Νευρογενής ανορεξία στους εφήβους: χαρακτηριστικά και πρώιμα συμπτώματα
Συγγραφείς: Ευάγγελος Ζουμπανέας & Ιωάννα Κοντελέ Γράφτηκε στις ,
Η νευρική ανορεξία είναι μία διατροφική διαταραχή με ισχυρό ψυχολογικό υπόβαθρο. Οι επιπτώσεις της είναι πολύ βλαβερές όμως συχνά δεν διαγιγνώσκεται προτού το άτομο φτάσει σε πολύ σοβαρή κατάσταση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που νοσούν είναι έφηβοι και ιδιαίτερα κορίτσια ηλικίας 11-20 ετών. Πως μπορεί το άμεσο περιβάλλον αυτών των ατόμων και ιδιαίτερα οι γονείς να αντιληφθούν τα πρώιμα συμπτώματα αυτής της ύπουλης ασθένειας προτού το άτομο χρειαστεί βοήθεια από ειδικούς;
Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως νευρική ανορεξία θεωρείται η νόσος που πληρεί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν οριστεί από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Ψυχιάτρων και είναι τα εξής:
Κριτήρια Νευρικής Ανορεξίας
Α. Το άτομο αρνείται να διατηρήσει το σωματικό του βάρος στα επίπεδα του κατώτερου φυσιολογικού για την ηλικία και το ύψος του. (Το φυσιολογικό βάρος για έφηβους καθορίζεται σύμφωνα με τις καμπύλες ανάπτυξης)
Β. Το άτομο βιώνει έντονο φόβο για την αύξηση του βάρους του, το οποίο και καθορίζει απόλυτα τον τρόπο που αξιολογεί την ζωή του
Γ. Το άτομο αρνείται την σοβαρότητα του υπάρχοντος χαμηλού σωματικού βάρους, πιστεύει δηλαδή ότι το βάρος του είναι υψηλότερο του φυσιολογικού (κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται ως «διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος»)
Δ. Απουσία έμμηνου ρύσης για τουλάχιστον 3 διαδοχικούς κύκλους (αμηνόρροια)
Παράλληλα όμως υπάρχουν και άτυπες μορφές της νόσου όπου δεν πληρούνται όλα τα κριτήρια, για παράδειγμα το άτομο έχει τα 3 πρώτα κριτήρια αλλά η έμμηνος ρύση δεν έχει διακοπεί, ή το άτομο πληρεί όλα τα κριτήρια αλλά το βάρος του είναι σε φυσιολογικά επίπεδα (προσπαθεί όμως να το μειώσει). Πάντως ακόμα και τα άτομα με τις άτυπες μορφές νευρικής ανορεξίας βιώνουν στον ίδιο βαθμό το ψυχολογικό στρες με τα άτομα που πληρούν ακριβώς τα κριτήρια.
Οι περιπτώσεις εφήβων που έχουν όλα τα κριτήρια για νευρική ανορεξία έχουν συχνότητα 0,5-1% όμως οι περιπτώσεις άτυπων μορφών μπορεί να φτάσουν και το 20% του εφηβικού πληθυσμού, ποσοστό τρομακτικά υψηλό.
Διάγνωση νευρικής ανορεξίας στους εφήβους
Η διάγνωση της νευρικής ανορεξίας είναι συχνά δύσκολη στους έφηβους καθώς η σωματική ανάπτυξη δεν έχει ολοκληρωθεί και οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μπορεί να ληφθούν ως φυσιολογικές. Για παράδειγμα μία έφηβη κοπέλα στα πρόωρα στάδια της νευρικής ανορεξίας είναι πιθανό να μην έχει απώλεια σωματικού βάρους, υπάρχει όμως μείωση του ρυθμού αύξησης του σωματικού βάρους που είναι απαραίτητη για να φτάσει στην βέλτιστη ανάπτυξη παράλληλα και με την αύξηση του ύψους. Γι’ αυτό θα πρέπει να αξιολογείται η ανάπτυξη της έφηβης και όχι μόνο το βάρος ως απόλυτη τιμή. Επιπλέον στις έφηβες είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθεί το κριτήριο της αμηνόρροιας. Μέχρι την ηλικία των 15 ετών είναι πιθανό η έμμηνος ρύση να μην έχει ξεκινήσει ή ο κύκλος να είναι πολύ ασταθής με μεγάλα διαστήματα απουσίας έμμηνου ρύσης. Γι’ αυτό η απουσία έμμηνου ρύσης δεν θα πρέπει να αποτελεί μοναδικό κριτήριο για την διάγνωση της νευρικής ανορεξίας.
