Θα σε δω στα όνειρά μου…
Συγγραφέας Μαρία Λασσιθιωτάκη Γράφτηκε στις ,
Ονειρα! Μυστήρια κατάσταση, τόσο παλιά όσο και το ανθρώπινο είδος. Η γοητεία των ονείρων και της ερμηνείας τους εκφράζει την ανάγκη μας να μάθουμε κάτι για το μέλλον. Η μαντική μέσω των ονείρων μας δίνει μια, έστω και ασαφή, απάντηση αν υπάρχει πεπρωμένο ή αν η ζωή μας είναι προκαθορισμένη από κάποια θεϊκή δύναμη. Τα καλά μηνύματα από τα όνειρα καθησυχάζουν τους φόβους μας για τον θάνατο και μας ενισχύουν την αισιοδοξία και την ελπίδα.
Τα όμορφα όνειρα τραγουδήθηκαν, έγιναν πηγή έμπνευσης της ποίησης και της λογοτεχνίας, ίσως επειδή μας γεμίζουν ελπίδες και αισιοδοξία Ο καθένας από μας έχει τουλάχιστον ένα ωραίο όνειρο να θυμάται στη ζωή του και παρομοιάζουμε κάθε καλή εμπειρία « πως ήταν κάτι σαν όνειρο», για να δείξουμε πόσο όμορφη ήταν αλλά και πόσο φευγαλέα και σύντομη. Αυτή η αίσθηση του ονείρου και μιας επίσης όμορφης εμπειρίας είναι η βάση της επιθυμίας, που ανέλυσε ο Freud.
Ολοι βλέπουμε όνειρα και όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο μάλλον δεν τα θυμούνται. Η Βιοψυχολογία, έχοντας ερευνήσει τον ύπνο, διαπίστωσε ότι τα στάδιά του δεν είναι ομοιόμορφα. Ένα παράξενο στάδιό του, αν και το άτομο δείχνει να κοιμάται βαθιά, παρουσιάζει, παράλληλα, έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα όπως και γρήγορες οφθαλμικές κινήσεις. Το στάδιο αυτό ονομάσθηκε ύπνος REM ή παράδοξος ύπνος. Στη διάρκεια του ύπνου REM οι άνθρωποι βλέπουν όνειρα.
Καθοριστικοί παράγοντες για την ποιότητα, το περιεχόμενο και τις διεργασίες, που εκφράζονται στα όνειρα, φαίνεται να είναι το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική θέση αλλά και ο τρόπος ζωής και οι εμπειρίες του παρελθόντος.
Αν και η ερμηνεία των ονείρων, από την επιστημονική της πλευρά, φαίνεται να έχει πολύ δρόμο μπροστά της, φαίνεται ότι κάθε μας όνειρο έχει ένα νόημα, πότε παράξενο, πότε συμβολικό αλλά πάντα πολύ προσωπικό για τον καθένα μας.
Ο θεμελιωτής της Ψυχανάλυσης S.Freud , κάνει μια θεμελιώδη τομή στην ανθρώπινη ζωή, χωρίζοντάς την στο άγρυπνο κομμάτι της- οι ώρες που δεν κοιμόμαστε- και στη ζωή του ονείρου, στη διάρκεια του ύπνου. Οι απόψεις του στο έργο του « Η Ερμηνεία των Ονείρων» περιστρέφονται γύρω από τις απωθημένες επιθυμίες και τους φόβους, που καταφέρνουν να βρουν διέξοδο και να εκφραστούν , όταν η Λογοκρισία, δηλαδή το Λογικό κομμάτι μας, οι άμυνές μας βρίσκονται σε ύπνο. Το όνειρο, όπως είπε, είναι « η βασιλική οδός» πρόσβασης στις ασυνείδητες ψυχικές λειτουργίες, εκεί που βασιλεύει η Επιθυμία, ο Ερωτας και ο Θάνατος.
Πολλές φορές, εκλαϊκευμένες αλλά και επιστημονικές θεωρίες υποστήριξαν την άποψη ότι το άγχος και τα συναισθήματα της ενεργητικής ζωής φανερώνονται στα νυκτερινά όνειρα. Πολλοί από τους ερευνητές των ονείρων, υποστήριξαν την υπόθεση ότι τα όνειρα είναι η συνέχεια της μέρας μας, μια αναπαράσταση των γεγονότων και των ψυχικών τους διεργασιών, κατά την διάρκειά της, όπως είναι οι επιθυμίες, οι φόβοι, οι σκέψεις ή ο θυμός. Όμως, φαίνεται πως η άγρυπνη ζωή, ο χρόνος , τα γεγονότα και η δράση στη διάρκεια της μέρας, δεν επαναλαμβάνονται και δεν προβάλλονται στην διάρκεια του ύπνου. Αυτή η άποψη φαίνεται να ευσταθεί, επειδή πολλές φορές τα όνειρα είναι σε σχέση με τα γεγονότα της μέρας μας αλλόκοτα και εκ διαμέτρου αντίθετα. Ετσι, εκεί που πενθούμε για μια απώλεια και νιώθουμε βαθύτατη οδύνη για κάποιο βαρύ γεγονός της ζωής μας, μπορεί να δούμε ένα όνειρο, γεμάτο χαρά και αισιοδοξία, λες κι η ψυχή μας να βρίσκεται σε απόμακρη, από τις πίκρες της ζωής μας, θέση. Πάλι, αν και η μέρα μας είναι γεμάτη από άφατη χαρά, μπορεί ένα όνειρο να έλθει « από το πουθενά» και να μας γεμίσει πόνο, αμφιβολία και ανησυχία.
