Φρουρός λεμφαδένας
Συγγραφέας Γεώργιος Μητρόπαπας Γράφτηκε στις ,
Ορισμός
Είναι ο πρώτος λεμφαδένας-σταθμός, που θεωρητικά μεταναστεύουν καρκινικά κύτταρα από έναν πρωτοπαθή όγκο.
Φυσιολογία
Οι λεμφαδένες είναι μικροί σχηματισμοί μεγέθους ολίγων χιλιοστών, οι οποίοι φιλτράρουν υγρά, που κυκλοφορούν στο σώμα κι έτσι αποτελούν σταθμοί συλλογής ξένων σωμάτων, όπως βακτηρίων ιών ή καρκινικών κυττάρων. Στη συνέχεια λευκά αιμοσφαίρια επιτίθενται επί των συλλεχθέντων ξένων σωμάτων εντός των λεμφαδένων και τα εξολοθρεύουν.
Σε κάποιες μορφές καρκίνου η μετανάστευση (μετάσταση) των καρκινικών κυττάρων γίνεται αρχικά προς τους επιχώριους (γειτονικούς) λεμφαδένες κι εν συνεχεία προς τους πιο απομακρυσμένους σταθμούς λεμφαδένων. Αυτή η μεταστατική οδός ονομάζεται λεμφογενής. Η γενική ιδέα του “φρουρού λεμφαδένα” συνίσταται στο, ότι η πιο πρώιμη μετάσταση λεμφογενώς γίνεται προς τον πιο κοντινό λεμφαδένα κι επομένως εάν η βιοψία του συγκεκριμένου λεμφαδένα αποβεί αρνητική, υπάρχει βάσιμη αποδοχή, πως ο καρκίνος δεν έχει διασπαρεί προς άλλα μέρη του σώματος.
Χρησιμότητα βιοψίας φρουρού λεμφαδένα
Ορισμένοι καρκίνοι μεθίστανται καθ’υπεροχήν με τη λεμφική οδό. Ανάμεσα σε αυτούς κατά κύριο λόγο είναι ο καρκίνος του μαστού και το μελάνωμα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια η χειρουργική εξαίρεση τέτοιων καρκίνων συνδυαζόταν σχεδόν πάντα με σύγχρονη αφαίρεση και άλλοτε άλλων ομάδων λεμφαδένων, προς αποκλεισμό της διαφυγής του όγκου από τα στενά όρια της πρωτοπαθούς εστίας. Έτσι η μαστεκτομή συνδυαζόταν με λεμφαδενικό καθαρισμό της σύστοιχης μασχαλιαίας κοιλότητας (10-30 λεμφαδένες). Η επέμβαση αυτή παρείχε το πλεονέκτημα, πως όλοι οι επιχώριοι λεμφαδένες τίθεντο στη διάθεση του παθολογοανατόμου προς εξέταση, οπότε καθοριζόταν με ακρίβεια η λεμφογενής μετάσταση ή όχι. Είχε όμως το μειονέκτημα να συνδυάζεται με σοβαρές και ιδιαίτερα νοσηρές παρενέργειες, όπως κινητικά προβλήματα στον ώμο, επιμόλυνση του τραύματος, νευρικές βλάβες και λεμφοίδημα στο χέρι. Το λεμφοίδημα είναι έντονο πρήξιμο οφειλόμενο στη συσσώρευση λεμφικού υγρού.
Με το σχεδιασμό κι εφαρμογή μιας λιγότερο επεμβατικής χειρουργικής πράξης, όπως είναι η βιοψία του φρουρού λεμφαδένα, επετεύχθη η σχεδόν εξαφάνιση των μετεγχειρητικών επιπλοκών, η μείωση του εγχειρητικού χρόνου, ο λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος, το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα και τελικά η βραχύτερη περίοδος ανάρρωσης.
Χειρουργοί που εκπαιδεύονται σε αυτού του είδους τη χειρουργική επέμβαση, μπορούν κι ανευρίσκουν το φρουρό λεμφαδένα σε ποσοστό 85-98%. Η ακρίβεια με την οποία μπορεί κανείς διά της συγκεκριμένης μεθόδου να καθορίσει εάν η νόσος έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες, ανέρχεται σε ποσοστό 95%. Εξάλλου το περιορισμένο υλικό προς εξέταση παρέχει στον παθολογοανατόμο τη δυνατότητα μιας σαφώς πιο ενδελεχούς εξέτασης.
Προετοιμασία
Ο χειρουργός αρχικά πρέπει να καθορίσει ποιος από τους λεμφαδένες είναι ο φρουρός. Για το σκοπό αυτό ακολουθεί μία εκ των κατωτέρω ή και συνδυασμό αυτών, μεθόδων:
Ένεση ρ α δ ι ε ν ε ρ γ ο ύ υλικού. Ενίεται μικρή ποσότητα τεχνητίου-99 εντός του μαστικού ιστού, πλησίον του όγκου και κάτωθεν της θηλής. Το ραδιενεργό αυτό υλικό αναμιγνύεται με τα υγρά του σώματος και ταξιδεύει προς τους λεμφαδένες μαζί με τη λέμφο. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο γιατρός χρησιμοποιώντας μία ειδική κεφαλή, που ανιχνεύει επίπεδα ακτινοβολίας, εντοπίζει ακριβώς τη θέση στο δέρμα κάτω από την οποία ανευρίσκεται ο λεμφαδένας με το υψηλότερο επίπεδο ακτινοβολίας, επομένως ο λεμφαδένας φρουρός. Η ένεση πραγματοποιείται 20 λεπτά ή 8 ώρες προ του χειρουργείου.
Ένεση μπλε χ ρ ω σ τα ι κ ή ς ουσίας. Σε αυτήν την περίπτωση ενίεται χρωστική πέριξ του όγκου, οπότε γίνεται ορατή πλέον κατά τη διάρκεια του χειρουργείου η θέση του φρουρού λεμφαδένα, αφού αυτός φιλτράρει πρώτος τη λέμφο με τη χρωστική.
Το ποσοστό επιτυχούς ανεύρεσης του φρουρού λεμφαδένα με την έγχυση της χρωστικής ανέρχεται στο 82%, με την έγχυση της ραδιενεργού ουσίας στο 94% και με την έγχυση και των δύο στο 98%.
Κατά την επέμβαση
Συνήθως η εκτομή του φρουρού λεμφαδένα συνδυάζεται, και μάλιστα προηγείται χρονικά, με την ογκεκτομή του μαστού. Εντοπίζεται είτε οπτικά, βάφεται μπλε, είτε με την ανίχνευση της ακτινοβολίας, η περιοχή του δέρματος κάτω από την οποία ανευρίσκεται ο φρουρός λεμφαδένας κι ακολουθεί η τομή του δέρματος. Αφαιρούνται 1-3 λεμφαδένες, οι οποίοι αποστέλλονται για ταχεία βιοψία, ενώ ο χειρουργός συνεχίζει με την ογκεκτομή ή μαστεκτομή κι όταν έρθει το αποτέλεσμα της ταχείας, συνεχίζει με τον λεμφαδενικό καθαρισμό της μασχάλης εάν αυτό είναι θετικό, αλλιώς η επέμβαση λαμβάνει τέλος.
Μετά την επέμβαση
Συνήθως οι ασθενείς εξέρχονται την ίδια μέρα από το νοσοκομείο κι επιστρέφουν στις συνήθεις δραστηριότητές τους εντός ολίγων ημερών. Το ραδιενεργό υλικό αποβάλλεται πλήρως από τον οργανισμό εντός 24-48 ωρών.
