Στραβισμός – Αμβλυωπία
Συγγραφέας Δημήτριος Καραγεωργόπουλος Γράφτηκε στις ,
Τι είναι στραβισμός;
Με τον όρο στραβισμό περιγράφουμε την παθολογική εκείνη κατάσταση που τα μάτια δεν είναι παράλληλα.
Η συχνότητα εμφάνισης στα παιδιά είναι περίπου 4%.
Το τι προκαλεί τον στραβισμό τις περισσότερες φορές δεν είναι γνωστό. Υπάρχουν έξη μύες σε κάθε μάτι που το κινούν στις διάφορες κατευθύνσεις. Για να εστιάσουν και τα δύο μάτια στο αντικείμενο θα πρέπει οι μύες και των δύο ματιών να συγχρονιστούν και να δουλέψουν μαζί. Ο συγχρονισμός αυτός επιτυγχάνεται από τον εγκέφαλο. Για κάποιο λόγο ο συγχρονισμός αυτός δεν γίνεται σωστά και εμφανίζεται ο στραβισμός.
Παθήσεις του εγκεφάλου είναι υπεύθυνες μερικές φορές για την εμφάνιση του στραβισμού.
Τέτοιες παθήσεις είναι:
– Εγκεφαλική παράλυση
– Σύνδρομο Down
– Υδροκέφαλος
– Όγκοι
– Προωρότητα
Σε πολλά παιδιά υπάρχει κληρονομικότητα.
Ο στραβισμός (αλληθώρισμα) διακρίνεται σε οριζόντιο και κάθετο. Στον οριζόντιο στραβισμό το ένα μάτι ξεφεύγει προς τα μέσα ή προς τα έξω, ενώ στον κάθετο, ξεφεύγει προς τα πάνω ή προς τα κάτω.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του στραβισμού είναι η μόνιμη ή η περιοδική εμφάνιση, δηλαδή εμφανίζεται όταν το παιδί είναι κουρασμένο, άρρωστο ή όταν εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα.
Ο στραβισμός μπορεί να εμφανιστεί με την γέννηση ή σε μεγαλύτερη ηλικία. Τους τρεις πρώτους μήνες ζωής μπορεί φυσιολογικά τα μάτια να κινούνται ανεξάρτητα και να στραβίζουν. Μετά όμως από αυτό το χρονικό διάστημα τα μάτια του παιδιού πρέπει να είναι παράλληλα. Εάν μετά τον 3ο μήνα ζωής υπάρχει υπόνοια στραβισμού, τότε υπάρχει πρόβλημα και το παιδί πρέπει να το δει αμέσως παιδοφθαλμίατρος.
Είναι σοβαρό λάθος να νομίζουμε ότι ο στραβισμός θα περάσει με την πάροδο του χρόνου ή ότι το παιδί είναι πολύ μικρό και δεν μπορούμε να το εξετάσουμε ακόμη.
Η αναμονή μπορεί τελικά να αποδειχθεί επιβλαβής στην αντιμετώπιση του στραβισμού με την ανάπτυξη μη ανατάξιμης αμβλυωπίας (τεμπέλικο μάτι).
Τι είναι ψευδοστραβισμός;
Είναι η κατάσταση εκείνη που το νεογνό φαίνεται ότι τα μάτια του στραβίζουν, ενώ στην πραγματικότητα είναι παράλληλα.
Αυτό οφείλεται στο ότι η μυτούλα του βρέφους είναι πλατιά στη βάση της με αποτέλεσμα να φαίνονται τα μάτια ότι στραβίζουν προς τα μέσα. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο όταν το βρέφος κοιτάζει προς τα πλάγια.
Με την πάροδο του χρόνου η μύτη παίρνει την οριστική της μορφή και ο ψευδοστραβισμός εξαφανίζεται.
Στραβισμός επομένως που εξαφανίζεται με την πάροδο του χρόνου πρόκειται για ψευδοστραβισμό και ΟΧΙ πραγματικό στραβισμό.
Ο ψευδοστραβισμός σε αντίθεση με τον στραβισμό δεν χρήζει κάποιας θεραπείας.
