Βασικά Στοιχεία για τη νόσο Aλτσχάιμερ
Συγγραφέας altshaimerathens Γράφτηκε στις ,
Με τον όρο άνοια εννοούμε την έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων του ατόμου, κατ’ αρχήν της μνήμης, της κρίσης, του λόγου, της προσωπικότητας και την έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η συχνότερη μορφή άνοιας (60 % του συνόλου) από την οποία πάσχουν 150.000 άνθρωποι στην Ελλάδα, 6.000.000 στην Ευρώπη και 26.000.000 σ’ όλο τον κόσμο. Εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ είναι πολύ σπάνια σε ηλικίες μικρότερες των 50 ετών. Προκαλεί μία βαθμιαία εκφύλιση του εγκεφάλου και έχει σαν αποτέλεσμα την σταδιακή έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων του ατόμου στα προχωρημένα στάδια, της κινητικότητας και της καθημερινής λειτουργικότητας.
Άνοια, επίσης, μπορούν να προκαλέσουν τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, μεγάλα και μικρά, οι όγκοι του εγκεφάλου, το AIDS, διάφορες εγκεφαλίτιδες, μεταβολικά νοσήματα, νοσήματα του θυρεοειδούς, διάφορα φάρμακα κ.ά.
Τα τελευταία χρόνια, η διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ, νόσου που αφορά κυρίως στην Τρίτη Ηλικία, γίνεται με ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς.
Δύο είναι οι αιτίες αυτού του φαινομένου:
1. η αύξηση του μέσου όρου ζωής, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες.
2. η ευαισθητοποίηση του κοινού, των συγγενών των ασθενών και των γιατρών σχετικά με το μεγάλο αυτό ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα.
Στα αρχικά στάδια της νόσου, τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα ελαφρά (διαταραχές της μνήμης: ξεχνά τα πρόσφατα γεγονότα ενώ συνήθως θυμάται με λεπτομέρειες τα παλιά). Πολλές φορές η κατάσταση θεωρείται φυσιολογική γήρανση. Αυτό κάνει δύσκολη την πρώιμη διάγνωση. Καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ εξελίσσεται, ο ανοϊκός άρρωστος οδηγείται σε πλήρη αποδιοργάνωση της ζωής και της προσωπικότητάς του, γίνεται ανίκανος να φροντίσει τον εαυτό του και καταλήγει να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους συγγενείς του, για τους οποίους αποτελεί τεράστιο πρακτικό και ψυχικό φορτίο.
Οι αναπτυγμένες χώρες ξοδεύουν σημαντικά ποσά για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ολοένα περισσότερων ανοϊκών ασθενών και την υποστήριξη των φροντιστών τους. Επίσης, τα τελευταία χρόνια σημαντικά ποσά επενδύονται στην έρευνα για τις αιτίες και την θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ.
Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει μεγάλη σημασία για τους εξής λόγους:
Καθώς η νόσος αυτή επηρεάζει όχι μόνο τον ασθενή, αλλά και ευρύτερα την οικογένειά του, η πρώιμη διάγνωση δίνει τα χρονικά περιθώρια αποδοχής της κατάστασης, διατήρησης της ποιότητας ζωής και προγραμματισμού για το μέλλον όλων αυτών των ατόμων.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ριζική θεραπεία , έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας φάρμακα που ανακόπτουν την εξέλιξη της νόσου. Όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση και χορηγηθούν τα σκευάσματα αυτά, τόσο ουσιαστικότερα είναι τα αποτελέσματα τους.
Όχι σπάνια, συμπτώματα όπως αυτά της νόσου Αλτσχάιμερ προκαλούνται και από άλλες σωματικές ή ψυχικές παθήσεις. Για παράδειγμα, από άλλα είδη ανοϊκών συνδρόμων, κατάθλιψη, νόσους του θυρεοειδούς ή από την επίδραση φαρμάκων στον εγκέφαλο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ακριβής και έγκαιρη διάγνωση έχει σημασία, καθώς η κατάσταση είναι αναστρέψιμη.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μία πραγματικότητα. Πολλοί άνθρωποι νοσούν και πολύ περισσότεροι θα νοσήσουν στο μέλλον.
Αν αντιμετωπίζετε προβλήματα μνήμης που δυσκολεύουν την καθημερινή σας ζωή, απευθυνθείτε σε ειδικό.