Σημαντική είναι, επίσης, και η επιστημονική άποψη ότι τα όνειρά μας περικλείουν τα πιο « ένθερμα» πάθη μας, αυτά που εγείρουν την φαντασία και που πολλές φορές τα θεωρούμε προφητικά, ότι προμηνύουν κάτι για το μέλλον μας. Παράδειγμα τα όνειρα των ερωτευμένων περιστρέφονται γύρω από το πρόσωπο που θέλουν, αυτό, που θεωρούν μοιραίο της ζωής τους και ζουν με πάθος τη σχέση μαζί του.
Συχνά, τα όνειρά μας είναι αποτέλεσμα νυκτερινής δυσφορίας, όπως είναι η πείνα, το κρύο ή άλλες σωματικές ανάγκες, κατά τη λαϊκή παροιμία « ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται!!!». Επίσης, μια άβολη στάση του σώματος μπορεί να οδηγήσει σε όνειρα.
Μια επιστημονική ερμηνεία, όσον αφορά το μαντικό μέρος ενός ονείρου, στηρίζεται στην υπόθεση ότι είναι η έκφραση ενός επιθυμητού σχεδίου ,που αποφασίζουμε να βάλουμε σε πράξη. Παράδειγμα, αν βλέπουμε στο όνειρο ότι έχουμε πεθάνει, ίσως αυτό να δηλώνει την επιθυμία και το σχέδιο ζωής μας να ζήσουμε, για να στηρίξουμε αγαπημένα πρόσωπα.
Τα όνειρα στην αρχαιότητα
Στην αρχαιότητα, οι άνθρωποι δεν ήταν καθόλου μακριά από αυτές τις εκδοχές.
Ο Ησίοδος στην « Κοσμογονία του» αναφέρει ότι από το Χάος προήλθε η Νύχτα και τα παιδιά της ονομάζονταν Ονειρα, Υπνος και Θάνατος.
Ο Ομηρος υποστήριζε ότι τα όνειρα ήταν θεόπεμπτα και περιγράφει , στην Οδύσσεια, την απόφαση του Αγαμέμνονα να επιτεθεί στους Τρώες, επειδή οι θεοί, αποφασισμένοι να τον εξαπατήσουν, του πρόβλεψαν, μέσω του ονειρέματος, ότι θα νικήσουν οι Αργείοι.
Η κλασσική εποχή επιδίδεται στη μαντική. Οι θεοί επικοινωνούν με τους ανθρώπους μέσω ονείρων, τους αποκαλύπτουν το μέλλον και τους καθοδηγούν.
Ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι τα όνειρα ήταν προϊόντα ψευδαίσθησης, προερχόμενα από κατώτερα ένστικτα. Προφανώς, για τον μεγάλο φιλόσοφο, οι επιθυμίες του ασυνείδητου , που εμφανίζονται στα όνειρα, δεν ήταν αποδεκτές, έδειχναν κατώτερης φύσης άνθρωπο.
Ο Ιπποκράτης δεχόταν τη συνάρτηση επιθυμίας και ονείρου, χωρίς να αποκλείει και τη μαντική τους ιδιότητα. Ο Ιπποκράτης αποσυμβόλισε πολλά ονειρικά φαινόμενα.
Ο Αριστοτέλης και η λογική του σκέψη δεν άφηνε περιθώρια στα μαντικά όνειρα, ούτε πίστευε ότι προέρχονταν από τους θεούς. Αντίθετα, μίλησε για ψυχική δραστηριότητα, που συμβαίνει στην διάρκεια του ύπνου.
Αλλά και στην Βίβλο είναι πάμπολλες οι αναφορές στις αποφάσεις μέσω της ερμηνείας των ονείρων, όπως και στην Αίγυπτο ο Ιωσήφ ερμηνεύει το όνειρο του Φαραώ με τις ισχνές και παχιές αγελάδες ως αντίστοιχες περιόδους της βασιλείας του με πείνα και ευημερία.
Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, το όνειρο κατέχει μια σημαντική, για τον θεραπευόμενο, θέση, αναφορικά με τις απωθημένες επιθυμίες, τις φαντασιώσεις, λανθάνουσες ή συνειδητές αλλά και για τους συνειρμούς που κάνει με βάση το ονειρικό υλικό, όπως και για την οδύνη ότι δεν μπορεί να υποτάξει και να εξαφανίσει τις ασύνειδες ανάγκες του. Μια τέτοια, όμως διαπίστωση, οδηγεί στην ευθεία και άμεση αντιμετώπιση του φόβου και της ενοχής απέναντι στην ανθρώπινη υπόσταση με όσα καλά και κακά κομμάτια αυτή διαθέτει.
