Νεότερα δεδομένα και εμπειρίες για τις Μεταμοσχεύσεις Οργάνων:
Συγγραφέας Σπύρος Δρακόπουλος Γράφτηκε στις ,
Ελπίδες γενεών και όνειρα ζωής πολλών ερευνητών έγιναν πραγματικότητα, χάρη στην εμμονή, την εργατικότητα και τη διορατικότητα πρωτοπόρων του χώρου των μεταμοσχεύσεων. Πολλοί από τους οποίους, όπως ο διακεκριμένος καθηγητής του πανεπιστημίου του Cambridge και δάσκαλος πολλών Ελλήνων μεταμοσχευτών γιατρών Sir Roy Calne, είδαν τις ιδέες τους να υλοποιούνται πρώτα στα πειραματόζωα και αμέσως μετά την επιτυχία τους, να δοκιμάζονται και να λειτουργούν και στους ασθενείς . Με τη βοήθεια όλων των πρωτοπόρων του χώρου, όπως των καθηγητών P. Medawer, T. Starze, J. Murray, Sir Roy Calne, Sallivan και πολλών άλλων, χιλιάδες ασθενείς με νοσήματα που οδηγούσαν σε τελικού σταδίου ανεπάρκειες (καρδιακή, νεφρική, ηπατική, αναπνευστική) και οι οποίοι δεν είχαν καμία ελπίδα επανήλθαν χάρη στη μεταμόσχευση του αντίστοιχου ζωτικού οργάνου, όχι μόνο στη ζωή αλλά και στην ενεργό κοινωνική ζωή, αποκτώντας οικογένειες με παιδιά αλλά και εξασφαλίζοντας πρόσβαση στην εργασίας και μάλιστα σε εξαιρετικά απαιτητικά πόστα.
Στις μέρες μας, ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων μεταμοσχεύσεων όλων των οργάνων σε εξειδικευμένα κέντρα ξεπερνά το 1.000.000, καθιστώντας σε πολλές από τις περιπτώσεις την εγχείρηση της μεταμόσχευσης σχεδόν «ρουτίνα». Και ενώ φαίνεται ότι τα εγχειρητικά προβλήματα με τη βελτίωση των τεχνικών και την αποκτηθείσα εμπειρία έχουν βρει τη λύση τους, δύο προβλήματα παραμένουν ακόμη, αυτά της:
α) απόρριψης των μοσχευμάτων και
β) προσφοράς είτε από ζώντες είτε κυρίως από πτωματικούς δότες.
Αναφορικά με το πρώτο, φαίνεται ότι η μάχη θα είναι διαρκής κι αυτό γιατί ο οργανισμός, «σοφά ποιών», αναγνωρίζει το μόσχευμα σαν ξένο και θα συνεχίσει την προσπάθειά του να το αποβάλει μέχρι τέλους, παρά τις προσπάθειες της ιατρικής με τη χορήγηση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων για να περιοριστεί η ένταση της απόρριψης. Εξαίρεση αποτελούν οι λίγες περιπτώσεις των μεταμοσχεύσεων μεταξύ μονοωογενών διδύμων, όπου υπάρχει ταυτόσημο γενετικό υπόστρωμα χωρίς να χρειαστεί ανοσοκαταστολή.
Παρ’ όλα αυτά, και μεταξύ μονοωογενών διδύμων υπάρχουν προβλήματα, όπως αυτό της επανεμφάνισης του αυτοάνοσου νόσου στο μόσχευμα από ηθικο-δεοντολογικής πλευράς αυτό της «σχετικής πίεσης» που δέχεται ο υποψήφιος, σχετικά, νεαρός δότης να προσφέρει το νεφρό του στο δίδυμο αδελφό του.
Για την επίλυση του προβλήματος της απόρριψης του μοσχεύματος υπάρχουν, μέχρι στιγμής, πολλοί συνδυασμοί των νέων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων που μέσω αυτών επιτυγχάνεται ανοσοκαταστολή και με τη σωστή ρύθμιση των δόσεων τους λιγότερες τοξικές παρενέργειες στο λήπτη (αυτό που αποκαλείται penalty of immunossupression), οι οποίες αφορούν στην εμφάνιση λοιμώξεων και στον αυξημένο κίνδυνο νεοπλασματικών επεξεργασιών.
