Τι είναι η Νευροψυχολογία
Συγγραφέας Τέσσα Χριστοδούλου Γράφτηκε στις ,
Η Νευροψυχολογία εξετάζει την δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Οι ασθενείς αξιολογούνται με τεστ προκειμένου να εξεταστούν τα συμπτώματα και να εντοπιστεί η περιοχή της βλάβης αλλά και η συμπεριφoρική έκφραση της δυσλειτουργίας. Τα τεστ πρέπει να συνδυάζονται με λειτουργική μαγνητική τομογραφία (f MRI) τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος των παρεμβάσεων.
Κατά τη διάρκεια της Νευροψυχολογικής Εκτίμησης (ΝΨΕ) αξιολογούνται οι ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες των ασθενών όπως μνήμη, μάθηση, εκτελεστικές λειτουργίες, επεξεργασία της πληροφορίας, προσοχή και οπτική αντίληψη. Η επίδοση συγκρίνεται με υγιή άτομα του ίδιου φύλου, ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου και τα ευρύματα συμβάλλουν στα ακόλουθα α) διάγνωση του είδους και της έκτασης της βλάβης, β) θεραπεία ή παρέμβαση και γ) αποκατάσταση και καθημερινή λειτουργία.
Οι ασθενείς που προσέρχονται για ΝΨΕ μπορεί να αντιμετωπίζουν μεταξύ άλλων:
1.Νευροεκφυλιστικές νόσους του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) όπως Νόσος Alzheimer ή Parkinson με ή χωρίς ανοικά συμπτώματα, ανοικά συμπτώματα λόγω αγγειακής βλάβης ή αιμορραγίας ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο ή μετωποκροταφική άνοια.
2.Κλειστές ή ανοιχτές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ)
3.Σκλήρυνση κατά πλάκας.
4.Επιληψία.
5.Διαταραχές μεταβολικών, τοξικών ή ενδοκρινολογικών συνδρόμων.
6.Ψυχιατρικές διαταραχές.
Η ΝΨΕ έχει διάρκεια από 1.5 μέχρι 2 ώρες – ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς- και περιλαμβάνει: λεπτομερή κλινική συνέντευξη, ιστορικό και αξιολόγηση της συναισθηματικής και νοητικής κατάστασης. Σκοπός είναι ο ασθενής να εντοπίσει και να αναγνωρίσει ο ίδιος τις δυσκολίες αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο την εναισθησία και την αποδοχή των ελλείψεων που έχει όπως επίσης και τη συχνότητα αλλά και την σοβαρότητα που έχουν αυτές στην καθημερινότητα του. Σε αντίθεση με την αξονική ή μαγνητική τομογραφία (CT ή MRI) που απεικονίζουν την δομή του εγκεφάλου, η ΝΨΕ εξετάζει την λειτουργία του εγκεφάλου. Τα είδη των δοκιμασιών εξαρτώνται από τις συγκεκριμένες ερωτήσεις που θέλει ο νευρολόγος ή και ο Νευροψυχολόγος να απαντήσουν. Τα περισσότερα από αυτά περιλαμβάνουν ερωτήσεις/ απαντήσεις. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται:
Προσανατολισμός: συνείδηση του χρόνου, του χώρου και των καταστάσεων.
Αντιληπτικές και αισθητήριες λειτουργίες: ακουστικά, οπτικά, σωματοαισθητήρια και κινητικά ερεθίσματα.
Προσοχή: η ετοιμότητα, επεξεργασία της πληροφορίας με ταχύτητα, νοερή διαχείρηση πληροφοριών στην εργαζόμενη μνήμη και διπλό έργο, εστίαση και διατήρηση της προσοχής και η επιλεκτική.
Μάθηση και Μνήμη: η αξιολόγηση επικεντρώνεται στην ποσότητα των πληροφοριών που μπορεί το άτομο να αποθηκεύσει και την ταχύτητα επεξεργασίας αυτών. Μεγάλη σημασία δίνεται στην εκμάθηση πληροφοριών και στη διατήρηση τους βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθσμα. Σημειώνεται το κατά πόσο είναι σε θέση το άτομο να ανακαλέσει ή να αναγνωρίσει αυτές τις πληροφορίες μέσω της εξέτασης της επεξεργασίας, διατήρησης, αποθήκευσης, ανάκλησης και αναγνώρισης.
Γλωσσικές λειτουργίες: αξιολογούνται η λεκτική ροή και η ευχέρεια, η κατονομασία, η εύρεση της κατάλληλης λέξης σημασιολογικά και φωνολογικά όπως και η δημιουργία προτάσεων με νόημα.
Οπτικοχωρικές και οπτικοκατασκευαστικές λειτουργίες: σημειώνεται η ικανότητα αντιγραφής και σχεδίασης, η οπτικοχωρική αντίληψη και οργάνωση, ο οπτικοκινητικός συντονισμός για την ολοκληρωμένη κατασκευή ενός αντικειμένου.
Εκτελεστικές λειτουργίες: εξετάζεται ο σχεδιασμός και η οργάνωση της σκέψης και της συμπεριφοράς, η επίλυση προβλημάτων και η αφηρημένη σκέψη, η αναστολή και η εκκίνηση, η κατηγοροποίηση, η χρήση στρατηγικών, η ευελιξία, η αυτοπαρακολούθηση, η προσαρμοστηκότητα και η συμπεριφορά.
