ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ
Συγγραφέας Μαρία-Αδαμαντία Μαλλιαρού Γράφτηκε στις ,
Στην Ελλάδα τα ποσοστά αποκλειστικού θηλασμού κατά το πρώτο εξάμηνο της ζωής φαίνεται ότι είναι πολύ χαμηλά, γεγονός που πρέπει να προβληματίσει την παιδιατρική κοινότητα και τους φορείς υγείας και κοινωνικής μέριμνας.
Ο παιδίατρος πρέπει να γνωρίζει ότι τα αποδεκτά σήμερα οφέλη του μητρικού γάλακτος είναι:
Πλεονεκτήματα για το παιδί
• Υψηλά ποσά DHA στον εγκέφαλο των θηλαζόντων βρεφών.
• Τα θηλάζοντα έχουν υψηλότερο IQ.
Ο μητρικός θηλασμός δρα ανασταλτικά σε:
• οξεία και χρόνια μέση ωτίτιδα
• διάρροια
• μηνιγγίτιδα
• νεκρωτική εντεροκολίτιδα
• ασθματοειδή βρογχίτιδα
• βρογχιολίτιδα
• ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη
• παχυσαρκία
• κοιλιοκάκη
• φλεγμονώδη νόσο του εντέρου
• παιδικό καρκίνο
Πλεονεκτήματα για τη μητέρα
• Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση.
• Aναπτύσσουν γρηγορότερα δεσμό με το μωρό τους.
• Εγκαταλείπουν τα μωρά τους σπανιότερα.
• Υπάρχει σωστή (3 χρόνια) απόσταση μεταξύ δύο γεννήσεων, ευκολία στη σίτιση και τις εξόδους από το σπίτι, οικονομία.
Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν λιγότερο συχνά:
• Καρκίνο μαστού
• Καρκίνο ωοθηκών
• Οστεοπόρωση
Για την προώθηση του μητρικού θηλασμού στη χώρα μας πρέπει άμεσα να ενεργοποιηθούν οι οδηγίες που προτείνονται από τη Διακήρυξη Innocenti (Innocenti Declaration οn the Protection, Promotion and Support of Breastfeeding) που έγινε την 1η Αυγούστου του 1990, στην Φλωρεντία. Δηλαδή:
• Να ορισθεί εθνική επιτροπή μητρικού θηλασμού
• Στα μαιευτήρια να εφαρμόζονται τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό
• Να εφαρμόζεται στην εντέλεια ο Διεθνής Κώδικας εμπορίας υποκαταστάτων μητρικού γάλακτος
• Να εφαρμοσθεί ευεργετική νομοθεσία για τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας που θηλάζει.
Πέραν όμως αυτών που αφορούν κυρίως την κρατική πολιτική (πολύ συχνά παιδίατροι αποτελούν φορείς κρατικής πολιτικής) θα πρέπει ο παιδίατρος να ενεργοποιηθεί ώστε να δημιουργηθεί στην Ελλάδα το «φιλικό για το βρέφος νοσοκομείο», όπως αυτό όρισε το1992, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Unicef (The Βaby Friendly Hospital Initiative). Στο φιλικό για το βρέφος Νοσοκομείο εφαρμόζονται τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό, που προτάθηκαν στη Γενεύη από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και την Unicef το 1989.
Δηλαδή:
1. Πρέπει να υπάρχει γραπτή πολιτική για το μητρικό θηλασμό και η πολιτική αυτή να ακολουθείται από όλους τους φορείς του μαιευτηρίου.
2. Οι φορείς να εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.
3. Να ενημερώνονται όλες οι μητέρες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού.
4. Ο θηλασμός να αρχίζει το πρώτο ημίωρο μετά τον τοκετό.
5. Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη τέχνη του θηλασμού. Σε περίπτωση προώρου τοκετού και αναγκαστικού αποχωρισμού από το παιδί τους, οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη διατήρηση της γαλουχίας.
6. Στο νεογέννητο να δίνεται μόνο μητρικό γάλα, όχι άλλα υγρά, όχι συμπλήρωμα με ξένο γάλα, εκτός αν υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος.
7. Να εφαρμόζεται το σύστημα «rooming in», δηλαδή το νεογέννητο να είναι μαζί με τη μητέρα του 24 ώρες το 24ωρο.
8. Ο θηλασμός να είναι χωρίς ωράριο και απεριόριστος.
9. Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό στα παιδιά που θηλάζουν.
