Τα αγγεία σας
Συγγραφέας mednet Γράφτηκε στις ,
Ο σακχαρώδης διαβήτης επηρεάζει πολλές φορές τις αρτηρίες με σκλήρυνση και όταν δεν προσέχετε την διατροφή σας, καπνίζετε ή έχετε αρρύθμιστη πίεση, συχνά τα αγγεία φράζουν.
Μακροαγγειοπάθεια
Η αγγειοπάθεια είναι η πάθηση των αιμοφόρων αγγείων όπως είναι οι αρτηρίες, οι φλέβες και τα τριχοειδή αγγεία που μπορεί να προκληθεί από την μακρόχρονη παρουσία διαβήτη. Οι δύο τύποι αγγειοπάθειας είναι η μικροαγγειοπάθεια και η μακροαγγειοπάθεια.
Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη προσβάλλονται συχνά από βλάβες των αγγείων του εγκεφάλου, της καρδιάς και των κάτω άκρων. Η πάθηση αυτή λέγεται μακροαγγειοπάθεια (ή αθηρωμάτωση) σε αντιδιαστολή με τη μικροαγγειοπάθεια που αφορά στα μικρά αγγεία των νεφρών και του βυθού των ματιών.
Η μικροαγγειοπάθεια είναι χαρακτηριστική βλάβη του σακχαρώδη διαβήτη, ενώ η μακροαγγειοπάθεια εμφανίζεται και σε άτομα χωρίς σακχαρώδη διαβήτη.
Πάντως η μακροαγγειοπάθεια έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο σακχαρώδη διαβήτη και γι αυτό ορισμένοι την ονομάζουν διαβητική μακροαγγειοπάθεια.
Διαβητική Μακροαγγειοπάθεια
Πρόκειται για μια μορφή γενικευμένης αποφρακτικής αρτηριοπάθειας η οποία διαφέρει από την κλασική αθηρωμάτωση. Προσβάλλονται αρτηρίες μεσαίου και μεγάλου μεγέθους με συχνότερη εντόπιση τις περιφερικές αρτηρίες των άκρων, τις στεφανιαίες και τις εγκεφαλικές αρτηρίες.
Η μακροαγγειοπάθεια, ως επιπλοκή του διαβήτη είναι ο κύριος λόγος προβλημάτων υγείας των ατόμων με διαβήτη. Επιπλοκές από αυτή την αιτία εμφανίζονται, στους διαβητικούς 10-15 χρόνια νωρίτερα από ό,τι στο μη διαβητικό πληθυσμό.
Άνδρες και γυναίκες προσβάλλονται εξίσου συχνά. Η αποφρακτική νόσος των στεφανιαίων και των αρτηριών εκδηλώνεται μετά την τέταρτη δεκαετία της ηλικίας και είναι 5-10 φορές συχνότερη στους διαβητικούς από ό,τι στους μη διαβητικούς. Η συνύπαρξη παχυσαρκίας, δυσλιπιδαιμίας (με υψηλές τιμές LDL και χαμηλές HDL – χοληστερόλης και υπερτριγλυκεριδαιμίας) και αρτηριακής υπέρτασης επιτείνουν την εμφάνιση και την εξέλιξη της μακροαγγειοπάθειας.
Στον άνθρωπο, οι εκδηλώσεις της διαβητικής μακροαγγειοπάθειας είναι παρόμοιες με εκείνες της αρτηριοσκλήρυνσης. Η προσβολή των στεφανιαίων αρτηριών, έχει ως αποτέλεσμα στεφανιαία νόσο και έμφραγμα του μυοκαρδίου, σκλήρυνση των αγγείων του εγκεφάλου με αποτέλεσμα την εμφάνιση αγγειακών εγκεφαλικών – κυρίως θρομβωτικών ή εμβολικών – επεισοδίων και η προσβολή των μεγάλων αγγείων των άκρων προκαλεί την εμφάνιση περιφερικής αρτηριοπάθειας.
Οι περιφερικές αποφρακτικές βλάβες εντοπίζονται κυρίως στις αρτηρίες της κνήμης και των ποδιών και λιγότερο, στις αρτηρίες του μηρού. Πολύ λιγότερο αφορούν στις αρτηρίες της λεκάνης και των άνω άκρων.
