ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΙΟΣ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ Α H1N1 : Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ;
Συγγραφέας Ιωάννης Μπαραμπούτης Γράφτηκε στις ,
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο ανθρώπινος ιός της γρίπης Α H1N1 («ο σχετιζόμενος με τους χοίρους») είναι ένα νέο αίτιο γρίπης για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα πιστεύεται ότι σημειώθηκε τον Απρίλιο του 2009 στο Μεξικό, ενώ έχουν μέχρι τώρα (2 Μαΐου 2009) έχουν αναφερθεί πάνω από 650 κρούσματα από όλες τις ηπείρους εκτός της Αφρικής. Συνολικά έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής 17 θάνατοι, 16 από το Μεξικό και 1 από τις ΗΠΑ. Ο H1N1 μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, πιθανότατα με τους ίδιους τρόπους που μεταδίδονται οι ιοί της γρίπης που προκαλούν τις συνηθισμένες επιδημίες γρίπης κάθε χρόνο.
Ο λόγος για τον οποίον χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον ιό της γρίπης Α H1N1 η ονομασία «ιός των χοίρων» ήταν ότι εργαστηριακές μελέτες έδειξαν ότι μεγάλο μέρος των γονιδίων του είχε σημαντικές ομοιότητες με αυτό ιών γρίπης που συνήθως κυκλοφορούν σε πληθυσμούς χοίρων στη Βόρεια Αμερική. Στην πραγματικότητα ο ιός αυτός περιλαμβάνει επίσης γονίδια που συναντώνται σε ιούς χοίρων στην Ευρώπη και την Ασία καθώς επίσης γονίδια που απαντώνται σε ιούς των πτηνών και των ανθρώπων. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για τετραπλά ανασυνδυασμένο ιό.
Μέχρι αυτή της στιγμή δεν έχει αποδειχθεί ότι ο συγκεκριμένος ιός κυκλοφορεί σε πληθυσμούς χοίρων, τουλάχιστον στις ΗΠΑ. Όπως ήδη ειπώθηκε, είναι γνωστό ότι υπάρχουν είδη ιών γρίπης που κυκλοφορούν σε πληθυσμούς χοίρων και οι οποίοι συνήθως δεν μεταδίδονται σε ανθρώπους, χωρίς όμως για αυτό να μην υπάρχουν σπάνιες εξαιρέσεις.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Ο ιός H1N1, όπως ήδη αναφέρθηκε, μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ακόμη δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες σχετικά με την ευκολία μετάδοσης ούτε για το χρονικό διάστημα που ένα άτομο παραμένει μεταδοτικό και οι μελέτες συνεχίζονται. Κατά πάσα πιθανότητα, ισχύει ό,τι και για την εποχιακή γρίπη, όπου η μεταδοτικότητα διαρκεί από 1 περίπου ημέρα πριν την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και 7 περίπου ημέρες μετά. Ιδιαίτερα τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να παραμένουν μεταδοτικά για μεγαλύτερες περιόδους.
Τα συμπτώματα και σημεία της γρίπης από τον ιό H1N1 είναι παρόμοια με αυτά της συνηθισμένης γρίπης και περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, πονοκέφαλο, μυαλγίες, ρίγη και έντονη καταβολή δυνάμεων και κακουχία. Σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που μολύνθηκαν με τον ιό ανέφεραν επίσης εμέτους και διάρροιες. Έχουν ήδη αναφερθεί περιπτώσεις με σοβαρή νόσο καθώς και θάνατοι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με την εποχιακή γρίπη. Αυτή τη στιγμή δεν είναι γνωστό – αποτελεί όμως ήδη αντικείμενο μελέτης – αν κάποιες ομάδες πληθυσμού διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από άλλες για σοβαρή νόσηση ή/και επιπλοκές από τον ιό H1N1. Υπενθυμίζεται ότι από την εποχιακή γρίπη κινδυνεύουν περισσότερο μικρά παιδιά, έγκυες γυναίκες, άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας με χρόνια προβλήματα υγείας. Αντίστροφα, διερευνάται επίσης αν κάποιες ομάδες πληθυσμού μπορεί να είναι πιο ανθεκτικές σε σχέση με άλλες στον ιό H1N1.
ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
Οι τρόποι μετάδοσης του ιού H1N1 φαίνεται να είναι οι ίδιοι με αυτούς των ιών που προκαλούν την εποχιακή γρίπη. Η μετάδοση γίνεται κυρίως από άτομο σε άτομο μέσω του βήχα και του φταρνίσματος ατόμων με τη νόσο. Επίσης μπορεί να υπάρξει μετάδοση μέσω επαφής με αντικείμενα μολυσμένα με τον ιό και στη συνέχεια επαφής με το στόμα και τη μύτη.
Τονίζεται ότι ο ιός H1N1 ΔΕΝ μεταδίδεται με τη βρώση χοιρινού κρέατος. Η βρώση χοιρινού κρέατος κατάλληλα διατηρημένου και παρασκευασμένου είναι απόλυτα ασφαλής.
Το χλωριωμένο νερό της βρύσης θεωρείται ότι είναι ελεύθερο κινδύνου μετάδοσης ιών γρίπης. Υπάρχουν ήδη μελέτες που αποδεικνύουν ότι η συνηθισμένη χλωρίωση του νερού είναι αρκετή για να αδρανοποιήσει τον ιό H5N1 τον σχετιζόμενο με τη γρίπη των πτηνών. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη αντίστοιχες μελέτες για τον ιό H1N1, αναμένεται να ισχύει το ίδιο και για τον ιό αυτό, ενώ προς το παρόν δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις γρίπης από τον ιό H1N1 που να σχετίζονται με μολυσμένο πόσιμο νερό.
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για το συγκεκριμένο ιό. Αυτό όμως που μπορεί να γίνεται από όλους μας είναι η λήψη πρακτικών μέτρων προφύλαξης από λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπως είναι η γρίπη. Πιο συγκεκριμένα:
Για αποφυγή μετάδοσης της γρίπης:
Πρέπει να ακολουθούμε τις γενικές οδηγίες που συνιστώνται από τους αρμόδιους οργανισμούς που εκδίδονται σε τέτοιες περιστάσεις και να αποφεύγουμε – αν δεν είναι εντελώς απαραίτητο – τους χώρους με συνωστισμό και κακό αερισμό.
Πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την περίπτωση που αρρωστήσουμε, δηλαδή να έχουμε εκ των προτέρων προμηθευτεί τα σχετικά φάρμακα (ανιπυρετικά, παυσίπονα, αποσυμφορητικά, αποχρεμπτικά), αλκοολούχα αντισηπτικά διαλύματα και χαρτομάντιλα ώστε σε περίπτωση νόσησης να μην χρειαστεί να μεταβούμε σε δημόσιους χώρους και έλθουμε σε επαφή με άλλα άτομα.
Πρέπει να αποφεύγουμε κατά το δυνατόν την επαφή με άτομα με συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού. Η προφύλαξη αφορά την επαφή των χεριών μας με το στόμα, τη μύτη και τα χέρια τέτοιων ατόμων όπως επίσης και αντικειμένων που άγγιξαν αυτά τα άτομα. Εφόσον υπάρξει τέτοια επαφή, θα πρέπει να πλύνουμε άμεσα τα χέρια μας και να αποφύγουμε να αγγίξουμε τη δική μας μύτη και στόμα. Επίσης. για να αποφύγουμε να εκτεθούμε στον ιό μέσω του βήχα και του φταρνίσματος αυτών των ατόμων, καλό είναι να βρισκόμαστε σε απόσταση τουλάχιστον 1 μέτρου μακριά τους και να τα ενθαρρύνουμε να καλύπτουν τη μύτη και το στόμα με χαρτομάντιλα σε περίπτωση βήχα ή φταρνίσματος.
