Τίνος είναι βρε γυναίκα το παιδί?
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Η χρησιμοποίηση τρίτης γυναίκας, της «φέρουσας» ή της «δανεικής» μητέρας, για να κυοφορήσει ξένο γονιμοποιημένο ωράριο και να γεννήσει παιδί για λογαριασμό της γυναίκας που το επιθυμεί, αποτελεί ένα εξαιρετικό σύνθετο ζήτημα με πολλές επιμέρους πτυχές, όχι μόνο νομικές, αλλά, προεχόντως ίσως, ηθικές ή ακόμα και θρησκευτικές. Το κείμενο που ακολουθεί δίνει ορισμένες σημαντικές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες, κυρίως όσον αφορά τη νομοθεσία που ισχύει στην Ελλάδα.
Τίνος είναι το παιδί;
Η χρησιμοποίηση από το ζευγάρι (ή ακόμη και από μόνη γυναίκα) μιας τρίτης γυναίκας, της «φέρουσας» ή «δανεικής» μητέρας, η οποία προσφέρεται να κυοφορήσει ξένο γονιμοποιημένο ωράριο και να γεννήσει παιδί για λογαριασμό της γυναίκας που το επιθυμεί, αποτελεί ένα εξαιρετικά σύνθετο ζήτημα με πολλές επιμέρους πτυχές, όχι μόνο νομικές, αλλά προεχόντως ίσως, ηθικές ή ακόμα και θρησκευτικές. Το βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της παρένθετης μητρότητας από τη γυναίκα εκείνη που, κυρίως για λόγους υγείας, δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί με τη φυσική αναπαραγωγή. Κάτι τέτοιο και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας της προσβάλλει, αλλά και τη συνταγματικά προστατευόμενη έννοια της οικογένειας θίγει.
Από την άλλη μεριά, μπορεί να απαντήσει κανείς ότι το να χρησιμοποιούμε το γυναικείο σώμα ως αναπαραγωγική μηχανή, συνιστά προσβολή και ευτελισμό της γυναικείας φύσης, ιδιαίτερα μάλιστα αν λάβουμε υπόψη τους κινδύνους εκμετάλλευσης παρένθετων μητέρων από οργανωμένα κυκλώματα έναντι αδρού ανταλλάγματος.
Φαίνεται πως οι ανησυχίες αυτές υπήρξαν καθοριστικές στις περισσότερες έννομες τάξεις, οι οποίες επέλεξαν την απαγόρευση της παρένθετης μητρότητας (βλ. ενδεικτικά Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Αυστρία, ενώ επιτρέπεται στην Άγγλια και σε αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ).]
Αντιθέτως, ο Έλληνας νομοθέτης υπήρξε σαφώς πιο προοδευτικός, επιτρέποντας την τεχνητή γονιμοποίηση μέσω παρένθετης μητρότητας (ν.3089/2002), θέτοντας όμως παράλληλα μία σειρά από μάλλον αυστηρές προϋποθέσεις, οι πιο σημαντικές από τις οποίες είναι οι ακόλουθες :
Έγγραφη συμφωνία του ετερόφυλου ζεύγους με την παρένθετη μητέρα ότι θα κυοφορήσει το γονιμοποιημένο ωράριο για λογαριασμός τους. Πρωτοπόρο είναι, εξάλλου, το γεγονός ότι μπορεί ακόμα και μια άγαμη και χωρίς καν σύντροφο γυναίκα να καταφύγει στην παρένθετη μητρότητα, προκειμένου να αποκτήσει παιδί. Το ζεύγος δεν είναι απαραίτητο να είναι έγγαμο, αρκεί να βρίσκεται και σε ελεύθερη ένωση. Πάντως η γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει το παιδί θα πρέπει να έχει τη συναίνεση του συζύγου ή του συντρόφου της.
Απαγορεύεται η λήψη ανταλλάγματος από την παρένθετη μητέρα και αν αυτό παρανόμως συμφωνήθηκε, δεν μπορεί να αναζητηθεί.