Σε περίπτωση αμφιβολίας όμως θα πρέπει να ζητηθεί η γνώμη του παιδιάτρου ή του παιδοφθαλμιάτρου.
Τι είναι αμβλυωπία ;
Είναι η ετερόπλευρη ή σπανιότερα, αμφοτερόπλευρη ελάττωση της οπτικής οξύτητας που προκαλείται από τη μη χρησιμοποίηση του ματιού κατά τη διάρκεια της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας. Η φυσική εξέταση δεν αποκαλύπτει οργανική αιτία που να δικαιολογεί απώλεια όρασης. Πρόκειται κατά τα άλλα για ένα φυσιολογικό μάτι.
Η συχνότητα εμφάνισης της αμβλυωπίας είναι περίπου 3% του πληθυσμού.
Ο καλύτερος χρόνος θεραπείας είναι κατά την βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία.
Πως αναπτύσσεται η αμβλυωπία;
Φυσιολογικά τα μάτια του παιδιού είναι παράλληλα και βλέπουν το ίδιο αντικείμενο από ελαφρώς διαφορετική γωνία λόγο της μεταξύ τους απόστασης. Έτσι στον εγκέφαλο φθάνουν δύο παρόμοιες εικόνες, μία από κάθε μάτι. Ο εγκέφαλος με την σειρά του μπορεί και ενώνει τις δύο παρόμοιες εικόνες σε μία και μοναδική τρισδιάστατη εικόνα.
Αυτό λέγεται ταύτιση με στερεοσκοπική όραση.
Στην ύπαρξη στραβισμού, το καλό μάτι κοιτά ευθέως σε ένα αντικείμενο ενώ το άλλο κοιτά σε κάποια άλλη εικόνα. Ο εγκέφαλος λαμβάνει δύο διαφορετικές, αλλά καθαρές εικόνες που δεν μπορεί να τις ενώσει σε μία και έτσι δημιουργείται σύγχυση. Επίσης λαμβάνει από το μάτι που στραβίζει και μια ίδια εικόνα με την εικόνα του καλού ματιού αλλά θολή και εντοπισμένη σε διαφορετικό σημείο στο χώρο. Έτσι δημιουργείται διπλωπία.
Ο εγκέφαλος του παιδιού, για να αποφύγει την σύγχυση και την διπλωπία, γρήγορα και αυτόματα μαθαίνει, επειδή ακόμα είναι ευμετάβλητος, να αγνοεί την εικόνα που δέχεται από το μάτι που στραβίζει(καταστολή).
Ως αποτέλεσμα το καλό μάτι αναλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργίας της όρασης ενώ το άλλο επειδή δεν χρησιμοποιείται μένει αδρανές και χάνει όραση (αμβλυωπεί-τεμπελιάζει).
Με τον ίδιο μηχανισμό έχουμε ανάπτυξη αμβλυωπίας, όταν δεν υπάρχει στραβισμός, αλλά υπάρχει διαφορά στην ευκρίνεια της εικόνας που δέχεται ο εγκέφαλος από το κάθε μάτι (ανισομετροπία, συγγενής καταρράκτης).
Ποιος είναι ο στόχος της θεραπείας του Στραβισμού – Αμβλυωπίας;
Ο οφθαλμίατρος Δημήτρης Καραγεωργόπουλος εφ’όσον διαπιστώσει ότι υπάρχει πρόβλημα, θα συστήσει θεραπευτική αγωγή.
Η θεραπευτική αγωγή έχει στόχο:
1. την ανάταξη της αμβλυωπίας
2. την διόρθωση του στραβισμού
3. την διατήρηση της καλής όρασης και της συνεργασίας των ματιών
Για να επιτευχθεί ο στόχος, θα πρέπει η παρακολούθηση του παιδιού να είναι συχνή και να συνεχιστή μέχρι την ωρίμανση του οπτικού του συστήματος, δηλαδή την ηλικία των 9-10 χρονών.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει, χορήγηση γυαλιών, κάλυψη ματιών ή ακόμη και χειρουργική επέμβαση.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η επιτυχία της θεραπείας θα εξαρτηθεί από την βοήθεια και την υπομονή των γονιών στην εφαρμογή της.