Ειδικά για τα αντικείμενα του περιβάλλοντος, τα οποία είναι μολυσμένα με εκκρίσεις ατόμων με γρίπη είτε γιατί τα άγγιξαν με τα χέρια τους είτε γιατί οι εκκρίσεις επικάθησαν σε αυτά μετά από βήχα ή φτάρνισμα, επισημαίνεται ότι έχει βρεθεί ο ιός της γρίπης μπορεί να επιζήσει πάνω σε αντικείμενα και να παραμείνει μολυσματικός για άλλα άτομα για 2-8 ώρες.
Ο ιός της γρίπης θανατώνεται με την υψηλή θερμοκρασία (75-100°C) ενώ επίσης χημικά απολυμαντικά όπως το χλώριο, το οξυζενέ, σαπούνια, αντισηπτικά με βάση το ιώδιο και αλκοολούχα αντισηπτικά είναι αποτελεσματικά εφόσον χρησιμοποιηθούν στις κατάλληλες συγκεντρώσεις και κατάλληλη χρονική διάρκεια.
Τα χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα από άτομα με γρίπη πρέπει να ρίχνονται στο καλάθι των αχρήστων και αν έχει υπάρξει επαφή των χεριών με τα αντικείμενα αυτά, να ακολουθεί γρήγορα καλό πλύσιμο των χεριών.
Για καθαρισμό επιφανειών μέσα στο σπίτι (ιδιαίτερα κομοδίνα, επιφάνειες κρεβατιών, τουαλέτας, κουζίνας καθώς και παιδικά παιχνίδια) συνιστάται η σωστή και επαρκής χρήση καθαριστικών οικιακής χρήσης.
Σεντόνια και οικιακά σκεύη που έχουν χρησιμοποιηθεί από άτομα με γρίπη δεν είναι απαραίτητο να πλυθούν και καθαριστούν ξεχωριστά. Το σημαντικό είναι ότι τα αντικείμενα αυτά δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν από άλλα άτομα πριν να καθαριστούν επαρκώς.
Ο ρουχισμός, τα σεντόνια και οι πετσέτες θα πρέπει να πλυθούν με συνηθισμένο σαπούνι πλυντηρίου σε υψηλή θερμοκρασία και θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα αντικείμενα αυτά πριν το πλύσιμο. Σε περίπτωση επαφής, συνιστάται άμεσο πλύσιμο των χεριών. Τα οικιακά σκεύη μπορούν να πλυθούν είτε σε πλυντήριο πιάτων είτε στο χέρι με σαπούνι και νερό.
Σε περίπτωση νόσησης:
Πρέπει να καλύπτουμε το στόμα και τη μύτη με χαρτομάντιλα σε περιπτώσεις βήχα ή/και φταρνίσματος. Στη συνέχεια το χαρτομάντιλο πρέπει να ρίχνεται στο καλάθι των αχρήστων.
Πρέπει να πλένουμε συχνά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό, ιδιαίτερα αν έχουμε προηγουμένως αγγίξει τη μύτη και το στόμα μας μετά από βήχα ή φτάρνισμα. Η διάρκεια του πλυσίματος των χεριών δεν πρέπει να είναι κάτω από 15-20 δευτερόλεπτα. Αλκοολούχα αντισηπτικά διαλύματα είναι επίσης αποτελεσματικά και μπορούν να υποκαταστήσουν το πλύσιμο με σαπούνι και νερό.
Πρέπει να αποφεύγουμε κατά το δυνατόν να αγγίζουμε τη μύτη και το στόμα και τα μάτια μας γιατί έτσι παραλαμβάνουμε στα χέρια μας σωμάτια των ιών της γρίπης.
