ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ, ΠΕΠΤΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΩΝ-ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΩΝ ΚΝΣ
Συγγραφέας Ευαγγελία Κουΐδη Γράφτηκε στις ,
Το Doping αποτελεί ένα μεγάλο κοινωνικό, οικονομικό, ηθικό, νομικό, αθλητικό και ιατρικό πρόβλημα που έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Επίσημα το ποσοστό των αθλητών που βρίσκονται ντοπαρισμένοι ανέρχεται στο 1-1,6%, ανεπίσημα όμως είναι κοινό μυστικό ότι οι αθλητές που χρησιμοποιούν φάρμακα σε ορισμένα αγωνίσματα ανέρχονται στο 90%. Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα αφορά και μικρές ηλικίες και η χρήση απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων επεκτάθηκε και στα σχολεία και στα γυμναστήρια. Η αλόγιστη μακροχρόνια χρήση απαγορευμένων ουσιών, συχνά σε συνδυασμό και σε τεράστιες δόσεις έχουν ενοχοποιηθεί για πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι περισσότερο χρησιμοποιούμενες φαρμακευτικές ουσίες για doping είναι τα αναβολικά στεροειδή (ΑΣ), η ερυθροποιητίνη, η αυξητική ορμόνη, καθώς και φάρμακα που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως η κοκαϊνη, η εφεδρίνη, κ.α.
Τα ΑΣ είναι συνθετικά παράγωγα προερχόμενα από την τροποποίηση του μορίου της τεστοστερόνης, με στόχο ασθενέστερη ανδρογόνο και ισχυρότερη αναβολική δράση. Η μακροχρόνια κατάχρηση των ΑΣ, τα οποία είναι και τα πλέον δημοφιλή φάρμακα στους αθλητές, μπορεί να επιφέρουν ανεπιθύμητες ενέργειες από την πλειοψηφία των συστημάτων. Συγκεκριμένα, από το ενδοκρινικό στους άνδρες ανευρίσκεται γυναικομαστία, συρρίκνωση όρχεων, πιθανή υπερτροφία προστάτη, καταστολή της σπερματογένεσης, κ.α. ενώ στις γυναίκες αρρενοποίηση, υπερτρίχωση, βράγχος φωνής, διαταραχές του καταμήνιου κύκλου και υπογονιμότητα. Τα ΑΣ ευθύνονται για την πρόκληση χολοστατικού ίκτερου, ηπατικής δυσλειτουργίας, ηπατικής πελίωσης και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, ενώ σπάνια έχει αναφερθεί και καρκίνος των όρχεων, του προστάτη και των νεφρών μετά από χρήση ΑΣ. Τα
ΑΣ επιφέρουν ευερεθιστότητα, επιθετική συμπεριφορά και συμπτώματα στέρησης.
Οι πλέον επικίνδυνες επιπλοκές των ΑΣ είναι από το καρδιαγγειακό σύστημα, καθώς έχουν καταγραφεί συχνές περιπτώσεις νεαρών αθλητών που πέθαναν από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Τα ΑΣ οδηγούν σε αθηρωμάτωση, καθώς αυξάνουν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων και της LDL χοληστερόλης και μειώνουν της ΗDL χοληστερόλης. Έχουν επίσης θρομβογενητική δράση, μειώνοντας την ινωδογονολυτική δραστηριότητα και αυξάνοντας τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων, καθώς και αγγειοσυσπαστική δράση. Τέλος, φαίνεται ότι η μακροχρόνια χρήση ΑΣ σε μεγάλες ποσότητες επιφέρει άμεση μυοκαρδιακή βλάβη, επιφέροντας αύξηση της μάζας και του όγκου της αριστερής κοιλίας, διαταραχές της συστολικής και διαστολικής λειτουργίας, εκτεταμένη ίνωση και νέκρωση, αύξηση της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην καρδιά, μείωση του ουδού διέγερσης του μυοκαρδίου και αύξηση του κινδύνου πρόκλησης κολπικής και κοιλιακής μαρμαρυγής.