Διαβητική Καρδιοπάθεια
Πολλοί βλαπτικοί μηχανισμοί μπορεί να προκαλούν ταυτόχρονα βλάβες στην καρδιά των ατόμων με διαβήτη, εκτός από τη μακροαγγειοπάθεια των αγγείων της καρδιάς (δηλαδή των στεφανιαίων αγγείων). Από το διαβήτη προσβάλλονται επίσης και τα μικρά αγγεία (μικροαγγειοπάθεια) με αποτέλεσμα τη διαταραχή της συστολής του καρδιακού μυός. Ακόμα βλάπτεται ο ίδιος ο μυς (μυοπάθεια) και το αυτόνομο νευρικό σύστημα της καρδιάς (αυτόνομη νευροπάθεια). Αυτόνομο (ή φυσικό) νευρικό σύστημα είναι εκείνα τα νεύρα που λειτουργούν ανεξάρτητα από τη βούληση του ανθρώπου. Η αυτόνομη νευροπάθεια της καρδιάς μπορεί να προκαλεί επίμονη ταχυκαρδία ή προδιάθεση για αρρυθμίες. Επίσης, συχνά είναι τα βωβά εμφράγματα λόγω διαβητικής νευροπάθειας.
Αποφρακτική νόσος των αρτηριών του εγκεφάλου
Οι αποφρακτικές βλάβες των καρωτίδων και των αρτηριών του εγκεφάλου είναι συχνότερες και βαρύτερες στους διαβητικούς σε σύγκριση με τους μη διαβητικούς και ο κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου είναι μεγαλύτερος.
Ιδιαίτερα συχνή σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη είναι η απόφραξη των έσω καρωτίδων, χωρίς δηλαδή νευρολογικά συμπτώματα. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να μην έχουν πάθει και η αξονική τομογραφία εγκεφάλου να μη δείχνει βλάβες.
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια στους διαβητικούς είναι συνήθως ισχαιμικού τύπου και οι κλινικές εκδηλώσεις τους δεν διαφέρουν από εκείνες των μη διαβητικών.
Με τη σύγχρονη τεχνική της έγχρωμης υπερηχοτομογραφίας (Triplex) είναι δυνατό να διαγνωσθούν και να εκτιμηθούν οι μορφολογικές αλλοιώσεις των αρτηριών που οδηγούν το αίμα στον εγκέφαλο σε πολύ πρώιμα στάδια έτσι ώστε να παρέχεται η δυνατότητα της έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης για την πρόληψη του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Περιφερική αγγειακή νόσος
Οι βλάβες των αρτηριών που οδηγούν το αίμα στα κάτω άκρα έχουν τα εξής χαρακτηριστικά σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Αφορούν συχνότερα τις αρτηρίες κάτω από το γόνατο, ενώ στους μη διαβητικούς αφορούν κυρίως στην αορτή, τα λαγόνια και τα μηριαία αγγεία. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η πλειονότητα των ασθενών δεν εμφανίζει τυπική διαλείπουσα χωλότητα.
Διαλείπουσα χωλότητα είναι η εμφάνιση πόνου στα πόδια μετά από το περπάτημα μιας απόστασης. Όταν ο ασθενής σταματήσει να βαδίζει, ο πόνος περνά μετά από λίγο. Όσο πιο βαριά η μακροαγγειοπάθεια τόσο μικραίνει η απόσταση που μπορεί να βαδίσει ο ασθενής πριν αισθανθεί πόνο. Στην αντικειμενική εξέταση το πόδι είναι συνήθως ψυχρό με ενδείξεις ατροφίας του δέρματος, ενώ ο περιφερικός σφυγμός συχνά εξαλείφεται.
Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν καυσαλγίες στα πόδια και υπαισθησία (τύπου κάλτσας). Λόγω της συνυπάρχου σας διαβητικής νευροπάθειας, επιπόλαιοι αλλά και σοβαρότεροι τραυματισμοί στα πόδια και κυρίως στα πέλματα και στα δάκτυλα, μπορεί να μη γίνουν αντιληπτοί και να εξελιχθούν σε βαριά φλεγμονή, νέκρωση και τελικά γάγγραινα.
