Γιατρέ μου έχω συχνό κάψιμο στο στομάχι
Συγγραφέας Σπύρος Λαδάς Γράφτηκε στις ,
Τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και της οισοφαγίτιδας
Ένα φυσιολογικό φαινόμενο
Όλα τα φυσιολογικά άτομα μπορεί να παρουσιάσουν ερυγές (ρέψιμο) μετά από τα γεύματα. Ορισμένες φορές οι ερυγές συνοδεύονται από αίσθημα καύσου (κάψιμο) στο επιγάστριο ή πίσω από το στέρνο. Το κάψιμο αυτό είναι παροδικό και υποχωρεί σε λίγα δευτερόλεπτα.
Η νόσος από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) εκδηλώνεται όταν η παλινδρόμηση γαστρικού υγρού στον οισοφάγο προκαλεί ενοχλητικά (σοβαρά) συμπτώματα ή και επιπλοκές και επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Μηχανισμός που παράγεται ο καύσος
Το εσωτερικό του στομάχου (βλεννογόνος) είναι έτσι κατασκευασμένο, που να είναι ανθεκτικό στο υδροχλωρικό οξύ που παράγει το στομάχι για την πέψη της τροφής. Για το λόγο αυτό, το αίσθημα καύσου δεν οφείλεται σχεδόν ποτέ στο στομάχι. Αντίθετα, ο βλεννογόνος του οισοφάγου είναι ευαίσθητος στο οξύ. Το κάψιμο που αισθανόμαστε στο επιγάστριο ή πίσω από το στέρνο, προέρχεται πάντοτε από τον οισοφάγο και οφείλεται σε παλινδρόμηση οξέων (υδροχλωρικό οξύ) από το στομάχι στον οισοφάγο.
Στα φυσιολογικά άτομα ο τόνος (λειτουργία) του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, που βρίσκεται στο σημείο που ενώ¬νεται ο οισοφάγος με το στομάχι, παρεμποδίζει τη συχνή παλινδρόμηση οξέων στον οισοφάγο. Επίσης ο περισταλτισμός του οισοφάγου και η κατάποση σιέλου εξουδετερώνουν γρήγορα τη μικρή ποσότητα οξέος που παλινδρόμησε από το στομάχι, ώστε το αίσθημα του καύσου να έχει πολύ μικρή διάρκεια.
Παράγοντες που ευνοούν τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
Σε ορισμένα άτομα ο τόνος (σύσπαση) του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα είναι μειωμένος, ή ο σφιγκτήρας υφίσταται συχνές αυτόματες χαλάσεις (χαλάρωμα). Αλλα άτομα πάσχουν από διαφραγματοκήλη, δηλαδή μετακίνηση μέσα στο θώρακα της θέσεως που ενώνεται ο οισοφάγος με το στομάχι. Οι καταστάσεις αυτές επιτρέπουν την ευχερή παλινδρόμηση σημαντικής ποσότητας οξέων από το στομάχι στον οισοφάγο. Αλλοι σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι η κύηση, η παχυσαρκία και η ηλικία (ηλικιωμένα άτομα).
Επίσης, ορισμένες τροφές που περιέχουν σημαντική ποσότητα λίπους ή ορισμένες ουσίες, όπως η καφεΐνη, η νικοτίνη και το αλκοόλ προκαλούν χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα και διευκολύνουν τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Τι είναι η πεπτική οισοφαγίτιδα
Η χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εκδηλώνεται με συχνό αίσθημα έντονου καύσου τη μέρα και ορισμένες φορές και τη νύκτα. Ο νυκτερινός καύσος μπορεί να ξυπνάει τον ασθενή, ενώ αν εισπνεύσει τα οξέα ή φαγητό στη διάρκεια του ύπνου του, ξυπνάει με έντονο βήχα και δύσπνοια.
Η συχνή παλινδρόμηση οξέων στον οισοφάγο έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη χρόνιας φλεγμνής του βλεννογόνου του οισοφάγου, που ονομάζεται πεπτική οισοφαγίτιδα. Η φλεμονή αυτή προκαλεί διαβρώσεις ή και έλκη στο βλεννογόνο. Σε ορισμένους ασθενείς, λόγω των ελκών, μπορεί να αναπτυχθεί στένωση του αυλού του οισοφάγου.
Άλλες αιτίες καύσου και πόνου στο επιγάστριο
Εκτός από τη χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που είναι η συχνότερη αιτία καψίματος στο επιγάστριο, ίδια συμπτώματα μπορεί να παρουσιάσουν ασθενείς μετά από εγχειρήσεις του στομάχου. Στους ασθενείς αυτούς ο καύσος οφείλεται στην παλινδρόμηση χολής από το δωδεκαδάκτυλο στο στομάχι ή και τον οισοφάγο. Το στομάχι είναι ευαίσθητο στα συστατικά της χολής, που μπορεί να προκαλέσουν έντονη φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου, που ονομάζε¬ται χολική ή αλκαλική γαστρίτιδα.