Η επιτυχής πορεία των μεταμοσχεύσεων τα τελευταία 50 χρόνια οφείλει πολλά στην κατανόηση των ανοσολογικών φαινομένων και στην προσπάθεια επίλυσης τους αρχικά με καλή επιλογή βάσει των αντιγόνων HLA και μετά τη μεταμόσχευση με τροποποίηση του ανοσοκατασταλτικού πρωτοκόλλου.
Ιδεατός στόχος στο μέλλον είναι η επίτευξη του φαινομένου της ανοχής (tolerance), που ορίζεται ως οι χειρισμοί που πρέπει να γίνουν ώστε το μόσχευμα να γίνει αποδεκτό από το λήπτη, συνεχίζοντας τη λειτουργία του, χωρίς τα απορριπτικά φαινόμενα που μέχρι στιγμής έχουν παρατηρηθεί.
Είναι, δε, γνωστό από πειραματικά μοντέλα ότι το ήπαρ μεταμοσχευμένο σε πειραματόζωα όχι μόνο δεν χρειάζεται ανοσοκαταστολή για να διατηρηθεί, αλλά ασκεί κατά κάποιον τρόπο και προστατευτική δράση έναντι νέων μεταμοσχεύσεων, π.χ. δέρματος στον ίδιο λήπτη.
Οι μηχανισμοί είναι ακόμη αδιευκρίνιστοι, υπάρχουν, όμως, παραδείγματα στην κλινική πράξη όπου σε επιλεγμένες μεταμοσχεύσεις ήπατος -και λιγότερο νεφρών-έχει διακοπεί τελείως η ανοσοκαταστολή και τα μοσχεύματα εξακολουθούν να λειτουργούν.
Πιο συγκεκριμένα και ελπιδοφόρα είναι τα μηνύματα από το έργο και πάλι του πρωτοπόρου των μεταμοσχεύσεων Sir Roy Calne, ο οποίος έχει σχεδόν αγγίξει την ανοχή, όταν, χρησιμοποιώντας σε μεταμοσχεύσεις νεφρού ως ανοσοκαταστολή το μονοκλωνικό αντίσωμα alemtuzumab, κατάφερε να ελαττώσει στο μισό τη χρησιμοποιηθείσα ανοσοκατασταλτική αγωγή και αργότερα να τη διακόψει τελείως.
Η επίτευξη του φαινομένου της ανοχής είναι ένας καλός ελπιδοφόρος τομέας που θα λύσει το πρόβλημα της απόρριψης αλλά που θα χρειαστεί να κατανοηθούν σε βάθος όλοι οι ανοσολογικοί μηχανισμοί απόρριψης, που, όπως προαναφέραμε, αποτελούν απόλυτα ένα φυσιολογικό μηχανισμό.
Μια άλλη ελπιδοφόρα προοπτική στον τομέα των μεταμοσχεύσεων είναι αυτή της χρησιμοποίησης των ζώων ως πηγή μοσχευμάτων για τον άνθρωπο. Δυστυχώς, μετά από τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα της προσπάθειας του Reemstma et la (1964), που μεταμόσχευσε με επιτυχία νεφρό χιμπατζή σε άνθρωπο, ο οποίος λειτούργησε άριστα για 10 περίπου μήνες, οι επόμενες κλινικές προσπάθειες δεν είχαν τα ίδια καλά αποτελέσματα.
Ο λόγος είναι, όπως αυτό επιβεβαιώθηκε από πληθώρα ερευνητικών εργασιών, ότι μεταξύ των διαφόρων ειδών του ζωτικού βασιλείου υπάρχουν ισχυρά εμπόδια (barriers) που προστατεύουν το ένα από το άλλο, αποτέλεσμα της φυλογενετικής εξέλιξης στους αιώνες. Έτσι λοιπόν, η μέχρι στιγμής χρησιμοποίηση των ζώων ως δοτών μοσχευμάτων (xenografting) δεν έχει πραγματοποιηθεί.
Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η ύπαρξη τελείως διαφορετικών πρωτεϊνών μεταξύ ανθρώπου και χοίρων, η δε ύπαρξη του Agal-epitope στο γενετικό υπόστρωμα του χοίρου αποτελεί ανεξέλεγκτη εκδήλωση υπεροξίας απόρριψης όταν ένα όργανό του μεταμοσχευτεί στον άνθρωπο. Μικρότερα αλλά υπαρκτά προβλήματα αποτελούν η διαρκής υπερπλασία των οργάνων του χοίρου, με αποτέλεσμα αν μεταμοσχευθεί καρδιά αυτού, να εξακολουθεί να αυξάνεται και να υπάρχει πρόβλημα χώρου στον θώρακα του λήπτη και ο μέσος χρόνος ζωής του χοίρου που είναι 15 έτη-περιοριστικός παράγοντας για την εξάπλωση των μεταμοσχεύσεων από αυτό το είδος.
Αν και θεωρητικά, θα μπορούσαν να υπάρχουν φάρμες με απεριόριστο αριθμό δοτών -χοίρων στους οποίους με γονιδιακούς μετασχηματισμούς να έχει εξαλειφθεί ο Agal –epitope, τα λεγόμενα διαγονιδιακά ζώα (Trangenic Animals), εν τούτοις, η μεταμοσχευτική κοινότητα δεν έχει προχωρήσει σε υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος. Αφενός μεν, για λόγους δεοντολογίας, αφετέρου δε, για το φόβο εκδήλωσης ιογενών λοιμώξεων (ζωονόσων) στο ανθρώπινο είδος.
Φαίνεται όμως ότι η γονιδιακή και μοριακή ιατρική έχει και θα προσφέρει πολλά και στο χώρο των μεταμοσχεύσεων, ιδιαίτερα με τη χρησιμοποίηση των βλαστοκυττάρων. Ήδη έχει πραγματοποιηθεί κατασκευή τεχνητής ουροδόχου κύστης, όπου σε πλαστικό εκμαγείο καλλιεργούνται βλαστοκύτταρα τα οποία παίρνουν τη μορφή της κύστης και μπορούν να την αντικαταστήσουν ως πλήρως λειτουργικό όργανο.Το ίδιο μοντέλο χρησιμοποιήθηκε τελευταία για την κατασκευή τεχνητού ήπατος με την καλλιέργεια και ανάπτυξη βλαστοκυττάρων σε υποδοχέα σκελετού ήπατος (το δομικό υλικό που απομένει μετά την αφαίρεση των ηπατοκυττάρων).
Είναι γεγονός ότι στο προσεχές μέλλον οι εξελίξεις θα διαδέχονται η μία την άλλη και ο χώρος των μεταμοσχεύσεων έχει πολλά να ωφεληθεί από την εν γένει ανάπτυξη της Ιατρικής. Διότι δεν πρέπει να λησμονούμε ότι:
1) είναι όνειρο αιώνων και αέναη η προσπάθεια του ανθρώπου να πετύχει την αθανασία αντικαθιστώντας τα φθαρμένα του όργανα και
2) ισχύει στο ακέραιο, η ρήση του πρωτοπόρου των μεταμοσχεύσεων, καθηγητή Thomas Starze (ο οποίος πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση ήπατος στον άνθρωπο το 1963 στο Denver του Κολοράντο των Ηνωμένων Πολιτειών)ότι στην Ιατρική ισχύει ότι: «αυτό που κάποτε ήταν ακατόρθωτο και μόλις κατορθωτό σήμερα συχνά γίνεται η ρουτίνα του αύριο»(«in history of Medicine something that was inconceivable yesterday and barely achievable today often becomes routine tomorrow»).
Μεταμόσχευση Οργάνων: Μια Γέφυρα Ζωής
Οι μεταμοσχεύεις οργάνων αποτελούν ένα από τους πιο συναρπαστικούς και ενδιαφέροντες τομείς της Ιατρικής, όχι μόνο για το πλήθος των ιατρικών γνώσεων που συνεχώς αυξάνονται, αλλά κυρίως για τη συνεχή προσπάθεια που καταβάλλεται ούτως ώστε να «πιεστεί» η φύση και η φυσιολογική μορφή άμυνας, για να δεχθεί ο οργανισμός σαν δικό του το ξένο μόσχευμα.