Ο όρος διαβητικό πόδι εκφράζει την κλινική οντότητα που απορρέει από τη συνύπαρξη της αποφρακτικής αρτηριοπάθειας, με συνήθως ανεπαρκή παράπλευρη κυκλοφορία, της μικροαγγειοπάθειας, της νευροπάθειας και της μειωμένης αντίστασης στις λοιμώξεις.
Συχνή είναι η εμφάνιση ελκών, τα οποία διακρίνονται σε αμιγώς νευροπαθητικά, με χαρακτηριστική την εντόπιση στο πέλμα, αμιγώς ισχαιμικά και μεικτής αιτιολογίας. Η συχνότητα εμφάνισης ελκών των άκρων πόδων στους διαβητικούς υπολογίζεται στο 10-15%. Τα έλκη αυτά αποτελούν πύλη εισόδου μικροβίων και οδηγούν στην εμφάνιση λοιμώξεων του διαβητικού ποδιού. Οι λοιμώξεις αυτές είναι κατά κανόνα πολυμικροβιακής αιτιολογίας.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες σ’ ένα σημαντικό ποσοστό που φαίνεται ότι αφορά στο 50% των περιπτώσεων, οι λοιμώξεις του διαβητικού ποδιού συνοδεύονται από οστεομυελίτιδα, η οποία δεν εκδηλώνεται απαραίτητα με θορυβώδη συμπτώματα. Η πρόγνωση είναι καλύτερη για τα αμιγώς νευροπαθητικά έλκη. Σ’ ένα μεγάλο ποσοστό, που φθάνει μέχρι και το 50% των περιπτώσεων, καταλήγουν σε ακρωτηριασμό μικρό ή μεγάλο.
Θεραπευτική αντιμετώπιση της μακροαγγειοπάθειας
Πρωταρχική σημασία έχει η πρωτογενής και η δευτερογενής πρόληψη. Πρωτογενή πρόληψη ονομάζουμε την προφύλαξη από ένα γεγονός προτού αυτό συμβεί, ενώ δευτερογενή, την προφύλαξη από ένα γεγονός που έχει ήδη συμβεί και θέλουμε να αποφύγουμε να ξανασυμβεί. Απαιτείται κατά το δυνατόν ιδανική ρύθμιση του μεταβολισμού του σακχάρου.
Επίσης σημαντική είναι η τροποποίηση των υπολοίπων παραγόντων του καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η διακοπή του καπνίσματος, η διατήρηση του ιδανικού σωματικού βάρους, η συστηματική σωματική άσκηση, η διαιτητική ή και φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας και ο έλεγχος της αρτηριακής υπέρτασης.
Για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της αποφρακτικής αρτηριοπάθειας των κάτω άκρων και της αγγειακής νόσου του εγκεφάλου ισχύουν οι ίδιες αρχές στους διαβητικούς, όπως και στους μη διαβητικούς. Για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη χορηγούνται κυρίως αντιαιμοπεταλιακοί παράγοντες. Οι αντιαιμοπεταλιακοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη είναι η ασπιρίνη, η διπυριδαιμόλη και η κυλοπιδίνη.
Όσον αφορά στην αποφρακτική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων, αποτελεί πιθανόν το σημαντικότερο θεραπευτικό μέσο για τη συντηρητική αντιμετώπισή της. Η συστηματική μυϊκή άσκηση αυξάνει την αιμάτωση. Η εργοθεραπεία συνιστάται σε ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα, ενώ αντενδείκνυται στα άτομα με κρίσιμη ισχαιμία.
Όπως είναι γνωστό, η αποφυγή του καπνίσματος, η σωστή διατροφή με σκοπό την κατά το δυνατό αποφυγή της αύξησης των λιπιδίων του αίματος και ο έλεγχος της υπέρτασης αποτελούν σημαντικά μέτρα για την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης γενικότερα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ίδια πρέπει να ισχύουν και για τα άτομα με διαβήτη.