Είναι καλό να μείνουμε στο σπίτι και μειώσουμε στο ελάχιστο τις επαφές με άλλα άτομα για να μειώσουμε τον κίνδυνο μετάδοσης. Η αποφυγή επαφών με άλλα άτομα και η απουσία από τη δουλειά- κατά το δυνατόν- συνιστώνται για 7 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων ή μέχρι και 1 ημέρα μετά που τα συμπτώματα έχουν παρέλθει τελείως.
Συνιστάται η άμεση επικοινωνία με τον οικογενειακό γιατρό (όσο το δυνατόν γρηγορότερα) για τους εξής λόγους: 1. μπορεί να διευκρινιστεί εάν πρόκειται για γρίπη ή κοινό κρυολόγημα (κάτι όχι πάντα εύκολα εμφανές), 2. μπορεί να γίνουν συζήτηση και συστάσεις για λήψη μέτρων προφύλαξης για αποφυγή μετάδοσης στα άτομα του στενού περιβάλλοντος και 3. μπορεί να κριθεί ότι το άτομο που νοσεί να χρήζει άμεσης αγωγής με ειδικά φάρμακα κατά του ιού της γρίπης ή ότι άτομο/α του στενού περιβάλλοντος-λόγω χρονίων προβλημάτων υγείας- να χρήζει/ουν προφύλαξης με τα φάρμακα αυτά.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σε περίπτωση που άτομο που κατοικεί ή έχει πρόσφατα ταξιδέψει σε περιοχές όπου έχουν ανιχνευθεί κρούσματα γρίπης H1N1 αναπτύξει συμπτώματα γρίπης, δηλαδή πυρετό, μυαλγίες, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, εμέτους, διάρροιες, θα πρέπει να έλθει σε άμεση επικοινωνία με το γιατρό του. Επίσης, όπως ήδη τονίστηκε, θα πρέπει να μείνει στο σπίτι και να αποφύγει επαφές με άλλα άτομα.
Ανησυχητικά συμπτώματα, που πιθανόν να υποδηλώνουν σοβαρότερη νόσηση ή/και κάποια επιπλοκή από τη γρίπη, άρα θα πρέπει άμεσα να εκτιμηθούν από το γιατρό, είναι:
Για τα παιδιά:
• Δυσχέρεια στην αναπνοή ή πιο συχνές αναπνοές από το συνηθισμένο
• Κυάνωση (μελάνιασμα)
• Άρνηση να πιει νερό, γάλα και άλλα υγρά
• Υπνηλία και μη διάθεση για παιχνίδι και αλληλεπίδραση με το περιβάλλον
• Ευερεθιστότητα και κακή διάθεση
• Υποτροπή των συμπτωμάτων με πυρετό και βήχα ενώ αρχικά βελτιώνονταν
• Πυρετός με εξάνθημα
Για ενήλικες:
• Ταχύπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή
• Αίσθημα βάρους στο στήθος
• Ζάλη και έντονο αίσθημα αδυναμίας
• Σύγχυση
• Επιμένοντες έμετοι
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Τα ειδικά αντιιικά φάρμακα οσελταμιβίρη και ζαναμιβίρη θεωρείται – από τα πρώτα στοιχεία- ότι είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη και θεραπεία της H1N1 γρίπης. Μπορούν να μειώσουν την ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων της γρίπης καθώς και να προστατέψουν από επιπλοκές. Σε περιπτώσεις επιδημίας ή ακόμη περισσότερο διαφαινόμενης πανδημίας, όπως πιθανώς να συμβαίνει τώρα, τα φάρμακα αυτά, λόγω του ότι τα αποθέματά τους δεν είναι απεριόριστα, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα για άτομα με σοβαρή νόσο ή με υψηλό κίνδυνο για επιπλοκές από τη γρίπη.
Τονίζεται και πάλι η ανάγκη για άμεση επικοινωνία με τον οικογενειακό γιατρό, ο οποίος θα κρίνει αν είναι απαραίτητη η χρήση αυτών των φαρμάκων για τον εκάστοτε ασθενή.
Πηγή: Centers for Disease Control & Prevention (www.cdc.gov).