Και για τον οργανισμό «ξένο» είναι και το μόσχευμα της μάνας ή του πατέρα προς το παιδί του και του αδελφού στον αδελφό. Και όπως ξέρουμε καλά, ο οργανισμός είναι που με τη φυσιολογική του επαγρύπνηση αρχικά αναγνωρίζει το μόσχευμα σαν ξένο και αμέσως μετά προσπαθεί να το απορρίψει. Η απόρριψη λοιπόν είναι μια απολύτως φυσιολογική απάντηση του οργανισμού, οι μεταμοσχευτές δε είναι αυτοί που προσπαθούν να την περιορίσουν, γιατί σχεδόν ποτέ δεν μπορούν να την εξαλείψουν. Και όπως τίποτε στη ζωή, δε γίνεται χωρίς τίμημα ή αντάλλαγμα, για τις μεταμοσχεύσεις το τίμημα των ισχυρών ανοσοκατασταλτικών που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο των απορριπτικών κρίσεων είναι οι λοιμώξεις και τα αυξημένα ποσοστά νεοπλασιών που απειλούν τους λήπτες.
Σ’ αυτή τη λεπτή ισορροπία αποδοχής του μοσχεύματος και των κινδύνων από το ανοσοκατασταλτικά ζυγίζεται και κινείται καθημερινά ο μεταμοσχευτής ιατρός.
Η μακροχρόνια εμπειρία μου από τις μεταμοσχεύσεις επιβεβαιώνει ότι οι χάρες και οι λύπες διαδέχονται συνεχώς η μία την άλλη. Μεγάλες χαρές όταν με επιτυχία διεκπεραιώνεται η τεράστια διαδικασία της μεταμόσχευσης που ξεκινά από τη τραγική στιγμή της διαπίστωσης του εγκεφαλικού θανάτου του δότου και καταλήγει στη χαρά που νιώθει ο λήπτης και η οικογένειά του με την καινούρια ζωή που αρχίζει αλλά και μεγάλες λύπες, όταν όλες αυτές οι προσπάθειες προδίδονται από τη «φυσιολογική» απόρριψη του δώρου της ζωής με συνέπεια την απώλεια του μοσχεύματος.
Η διαδοχή αυτή από τη λύπη στη χαρά τόσο γρήγορη και απότομη όσο χρειάζεται από το να πραγματοποιηθεί η εγχείρηση αφαιρέσεως των μοσχευμάτων από το νεκρό δότη και να συνεχιστεί με την εγχείρηση τοποθέτησης του μοσχεύματος στον, εναγωνίως, αναμένοντα λήπτη.
Δεν είναι δε και σπάνιες οι φορές που δότη και λήπτη χωρίζει ο διάδρομος των δύο χειρουργικών αιθουσών ενός νοσοκομείου. Η συγκίνηση και η έκπληξη όλων αυτών που ασχολούνται με τις μεταμοσχεύσεις είναι όταν βλέπουν με τα μάτια τους και ψηλαφούν με τα χέρια τους τη γέφυρα ζωής και αγάπης μιας μεταμόσχευσης. Επί παραδείγματι, μοσχεύματα να μεταμοσχεύονται σε λήπτες διαφορετικής εθνικότητας, θρησκεύματος και φύλου από εκείνων του δότη. Όλη η ανθρωπότητα στέκεται αδελφωμένη παρακολουθώντας στην πράξη τη συναρπαστική πορεία ενός μοσχεύματος που μπορεί να διανύει ατελείωτα χιλιόμετρα και ηπείρους και να δοθεί σαν δώρο ζωής ανέλπιστα σε ανθρώπους που τους χώριζαν πριν γλώσσες, θρησκεύματα και ενότητες.
Όσον αφορά, δε, την προσφορά οργάνων από ζώντες συγγενείς δότες, εάν υπήρχε μια νοητή ζυγαριά αγάπης, θα διαπίστωνε και θα μέτραγε σχεδόν με απίστευτη ακρίβεια την μεγάλη ανιδιοτελή, ανυπόκριτη αγάπη του γονιού και κυρίως της μάνας προς το παιδί τους, του αδελφού πρώτα προς τον αδελφό και στη συνέχεια των άλλων συγγενών. Οι εμπειρίες όλων των ασχολούμενων με την μεταμόσχευση μπορούν να βεβαιώσουν για την αμέτρητη ανιδιοτελή, μοναδική, αγάπη της μάνας προς το παιδί.