Ο σακχαρώδης διαβήτης επηρεάζει πολλές φορές τις αρτηρίες με σκλήρυνση και όταν δεν προσέχετε την διατροφή σας, καπνίζετε ή έχετε αρρύθμιστη πίεση, συχνά τα αγγεία φράζουν.
Μακροαγγειοπάθεια
Η αγγειοπάθεια είναι η πάθηση των αιμοφόρων αγγείων όπως είναι οι αρτηρίες, οι φλέβες και τα τριχοειδή αγγεία που μπορεί να προκληθεί από την μακρόχρονη παρουσία διαβήτη. Οι δύο τύποι αγγειοπάθειας είναι η μικροαγγειοπάθεια και η μακροαγγειοπάθεια.
Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη προσβάλλονται συχνά από βλάβες των αγγείων του εγκεφάλου, της καρδιάς και των κάτω άκρων. Η πάθηση αυτή λέγεται μακροαγγειοπάθεια (ή αθηρωμάτωση) σε αντιδιαστολή με τη μικροαγγειοπάθεια που αφορά στα μικρά αγγεία των νεφρών και του βυθού των ματιών.
Η μικροαγγειοπάθεια είναι χαρακτηριστική βλάβη του σακχαρώδη διαβήτη, ενώ η μακροαγγειοπάθεια εμφανίζεται και σε άτομα χωρίς σακχαρώδη διαβήτη.
Πάντως η μακροαγγειοπάθεια έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο σακχαρώδη διαβήτη και γι αυτό ορισμένοι την ονομάζουν διαβητική μακροαγγειοπάθεια.
Διαβητική Μακροαγγειοπάθεια
Πρόκειται για μια μορφή γενικευμένης αποφρακτικής αρτηριοπάθειας η οποία διαφέρει από την κλασική αθηρωμάτωση. Προσβάλλονται αρτηρίες μεσαίου και μεγάλου μεγέθους με συχνότερη εντόπιση τις περιφερικές αρτηρίες των άκρων, τις στεφανιαίες και τις εγκεφαλικές αρτηρίες.
Η μακροαγγειοπάθεια, ως επιπλοκή του διαβήτη είναι ο κύριος λόγος προβλημάτων υγείας των ατόμων με διαβήτη. Επιπλοκές από αυτή την αιτία εμφανίζονται, στους διαβητικούς 10-15 χρόνια νωρίτερα από ό,τι στο μη διαβητικό πληθυσμό.
Άνδρες και γυναίκες προσβάλλονται εξίσου συχνά. Η αποφρακτική νόσος των στεφανιαίων και των αρτηριών εκδηλώνεται μετά την τέταρτη δεκαετία της ηλικίας και είναι 5-10 φορές συχνότερη στους διαβητικούς από ό,τι στους μη διαβητικούς. Η συνύπαρξη παχυσαρκίας, δυσλιπιδαιμίας (με υψηλές τιμές LDL και χαμηλές HDL – χοληστερόλης και υπερτριγλυκεριδαιμίας) και αρτηριακής υπέρτασης επιτείνουν την εμφάνιση και την εξέλιξη της μακροαγγειοπάθειας.
Στον άνθρωπο, οι εκδηλώσεις της διαβητικής μακροαγγειοπάθειας είναι παρόμοιες με εκείνες της αρτηριοσκλήρυνσης. Η προσβολή των στεφανιαίων αρτηριών, έχει ως αποτέλεσμα στεφανιαία νόσο και έμφραγμα του μυοκαρδίου, σκλήρυνση των αγγείων του εγκεφάλου με αποτέλεσμα την εμφάνιση αγγειακών εγκεφαλικών – κυρίως θρομβωτικών ή εμβολικών – επεισοδίων και η προσβολή των μεγάλων αγγείων των άκρων προκαλεί την εμφάνιση περιφερικής αρτηριοπάθειας.
Οι περιφερικές αποφρακτικές βλάβες εντοπίζονται κυρίως στις αρτηρίες της κνήμης και των ποδιών και λιγότερο, στις αρτηρίες του μηρού. Πολύ λιγότερο αφορούν στις αρτηρίες της λεκάνης και των άνω άκρων.
