Συνταγογράφηση άσκησης σε ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα.
Συγγραφέας Δημήτριος Ρηγόπουλος Γράφτηκε στις ,
Η άσκηση σε ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα ισοδυναμεί με φαρμακευτική αγωγή. Η άσκηση δεν είναι πλέον φόβητρο για αυτή την κατηγορία ασθενών αλλά ιατρική οδηγία, που απαράκλητα θα πρέπει να ακολουθείται. Είναι ευνόητο, βέβαια, ότι η ποσότητα και το είδος της άσκησης εξατομικεύεται κατά περίπτωση, αφού συνυπολογιστούνε και τα υπόλοιπα προβλήματα υγείας, που πιθανόν να συνυπάρχουν σε κάθε ασθενή.
Ειδικά στους ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα, λόγω του ότι η άσκηση θεωρείται ταμπού, παρατηρείται διπλασιασμός της νωθρότητας των ασθενών, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Αυτό πρέπει να αλλάξει με συνεργασία των γιατρών γυμναστών και ασθενών, ώστε οι τελευταίοι να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους και να έχουν ένα καλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης.
Στεφανιαία νόσος.
Έχει αποδειχθεί από διεθνείς μελέτες ότι τα άτομα που πάσχουν από στεφανιαία νόσο μπορούν να ευεργετηθούν από την άσκηση και να μειώσουν το κίνδυνο εμφράγματος και πρόωρου θανάτου έως και 30%. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να καταναλώνουν πάνω από 1500 θερμίδες την εβδομάδα σε μέτρια άσκηση, για να επιτύχουν αυτό το αποτέλεσμα. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 30 με 40 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης κάθε ημέρα τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
Η άσκηση θα πρέπει να γυμνάζει μεγάλες μυϊκές ομάδες και να είναι ρυθμική, όπως το γρήγορο περπάτημα, τη ποδηλασία, τη κωπηλασία και το ανέβασμα της σκάλας. Η κάθε προσπάθεια εκγύμνασης θα πρέπει να περιλαμβάνει, οπωσδήποτε, περίοδο προθέρμανσης και περίοδο αποθεραπείας, για τουλάχιστον 5 λεπτά. Η προθέρμανση συνίσταται σε εκτάσεις μυϊκών ομάδων, κινητοποίηση των αρθρώσεων στο μέγιστο βαθμό, καθώς και χαμηλής έντασης αερόβια άσκηση, όπως επιτόπιο σημειωτόν. Η προθέρμανση είναι σημαντική διότι έτσι θα αποφευχθεί η ανάπτυξη αρρυθμιών και καρδιογραφικών αλλοιώσεων κατά τη διάρκεια της άσκησης.
Η αποθεραπεία επαναλαμβάνει μετά το κύριο μέρος της άσκησης, το πρόγραμμα της προθέρμανσης μέχρι να επανέλθουν η σφυγμοί της καρδιάς στο επίπεδο της ηρεμίας. Κατά την αποθεραπεία αποφεύγεται η εμφάνιση υπότασης και ζάλης μετά την άσκηση. Επίσης καθαρίζει ο οργανισμός από τις τοξίνες που αναπτύσσονται κατά την άσκηση με αποτέλεσμα να εκμηδενίζεται η εμφάνιση επιπλοκών μετά από ώρα, όπως αρρυθμίες, υπόταση κ.α..
Ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να προσεχθεί είναι οι ασκήσεις με βάρη οι οποίες είναι απαραίτητες δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, για κάθε ασθενή. Οι ασκήσεις αυτές αυξάνουν τη δύναμη των ασθενών, την αυτοπεποίθηση τους και τους βοηθούν να είναι ανεξάρτητοι στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Οι ένταση των ασκήσεων θα πρέπει να είναι μέτρια και οι αντιστάσεις να αντιστοιχούν στο 50% της μέγιστης δύναμης του ασθενούς. Δηλαδή εάν ο ασθενής μπορεί να σηκώσει μόνο μια φορά 10 κιλά, η άσκηση του θα περιλαμβάνει βάρη των 5 κιλών για 8 ή 10 επαναλήψεις, δυο με τρεις φορές την εβδομάδα.
Έμφραγμα μυοκαρδίου
Η άσκηση επιβάλλεται ακόμα και μετά το έμφραγμα. Ήδη οι γιατροί συνιστούν όσο το δυνατόν γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενούς μέσα στο νοσοκομείο. Μετά το εξιτήριο θα πρέπει ο ασθενής να γυμνάζεται για μερικές εβδομάδες κάτω από ιατρική επίβλεψη και στη συνέχεια αν όλα πάνε καλά θα μπορεί να γυμνάζεται μόνος του. Η άσκηση όπως και η διόρθωση όλων των επιβαρυντικών παραγόντων για την υγεία της καρδιάς είναι αποφασιστικής σημασίας για να μην επαναληφθεί ένα νέο έμφραγμα.
Γενικά η άσκηση που θα πρέπει να ακολουθείται θα πρέπει να είναι αερόβια σε ένταση από 40% έως και 60% της μέγιστης ικανότητας πρόσληψης οξυγόνου από τον ασθενή. Αυτό προσδιορίζεται μόνο από εξειδικευμένο προσωπικό και είναι πολύ σημαντικό να γίνεται με ακρίβεια. Η άσκηση θα πρέπει να διαρκεί 20 με 40 λεπτά κάθε ημέρα ενώ θα προηγείται και θα έπεται περίοδος προθέρμανσης και αποθεραπείας για 5 με 10 λεπτά, όπως και στη περίπτωση της στεφανιαία νόσου.
