βάρος, σηματοδοτούν ένα σκοτεινό και βάρβαρο ιστορικό παρελθόν , που εκλογίκευσε κάθε μέτρο εναντίον της απόκλισης. Φαίνεται ότι καμιά κοινωνία δεν ανέχεται να αμφισβητηθεί η καθιερωμένη από ποσοστά λογική και τάξη ανθρώπων και καταστάσεων.
Η ηθική της ασθένειας, όσο κι αν έχουν αλλάξει θεαματικά οι αντιλήψεις και οι κοινωνικές πρακτικές, συνεχίζει, μέχρι σήμερα, να συντηρεί το στίγμα και την ντροπή , ήταν και είναι μοχλός κοινωνικού αποκλεισμού κάθε διαφορετικότητας, αν μάλιστα θυμηθούμε ότι τρόφιμοι ψυχιατρείων υπήρξαν μεγάλες ιστορικές φυσιογνωμίες, που εξαναγκάσθηκαν σε εγκλεισμό, εξαιτίας των ανατρεπτικών, κοινωνικών αλλά και επιστημονικών τους απόψεων. Αργότερα, η επιστήμη θα επιβεβαιώσει την απόκλιση , κατασκευάζοντας ένα μέτρο με ποσοστά και στατιστικές θα καθιερώσει με διάφορα κριτήρια μια βολική για τη πλειοψηφία του πληθυσμού πραγματικότητα.
Εύκολη λύση λοιπόν η τρέλλα ή η απόκλιση εξηγεί τα ανεξήγητα, ερμηνεύει τα ανερμήνευτα, παραδοσιακή διέξοδος της κοινωνικής αδυναμίας να αποδεχθεί τους διαφορετικούς ανθρώπους και τις διαφορετικές οπτικές στην ερμηνεία των πραγμάτων.
Σήμερα, ο φόβος της διαφορετικότητας είναι πιο εκλεπτυσμένος, περισσότερο συγκαλυμένος. Ο ωφελιμισμός και η χρησιμοθηρία- όλοι πρέπει να παράγουν και να είναι χρήσιμοι στην κοινωνία- διατηρεί τον αποκλεισμό και την ντροπή και δημιουργεί πιο εξεζητημένες πρακτικές για την επιδίωξη, την αξία και τα αποτελέσματα μιας μοντέρνας ευγονικής. Ομως, οι άνθρωποι της διαφορετικότητας είναι εξίσου χρήσιμοι , προσφέρουν με τον πιο αβίαστο τρόπο, πλούσια συναισθήματα, αυτά που απουσιάζουν από τη σημερινή κοινωνική ζωή, κι έχουν το χρώμα της αγάπης. Εχει καταγραφεί σε αρκετές μελέτες και έρευνες ότι για παράδειγμα οι άνθρωποι με νοητική υστέρηση ή εγκεφαλικές βλάβες διαθέτουν δυναμικά ανθρωπιάς και επαφής με τους άλλους πολύ πιο ισχυρά από τους υγιείς. Ο δρόμος της καρδιάς, συνήθως με μη λεκτικούς τρόπους, δείχνει να είναι όχι μόνο ακέραιος αλλά και πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένος στις ανθρώπινες σχέσεις, την καλλιτεχνία και την δημιουργικότητα. Ανθρωποι, που εμπλέκονται με την φροντίδα τους, καταθέτουν τα πιο θετικά συναισθήματα για τη σχέση τους μαζί τους. Από τη σκέψη τους, όπως λένε, μπορεί να απουσιάζει η δυνατότητα σύλληψης των αφηρημένων εννοιών- εκφράζουν και αντιλαμβάνονται μόνο κάθε τι που είναι πολύ συγκεκριμένο- αλλά δείχνει να έχει τη σοφία της απλότητας και την εκφραστική αμεσότητα που χαρίζει αβίαστα τη ζεστασιά, τον θαυμασμό, τη συγκίνηση και την ευγνωμοσύνη στο περιβάλλον που τους φροντίζει. Συνήθως κάνουν απίστευτες προσπάθειες για να αντεπεξέλθουν στο πρόβλημά τους και να προσαρμοστούν στις οδηγίες εκφράζουν την εμπιστοσύνη και τη χαρά τους με τους πιο ασυνήθιστους αλλά αυθόρμητους και ειλικρινείς τρόπους.Οι συμπεριφορές τους τους μπορεί να είναι αδέξιες αλλά δείχνουν αυθεντικά την αγάπη τους, χωρίς να ξεχωρίζουν τα πρόσωπα της κοινωνικής ή επιστημονικής ιεραρχίας. Οι περισσότερες αλληλεπιδράσεις τους προσφέρουν ηρεμία, συγκίνηση και τρυφερότητα, αρκετά σοβαροί λόγοι για να θεωρούνται πολύτιμοι και χρήσιμοι καταλύτες της κοινωνικής ζωής.
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτο αγαθό, ακόμα κι αν οι αλήθειες και οι πραγματικότητες δεν είναι καθολικές. Ο δρόμος του ψυχικά υγιούς μπορεί να είναι γεμάτος προβλήματα αλλά του ψυχικά ασθενούς θα μείνει αδιέξοδος αν δεν βρεθούν νέοι δρόμοι σύνδεσής του με τον εξωτερικό κόσμο. Ενας τέτοιος δρόμος δείχνει να είναι ο πλούσιος συναισθηματικός του κόσμος. Ισως, όπως αναφέρουν αρκετοί επιστήμονες, να χρειάζεται η δημιουργία μιας νέας επιστήμης, ρομαντικής και ανθρώπινης, που να μπορεί να δει τις καταστάσεις ολιστικά και έξω από τα καθιερωμένα, να μη δοξάζει μόνο τις ιδιότητες του μυαλού και τις ανώτερες λειτουργίες του αλλά να σέβεται τις πολύτιμες για όλους μας συναισθηματικές δεξιότητες.