Η πρώτη της αντίδραση και ερώτηση μετά το χειρουργείο δεν είναι ο πόνος ο δικός της αλλά εάν το μόσχευμα που έδωσε, λειτούργησε αμέσως στο παιδί της. Η εξαιρετική αυτή συναισθηματική φόρτιση δίνει στο χειρουργό- μεταμοσχευτή μια ιδιαίτερη ευθύνη και χαρά που δεν απαντάται σε καμία άλλη χειρουργική πράξη. Όσον αφορά, δε, την ευθύνη που διακατέχει τον χειρουργό, πρέπει να τονισθεί ότι η εγχείριση του δότου πρέπει, οπωσδήποτε, να έχει μηδενικές επιπλοκές σε αυτόν. Το δε μόσχευμα, «το διακύβευμα», να έχει άμεση και άριστη λειτουργία στον λήπτη. Η αγωνία για την εκπλήρωση και των δύο αυτών στόχων είναι τεράστια, μοναδική και αμετάδοτη. Και τούτο γιατί δεν πρέπει να λησμονείται ότι ο μεν ζων δότης είναι ένα απολύτως φυσιολογικό άτομο που πρέπει οπωσδήποτε να επιστρέψει υγιής στην οικογένειά του και στην εργασία του, το δε μόσχευμα (ιδίως αν πρόκειται για ήπαρ) πρέπει να λειτουργήσει άμεσα για να δώσει ζωή στον λήπτη.
Ένα άλλο μεγάλο δίλημμα που αντιμετωπίζει ο χειρουργός των μεταμοσχεύσεων είναι αυτό της επιλογής του κατάλληλου λήπτη. Ευτυχώς σπανιότερο στις μέρες μας, μια και που η μοριοδότηση και αντιγονική συμβατότητα μεταξύ δότη και λήπτη καθορίζει και της σειρά επιλογής. Σπανιότερα, ο γιατρός βρίσκεται μπροστά σε δύο σχεδόν ταυτόσημους ως προς τα κριτήρια επιλογής λήπτες που διεκδικούν ένα μόσχευμα. Τα παραδείγματα ακραίων περιστατικών, όπως μεταξύ ενός έγγαμου με τρία παιδιά λήπτου ή αυτού που έχει κάνει μια μεταμόσχευση και έχασε το μόσχευμά του, και του άλλου που διεκδικεί μόσχευμα για πρώτη φορά, δεν λείπουν. Απάντηση καθολική και απόλυτα δίκαιη, δεν υπάρχει. Η πείρα έδειξε ότι όσο πιο κοντά στα ιατρικά κριτήρια βρίσκεται ο γιατρός, τόσο τα αποτελέσματα είναι καλύτερα και το κυριότερο, η συνείδησή του πιο ήρεμη. Πρέπει δε να μην ξεχνούμε ποτέ ότι άλλος είναι ο «ετάζων καρδίαν και νεφρούς» και όχι ο γιατρός μεταμοσχευτής.
Η περιγραφή όλων των αξιόλογων περιστατικών που συναντά κάθε μεταμοσχευτής στη σταδιοδρομία του, πιθανόν να αποτελεί αντικείμενο διατριβής ή βιβλίου, φαίνεται δε ότι επιβεβαιώνεται απολύτως η ρήση του πρωτοπόρου των μεταμοσχεύσεων καθηγητού Thomas Starlz, ότι με τον καιρό, όπως οι λήπτες των οργάνων γίνονται the puzzle people, έτσι και οι γιατροί τους με τις διαρκείς μεταπτώσεις από τη λύπη και την αγωνία στη χαρά και την ανακούφιση γίνονται the puzzle doctors. Το ταξίδι μια μεταμόσχευσης είναι δύσκολο, μακρύ και επίπονο, και ο γιατρός που το πραγματοποιεί αφήνει κάτι από τον εαυτό του και παίρνει ανάλογα συναισθήματα. Δύσκολο και συναρπαστικό αλλά αξίζει τον κόπο. Για μια ζωή, μάλλον για τις ζωές αυτών που φεύγουν και αφήνουν τα μοσχεύματα τους να συνεχίζουν να ζουν στις νέες ζωές των ληπτών.
Η δραστηριότητα του Α΄ Χειρουργικού ΤμήματοςΜονάδας Μεταμοσχεύσεων Οργάνων ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»
Η Α’ Χειρουργική Κλινική του Θεραπευτηρίου «Ο Ευαγγελισμός» αποτελεί μια από τις αρχαιότερες και πλέον ιστορικές χειρουργικές κλινικές της χώρας. Ιδρύθηκε, αμέσως, με την έναρξη εργασιών του θεραπευτηρίου το 1884 ως χειρουργική κλινική του. Έχει να επιδείξει 124 χρόνια ζωής, 124 χρόνια συνεχούς προσφοράς στον άνθρωπο.