Να θυμάστε ότι από τη θεραπεία αυτή κρίνεται η όραση του παιδιού σας.
Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση θα βοηθήσει, αφενός να φτάσουμε στο ποθητό αποτέλεσμα γρήγορα, αφετέρου το παιδί σας να ταλαιπωρηθεί λιγότερο.
Πως θεραπεύεται ο Στραβισμός και η αμβλυωπία;
Κάθε περιστατικό στραβισμού αποτελεί ξεχωριστή οντότητα και η θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσουμε θα εξαρτηθεί από την λεπτομερή μελέτη του.
Η βασική αντιμετώπιση περιλαμβάνει, χορήγηση γυαλιών εάν χρειάζεται, ανάταξη αμβλυωπίας εάν έχει εγκατασταθεί και εφόσον ο στραβισμός εξακολουθεί να υπάρχει, συστήνεται χειρουργική επέμβαση.
Πως λειτουργούν τα γυαλιά;
Χορηγώντας γυαλιά στοχεύουμε:
1. να δώσουμε την δυνατότητα στα μάτια του παιδιού να στέλνουν στον εγκέφαλο καθαρή εικόνα για την σωστή ανάπτυξη της όρασης.
2. να χαλαρώσουμε την υπερβολική προσαρμογή που παράγεται στα παιδιά που έχουν υπερμετρωπία και που είναι αιτία εμφάνισης στραβισμού.
3. να εξαλείψουμε την ανισομετρωπία που δημιουργεί αμβλυωπία.
Πως λειτουργεί η κάλυψη του ματιού;
Όλες οι περιπτώσεις στραβισμού δεν καταλήγουν σε αμβλυωπία.
Εάν κάτι τέτοιο όμως συμβεί, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα και έγκαιρα ώστε να αποφευχθεί η απώλεια της όρασης.
Η πιο συχνή και πλέον αποτελεσματική θεραπεία για την αμβλυωπία είναι η κάλυψη του υγιούς ματιού.
Με την κάλυψη του καλού ματιού εξαναγκάζουμε το τεμπέλικο μάτι να δουλέψει. Αυτό ενδεχόμενα να χρειαστεί αρκετό χρόνο.
Πόσο χρόνο θα χρειαστεί, θα εξαρτηθεί από την σοβαρότητα της αμβλυωπίας και την ηλικία του παιδιού. Όσο νωρίτερα αρχίσει η κάλυψη του ματιού, τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι. Όσο περισσότερο αργεί, τόσο περισσότερος χρόνος θα χρειαστεί για την αποκατάσταση της όρασης. Επειδή παρατεταμένη κάλυψη του καλού ματιού μπορεί να δημιουργήσει αμβλυωπία, ο γιατρός θα σας συστήσει να ακολουθήσετε ένα κατάλληλο πρόγραμμα κλεισίματος και τον δυο ματιών εκ περιτροπής, με παράλληλα, συχνή εκτίμηση της όρασης.
Για την κάλυψη του ματιού πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά αυτοκόλλητα καλύμματα που τοποθετούνται επάνω στο δέρμα.
Όλα τα άλλα καλύμματα που τοποθετούνται πάνω στα γυαλιά αποτυγχάνουν, γιατί το παιδί τα απομακρύνει εύκολα βγάζοντας τα γυαλιά.
Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ, ότι η κάλυψη σε παιδιά κάτω των τριών χρονών κατά κανόνα και καλά ανεκτή είναι και γρήγορα επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αντίθετα, τα μεγαλύτερα παιδιά δέχονται την κάλυψη με δυσκολία και μπορεί να έχουμε αρνητική επίδραση στην ψυχική τους ηρεμία, με αποτέλεσμα να διακόψουμε αναγκαστικά την θεραπεία.
Μετά την ηλικία των 9 χρόνων το οπτικό σύστημα ωριμάζει και είναι σχεδόν ακατόρθωτο να ανατάξουμε την εγκατεστημένη αμβλυωπία.