Μνήμη
Η μνήμη αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της ανθρώπινης βιολογικής και υποκειμενικής πραγματικότητας. Η φύση και οι ιδιότητες της μνήμης απασχόλησαν φιλοσόφους και διανοητές εκατοντάδες χρόνια τώρα. Αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα συζήτησης και έρευνας τόσο για τους επιστήμονες, όσο και για τους απλούς ανθρώπους. Τις τελευταίες δεκαετίες, στο πλαίσιο της έκρηξης των νευροεπιστημών και με τη βοήθεια νέων προηγμένων τεχνικών απεικόνισης του εγκεφάλου, δημιουργήθηκε ειδικός κλάδος μελέτης των χαρακτηριστικών και των διαταραχών της μνήμης.
Μέσω της μνήμης, επιτελείται οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας του εαυτού μας με το περιβάλλον.
Η μνήμη είναι ο πυρήνας της προσωπικής μας ιστορίας. Αναφέρεται στο παρελθόν, μας προετοιμάζει για το μέλλον και μας βοηθά να βιώσουμε το παρόν.
Η μνήμη είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με τη μάθηση και τη λήθη. Μάθηση είναι η διαδικασία απόκτησης νέων πληροφοριών από το ανθρώπινο νευρικό σύστημα μέσω της συνδυασμένης λειτουργίας των αισθητηρίων οργάνων. Μνήμη είναι η αποθήκευση και η ανάκληση των πληροφοριών αυτών.
Λήθη είναι η απώλεια των αποθηκευμένων πληροφοριών με το πέρασμα του χρόνου.
Η λειτουργική οργάνωση της μνήμης περιλαμβάνει κατά σειρά διαδικασίες επιλογής και κωδικοποίησης, αποθήκευσης ή απόσβεσης, επανεύρεσης και ανάκλησης της πληροφορίας.
3
Σχηματικά, τα μνημονικά ίχνη αποκρυσταλλώνονται στον έσω κροταφικό λοβό, αποθηκεύονται στον οπίσθιο βρεγματικό φλοιό, απ’ όπου ανακαλούνται με τη μεσολάβηση του μετωπιαίου φλοιού.
Η ικανότητα να αποθηκεύει γνώσεις και κατά περίπτωση να τις ανακαλεί,αποτελεί την πιο γοητευτική, αλλά και μυστηριώδη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού.
Σε ποιο σημείο όμως του εγκεφάλου επιτελείται η λειτουργία της μνήμης;
Η μνήμη είναι διεργασία στην οποία εμπλέκεται το σύνολο σχεδόν του ανθρώπινου εγκεφάλου.
4
Κυριότεροι τύποι μνήμης
5Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι μνήμης. Ένας τύπος αφορά στο τι κάναμε το προηγούμενο βράδυ ή στο πώς αισθανθήκαμε όταν πέθανε κάποιο συγγενικό μας πρόσωπο. Άλλο είδος μνήμης μας βοηθά να δέσουμε τα κορδόνια των παπουτσιών μας και να οδηγούμε το αυτοκίνητό μας. Οι γνώσεις του σχολείου, οι αριθμοί του τηλεφώνου συγγενών και φίλων, η σημασία των λέξεων, μαθαίνονται με τη βοήθεια διαφορετικών τύπων μνήμης.
Η μνήμη διακρίνεται:
α. Από ψυχολογικής πλευράς, σε:
ακούσια (μνήμη δεξιοτήτων) / εκούσια (μνήμη γεγονότων, ιστορικών και προσωπικών)
β. Ανάλογα με το ερέθισμα – είδος της πληροφορίας, σε:
κιναισθητική / ακουστική / οπτική / λεκτική / οσφρητική / απτική
γ. Ως προς τη διάρκεια, σε:
αισθητηριακή / βραχυπρόθεσμη (πρόσφατη) / μακροπρόθεσμη (παλαιά)
Η αισθητηριακή μνήμη έχει διάρκεια ισχύος κάτω του δευτερολέπτου. Οι δυνατότητές της είναι ανεξάντλητες όσον αφορά στον αριθμό και στην ποικιλία των ερεθισμάτων. Η αισθητηριακή μνήμη μας δίνει ανά πάσα στιγμή την αίσθηση του υποκειμενικού παρόντος.
Η βραχυπρόθεσμη μνήμη συγκρατεί πληροφορίες για χρονικό διάστημα από λίγα δευτερόλεπτα μέχρι μερικά λεπτά. Έχει μεγάλη χωρητικότητα. Αποτελεί τον προθάλαμο της μακροπρόθεσμης μνήμης, εκεί όπου οι πληροφορίες υφίστανται περαιτέρω επεξεργασία (κωδικοποίηση), ώστε ή να διαγραφούν (λήθη) ή να αποθηκευθούν σταθερά στην μακροπρόθεσμη μνήμη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή λειτουργία της βραχυπρόθεσμης μνήμης είναι η ικανοποιητική συγκέντρωση και προσοχή του ατόμου.
