Παρανοϊκή οργάνωση προσωπικότητας
Συγγραφέας Μαρία Λασσιθιωτάκη Γράφτηκε στις ,
Σύμφωνα με δημοσίευμα ( Βήμα 9/7/2006) η παράνοια αυξάνεται, προκαλώντας έκπληξη ακόμα και στους ερευνητές του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Βρεττανικού Πανεπιστημίου King’ s College. Οι επιστήμονες, σύμφωνα με το δημοσίευμα, αποδίδουν την αυξανόμενη παράνοια ανάμεσα στο γενικό πληθυσμό στον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις απρόβλεπτες κοινωνικές αλλαγές και στα ΜΜΕ που εξαπολύουν συνεχώς νέους κινδύνους και νέες απειλές.
Είναι γνωστό ότι ζούμε σε μια εποχή που ο φόβος του Αλλου, του διαφορετικού δημιουργεί ανησυχίες και εμμονές για απρόβλεπτους και ανεξέλεγκτους κινδύνους. Ομως, η βάση της παρανοϊκής σκέψης δεν είναι ο φόβος και η εξωτερική απειλή. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να φοβάται κάθε άνθρωπος μπροστά στον κίνδυνο κοινωνικών αλλαγών, που ανατρέπουν τα δεδομένα του ή που τον εμποδίζουν να διατηρήσει την ευημερία και ησυχία της ζωής του.
Για να θεωρηθεί όμως ότι κάποιος άνθρωπος κάνει παρανοϊκές σκέψεις χρειάζεται κάτι παραπάνω από τους πιθανούς εξωτερικούς κινδύνους της εποχής μας και αυτό είναι η δομή της προσωπικότητάς του. Ο παρανοϊκός χαρακτήρας εύκολα κάνει σενάρια πιθανού κινδύνου ακόμα και σε καταστάσεις που κάποιοι άλλοι άνθρωποι θα τις αντιμετώπιζαν πιο χαλαρά και ίσως πιο αισιόδοξα.
Είναι γνωστή η βλοσυρότητα και καχυποψία του παρανοϊκού ατόμου, η έλλειψη χιούμορ και το «παρανοϊκό βλέμμα», που καρφώνει ερευνητικά και διαπεραστικά τον συνομιλητή του και αναζητά να ανιχνεύσει και την παραμικρή πιθανότητα κινδύνου, μνησικακίας ή εχθρότητας, ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχει καμμιά ένδειξη. Συνήθως είναι άτομα πανέξυπνα, με υψηλή λειτουργικότητα και γνωστικές ικανότητες, υψηλό δείκτη διορατικότητας και ευφυϊας, που μπορούν να προβλέψουν εύκολα την αλληλουχία, την έκβαση και το αποτέλεσμα κάποιων γεγονότων. Αυτό βέβαια, ότι συχνά επιβεβαιώνονται οι υποψίες τους, δεν τα κάνει λιγότερο παρανοϊκά ούτε μειώνει τον ψυχικό τους πόνο. Αντίθετα, ενισχύεται αυτός ο τρόπος σκέψης, με αποτέλεσμα να αποκτούν και μια αίσθηση μεγαλείου ότι μπορούν να ελέγξουν και να προλάβουν τα γεγονότα της ζωής, την έκβαση των σχέσεων και τις συμπεριφορές του περιβάλλοντός τους. Αρκετά συχνά αναλαμβάνουν ρόλους στον πολιτικό στίβο ή σε άλλα απαιτητικά επαγγέλματα, που θα τους επιτρέψουν να διοχετεύσουν τις ικανότητές τους και την προδιάθεσή τους να προβλέπουν και να προστατεύουν από τις εξωτερικές δυνάμεις του κακού, της αδικίας και της απειλής.
Οπως σε όλες τις δομές προσωπικότητας, η ένταση και η έκταση των χαρακτηριστικών είναι αυτή που καθορίζει αν υπάρχει πρόβλημα ή όχι. Μια ήπια μορφή προσωπικότητας, είτε δείχνει καταθλιπτική τάση, παρανοϊκή, ναρκισσιστική ή ό,τι άλλο, εφόσον δεν εμποδίζει την ευημερία του ατόμου και του περιβάλλοντός του, τις δραστηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις του, δεν χαρακτηρίζεται ως προβληματική. Αλλωστε, οι περισσότεροι από μας σεναριογραφούμε πιθανούς κινδύνους από κοινωνικές και πολιτικές ομάδες πληθυσμού, τις αρνητικές επιδράσεις τους και τα ζητήματα εξουσίας στην κοινωνική ζωή ή παίρνουμε προληπτικά μέτρα για να αποφύγουμε τις ενοχλητικές, ιδιωτικές παραβιάσεις από τη διαφήμιση καταναλωτικών προϊόντων. Αυτό δεν θεωρείται ανησυχητικό, εκτός κι αν ασχολούμαστε συνεχώς με «τις δυνάμεις του κακού» και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.
Συναισθήματα
Συνεχής θυμός και απειλή, επιφύλαξη, ευαισθησία στην μνησικακία , την περιφρόνηση και τον φθόνο, ευαλωτότητα και στην παραμικρή κριτική είναι γνωρίσματα του ανθρώπου, που αντιμετωπίζει τους φόβους του , αποδίδοντας μόνο κακόβουλα κίνητρα στους άλλους. Ουσιαστικά ντρέπονται για τον εαυτό τους, έχουν ενοχές για τις επιλογές τους και επειδή αρνούνται να το παραδεχθούν το προβάλλουν στους άλλους, αυτούς περιφρονούν και απορρίπτουν και όχι τον εαυτό τους.
Το άτομο με παρανοϊκή σκέψη έχει ιστορικό απότομων και ανεξήγητων διακοπών σχέσεων, εξαιτίας του αντιδραστικού σχηματισμού « δεν σε θέλω, σε απορρίπτω». Η αμυντική αδιαφορία τους για τον ψυχικό πόνο, που προκαλούν στις σχέσεις τους αλλά και η μεγάλη τους δύναμη να θωρακίζουν κάθε αυθεντικό συναίσθημα, αρνούμενοι ότι το διαθέτουν, υπονομεύει τις σχέσεις τους και τους απομονώνει από γνήσιες και βαθιές σχέσεις.
Ωστόσο, αν κάποιος άνθρωπος του περιβάλλοντός του του αφοσιωθεί, με σταθερότητα και διακριτικότητα στα άκαμπτα όριά του, αν πιστέψει στις ικανότητές του και αντιμετωπίσει με γνήσια αποδοχή και συγκρατημένο χιούμορ την αυτοϋποτίμησή του, έχει μεγάλες πιθανότητες να αποκτήσει μια ανεξάντλητη και σταθερή πηγή τρυφερότητας και αγάπης.