Τι θα κάνουμε όταν το παιδί αντιδρά στην κάλυψη;
Είναι φυσικό το παιδί να αντιδρά όταν του καλύψουμε το καλό του μάτι. Ποιος άλλωστε δεν θα δυσανασχετούσε, όταν ξαφνικά τον ανάγκαζαν να βλέπει τον κόσμο θολά;
Η άμεση αντίδραση του παιδιού είναι να βγάλει το κάλυμμα από το μάτι. Συνήθως η αντίδραση αυτή κρατά μερικές μέρες. Μετά το παιδί αφενός συνηθίζει, αφετέρου βελτιώνεται η όραση του και το δέχεται.
Στην ανοχή ή όχι της κάλυψης μεγάλο ρόλο θα παίξουν οι γονείς.
Κατ’αρχάς θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η κάλυψη πρέπει να γίνει, για το καλό του παιδιού του και ότι δεν γίνεται για να το ταλαιπωρήσουμε. Να προσπαθήσουν να πείσουν το παιδί με ήπιο τρόπο και χωρίς απειλές.
Ίσως η τακτική της επιβράβευσης αν το παιδί κλείνει το μάτι να φέρει αποτέλεσμα. Η συμμετοχή επίσης, στο προσωρινό κλείσιμο του ματιού όλης της οικογένειας θεωρείται ένας καλός τρόπος συμμόρφωσης του παιδιού.
Εάν το παιδί σας προετοιμαστεί σωστά, δεν θα προβάλλει μεγάλη αντίσταση.
Ωστόσο εάν το παιδί εξακολουθήσει να βγάζει τη κάλυψη παρά τις προσπάθειές σας, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας για περαιτέρω οδηγίες.
Αποτυχία της κάλυψη, σημαίνει ελαττωμένη όραση του ενός ματιού εφόρου ζωής.
Πότε ο γιατρός θα συστήσει χειρουργική επέμβαση;
Αφού θεραπευθεί η αμβλυωπία, το παιδί φοράει τα γυαλιά που του δόθηκαν και ο στραβισμός εξακολουθεί να υπάρχει, ασχέτως αν ελαττώθηκε σε μέγεθος, τότε ο στραβισμός που παραμένει θα πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί με εγχείρηση.
Θα πρέπει να ξέρεται ότι το μάτι δεν μετακινείται από την θέση του σε καμιά οφθαλμολογική επέμβαση.
Ο οφθαλμίατρος, υπό γενική αναισθησία, κάνει μια μικρή τομή στο εξωτερικό περίβλημα του οφθαλμού, για να φθάσει τους μύες του ματιού.
Αφού φθάσει στους μύες που θέλει να χειρουργήσει, τους κόβει και τους τοποθετεί στην θέση που πρέπει για να ισιώσουν τα μάτια.
Ίσως χρειαστεί να χειρουργηθούν και τα δύο μάτια. Το παιδί σας θα μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι πολύ σύντομα – πιθανώς και την ημέρα της επέμβασης.
Ο ιατρός ίσως σας δώσει κάποια αλοιφή ή σταγόνες για να βάζετε στο μάτι του παιδιού για λίγες ημέρες.
Τα μάτια θα είναι κόκκινα στα σημεία όπου έγινε η τομή, αλλά αυτό θα υποχωρήσει σε δύο εβδομάδες περίπου.
Το παιδί σας θα μπορέσει να επιστρέψει σε μία φυσιολογική ρουτίνα μέσα σε μία με δύο μέρες. Βεβαιωθείτε ότι ακολουθείτε τις συγκεκριμένες οδηγίες του ιατρού σας.
Μετά την επέμβαση τα γυαλιά (εάν είχαν δοθεί) θα συνεχίσουν να φοριούνται. Τονίζουμε ότι η επέμβαση δεν γίνεται για να πετάξουμε τα γυαλιά, αλλά για να διορθωθεί το μέρος του στραβισμού που δεν διορθώνεται με τα γυαλιά.
Μερικές φορές η κάλυψη των ματιών μπορεί να χρειαστεί να συνεχιστεί.
