ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Συγγραφέας Παναγιώτης Γλεντής Γράφτηκε στις ,
Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος των γυναικών στον Δυτικό κόσμο.
Συμβαίνει όταν κάποια κύτταρα του μαστού χάνουν τον έλεγχο του πολλαπλασιασμού και διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Τα κύτταρα αυτά έχουν την δυνατότητα να διασπάσουν – διηθήσουν κάποιους φυσιολογικούς ανατομικούς φραγμούς του μαστού και να διασπαρούν στο υπόλοιπο σώμα.
Κάθε καρκίνος έτσι και αυτός του μαστού συμβαίνει λόγω κάποιας γενετικής ανωμαλίας σε κάποιο κύτταρο. Παρότι η αιτία βρίσκεται σε επίπεδο γονιδίων, μόνο το 5-10% των καρκίνων του μαστού κληρονομούνται από τους γονείς.
Οι περισσότεροι καρκίνοι στον μαστό οφείλονται σε κάποια γονιδιακή βλάβη που συμβαίνει κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου.
ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ
Ο κίνδυνος να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο στον μαστό αυξάνει με την ηλικία. Έτσι ενώ μέχρι την ηλικία των 39 ετών ο κίνδυνος είναι μόλις 0,5%, στις ηλικίες 40-59 ετών ο κίνδυνος φτάνει το 4% (δηλαδή 1 στις 25 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο στο μαστό).
Από την ηλικία των 60 και άνω, ο κίνδυνος αυτός φτάνει το 7% (περίπου 1 στις 15 γυναίκες).
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού είναι:
* Η κληρονομικότητα – Οι κόρες, οι αδερφές ή οι μητέρες γυναικών που ανέπτυξαν καρκίνο μαστού και ιδιαιτέρως σε νεαρή ηλικία (<50 ετών), έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν και οι ίδιες
* Συγγενείς γυναικών που παρουσίασαν καρκίνο και στους δύο μαστούς
* Επανειλημμένη εμφάνιση στην ίδια οικογένεια στο παρελθόν καρκίνου μαστού ή ωοθηκών
* Γυναίκες με πρώιμη έναρξη εμμήνου ρύσης
* Γυναίκες με καθυστερημένη εμμηνόπαυση
* Γυναίκες που λαμβάνουν οιστρογόνα τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση
* Γυναίκες που δεν γέννησαν ή τουλάχιστον δεν είχαν μία τελειόμηνη κύηση
* Παχυσαρκία
* Συχνή χρήση αλκοόλ
* Κάπνισμα
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Ο γυναικείος μαστός αποτελείται από το αδενικό τμήμα (τα λοβία, μέσα στα οποία γίνεται η παραγωγή του γάλακτος μετά τον τοκετό), το εκφορητικό κομάτι (οι γαλακτοφόροι πόροι, μέσω των οποίων μεταφέρεται το γάλα στην θηλή) και τα υπόλοιπα τμήματά του είναι στοιχεία τα οποία συντελούν στην στήριξη του αδένα στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα.
A. Γαλακτοφόροι πόροι
B. Λοβία
C. Διευρύνσεις των πόρων που αποθηκεύεται το γάλα
D. Θηλή
E. Λίπος
F. Μείζων θωρακικός μυς
G. Θωρακικό τοίχωμα
A. Φυσιολογικά κύτταρα των πόρων
B. Βασική μεμβράνη
C. Αυλός των γαλακτοφόρων
πόρων
Γύρω από τον μαστό υπάρχουν οι επιχώριοι λεμφαδένες, στους οποίους αποχετεύεται η λέμφος που παράγεται στον κάθε μαστό.
A. Μείζων θωρακικός μυς
B. Μασχαλιαίοι λεμφαδένες – επίπεδο Ι
C. Μασχαλιαίοι λεμφαδένες – επίπεδο ΙΙ
D. Μασχαλιαίοι λεμφαδένες – επίπεδο ΙΙΙ
E. Υπερκλείδιοι λεμφαδένες
F. Έσω μαστικοί λεμφαδένες
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ
Η αυτοεξέταση των μαστών αποτελεί την πρώτη και βασική μέθοδο προληπτικής εξέτασης των μαστών και μπορεί να γίνει πολύ απλά στο σπίτι από την ίδια την γυναίκα. Όλες οι γυναίκες από την ηλικία των 20 ετών πρέπει να μάθουν να κάνουν σωστά αυτοεξέταση στους μαστούς τους.