Στη συνέχεια προτείνεται να ανεβαίνει ελεγχόμενα και η ποσότητα και η διάρκεια της άσκησης.
Στηθάγχη
Η στηθάγχη είναι το αίσθημα πόνου στο στήθος που νιώθει ο στεφανιαίος ασθενής, όταν κάνει κάποια μυϊκή προσπάθεια. Η ένταση της προσπάθειας που προκαλλεί αυτό το αίσθημα είναι και το κατώφλι της στηθάγχης. Η άσκηση που προτείνεται σε αυτούς τους ασθενείς θα πρέπει να πραγματοποιείται 10 σφυγμούς χαμηλότερα από τους σφυγμούς που έχει ο ασθενής στο κατώφλι. Ανάλογα με τον ασθενή αλλάζει και το επίπεδο, γενικά όμως ο ασθενής δεν έχει κανένα όφελος να γυμνάζεται όταν αισθάνεται πόνο, ενώ συγχρόνως εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Η εκδήλωση του πόνου σημαίνει ισχαιμία του μυοκαρδίου και άσκηση υπό συνθήκες ισχαιμίας μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες αρρυθμίες και ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις.
Για περισσότερη ασφάλεια η ένταση της άσκησης θα πρέπει να προσδιορίζεται μετά από ειδικό test άσκησης όπου παρακολουθείται η αντίδραση της καρδιάς στη κόπωση.
Ασθενείς με stent ή μπαλονάκι
Οι ασθενείς με μπαλονάκι ή αυτοί που έχουν χειρουργηθεί έχουν πολύ καλή ικανότητα για άσκηση μιας και οι στενώσεις των αγγείων έχουν αποκατασταθεί. Μάλιστα η άσκηση βοηθά να μην κλείσουν ξανά τα stent, και τα αγγεία που έχουν διανοιχθεί με μπαλονάκι. Η ένταση και ποσότητα της άσκησης είναι ίδια με αυτοί των ασθενών που έχουν πάθει έμφραγμα, όπως περιγράψαμε προηγουμένως. Οι ασθενείς που έχουν κάνει μπαλονάκι μπορούν να ξεκινήσουν την άσκηση 24 με 48 ώρες μετά. Αντίθετα οι χειρουργημένοι θα πρέπει να ξεκινήσουν την άσκηση 3 με 4 εβδομάδες μετά το χειρουργείο. Εδώ θα σημειώσουμε ότι ασκήσεις που αφορούν το πάνω μέρος του σώματος είναι καλό να ξεκινήσουν 8 εβδομάδες μετά το χειρουργείο, ώστε να προστατευθούν τα ράμματα.
Καρδιακή ανεπάρκεια
Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια κατάσταση όπου η ικανότητα της καρδιάς να διαχειριστεί το αίμα που κυκλοφορεί μειώνεται πάρα πολύ, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να ανταποκριθεί σε αυξημένη ένταση, όπως απαιτείται κατά την άσκηση. Η καρδιά αυτή μπορεί να επιτύχει ένα μέγιστο ρυθμό σφυγμών, ο οποίος εξαρτάται από το επίπεδο της ανεπάρκειας του κάθε ασθενούς. Η ελεγχόμενη άσκηση είναι σε θέση να βελτιώσει την ικανότητα της καρδιάς και να αποτρέψει την μεγέθυνση της ανεπάρκειας. Αυτό είναι ένα κρίσιμο στοιχείο, το οποίο και προκαθορίζει το προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενή. Η άσκηση που απαιτείται είναι η αερόβια και η ένταση της πρέπει να προκαλεί το 60% της μέγιστου ρυθμού των σφυγμών, που μπορεί η συγκεκριμένη καρδιά να επιτύχει.
Μεταμόσχευση καρδιάς
Η μεταμοσχευμένη καρδιά είναι πολύ ιδιαίτερη στην ανταπόκρισή της στην άσκηση. Λόγω των φαρμάκων που δίδονται οι σφυγμοί της καρδιάς είναι αρκετοί, περίπου 85 με 90 το λεπτό ακόμα και κατά την ηρεμία. Επίσης στη κόπωση ανεβαίνει πολύ εύκολα η πίεση κάτι που τη κουράζει αρκετά. Η ένταση της άσκησης θα πρέπει να είναι τέτοια που να προκαλεί από 15% εως 40% αύξηση στους σφυγμούς της ηρεμίας. Η άσκηση που απαιτείται είναι η αερόβια, αλλά επίσης χρειάζεται και άσκηση με βάρη ιδίως για τα πόδια τη πλάτη και τους ώμους.
Ασθενείς με βηματοδότη
Οι ασθενείς με βηματοδότη θα πρέπει να ασκούνται σε επίπεδο σφυγμών 10 περίπου κάτω από το μέγιστο κατώφλι που έχει οριστεί. Επίσης θα πρέπει να συνεκτιμάται η παρουσία άλλων επιβαρυντικών καταστάσεων για την υγεία της καρδιάς.
Τα τελευταία χρόνια η άσκηση έχει γίνει απαραίτητη για όλους τους καρδιοπαθείς, κάτι που βελτιώνει τα συμπτώματα τη λειτουργικότητά τους, τη διάθεσή τους, την ψυχολογία τους, αλλά και τα κλινικά αποτελέσματα.
Του Ρηγόπουλου Δημήτριου, Ειδικού Παθολόγου, Μέλος του American College of Sports Medicine.