Της περισσότερες φορές, μια επέμβαση είναι αρκετή για να φθάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η επέμβαση του στραβισμού είναι συνήθως, ασφαλής και αποτελεσματική για την ευθυγράμμιση των ματιών, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει τα γυαλιά και την θεραπεία της αμβλυωπίας.
Εάν έχετε περαιτέρω απορίες και για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στον οφθαλμίατρό Δημήτρη Καραγεωργόπουλο.
ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
Η γενική ή τοπική αναισθησία είναι απαραίτητη κατά την εκτέλεση των διαφόρων οφθαλμολογικών χειρουργικών επεμβάσεων για τον έλεγχο του πόνου. Στα παιδιά η γενική αναισθησία αποτελεί την μέθοδο εκλογής καταργώντας αφενός όλες τις αισθήσεις, αφετέρου την κινητικότητα. Μερικές φορές γενική αναισθησία υπό μορφή μέθης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκτελεστεί μια πλήρη οφθαλμολογική εξέταση σε παιδιά.
Πως χορηγείται η αναισθησία στα παιδιά;
Η γενική αναισθησία χορηγείται σε δύο στάδια.
Πρώτα ενδοφλεβίως ή με μάσκα χορηγείται ένα χαλαρωτικό-υπναγωγό φάρμακο. Κατόπιν αφού το παιδί κοιμηθεί, διασωληνώνεται για να ελέγχετε η αναπνοή και να διατηρείται η αναισθησία καθ’ όλη την διάρκεια της επέμβασης. Ο ενδοτραχιακός σωλήνας αφαιρείται στο τέλος της επέμβασης και πριν το παιδί ξυπνήσει τελείως. Ο αναισθησιολόγος έχει την γνώση και την εμπειρία για να αποφασίσει πιο φάρμακο είναι καλύτερο για το παιδί σας και το χορηγεί κατά τον ασφαλέστερο τρόπο.
Πως προετοιμάζετε το παιδί σας για την εγχείρηση
Μην δίνετε στο παιδί να φάει ή να πιει τίποτα, ακόμη και νερό, πριν την εγχείρηση. Το στομάχι πρέπει να είναι άδειο για την αποφυγή σοβαρών επιπλοκών (εισρόφηση) κατά την διάρκεια της αναισθησίας. Ρωτήστε τον γιατρό σας τι ώρα θα πρέπει να σταματήσει το παιδί να τρώει και να πίνει. Πριν την εγχείρηση, μια φυσική εξέταση από τον παιδίατρο πρέπει να γίνει για να διαπιστωθεί ότι το παιδί είναι υγιές.
Τι συμβαίνει μετά την εγχείρηση;
Μετά το τέλος της επέμβασης το παιδί είναι αδύναμο και σε συγχυτική κατάσταση. Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν γρήγορα κατά την φάση της ανάνηψης. Τις επόμενες ώρες το παιδί μπορεί να αισθάνεται υπνηλία ή να είναι δύστροπο. Σπανίως ένα παιδί μπορεί να κοιμάται για ώρες, ειδικά μετά από μία εγχείρηση μεγάλης διάρκειας. Μερικά παιδιά συνέρχονται πλήρως την επόμενη μέρα.
Ποιες είναι οι παρενέργειες της αναισθησίας;
Ναυτία και εμετοί μετά από οφθαλμολογική επέμβαση ιδιαίτερα εγχείρηση στραβισμού, μπορεί να συμβεί. Αν και τα ανωτέρω συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν για ώρες, σπάνια γίνονται σοβαρά. Μερικές φορές μόνο χρειάζεται η χορήγηση φαρμάκων.
Συμπέρασμα
Η αναισθησία για παιδιά είναι γενικώς ασφαλής.
Οι επιπλοκές μπορούν να ελαχιστοποιηθούν αποφεύγοντας την τροφή και το νερό πριν την εγχείρηση και αναβάλλοντάς την εάν το παιδί είναι άρρωστο. Μοντέρνες τεχνικές αναισθησίας επιτρέπουν την εκτέλεση των εγχειρήσεων ή τις εξετάσεις χωρίς πόνο και ανησυχία.