Ιδιαίτερο «καύχημα» της Α’ Χειρουργικής Κλινικής αποτελεί η Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Οργάνων, η οποία ιδρύθηκε το 1990 από τον τότε διευθυντή Ε. Χατζηγιαννάκη, με αδιάλειπτη προσφορά προς το κοινωνικό σύνολο για 20 συναπτά έτη. Ύστερα από αναρίθμητες δυσκολίες και εμπόδια λειτουργεί σήμερα ως αναπόσπαστο τμήμα της Ά Χειρουργικής Κλινικής υποστηριζόμενη από όλες τις άλλες ειδικότητες και κλινικές του Νοσοκομείου. Ιδιαίτερα, δε, από τη Νεφρολογική Κλινική με υπεύθυνο τον Διευθυντή κ. Θ. Αποστόλου και το Ανοσολογικό Εργαστήριο με Διευθύντρια την κα Χ. Παπαστεριάδη.
Η Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Οργάνων διαθέτει 4 κλίνες που αποτελούν τον πυρήνα αυτής και στεγάζονται στο παλαιό κτήριο του νοσοκομείου δίπλα στα χειρουργεία και τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας καθώς επίσης και 4 κλίνες στον 6ο όροφο για την αποθεραπεία των μεταμοσχευμένων αλλά και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζονται σε χρόνιους μεταμοσχευμένους.
Όλα αυτά τα χρόνια της λειτουργίας της, η μονάδα έχει να επιδείξει την πραγματοποίηση 500 μεταμοσχεύσεων νεφρού -101 από ζώντα δότη και 399 από πτωματικό δότη με άριστα αποτελέσματα.
Η μονάδα εφημερεύει τις πρώτες 10 μέρες του μήνα για αφαίρεση μοσχευμάτων από την Αθήνα και ολόκληρη τη Νότια Ελλάδα και 365 μέρες το χρόνο για τοποθέτηση μοσχευμάτων που προέρχονται από την Εθνική Λίστα. Ουσιαστικά το προσωπικό της μονάδας είναι σε εγρήγορση 365 μέρες το χρόνο. Ένα άλλο ενδεικτικό σημείο της ανοδικής πορείας της μονάδας είναι η πρόσφατη πραγματοποίηση της πρώτης λαπαροσκοπικής νεφρεκτομής από ζώντα δότη με τη συμμετοχή του εξειδικευμένου στο αντικείμενο Διευθυντού κ. Β. Βουγά.
Η επιτυχία της ελπίζουμε ότι θα συντελέσει στην αύξηση προσφοράς μοσχευμάτων από ζώντες δότες , δεδομένου ότι οι επιπτώσεις της λαπαροσκοπικής νεφρεκτομής στο δότη/ δότρια είναι μικρές και επιτρέπουν την ταχύτερη επάνοδό του στις υποχρεώσεις του. Η πραγματοποίηση του μεγάλου αυτού έργου έχει γίνει κατορθωτή με την ακάματη εργατικότητα και συμμετοχή των συντονιστών της Αικατερίνης Μπαλάσκα και Δημητρίου Πιστόλα.
Επίσης στη μονάδα πραγματοποιείται πληθώρα ερευνητικών επιστημονικών εργασιών πολλές εκ των οποίων έχουν τύχει διακρίσεων τόσο στον ελληνικό χώρο όσο και στο διεθνή.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η ενίσχυση της μονάδας με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό θα μπορέσει να συντελέσει στη επιτυχή συνέχιση του έργου της και στη μεγάλη προσφορά της στην ευαίσθητη ομάδα των νεφροπαθών αλλά και εν γένει στο κοινωνικό σύνολο, προσφέροντας γρήγορη επάνοδο των μεταμοσχευθέντων στις οικογένειες τους, στην εργασία τους, στα καθήκοντά τους, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Συμπληρώνονται φέτος 20 χρόνια επιτυχούς πορείας της Μονάδας, με την πραγματοποίηση 500 μεταμοσχεύσεων νεφρού. Το γεγονός, σκοπεύουμε να αναδείξουμε τιμώντας όλους εκείνους που συνεισέφεραν στην υλοποίησή του. Ιδιαίτερα, δε, τις οικογένειες των δοτών που πρόσφεραν τα όργανά τους.