ΒΗΜΑ 1ο
Ξεκινήστε κοιτάζοντας τους μαστούς σας στον καθρέφτη.
Ελέγχουμε το μέγεθος, το σχήμα και το χρώμα. Οι δύο μαστοί πρέπει να είναι συμμετρικοί και ομοιόμορφοι.
Σημεία που χρειάζονται διερεύνηση:
• Εισολκή δέρματος ή θηλής
• Δέρμα σαν «φλοιός πορτοκαλιού»
• Ερυθρότητα
• Διόγκωση
• Αποβολή υγρού ή αίματος από την θηλή
• Διαγραφή των φλεβών κάτω από το δέρμα
ΒΗΜΑ 2ο
Σηκώστε τα χέρια και παρατηρείστε για τα ίδια σημεία
Ακολούθως πιέστε και τις δύο θηλές και ελέγξτε άν υπάρχει αποβολή υγρού από αυτές
Το υγρό αυτό μπορεί να είναι γαλακτώδες, κίτρινο ή αίμα
ΒΗΜΑ 3ο
Ξαπλώστε και εξετάσετε τους μαστούς κάνοντας μικρές κυκλικές κινήσεις με τις άκρες των δακτύλων σας, μέχρι να καλύψετε όλη την έκταση του κάθε μαστού. Ακολουθείστε πορεία από πάνω προς τα κάτω και από έξω προς τα μέσα.
Προσπαθείστε να αισθανθείτε οποιαδήποτε μάζα στο εσωτερικό του μαστού.
Το δεξί χέρι εξετάζει τον αριστερό μαστό και το αντίθετο.
ΒΗΜΑ 4ο
Ακολουθείστε την ίδια διαδικασία με τα ίδια βήματα σε όρθια θέση
Πολλές γυναίκες αισθάνονται καλύτερα τον μαστό τους όταν το δέρμα είναι υγρό και γλιστερό, έτσι προτιμούν να κάνουν αυτό το στάδιο της αυτοεξέτασης όταν κάνουν μπάνιο
ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Κάθε γυναίκα, από την ηλικία των 20 ετών πρέπει να κάνει αυτοεξέταση των μαστών τουλάχιστον μία φορά το μήνα, ενώ θα πρέπει να επισκέπτεται τον ιατρό της για κλινική εξέταση των μαστών κάθε 3 χρόνια.
Από την ηλικία των 40 και μετά, η κλινική εξέταση από ιατρό θα πρέπει να γίνεται κατ’ έτος, ενώ πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο και μία μαστογραφία.
Ο ετήσιος μαστογραφικός έλεγχος θα πρέπει να αρχίζει ακόμη νωρίτερα, μετά από εντολή του ειδικού ιατρού, σε γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού.
Μαστογραφία
Ο ετήσιος μαστογραφικός έλεγχος έχει βρεθεί από μελέτες ότι μειώνει την θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού κατά 24%. Αυτό είναι σημαντικότατο νούμερο, αν αναλογιστούμε ότι ο καρκίνος του μαστού είναι για τις γυναίκες, ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος και αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις Δυτικές κοινωνίες.
Άλλες μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην διάγνωση νοσημάτων του μαστού είναι το υπερηχογράφημα (U/S) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) των μαστών.
Υπερηχογράφημα
U/S μαστών
Μαγνητική (MRI)
μαστών
ΤΥΠΟΙ ΚΑΡΚΙΝΩΝ ΜΑΣΤΟΥ
Α. ΠΟΡΟΓΕΝΕΣ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΜΑΣΤΟΥ
Πορογενές καρκίνωμα in situ (DCIS)
Αποτελεί την πιο πρώιμη μορφή καρκίνου του μαστού, πολλές φορές αναφέρεται και σαν στάδιο 0 και δεν απειλέι την ζωή της ασθενούς εφόσον αντιμετωπιστεί εγκαίρως και σωστά.
Οι γυναίκες που αντιμετωπίσθηκαν για πορογενές καρκίνωμα in situ στο παρελθόν, έχουν αυξημένο κίνδυνο (25-50%) να αναπτύξουν κάποια μορφή διηθητικού καρκίνου στο μέλλον, γι’ αυτό βρίσκονται στην ομάδα επαγρύπνησης όπως λέμε, με τακτικό κλινικό και μαστογραφικό προληπτικό έλεγχο.
Κάποιες από αυτές πρέπει να λαμβάνουν ορμονοθεραπεία, η οποία υπό ορισμένες συνθήκες μειώνει αυτόν τον κίνδυνο.