Η αυξητική ορμόνη έχει οξείες και χρόνιες επιπλοκές. Στις οξείες συγκαταλέγονται η κατακράτηση ύδατος, καταβολή και μυϊκή αδυναμία, αρθραλγίες και υπεργλυκαιμία, ενώ στις χρόνιες η μεγαλακρία, η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, αρρυθμιών και όγκων. Η ερυθροποιητίνη συνήθως χρησιμοποιείται από αθλητές αντοχής, καθώς οδηγεί σε αύξηση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αυτό, όμως, σε συνδυασμό με την αφυδάτωση που προκαλείται, λόγω εφίδρωσης κατά την άσκηση, αυξάνει τον κίνδυνο θρομβώσεων. Έτσι, η κατάχρηση ερυθροποιητίνης μπορεί να επιφέρει θρομβοεμβολικά επεισόδια, υπέρταση και έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Από τα διεγερτικά του ΚΝΣ, η αμφεταμίνες και η κοκαϊνη χρησιμοποιούνται για την αύξηση της ενεργητικότητας και ευφορίας και την καθυστέρηση της εμφάνισης κόπωσης. Ανεπιθύμητες ενέργειες της κατάχρησης αυτών είναι η εμφάνιση καταβολής, αϋπνίας, ηπατοτοξικότητας, ραβδομυόλυσης, γαστρεντερικών παρενεργειών, κεφαλαλγίας και σε μεγάλες δόσεις ψύχωσης. Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες από το καρδιαγγειακό σύστημα. Εμφανίζονται αρρυθμίες, ταχυκαρδίες, διαταραχές αγωγιμότητας και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Έχουν αναφερθεί επίσης επεισόδια μυοκαρδίτιδας, ενδοκαρδίτιδας και μυοκαρδιοπάθειας. Η
μπορεί να οδηγήσουν σε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. κατάχρηση κοκαϊνης και αμφεταμινών συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, καθώς παρατηρείται αύξηση των απαιτήσεων για μυοκαρδιακό οξυγόνο, σπασμός των στεφανιαίων και θρομβογένεση, που
Η εφεδρίνη συνήθως χρησιμοποιείται από αθλητές για αύξηση της αθλητικής απόδοσης και ενέργειας και για απώλεια βάρους. Η πιο συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η εμφάνιση υπέρτασης και ακολουθούν άλλα συμπτώματα από το καρδιαγγειακό, όπως αρρυθμίες, ταχυκαρδίες και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν συμπτώματα από το γαστρεντερικό, τρόμος, μυϊκή αδυναμία και καταβολή, άγχος και ψύχωση. Στην βιβλιογραφία αναφέρονται αρκετά περιστατικά ατόμων που είτε απεβίωσαν, είτε έμειναν ανάπηροι μετά από τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής που περιείχαν εφεδρίνη.
Στα κατασταλτικά του ΚΝΣ ανήκουν φάρμακα, όπως οι βενζοδιαζεπίνες, κ.α. που χρησιμοποιούνται από τους αθλητές για να καταστέλλουν το άγχος του αγώνα. Συχνά παρατηρείται μείωση της ταχύτητας αγωγιμότητας, καθώς και του χρόνου αντίδρασης, ενώ επίσης εμφανίζεται εθισμός. Τα κανναβινοειδή συνήθως αποσκοπούν στην χαλάρωση των αθλητών, αλλά προκαλούν αύξηση της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην καρδιά και μπορούν να οδηγήσουν σε ισχαιμία, καθώς αυξάνουν τις απαιτήσεις για μυοκαρδιακό οξυγόνο και μειώνουν την παροχή του.
Τα ναρκωτικά αναλγητικά προκαλούν ευφορία και καταστέλλουν τον πό-νο, αλλά οδηγούν σε ψυχική και σωματική εξάρτηση, καθώς και ανοχή. Από τις πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι αυτές από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως δυσκοιλιότητα, ναυτία και έμετος, αλλά σε τοξικά επίπεδα μπορεί να επέλθει καταστολή του αναπνευστικού, κώμα και αιφνίδιος θάνατος.
Η εμφάνιση των επιπλοκών έχει σχέση με τη δοσολογία, τη χρονική διάρκεια λήψης, την προηγούμενη κατάσταση της υγείας και την ηλικία του αθλητή. Η κατάλληλη ενημέρωση των αθλητών, προπονητών παραγόντων και γονέων για τους κινδύνους της υγείας και η διαπαιδαγώγηση από την παιδική ακόμη ηλικία είναι εκείνα που συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη, με στόχο την εξάλειψη του προβλήματος.