Διαβητική Καρδιοπάθεια
Πολλοί βλαπτικοί μηχανισμοί μπορεί να προκαλούν ταυτόχρονα βλάβες στην καρδιά των ατόμων με διαβήτη, εκτός από τη μακροαγγειοπάθεια των αγγείων της καρδιάς (δηλαδή των στεφανιαίων αγγείων). Από το διαβήτη προσβάλλονται επίσης και τα μικρά αγγεία (μικροαγγειοπάθεια) με αποτέλεσμα τη διαταραχή της συστολής του καρδιακού μυός. Ακόμα βλάπτεται ο ίδιος ο μυς (μυοπάθεια) και το αυτόνομο νευρικό σύστημα της καρδιάς (αυτόνομη νευροπάθεια). Αυτόνομο (ή φυσικό) νευρικό σύστημα είναι εκείνα τα νεύρα που λειτουργούν ανεξάρτητα από τη βούληση του ανθρώπου. Η αυτόνομη νευροπάθεια της καρδιάς μπορεί να προκαλεί επίμονη ταχυκαρδία ή προδιάθεση για αρρυθμίες. Επίσης, συχνά είναι τα βωβά εμφράγματα λόγω διαβητικής νευροπάθειας.
Αποφρακτική νόσος των αρτηριών του εγκεφάλου
Οι αποφρακτικές βλάβες των καρωτίδων και των αρτηριών του εγκεφάλου είναι συχνότερες και βαρύτερες στους διαβητικούς σε σύγκριση με τους μη διαβητικούς και ο κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου είναι μεγαλύτερος.
Ιδιαίτερα συχνή σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη είναι η απόφραξη των έσω καρωτίδων, χωρίς δηλαδή νευρολογικά συμπτώματα. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να μην έχουν πάθει και η αξονική τομογραφία εγκεφάλου να μη δείχνει βλάβες.
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια στους διαβητικούς είναι συνήθως ισχαιμικού τύπου και οι κλινικές εκδηλώσεις τους δεν διαφέρουν από εκείνες των μη διαβητικών.
Με τη σύγχρονη τεχνική της έγχρωμης υπερηχοτομογραφίας (Triplex) είναι δυνατό να διαγνωσθούν και να εκτιμηθούν οι μορφολογικές αλλοιώσεις των αρτηριών που οδηγούν το αίμα στον εγκέφαλο σε πολύ πρώιμα στάδια έτσι ώστε να παρέχεται η δυνατότητα της έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης για την πρόληψη του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Περιφερική αγγειακή νόσος
Οι βλάβες των αρτηριών που οδηγούν το αίμα στα κάτω άκρα έχουν τα εξής χαρακτηριστικά σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Αφορούν συχνότερα τις αρτηρίες κάτω από το γόνατο, ενώ στους μη διαβητικούς αφορούν κυρίως στην αορτή, τα λαγόνια και τα μηριαία αγγεία. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η πλειονότητα των ασθενών δεν εμφανίζει τυπική διαλείπουσα χωλότητα.
Διαλείπουσα χωλότητα είναι η εμφάνιση πόνου στα πόδια μετά από το περπάτημα μιας απόστασης. Όταν ο ασθενής σταματήσει να βαδίζει, ο πόνος περνά μετά από λίγο. Όσο πιο βαριά η μακροαγγειοπάθεια τόσο μικραίνει η απόσταση που μπορεί να βαδίσει ο ασθενής πριν αισθανθεί πόνο. Στην αντικειμενική εξέταση το πόδι είναι συνήθως ψυχρό με ενδείξεις ατροφίας του δέρματος, ενώ ο περιφερικός σφυγμός συχνά εξαλείφεται.
Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν καυσαλγίες στα πόδια και υπαισθησία (τύπου κάλτσας). Λόγω της συνυπάρχου σας διαβητικής νευροπάθειας, επιπόλαιοι αλλά και σοβαρότεροι τραυματισμοί στα πόδια και κυρίως στα πέλματα και στα δάκτυλα, μπορεί να μη γίνουν αντιληπτοί και να εξελιχθούν σε βαριά φλεγμονή, νέκρωση και τελικά γάγγραινα.