Καρκίνωμα που προέρχεται από το επιθήλιο των γαλακτοφόρων πόρων. Όταν δεν έχει διηθήσει-διασπάσει την βασική μεμβράνη των κυττάρων, ονομάζεται μη διηθητικό ή in situ
A. Φυσιολογικά κύτταρα
B. Καρκινικά κύτταρα
C. Βασική μεμβράνη
D. Αυλός
Στάδια εξέλιξης προς διηθητικό καρκίνωμα
Φυσιολογικός πόρος
Καλοήθης υπερπλασία πόρων
Άτυπη υπερπλασία πόρων
Μη διηθητικό πορογενές καρκίνωμα
Μικροδιηθητικό πορογενές καρκίνωμα
Διηθητικό πορογενές καρκίνωμα
Διηθητικό πορογενές καρκίνωμα (IDC)
Είναι η συχνότερη μορφή και αποτελεί το 80% των διηθητικών καρκινωμάτων του μαστού.
Όταν τα καρκινικά κύτταρα διασπάσουν την βασική μεμβράνη των γαλακτοφόρων πόρων, τότε έχουμε το διηθητικό πορογενές καρκίνωμα
A. Φυσιολογικά κύτταρα
B. Καρκινικά κύτταρα που διασπούν την βασική μεμβράνη
C. Βασική μεμβράνη
Β. ΛΟΒΙΑΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΜΑΣΤΟΥ
Λοβιακό καρκίνωμα in situ (LCIS)
Καρκίνωμα που προέρχεται από τα αδενικά κύτταρα των λοβίων. Όταν δεν έχει διηθήσει-διασπάσει την βασική μεμβράνη των αδενίων, ονομάζεται μη διηθητικό ή in situ
A. Φυσιολογικά λοβιακά κύτταρα
B. Καρκινικά λοβιακά κύτταρα
C. Βασική μεμβράνη
Διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα (ILC)
Αποτελεί το 10-15% του συνόλου των καρκινωμάτων του μαστού. Τα τελευταία χρόνια, για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους αυξάνει η συχνότητά του, κυρίως στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Είναι αρκετά συχνά πολυεστιακό στον ίδιο ή και στους δύο μαστούς.
Επειδή η ανάπτυξή του δεν είναι εστιακή, στα αρχικά στάδια δεν σχηματίζει ψηλαφητά ογκίδια, πράγμα που κάνει την διάγνωσή του με ψηλάφηση ιδιαίτερα δύσκολη.
Όταν τα καρκινικά κύτταρα διασπάσουν την βασική μεμβράνη των αδενίων, τότε έχουμε το διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα
A. Φυσιολογικά κύτταρα
B. Καρκινικά κύτταρα που διασπούν την βασική μεμβράνη
C. Βασική μεμβράνη
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Α.ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Επεμβάσεις διατήρησης του μαστού
Ογκεκτομή – Αποτελεί αποδεκτή μέθοδο αντιμετώπισης για ορισμένες περιπτώσεις καρκίνων του μαστού, συνήθως όμως πρέπει να συμπληρώνεται με ακτινοθεραπεία στον υπόλοιπο μαστό, με σκοπό να καταστραφούν κάποια καρκινικά κύτταρα που πιθανόν υπάρχουν εκεί
Η τεταρτεκτομή είναι μια άλλη μορφή επέμβασης με διατήρηση του μαστού και σημαίνει ότι θα αφαιρεθεί το 1/4 του μαστού που περιέχει τον όγκο.
Όποια μορφή περιορισμένης εκτομής κι αν επιλεγεί, πρέπει να εξασφαλίζεται ότι ο όγκος θα αφαιρεθεί σε υγιή όρια (αριστερή εικόνα).
A. Καρκινικά κύτταρα
B. Υγιής ιστός
C. Χρωστική στα όρια της εκτομής
Μαστεκτομή
Υπάρχουν διαφόρων ειδών επεμβάσεις που ονομάζονται μαστεκτομές. Όλες προϋποθέτουν την αφαίρεση ολόκληρου του αδένα του μαστού.