Νευροαπεικονιστικές και αιματολογικές εξετάσεις συνθέτουν την νευροψυχολογική και κλινική εικόνα. Μετά την αξιολόγηση ακολουθεί η λεπτομερής κλινική και νευροψυχολογική έκθεση ανάλογα με τις ελλείψεις και τις δυσκολίες που έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί, ο ασθενής μπορεί να ακολουθήσει εφόσον το επιθυμεί κάποια παρέμβαση Γνωστικής Αποκατάστασης ή Ενδυνάμωσης:
αναδιοργάνωση και επανάκτηση των λειτουργιών που έχουν θιγεί και μπορούν να αποκατασταθούν.
αντιστάθμιση των ελλειμμάτων του ασθενούς στην καθημερινή του ζωή.
επανεκμάθηση βασικών δεξιοτήτων.
ενδυνάμωση της μνήμης.
εξάσκηση της προσοχής και οπτικής αντίληψης.
αύξηση της ταχύτητας της επεξεργασίας της πληροφορίας.
ομαλοποίηση της εκτελεστικής λειτουργίας.
συμβουλευτική ενημέρωση του ασθενούς και των συγγενών του για το χειρισμό της κατάστασής του στην καθημερινότητα του, καθώς και υποδείξεις για την διευκόλυνση του οικιακού χώρου με στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του.
Η ΝΨΕ χρησιμοποιείται και σε ασθενείς οι οποίοι θα υποβληθούν σε νευροχειρουργική επέμβαση. Οι πιο συχνές παθήσεις περιλαμβάνουν τη Νόσο του Parkinson, όγκους και επιληψία. Στόχος είναι η αξιολόγηση της προεγχειρητικής νοητικής κατάστασης του ασθενούς αλλά και ο εντοπισμός γνωστικών ελλείψεων που μπορεί να προκύψουν λόγω της επέμβασης.
Επιπρόσθετα ο ρόλος της ΝΨΕ είναι εξαιρετικά σημαντικός σε ασθενείς με νευροεκφυλιστικές νόσος εφόσον η πορεία και η εξέλιξη αυτών πρέπει να ελέγχεται συχνά μέσω επαναληπτικών μετρήσεων. Μέσω της επίδοσης διαμορφώνεται ένα νευροψυχολογικό προφίλ σε βάθος χρόνου και αξιολογείται η πορεία είτε πρόκειται για βελτίωση, σταθεροποίηση ή επιδείνωση της κατάστασης ανάλογα με την θεραπευτική παρέμβαση που επιλέγεται (επέμβαση, φαρμακοθεραπεία ή γνωστική αποκατάσταση ή έναν συνδυασμό αυτών).
Το τελευταίο αυτό κομμάτι της γνωστικής αποκατάστασης κρίνεται εξαιρετικά σημαντικό και γίνεται μέσω ασκήσεων, χρήση στρατηγικών και τεχνικών για τη βελτίωση καθημερινών δραστηριοτήτων, εικόνων για την εξάσκηση της συγκέντρωσης, της κατονομασίας, της λεκτικής ροής και της λογικής σκέψης. Επίσης γίνεται επανεκμάθηση κάποιων δραστηριοτήτων.
Ο νευροψυχολόγος μέσω αρχικά κλινικής συνέντευξης αξιολογεί τη νοητική κατάσταση του ασθενούς με χρήση απλών τεστ. Ο Νευρολόγος θα εξετάσει τα αποτελέσματα και θα προτείνει κάποιο πρόγραμμα αντιμετώπισης ενώ παρακολουθεί την πορεία της Γνωστικής Αποκατάστασης και παρεμβαίνει φαρμακευτικά.
Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τους στόχους που θέτονται.
Η Γνωστική αποκατάσταση σχεδιάζεται λαμβάνοντας υπόψη μια σειρά από νευρολειτουργικές ικανότητες και αδυναμίες. Βασικές ικανότητες πρέπει να ενδυναμωθούν πριν προχωρήσει ο θεραπευτής σε πιο περίπλοκες. Η εγκεφαλική αποκατάσταση ακολουθεί το σχέδιο της ανάπτυξης του εγκεφάλου. Τα απλοϊκά συστήματα πρέπει να αναπτυχθούν ή να εξασκηθούν πριν τις ανώτερες λειτουργίες. Προσοχή, συγκέντρωση και αντίληψη ασκούνται πριν τις περίπλοκες νοητικές λειτουργίες.
Στάδιο παρέμβασης 1 (εκπαιδευτική βάση)
Στόχοι:
Η κατανόηση των μηχανισμών και των επιπτώσεων της βλάβης, των συναισθηματικών και των συμπεριφοριστικών αλλαγών.
Ο ρόλος της εναισθησίας.
Στάδιο παρέμβασης 2 (πρακτική βάση).
Στάδιο παρέμβασης 2 (πρακτική βάση).
Στόχοι:
Πως να αντιμετωπιστούν οι αλλαγές.
Πως να εργαστούν αποτελεσματικά πάνω στις ελλείψεις.
Επίλυση προβλημάτων.
Στάδιο παρέμβασης 3 (πρακτική εξάσκηση).
Στάδιο παρέμβασης 3 (πρακτική εξάσκηση)
Στόχοι:
Ασκήσεις προσοχής.
Ασκήσεις μνήμης.
Ασκήσεις εκτελεστικής λειτουργίας.
Ασκήσεις οπτικής επεξεργασίας.
Ασκήσεις επεξεργασίας της πληροφορίας.
Ασκήσεις εξάσκησης της κατανόησης, της λογικής σκέψης, του λεξιλογίου, κατηγοριοποίησης, ακουστικής μνήμης και προσοχής, επίλυσης προβλημάτων και γλωσσικών δεξιοτήτων.