Το ωράριο, το οποίο θα κυοφορηθεί από τη φέρουσα μητέρα, δεν επιτρέπεται να είναι δικό της. Θα πρέπει να είναι ωράριο της γυναίκας για λογαριασμό της οποίας γίνεται η τεχνητή γονιμοποίηση ή ακόμα και τρίτης γυναίκας και να έχει γονιμοποιηθεί εξωσωματικά είτε από τον ίδιο το σύζυγο ή το σύντροφό της είτε από τρίτο δότη. Στην τελευταία αυτή περίπτωση γίνεται λόγος για ετερόλογη σπερματέγχυση, η οποία συνήθως επιλέγεται όταν η γυναίκα είναι μόνη.
Η απαγόρευση αυτή αντανακλά την αποδοκιμασία από τον νομοθέτη της περίπτωσης όπου η φέρουσα μητέρα κυοφορεί δικό της γονιμοποιημένο ωράριο, όποτε πρόκειται στην πραγματικότητα για τη μόνη, τη βιολογική μητέρα και όχι για τη γυναίκα εκείνη που «δανείζει» απλώς τη μήτρα της στη γυναίκα που για λόγους ιατρικούς δεν μπορεί να κυοφορήσει και να γεννήσει μόνη της.
Δυνατότητα προσφυγής στην παρένθετη μητρότητα αναγνωρίζει ο νόμος μόνον όταν υπάρχει αδυναμία απόκτησης τέκνου με φυσικό τρόπο ή προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος μετάδοσης σοβαρής ασθένειας σε αυτό, δηλαδή μόνο για λόγους υγείας. Από την άλλη μεριά, η παρένθετη μητέρα θα πρέπει, προφανώς, να βρίσκεται σε ηλικία που να της επιτρέπει τη φυσική αναπαραγωγή. Επίσης οι δύο γυναίκες θα πρέπει να κατοικούν στην Έλλαδα, προς αποφυγή του φαινομένου της επίσκεψης αλλοδαπών γυναικών στη χώρα μας, προκειμένου να γίνουν κυοφόροι.
Προηγούμενη παραδοχή δικαστικής άδειας ύστερα από αίτηση γυναίκας που αδυνατεί να τεκνοποιήσει. Σε περίπτωση, πάντως, που τα ενδιαφερόμενα μέρη παρακάμψουν τη δικαστική άδεια, δημιουργείται πρόβλημα, διότι μητέρα θεωρείται η κυοφόρος και όχι η γυναίκα για λογαριασμό της οποίας κυοφορείται το παιδί. Αν όμως η κυοφόρος επιθυμεί να παραχωρήσει το παιδί, τότε αυτό μπορεί να γίνει με τη λύση της υιοθεσίας, υπό τον όρο, όμως, ότι συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις του νόμου, αλλιώς θα πρόκειται για καταστρατήγηση των διατάξεων του ν.3089/2002και η υιοθεσία θα είναι παράνομη.
Αν, ωστόσο, τηρηθεί η παραπάνω διαδικασία, ο νόμος προβλέπει ότι η μητέρα του παιδιού είναι όχι εκείνη που το γέννησε, δηλαδή η παρένθετη, αλλά αυτή για λογαριασμό της οποίας κυοφορήθηκε το παιδί, σύμφωνα και με την άδεια που δόθηκε από το δικαστήριο. Δυνατότητα ανατροπής του τεκμηρίου αυτού δεν αναγνωρίζεται, παρά μόνον όταν το ωάριο που γονιμοποιήθηκε ανήκε στην κυοφόρο, για τους λόγους που αναπτύχθηκαν παραπάνω.
Έτσι, ενώ στο παρελθόν το μόνο βέβαιο κατά τη γέννηση ενός παιδιού ήταν η ταυτότητα της μητέρας του, αφού δεν μπορούσε να είναι άλλη από αυτήν που το γέννησε και οι όποιες αμφιβολίες υπήρχαν ως προς το ποιος είναι ο πατέρας, τώρα, για πρώτη φορά, τίθεται στο μικροσκόπιο και η θεμελίωση της μητρότητας, η οποία μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί.