Υποδόριος μαστεκτομή – εφαρμόζεται όταν υπάρχει προοπτική για αποκατάσταση του μαστού με κάποια μέθοδο επανορθωτικής πλαστικής χειρουργικής. Προϋπόθεση να αφαιρείται πάντα η θηλή του μαστού και να μην διηθείται το δέρμα από τον καρκίνο
Α. Το τμήμα δέρματος που αφαιρείται μαζί με την θηλή
Β. Η έκταση του αδένα που αφαιρείται
Απλή μαστεκτομή – Αφαιρείται ολόκληρος ο μαστός χώρις να γίνει λεμφαδενικός καθαρισμός της μασχάλης. Πιθανόν να αφαιρεθούν κάποιοι λεμφαδένες (επιπέδου Ι) οι οποίοι βρίσκονται πολύ κοντά στον μαστό
Α. Μαστός
Β. Λεμφαδένες επιπέδου Ι
C. Λεμφαδένες επιπέδου ΙΙ
D. Λεμφαδένες επιπέδου ΙΙΙ
Τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή – Είναι η συχνότερα εφαρμοζόμενη μέθοδος μαστεκτομής. Γίνεται αφαίρεση όλου του μαστού και λεμφαδενικός καθαρισμός μασχάλης επιπέδων Ι και ΙΙ
Ριζική μαστεκτομή – Αφαιρείται όλος ο μαστός, γίνεται πλήρης λεμφαδενικός καθαρισμός και αφαιρούνται και οι μύες του θώρακα κάτω από τον μαστό. Έχει καταργηθεί καθώς έχει τα ίδια αποτελέσματα με την τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή. Χρησιμοποιείται μόνο όταν ο καρκίνος έχει διηθήσει τους μύες του πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος
Β. ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται σε ορισμένες ασθενείς που χειρουργήθηκαν για καρκίνο του μαστού, μετά την μαστεκτομή, ανάλογα με τα αποτελέσματα της ιστολογικής εξέτασης.
Έχει σαν σκοπό να “αποστειρώσει” τον οργανισμό και να σκοτώσει κάποια καρκινικά κύτταρα που πιθανόν έχουν ξεφύγει από τον μαστό και κυκλοφορούν στο υπόλοιπο σώμα, χωρίς να είναι εμφανή.
Τα σύγχρονα χημειοθεραπευτικά φάρμακα είναι πολύ ασφαλή και αποτελεσματικά, ενώ υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποφευχθούν κάποιες ανεπιθύμητες παρενέργειες όπως το χάσιμο των μαλλιών.
Η χημειοθεραπεία γίνεται συνηθέστερα από έναν υποδόριο καθετήρα (port-cath) που τοποθετείται κάτω από το δέρμα του θώρακα και δεν είναι εμφανής.
Ο καθετήρας αυτός διοχετεύει τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα σε μία μεγάλη φλέβα του σώματος, την υποκλείδιο φλέβα
Η ορμονοθεραπεία αποτελεί μια άλλη μορφή θεραπείας που εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τις άλλες μεθόδους.
Μετά την εκτομή του ο όγκος ελέγχεται στο εργαστήριο για την παρουσία επάνω στα καρκινικά κύτταρα ορμονικών υποδοχέων.
Εάν υπάρχουν τέτοιοι υποδοχείς τότε χρησιμοποιούμε συγκεκριμένα φάρμακα που τους μπλοκάρουν και σταματούν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.
Καρκινικά κύτταρα με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς (Α)
Το φάρμακο (Β) που συνδέεται με τους υποδοχείς και τους μπλοκάρει
Γ. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η ακτινοθεραπεία είναι εξαιρετικά αποτελεσματική και στοχευμένη θεραπεία με την οποία καταστρέφονται υπολειπόμενα καρκινικά κύτταρα μετά το χειρουργείο.
Με την ακτινοθεραπεία επιτυγχάνεται μείωση των υποτροπών της νόσου στον μαστό που έχει διατηρηθεί κατά 50-66%.
Η ακτινοθεραπεία κατά κανόνα δεν μας χρησιμεύει όταν γίνεται ολική μαστεκτομή, εκτός εξαιρέσεων.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ
Η πλαστική αποκατάσταση του μαστού μετά την μαστεκτομή, είναι κάτι που μπορεί να γίνει στον ίδιο ή σε δεύτερο χρόνο.
Ο ογκολόγος χειρουργός μαζί με τον πλαστικό χειρουργό και την ασθενή θα πρέπει να συζητήσουν διεξοδικά το θέμα πριν το χειρουργείο, ώστε να γίνει ο σωστός σχεδιασμός εξ αρχής, που εγγυάται το άριστο αισθητικό αποτέλεσμα.
Οι πλαστικές αποκαταστάσεις που μπορούν να γίνουν είναι πολλές, ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές.
Τοποθέτηση μοσχεύματος σιλικόνης
Αποκατάσταση με κινητοποίηση κρημνού πλατέος ραχιαίου
Αποκατάσταση TRAM