Σύμφωνα με τους Bryant-Waugh (Anorexia nervosa and related eating disorders in childhood and adolescence, UK, 2000, Psychology Press) τα έφηβα άτομα με νευρική ανορεξία έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:
1. Απώλεια σωματικού βάρους ή μη ικανοποιητική αύξηση βάρους χωρίς να υπάρχει άλλη σωματική ή ψυχική ασθένεια
2. Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων που τα άτομα θεωρούν ως «παχυντικά»
3. Τουλάχιστον 2 από τα ακόλουθα:
– εμμονή με το σωματικό βάρος
– εμμονή με την πρόσληψη ενέργειας (θερμίδες)
– διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος
– φόβος πάχυνσης
– αυτοπροκαλούμενος εμετός
– έντονη σωματική άσκηση
– κατάχρηση καθαρτικών
Πως τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος των εφήβων μπορούν να αντιληφθούν τα πρώιμα συμπτώματα της ασθένειας;
Τα άτομα με νευρική ανορεξία δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας της κατάστασης τους. Δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν ψυχολογικό πρόβλημα και μάλιστα θεωρούν το βάρος τους υψηλό. Γι’ αυτό άλλωστε δεν αναζητούν βοήθεια. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός τους να αντιληφθούν κάποια πρώιμα συμπτώματα και να αναζητήσουν οι ίδιοι βοήθεια από ειδικούς ψυχολόγους και διαιτολόγους.
Τα 5 σημάδια που «χτυπούν το καμπανάκι» για πιθανή διατροφική διαταραχή είναι τα εξής:
1. Το άτομο θέτει στόχους μείωσης του βάρους του
2. Το άτομο ασκεί αυξημένη κριτική για το βάρος και το σχήμα του σώματός του
3. Το άτομο είναι κοινωνικά απομονωμένο και εμφανίζει σημάδια κατάθλιψης
4. Μη εμφάνιση ή διακοπή της έμμηνου ρύσης
5. Το άτομο κάνει εμετό, παίρνει καθαρτικά ή κάνει υπερβολική γυμναστική με στόχο την αποβολή των θερμίδων της τροφής που κατανάλωσε
Άλλα χαρακτηριστικά που μπορεί να συνδέονται άμεσα με την νευρική ανορεξία είναι τα εξής
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
– Εμμονή με το σωματικό βάρος
– Εμμονή με τις θερμίδες, τα λίπη, τους υδατάνθρακες
– Απομόνωση και εσωστρέφεια
– Ευερεθιστότητα – Οξυθυμία
– Μεταβολές διάθεσης
– Τελειομανία
– Χαμηλή αυτοεκτίμηση
– Διαταραχές άγχους και κατάθλιψης
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ
– Υπερβολικά αργή κατανάλωση φαγητού
– Κατανάλωση φαγητού με ακατάλληλα σκεύη
– Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφίμων
– Υπερβολική χρήση μπαχαρικών, ξυδιού, λεμονιού
– Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων και επιλογή «ασφαλών» τροφίμων
– Μικρή ποικιλία τροφίμων
– Πολύ χαμηλή ή υπερβολική κατανάλωση υγρών με σκοπό είτε να μην «βαρύνει» λόγω του νερού είτε να «φουσκώσει» με την κατανάλωσή του
ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
– Απώλεια βάρους
– Αμηνόρροια
– Απώλεια όρεξης
– Ναυτία
– Κοιλιακός πόνος
– Δυσκολία στην κατάποση
– Διαταραχές ύπνου
– Αφυδάτωση
– Απώλεια τριχών κεφαλής και εφηβαίου
– Δέρμα ξηρό με «βρώμικη» όψη
– Lanugo (χνούδι στο πρόσωπο, τους ώμους, την ράχη)
– Τρίχωση στέρνου και κοιλιακής χώρας
– Υποθερμία
– Βραδυκαρδία
– Υπόταση
– Οιδήματα κάτω άκρων
– Οδοντική διάβρωση
– Ζαλάδα και αδυναμία συγκέντρωσης
– Μείωση μυϊκής μάζας
– Καθυστερημένη γαστρική κένωση a κορεσμός και φούσκωμα
– Μειωμένη κινητικότητα λεπτού εντέρου a δυσκοιλιότητα
– Καθυστέρηση ήβης
Η αιτιολογία της νευρικής ανορεξίας είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη καθώς η ασθένεια αυτή επηρεάζεται από βιολογικούς, γενετικούς, ενδοπροσωπικούς, οικογενειακούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες.
Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η έγκαιρη διάγνωση, καθώς όσο νωρίτερα διαγνωστεί η νευρική ανορεξία τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση για την ασθενή. Αν λοιπόν αντιληφθείτε ότι κάποιο κοντινό σας πρόσωπο εμφανίζει κάποια από τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένους επιστήμονες ψυχολόγους και διαιτολόγους που θα διαγνώσουν και θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Ειδικότερα για τους εφήβους στο Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού» λειτουργεί Μονάδα Εφηβικής Υγείας, που αντιμετωπίζει συνολικά περιστατικά νευρογενούς ανορεξίας με εφηβίατρο, παιδοψυχίατρο, διατροφολόγο, και ψυχολόγο για την υποστήριξη του εφήβου και της οικογένειάς του.
Πηγή:http://www.youth-health.gr/