10. Να ιδρυθούν ομάδες υποστήριξης του μητρικού θηλασμού και μετά την έξοδο του νεογέννητου από το μαιευτήριο, στις οποίες να μετέχουν και μητέρες.
Στη χώρα μας απεστάλη σε όλους τους αρμόδιους φορείς, η οδηγία Υ3γ/36189/ 9-10- 95, του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, η οποία αναφέρεται στα προτεινόμενα 10 βήματα της ΠΟΥ και της Unicef και η οποία τονίζει ότι:
1) η συνταγογράφηση ξένου γάλακτος πρέπει να συνοδεύεται από ιατρική γνωμάτευση που να εξηγεί τους λόγους που το μωρό δεν μπορεί να θηλάσει αποκλειστικά
2) απαγορεύεται η παρακαταθήκη και διαφήμιση υποκατάστατων μητρικού γάλακτος από τα μαιευτήρια.
Θα πρέπει ο κάθε παιδίατρος να γνωρίζει ότι:
Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός είναι η ιδανική και πλήρης διατροφή για τους 6 πρώτους μήνες της ζωής.
Ο μητρικός θηλασμός πρέπει να συνεχίζεται, τουλάχιστον για 12 μήνες, και μπορεί να συνεχισθεί για όσο διάστημα το επιθυμούν η μητέρα και το παιδί». (Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία, 1997)
Εκτός από την εφαρμογή των 10 βημάτων που έχουν προταθεί από την ΠΟΥ και την Unicef, πρέπει να εφαρμοσθούν οι αλλαγές στην περιγεννητική φροντίδα που προτείνονται από τη διεθνή βιβλιογραφία, δηλαδή:
• Να μη δίνεται νάρκωση στη μητέρα για την συρραφή της περινεοτομίας αλλά να γίνεται τοπική αναισθησία.
• Για την προγραμματισμένη καισαρική τομή να γίνεται επισκληρίδιος αναισθησία και όχι γενική νάρκωση.
• Να αφήνεται το μωρό, αμέσως μετά τον τοκετό, για μια ώρα, γυμνό πάνω στο στήθος της μητέρας του, σκεπασμένο με μια κουβέρτα χωρίς να γίνονται οι διάφοροι χειρισμοί που συνηθίζονται στα μαιευτήρια. Στη θέση αυτή θερμορρυθμίζει ιδανικά και έχει την ευκαιρία να αρχίσει το θηλασμό αμέσως μετά τον τοκετό, γεγονός που δρα ευεργετικά στη διάρκεια και την εδραίωση
του θηλασμού.
Οι πιο κάτω οδηγίες θα βοηθήσουν στην αποφυγή συνηθισμένων λανθασμένων χειρισμών που οδηγούν σε διακοπή του μητρικού θηλασμού:
• Οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει πρέπει να επιλύεται με γνώμονα τη διατήρηση της γαλουχίας. Η διακοπή του θηλασμού και η συνταγογράφηση φαρμάκων για αναστολή της γαλακτοφορίας πρέπει να θεωρείται σημαντική ιατρική πράξη.
• Δεν ζυγίζουμε το βρέφος πριν και μετά το θηλασμό.
• Το γάλα παράγεται τη ώρα που θηλάζει το μωρό. Ο μαστός δεν είναι ρεζερβουάρ που γεμίζει από το ένα γεύμα στο άλλο.
• Ο θηλασμός πρέπει να είναι απεριόριστος και χωρίς ωράριο. Δεν εφαρμόζουμε ωράριο ούτε στη διάρκεια του θηλασμού ούτε στη συχνότητα.
Σε κάθε θηλασμό, καλό είναι, να προσφέρεται μόνον ο ένας μαστός τη φορά.
Αυτό συντελεί στο να χορταίνει καλλίτερα το μωρό. Ως γνωστό, το γάλα που παράγεται από το μαστό στον ίδιο θηλασμό, στην αρχή είναι πιο λεπτόρρευστο και υδαρές ενώ προς το τέλος του θηλασμού είναι περισσότερο παχύρρευστο και με περισσότερα λιπαρά. Ακόμα και στην Αφρική τα μωρά που θηλάζουν δεν χρειάζονται συμπληρωματικά, νερό ή αφεψήματα. Είναι
περιττή και επιβλαβής η συνταγογράφηση αφεψημάτων.
• Προσοχή τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό. Ο θηλασμός εδραιώνεται τις πρώτες 40 ημέρες. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι όσο το μωρό θηλάζει, τόσο γάλα παράγεται από το μαστό. Υπάρχουν γυναίκες που θήλασαν τα υιοθετημένα παιδιά τους, χωρίς καμιά ορμονική προετοιμασία.