Η μακροπρόθεσμη μνήμη είναι το σύστημα που επιτρέπει την μόνιμη αποθήκευση των εμπεδωμένων πληροφοριών, ώστε να είναι εφικτή η κατά περίπτωση ανάκλησή τους.
Διαταραχές της μνήμης
Πλήθος ενδογενών και εξωγενών παραγόντων επηρεάζουν την καλή λειτουργία της μνήμης.
Άνθρωποι κάθε ηλικίας, πάσχοντες από κατάθλιψη ή υπερβολικό άγχος, παραπονούνται επίμονα για προβλήματα μνήμης, που είναι παροδικά και βελτιώνονται με την θεραπεία των ψυχικών αυτών καταστάσεων.
Συνήθως, οφείλονται σε αδυναμία συγκέντρωσης και εστίασης της προσοχής ή σε αδιαφορία για όσα συμβαίνουν γύρω.
Μνήμη και Γήρας
Ως βιολογικό φαινόμενο, η μνήμη υφίσταται την επίπτωση του γήρατος.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος φθάνει στο μέγιστο μέγεθός του κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή και μικραίνει προοδευτικά έκτοτε. Αυτή η προοδευτική ελάττωση του μεγέθους, πιθανώς αντανακλά την απώλεια νευρωνικών κυκλωμάτων του μυαλού που γερνά.
Η διεργασία αυτή εξηγεί την έκπτωση της μνημονικής λειτουργίας στους ηλικιωμένους. Σήμερα, οι ειδικοί πιστεύουν ότι μεγαλώνοντας, η ικανότητά μας να μαθαίνουμε καινούργιες πληροφορίες και να τις ανακαλούμε αργότερα κατά βούληση μειώνεται σταδιακά.
Στο γήρας υπάρχει κυρίως καθυστέρηση στην επεξεργασία των πληροφοριών. Συνυπάρχει δυσχέρεια ανάκλησης κυρίων ονομάτων. Στους ηλικιωμένους, θα έλεγε κανείς, πάσχει το στηρικτικό πλαίσιο της μνημονικής “συσκευής”, οι ταχύτητες επεξεργασίας είναι μικρότερες, οι διασυνδέσεις περιορισμένες, η κινητοποίηση της μνήμης αργή και δύσκολη. Ότι χάνεται πάντως σε εύρος κερδίζεται σε βάθος και στοχαστικότητα.
Στις περιπτώσεις όπου η έκπτωση της μνήμης είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη για την ηλικία και δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή ζωή, τότε είναι πιθανόν να πρόκειται για νόσο που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Οι ειδικοί μπορούν να αξιολογήσουν τις υποκειμενικές αιτιάσεις των ανθρώπων που ξεχνούν και να εκτιμήσουν αντικειμενικά τη μνήμη τους με ειδικές δοκιμασίες (τεστς). Επίσης, είναι αρμόδιοι να διακρίνουν μία αρχόμενη άνοια (π.χ. Αλτσχάϊμερ) ή παθολογικές καταστάσεις που δευτερογενώς επηρεάζουν και τη μνήμη, όπως λόγου χάρη σοβαρά σωματικά και ψυχικά νοσήματα.
1
Λήθη
Φυσιολογικά, οι αναμνήσεις εξασθενούν και με το πέρασμα του χρόνου αρκετές από αυτές χάνονται.
Η διαδικασία αυτή είναι αναπόσπαστο τμήμα της υγιούς φυσιολογικής μνήμης. Η μνήμη μας, για την αυτοπροστασία της διαθέτει μηχανισμούς επιλογής, χωρίς τους οποίους θα υπερφορτωνόταν με άχρηστες πληροφορίες και θα αδυνατούσε από κάποιο σημείο και μετά να αποθηκεύσει νέες.
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ξεχνούμε πράγματα που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία, που κρίνουμε ή αισθανόμαστε ασήμαντα.
Η ικανότητά μας να ξεχνάμε ασήμαντες γνώσεις είναι το ίδιο σημαντική με την ικανότητα να θυμόμαστε σημαντικές πληροφορίες
Mη Φαρμακευτικές Θεραπείες
Μία νέα, πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση
Αναμφίβολα, η φαρμακευτική θεραπεία αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη και ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Παρόλα αυτά, πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι η χορήγηση φαρμάκων δεν αποτελεί τη μόνη θεραπευτική επιλογή.
Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης αποτελούν μία νέα, μη φαρμακευτική θεραπευτική προσέγγιση της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία τα τελευταία χρόνια προσελκύει την προσοχή των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με την άνοια. Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος των ειδικών είναι ο αυξανόμενος αριθμός των σχετικών με το θέμα εργασιών που δημοσιεύονται σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά και παρουσιάζονται σε διεθνή συνέδρια.