Ορισμένοι επίσης ιοί, μικρόβια ή τοξίνες μικροβίων, αλλά και ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν οξεία φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου (οξεία γαστρίτιδα), που εκδηλώνεται με κάψιμο και πόνο στο στομάχι.
Εξωοισοφαγικές εκδηλώσεις της χρόνιας γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης
Πολλές δημοσιεύσεις που έγιναν τα τελευταία 7-8 χρόνια έχουν δείξει ότι η χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση μπορεί να σχετίζεται με επεισόδια πόνου στο θώρακα, βράχος φωνής (βραχνάδα), νυκτερινό βροχόσπασμο ή βήχα, κρίσεις βρογχικού άσθματος ή πνευμονία από εισρόφηση. Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται σε παλινδρόμηση οξέων στο λάρυγγα ή εισρόφηση στους πνεύμονες.
Επιδημιολογικά στοιχεία
Από μελέτες που έγιναν στην Αμερική και την Ευρώπη υπολογίζεται ότι 10% των ενηλίκων παρουσιάζουν συμπτώματα οπισθοστερνικού καύσου τουλάχιστο μία φο¬ρά τη μέρα. Στους μισούς από αυτούς τους ασθενείς στην ενδοσκόπηση ανευρίσκεται φλεγμονή στον κατώτερο οισοφάγο.
Η συχνότητα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και της πεπτικής οισοφαγίτιδας αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40 ετών. Ένας στους δέκα ασθενείς με πεπτική οισοφαγίτιδα από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση αναπτύσσει ειδικές αλλοιώσεις του βλεννογόνου του οισοφάγου, που ονομάζονται οισοφάγος Barrett. Ο οισοφάγος Barrett είναι προκαρκινική κατάσταση και χρειάζεται ενδοσκοπική παρακο-λούθηση και θεραπεία.
Η διάγνωση της νόσου
Η διάγνωση της πεπτικής οισοφαγίτιδας γίνεται με την ενδοσκόπηση, όπου διαπιστώνεται η παρουσία βλάβης του βλεννογόνου του οισοφάγου.
Ο έλεγχος συμπληρώνεται με τη μέτρηση της συχνότητας των επεισοδίων όξινης παλινδρόμησης στον οισοφάγο. Η εξέταση ονομάζεται εικοσιτετράωρη φορητή πεχαμετρία και γίνεται με την τοποθέτηση ενός λεπτού καθετήρα στον οισοφάγο, που είναι πολύ ευαίσθητος στις μεταβολές του pH. Ο καθετήρας αυτός συνδέεται με μικρό φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο ασθενής στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου εκτελεί τις φυσιολογικές του δραστηριότητες, ενώ στον ηλεκτρονικό υπολογιστή καταγράφονται συνεχώς οι μεταβολές της οξύτητας (pH) στον οισοφάγο. Μετά το εικοσιτετράωρο αφαιρείται ο καθετήρας και ο φορητός ηλεκτρονικός υπολογιστής συνδέεται με κεντρική μονάδα (Η/Υ) και γίνεται πλήρης ανάλυση των μεταβολών του οισοφαγικού pH και ποσοτικοποίηση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Η μέθο-δος αυτή είναι άριστη, όχι μόνο για τη διά¬γνωση, αλλά και για την παρακολού¬θηση του αποτελέσματος της θεραπείας.
Πρόσφατα έχει αναπτυχθεί η τεχνική της εμπέδησης (αντιστασιομετρία), που ανιχνεύει παλινδρόμηση υγρού οποιασδήποτε οξύτητας ή σύστασης. Η εξέταση αυτή δίνει πιο ακριβή διαγνωστικά στοιχεία από την pH-μετρία, και γι’ αυτό προτιμάται. Το μηχάνημα αυτό είναι διαθέσιμο στο Γαστρεντερολογικό Τμήμα της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο νοσοκομείο «Λαϊκό».
Η δίαιτα
Όπως ήδη αναφέρθηκε πιο πάνω ορισμένες ουσίες και διαιτητικοί παράγοντες επιδεινώνουν τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Το κάπνισμα, ο καφές και οι τροφές που περιέχουν καφεΐνη (σοκολάτα), όπως και τα αλκοολούχα ποτά προκαλούν χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Σε ασθενείς με πεπτική οισοφαγτιδα επιδείνωση του καύσου μπορεί να προκαλέσει η λήψη ορισμένων όξινων τροφών (εσπεριδοειδή), γλυκισμάτων (μπακλαβάς, κανταΐφι, γλυκά κουταλιού) και οι τυρόπιτες. Τα μεγάλα γεύματα προκαλούν διάταση του στομάχου και μετά από λιπαρό γεύμα το στομάχι αργεί να αδειάσει, με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται τα επεισόδια γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Άλλοι επιδεινωτικοί παράγοντες και φάρμακα
Εκτός από τους διαιτητικούς αυτούς παράγοντες, οποιαδήποτε αιτία προκαλεί αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως σφικτές ζώνες, κορσέδες, επιδεινώνει τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Τέλος, η κατάκλιση αμέσως μετά από τα γεύματα, όταν δηλαδή το στομάχι είναι γεμάτο με φαγητό και οξέα, διευκολύνει τη γαστροοισο-φαγική παλινδρόμηση σε άτομα με ανεπάρκεια του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.
