Λεϊσμανίαση, μια απ’ τις σοβαρότερες ενδημικές ασθένειες
Συγγραφέας Αγγελική Κασκαρά Γράφτηκε στις ,
Περί τίνος πρόκειται;
• Ο όρος Λεϊσμανίαση περιλαμβάνει πολλαπλά κλινικά σύνδρομα. Τα πιο σημαντικά είναι: η σπλαχνική (visceral), η δερματική (cutaneous) και των βλεννογόνων (mucosal).
• Η νόσος οφείλεται στη μόλυνση, από παράσιτο, των μακροφάγων κυττάρων του ανθρώπου (κύτταρα της κυτταρικής άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού) στο δικτυοενδοθηλιακό σύστημα, στο δέρμα και στο βλεννογόνο του ρινοφάρυγγα, αντίστοιχα.
• Είναι μία λοίμωξη φορέα (έντομο)/ξενιστή(άνθρωπος) που προκαλείται από ενδοκυττάρια πρωτόζωα (είδος παράσιτου). Αυτά περιλαμβάνουν περίπου 20 διαφορετικά είδη Λεϊσμάνιας ( Leishmania species) τα οποία μεταδίδονται στον άνθρωπο με το τσίμπημα από περίπου 20 διαφορετικά είδη του εντόμου φλεβοτόμου (sandflies) και σπανιότερα από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Πως μεταδίδεται;
•Το θηλυκό έντομο φλεβοτόμος /φορέας του παρασίτου τσιμπά τον άνθρωπο και μέσω ανοσοτροποποιητικών ουσιών που υπάρχουν στο σάλιο του, διευκολύνεται η μετάδοση της λεϊσμάνιας στο δέρμα του ανθρώπου / ξενιστή. Το παράσιτο συνδέεται σε ειδικούς υποδοχείς των μακροφάγων κυττάρων του ανθρώπου που συγκεντρώνονται στην περιοχή για να εξολοθρεύσουν το παράσιτο (με τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης). Μέσα σε αυτά καταφέρνει και πολλαπλασιάζεται και τελικά μεταδίδεται και μολύνει και άλλα μακροφάγα.
• Άλλες μορφές μετάδοσης είναι: η συγγενής (από τη μητέρα στο παιδί) και η παρεντερική δηλ. με μετάγγιση μολυσμένου /μη ελεγμένου αίματος ή κοινή χρήση μολυσμένων βελονών).
Που εμφανίζεται πιο συχνά;
Η νόσος είναι ενδημική σε εστιακές περιοχές περίπου 90 χωρών: Νότια Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Ασία, Αφρική και Αμερική, σε ερήμους έως και βροχερά δάση, σε αγροτικές έως και αστικές περιοχές. Διάφορες εκατοντάδες /χιλιάδες περιπτώσεις σπλαχνικής λεϊσμανίασης και 1 εκ. έως 1,5 εκ. δερματικής εμφανίζονται ετησίως.
Ειδικότερα, πάνω από το 90% των περιπτώσεων της σπλαχνικής λεϊσμανίασης εμφανίζονται σε: Νότια Ασία, Ινδία, περιοχές του Bangladesh και του Nepal, Ανατολική Αφρική( Sudan, Ethiopia, Kenya, Somalia, Uganda), Bόρεια και υποσαχάρια Αφρική. Στην Αφρική τα συχνότερα είδη είναι η Leishmania donovani, infantum, tropica, major και aethiopica.
Αντίστοιχα, πάνω από 90% της δερματικής λεϊσμανίασης εμφανίζεται σε Αφγανιστάν, Αλγερία, Ιράν, Ιράκ, Πακιστάν, Σ. Αραβία, Συρία, Περού και Βραζιλία.
Πως εκδηλώνεται;
• Η σπαχνική μορφή: εκδηλώνεται μέσα σε εβδομάδες, μήνες ή χρόνια από τη μόλυνση (χρόνος επώασης) ως οξεία, χρόνια ή υποξεία. Ο όρος kala azar ( από το black fever στα Hindi) xρησιμοποιείται για τη σοβαρή, απειλητική για τη ζωή μορφή της νόσου, στην οποία παρατηρείται σπάνια σκούρο χρώμα δέρματος. Τα συχνότερα συμπτώματα είναι:
-πυρετός παρατεταμένος
-καχεξία/υποθρεψία
-διόγκωση ήπατος και σπληνός (συνήθως μαζική διόγκωση του σπλήνα)
-αναιμία, λευκοπενία (χαμηλά λευκά αιμοσφαίρια), θρομβοπενία (χαμηλά
-αιμοπετάλια με συνοδό κίνδυνο για αιμορραγίες)
-αυξημένες ανοσοσφαιρίνες (αντισώματα) και χαμηλή αλβουμίνη
• Η δερματική, εκδηλώνεται με χαρακτηριστικές βλάβες (από βλατίδες έως πλάκες) με κεντρική εξέλκωση.
• Των βλεννογόνων, που οφείλεται σε διασπορά των παρασίτων από το δέρμα στο βλεννογόνο του ρινοφάρυγγα, εκδηλώνεται με:
-ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) και επιστάξεις (ρινική αιμορραγία)
-ερυθρότητα και οίδημα του βλεννογόνου της ρινός και του φάρυγγα
-έως και ελκωτική καταστροφή του βλεννογόνου και των γύρω ιστών.
Πρόληψη/έλεγχος
Επειδή τα υπεύθυνα έντομα μεταδίδουν το παράσιτο με το τσίμπημα κατά τις νυχτερινές ώρες κυρίως, έχουν περιορισμένο εύρος πτήσης επίσης και είναι μικρά (το 1/3 του σώματος του κουνουπιού) τα προληπτικά μέτρα για προστασία από αυτά περιλαμβάνουν:
-ελαχιστοποίηση των νυχτερινών δραστηριοτήτων σε εξωτερικούς χώρους
-η χρήση προστατευτικών ρούχων που να καλύπτουν τις επιφάνειες του δέρματος
-η χρήση αντικουνουπικών spray και αλοιφών
-η χρήση κουνουπιέρας γύρω από τα κρεβάτια
-όταν η κύρια πηγή μετάδοσης είναι ο άνθρωπος, η θεραπεία των μολυσμένων ατόμων αποτελεί το μέσο ελέγχου της μετάδοσης της νόσου.