Είχαν γαλακτοφορία βάζοντας το μωρό να κάνει θηλαστικές κινήσεις στο μαστό τους!
• Όταν το μωρό δεν χορταίνει τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό πρέπει να θηλάζει συχνότερα, ώστε να αυξηθεί η παραγωγή του γάλακτος. Αν τελικά χρειασθεί συμπλήρωμα, πρέπει να χρησιμοποιείται ειδική σύριγγα για τη
χορήγηση του και όχι μπιμπερό.
• Απαγορεύεται η χρήση του μπιμπερό τις πρώτες 40 μέρες, διότι γίνεται το λεγόμενο nipple confusion, δηλαδή το μωρό μπερδεύεται και τελικά δεν καταφέρνει να θηλάσει.
• Στις περιόδους προσαρμογής, δηλαδή όταν το βάρος του βρέφους αυξηθεί και δεν αρκεί η παραγόμενη ποσότητα γάλακτος από το μαστό (αυτό συχνάσυμβαίνει τον 3ο –4ο μήνα), το βρέφος είναι ανήσυχο και δεν χορταίνει. Στη φάση αυτή πρέπει για 2-3 μέρες να θηλάζει πολύ συχνότερα και όχι να δοθεί συμπλήρωμα με ξένο γάλα.
• Όταν το μωρό είναι νωθρό τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό και η μητέρα έχει πολύ γάλα, η μητέρα κινδυνεύει να πάθει σπάργωμα των μαστών και μαστίτιδα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι συχνότεροι θηλασμοί και άμελξη με θήλαστρο του γάλακτος που περισσεύει. Επί μαστίτιδας πρέπει να συνεχίζεται ο θηλασμός, ακόμα και αν η μητέρα παίρνει αντιβίωση (πρέπει να επιλέγεται κατάλληλο αντιβιοτικό). Προσωρινή διακοπή του θηλασμού, και μόνον από τον πάσχοντα μαστό, δικαιολογείται ΜΟΝΟ επί αποστήματος του μαστού.
• Οι ραγάδες των θηλών είναι τόσο συχνές στην αρχή του θηλασμού, που πρέπει να αναμένονται και όχι να αποτελούν αιτιολογία διακοπής του. Για να αποφευχθούν ή να περιορισθούν, πρέπει το μωρό να θηλάζει σωστά (τη θηλαία άλω και όχι τη θηλή).
Η σωστή θεραπεία των ραγάδων είναι:
α)Αποφυγή άσκοπου πλυσίματος της θηλής. Η θηλή αυτοκαθαρίζεται. Αρκεί το καθημερινό λουτρό της μητέρας
β) Χρήση των ειδικών επιθεμάτων στις θηλές ( pads)
γ) Εφαρμογή ξηρής θερμότητας (με τη βοήθεια, για παράδειγμα, του θ_θ_θ_θ_θ_στεγνωτήρα μαλλιών στη χαμηλή θερμοκρασία), η οποία επουλώνει γρήγορα τις ραγάδες
δ) Δεν χρησιμοποιούμε αλοιφές, οινόπνευμα ή άλλα επιθέματα.
• Δεν διακόπτουμε δοκιμαστικά για δυο 24ωρα το θηλασμό για έλεγχο του παρατεινομένου νεογνικού ικτέρου. Η μέθοδος αυτή είναι παλαιά και έχει αναθεωρηθεί. Εκτός του ότι πλήττει το θηλασμό, καμουφλάρει και τα σοβαρά πιθανόν προβλήματα που υπάρχουν (λοιμώξεις, μεταβολικά νοσήματα, υποθυρεοειδισμό). Στην περίπτωση παρατεινομένου νεογνικού ικτέρου
συνεχίζουμε κανονικά το θηλασμό και παράλληλα ελέγχουμε το βρέφος για πιθανές παθολογικές καταστάσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Breastfeeding 2001, Part I, The Evidence for Breastfeeding Pediatr Clin North Am
2001, Volume 48(1)
Breastfeeding 2001, Part II, Τhe Management of Breastfeeding Pediatr Clin North
Am 2001, Volume 48(2)
Kennell HJ, Klaus HM. Bonding: Recent observations that alter
perinatal care. Ped in Rev 1998, 19(1): 4-12
Mortensen EL, Michaelsen KF, Sanders SA, Reinisch. The association between
duration of breastfeeding and adult intelligence. JAMA 2002, 287(18): 2365 – 2371__