Ορισμένα φάρμακα όπως τα αντιφλεγμονώδη, η ασπιρίνη, οι ανταγωνιστές των διαύλων ασβεστίου και των β-αδρενεργικών υποδοχέων, τα νιτρώδη και τα στεροειδή επιδεινώνουν τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Η θεραπεία
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια οι ασθενείς ταλαιπωρούντο σημαντικά από την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ορισμένοι παρουσίαζαν επιπλοκές, όπως είναι η ανάπτυξη πεπτικής στένωσης του οισοφάγου. Στους ασθενείς με μεγάλη διαφραγματοκήλη γινόταν χειρουργικές επεμβάσεις για τη διόρθωση της διαφραγματοκήλης.
Τα παλαιότερα φάρμακα, όπως τα αντιόξινα, τα γαστροκινητικά και οι ανταγωνιστές των Η2 ισταμινικών υποδοχέων (σιμετιδίνη, ρανιτιδίνη, φαμοτιδίνη) είχαν μόνο πρόσκαιρο αποτέλεσμα και δεν βοηθούσαν επαρκώς στην επούλωση των ελκών του οισοφάγου.
Μετά την ανακάλυψη των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη, παντοπραζόλη, ραμπεπραζόλη, εσομεπραζόλη) οι ασθενείς με πεπτική οισοφαγίτιδα λαμβάνουν καθημερινή θεραπεία και απαλλάσσονται από τα συμπτώματα και τις επιπλοκές της πεπτικής οισοφαγίτιδας. Τα φάρμακα αυτά είναι ισχυροί αναστολείς της έκκρισης υδροχλωρικού οξέος του στομάχου. Η χορήγησή τους για χρονικό διάστημα δύο μηνών επουλώνει και τα έλκη στον οισοφάγο και προλαμβάνει την ανάπτυξη πεπτικής στένωσης.
Δυστυχώς, σε όλους σχεδόν τους ασθενείς μετά από τη διακοπή της θεραπείας τα συμπτώματα υποτροπιάζουν, το πολύ σε έξι μήνες. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η καθημερινή χρόνια χορήγηση του φαρμάκου.
Εκτός από τη φαρμακευτική θεραπεία υπάρχει και η χειρουργική θεραπεία, που γίνεται με την ανοικτή ή τη λαπαροσκοπική μέθοδο. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται κυρίως στους ασθενείς με μεγάλη διαφραγματοκήλη. Οι χειρουργικές επεμβάσεις έχουν πολύ καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα στη γαστρο¬οισοφαγική παλινδρόμηση, με αμελητέα θνητότητα και επιπλοκές και μικρό ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου.
Ενδοσκοπική Θεραπεία οισοφάγου Barrett
Στους ασθενείς με οισοφάγο Barrett, αν η παρακολούθηση με βιοψίες δείξει δυσπλαστικές αλλοιώσεις του βλεννογόνου, είναι δυνατή η αφαίρεση του βλεννογόνου με την ενδοσκοπική μέθοδο της βλεννογονεκτομής. Η μέθοδος θεωρείται επαρκής για την πρόληψη ανάπτυξης καρκίνου στο βλεννογόνο Barrett.
Πρακτικές οδηγίες πρόληψης των συμπτωμάτων
• Μη φοράτε σφικτές ζώνες ή κορσέδες
• Μην αθλήστε με μεγάλα βάρη
• Πίνετε άφθονο νερό, τουλάχιστο 2 λίτρα τη μέρα
• Μη ξαπλώνετε αμέσως μετά από τα γεύματα
• Αποφύγετε τις πολύ λιπαρές τροφές
• Αποφύγετε τις τροφές με καρυκεύματα (πιπέρι, κανέλλα, κάρυ)
• Αποφύγετε τα οινοπνευματώδη, τυρόπιτες, μπακλαβάδες και γλυκά κουταλιού.
• Διακόψετε το κάπνισμα, τον καφέ και ροφήματα σοκολάτας.
• Πριν πάρετε φάρμακα για άλλα νοσήματα (π.χ. ασπιρίνη) συμβουλευθείτε το γαστρεντερολόγο σας.