Όπως είναι γνωστό, η αποδυνάμωση των γνωστικών λειτουργιών όπως είναι η μνήμη, ο λόγος, η προσοχή και η κρίση, είναι ένα από τα αρχικά συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ. Η αποδυνάμωση αυτή γίνεται σταδιακά, με τις σύνθετες λειτουργίες να βλάπτονται πρώτες. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης στοχεύουν στην αξιοποίηση των γνωστικών λειτουργιών του ανοϊκού ασθενούς που παραμένουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκεται η σταθεροποίηση ή ακόμα και η μείωση της γνωστικής έκπτωσης του ασθενούς. Απώτερος στόχος βέβαια είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ασθενούς, όσο και της οικογένειάς του.
Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι κατάλληλα κυρίως για ασθενείς με ήπιας έως μέτριας βαρύτητας νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς σε αυτή τη φάση της νόσου οι ασθενείς διατηρούν αρκετά γνωστικά αποθέματα που μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελός τους.
Η θεραπεία νοητικής ενδυνάμωσης χρησιμοποιεί μία μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων και εξειδικευμένων μεθόδων ώστε να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ανάλογα με τις ικανότητες, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενούς, σχεδιάζεται ένα πρόγραμμα στο οποίο περιλαμβάνονται δραστηριότητες όπως:
* προσανατολισμός στο χώρο και το χρόνο
* συζήτηση για θέματα της επικαιρότητας
* εκμάθηση ή επανεκμάθηση υλικού με την εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων
* εκπαίδευση στη χρήση εξωτερικών μνημονικών βοηθημάτων
* ασκήσεις που ασκούν τη μνήμη, την προσοχή, το λόγο, την κριτική σκέψη κ.λ.π.
* θεραπείες τέχνης
* θεραπεία δι’ αναμνήσεων
* επιτραπέζια παιχνίδια
Το μεγαλύτερο ίσως πλεονέκτημα των προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης είναι η ευελιξία που διαθέτουν: αποτελούν μια θεραπευτική προσέγγιση απόλυτα προσαρμοσμένη στις ανάγκες του κάθε ασθενούς, πραγματοποιούνται είτε σε ατομικές συνεδρίες, είτε ομαδικά και μπορούν να αναπροσαρμοστούν καθώς η ασθένεια εξελίσσεται και η κατάσταση του ασθενούς, γνωστική και συναισθηματική, μεταβάλλεται.
Επιπλέον, ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι μέσα στα πλαίσια της συγκεκριμένης θεραπείας, ο ασθενής ενθαρρύνεται να καταβάλλει συνειδητή προσπάθεια, ώστε να βοηθήσει ο ίδιος τον εαυτό του. Κατά συνέπεια, δεν αναγκάζεται να εναποθέσει τις ελπίδες του αποκλειστικά στη δυσνόητη ή «μαγική» δράση ενός φαρμάκου, αλλά συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια αντιμετώπισης της νόσου και νιώθει να αποκτά ξανά τον έλεγχο της ζωής του.
Η θεραπεία νοητικής ενδυνάμωσης δεν έρχεται να αντικαταστήσει τη φαρμακευτική θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, τα οφέλη της οποίας είναι ανεκτίμητα και αδιαμφισβήτητα. Στόχος της είναι η συνδυαστική δράση, η οποία φαίνεται ότι μπορεί να ενισχύσει τη δράση των φαρμάκων, βελτιώνοντας θεαματικά το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Τον ενθουσιασμό και την αισιοδοξία των ειδικών σχετικά με τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης δικαιώνουν έρευνες που έρχονται καθημερινά στο φως της δημοσιότητας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών, η συμμετοχή ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ σε τέτοιου είδους προγράμματα βελτίωσε σημαντικά τόσο τις γνωστικές τους λειτουργίες, όσο και την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Επίσης, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην καταπολέμηση της απάθειας, της απόσυρσης και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τα οποία εμφανίζονται σε μεγάλο αριθμό ανοϊκών ασθενών.
Από το Δεκέμβριο του 2005, η Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ και Συναφών Διαταραχών Αθηνών πραγματοποιεί με επιτυχία προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης σε ομάδες ανοϊκών ασθενών, τα οποία πρόκειται να επεκταθούν μέσα στους επόμενους μήνες. Ο τόπος και η ώρα διεξαγωγής των προγραμμάτων αυτών θα κοινοποιείται μέσα από τις στήλες του περιοδικού μας.