Ο όρος διαβητικό πόδι εκφράζει την κλινική οντότητα που απορρέει από τη συνύπαρξη της αποφρακτικής αρτηριοπάθειας, με συνήθως ανεπαρκή παράπλευρη κυκλοφορία, της μικροαγγειοπάθειας, της νευροπάθειας και της μειωμένης αντίστασης στις λοιμώξεις.
Συχνή είναι η εμφάνιση ελκών, τα οποία διακρίνονται σε αμιγώς νευροπαθητικά, με χαρακτηριστική την εντόπιση στο πέλμα, αμιγώς ισχαιμικά και μεικτής αιτιολογίας. Η συχνότητα εμφάνισης ελκών των άκρων πόδων στους διαβητικούς υπολογίζεται στο 10-15%. Τα έλκη αυτά αποτελούν πύλη εισόδου μικροβίων και οδηγούν στην εμφάνιση λοιμώξεων του διαβητικού ποδιού. Οι λοιμώξεις αυτές είναι κατά κανόνα πολυμικροβιακής αιτιολογίας.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες σ’ ένα σημαντικό ποσοστό που φαίνεται ότι αφορά στο 50% των περιπτώσεων, οι λοιμώξεις του διαβητικού ποδιού συνοδεύονται από οστεομυελίτιδα, η οποία δεν εκδηλώνεται απαραίτητα με θορυβώδη συμπτώματα. Η πρόγνωση είναι καλύτερη για τα αμιγώς νευροπαθητικά έλκη. Σ’ ένα μεγάλο ποσοστό, που φθάνει μέχρι και το 50% των περιπτώσεων, καταλήγουν σε ακρωτηριασμό μικρό ή μεγάλο.
Θεραπευτική αντιμετώπιση της μακροαγγειοπάθειας
Πρωταρχική σημασία έχει η πρωτογενής και η δευτερογενής πρόληψη. Πρωτογενή πρόληψη ονομάζουμε την προφύλαξη από ένα γεγονός προτού αυτό συμβεί, ενώ δευτερογενή, την προφύλαξη από ένα γεγονός που έχει ήδη συμβεί και θέλουμε να αποφύγουμε να ξανασυμβεί. Απαιτείται κατά το δυνατόν ιδανική ρύθμιση του μεταβολισμού του σακχάρου.
Επίσης σημαντική είναι η τροποποίηση των υπολοίπων παραγόντων του καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η διακοπή του καπνίσματος, η διατήρηση του ιδανικού σωματικού βάρους, η συστηματική σωματική άσκηση, η διαιτητική ή και φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας και ο έλεγχος της αρτηριακής υπέρτασης.
Για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της αποφρακτικής αρτηριοπάθειας των κάτω άκρων και της αγγειακής νόσου του εγκεφάλου ισχύουν οι ίδιες αρχές στους διαβητικούς, όπως και στους μη διαβητικούς. Για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη χορηγούνται κυρίως αντιαιμοπεταλιακοί παράγοντες. Οι αντιαιμοπεταλιακοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη είναι η ασπιρίνη, η διπυριδαιμόλη και η κυλοπιδίνη.
Όσον αφορά στην αποφρακτική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων, αποτελεί πιθανόν το σημαντικότερο θεραπευτικό μέσο για τη συντηρητική αντιμετώπισή της. Η συστηματική μυϊκή άσκηση αυξάνει την αιμάτωση. Η εργοθεραπεία συνιστάται σε ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα, ενώ αντενδείκνυται στα άτομα με κρίσιμη ισχαιμία.
Όπως είναι γνωστό, η αποφυγή του καπνίσματος, η σωστή διατροφή με σκοπό την κατά το δυνατό αποφυγή της αύξησης των λιπιδίων του αίματος και ο έλεγχος της υπέρτασης αποτελούν σημαντικά μέτρα για την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης γενικότερα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ίδια πρέπει να ισχύουν και για τα άτομα με διαβήτη.
