Καρκινικοί Δείκτες “Διάγνωση πριν από τα συμπτώματα”
Συγγραφέας Ειρήνη Ταλιούρη Γράφτηκε στις ,
Η εργαστηριακή κλινική διάγνωση έχει ως σκοπό την ισορροπημένη συνεργασία μεταξύ του Κλινικού Γιατρού και του Βιολόγου με σκοπό μία ολοκληρωμένη και ταυτόχρονα ταχύτατη εικόνα της υγείας του ασθενούς.
Οι καρκινικοί δείκτες είναι ουσίες που μπορούν να ανιχνευθούν και να μετρηθούν σε ποικίλα βιολογικά υγρά (αίμα, ούρα κ.α.).Οι δείκτες αυτοί μποροί να είναι ογκογονίδια ή προιόντα τους που μπορούν να προσδιοριστούν με ποικίλες μοριακές και ανοσοιστοχημικές τεχνικές.
Παραδείγματα αυτών είναι: ένζυμα, διάφορες πρωτείνες, μεταβολίτες, ογκογονίδια και προιόντα αυτών.
Για ποιον λόγο τους προσδιορίζουμε;
Για την:
-Ανίχνευση του όγκου ή και της πρωτοπαθούς εστίας
-Δυνατότητα εκτίμησης του νεοπλασματικού φορτίου
-Παρακολούθηση της ανταπόκρισης της θεραπείας
-Πρόγνωση ή την Πρόβλεψη της έκβασης της νόσου και πιθανής υποτροπής.
-τον Μαζικό πληθυσμιακό έλεγχο (screening)
-τον Εντοπισμό ομάδων υψηλού κινδύνου ή έντονης προδιάθεσης
-Διάγνωση
-Επιβεβαίωση ιστολογικής εξέτασης
-Κατανόηση της φυσικής και εξέλιξης της νόσου
-Θεραπεία μέσω π.χ μονοκλωνικών αντισωμάτων.
Κλινικοί Εργαστηριακοί Όροι που χρησιμοποιούνται:
–Ευαισθησία: η αναλογία των αληθώς θετικών tests στο σύνολο των ατόμων που πάσχουν π.χ. ευαισθησία 90% δηλώνει ότι στους 100 πάσχοντες οι 90 είχαν θετικό test.
–Ειδικότητα: Η αναλογία των αληθώς αρνητικών tests στο σύνολο των μη πασχόντων.
–Θετική πρόγνωστική αξία: Η αναλογία των αληθώς θετικών τιμών προς το σύνολοτων θετικών ευρημάτων.
–Αρνητική προγνωστική αξία: Η αναλογία των αληθώς αρνητικών τιμών προς το σύνολο των αρνητικών ευρημάτων.
Κατηγορίες αντιγόνων που χρησιμεύουν σαν καρκινικοί δείκτες
Τάξη 1: ειδικά αντιγόνα συγκεκριμένου κακοήθους νεοπλάσματος που δεν βρίσκονται σε άλλα αντίστοιχα νεοπλάσματα, ούτε σε φυσιολογικούς ιστούς (Β-λεμφώματα)
Τάξη 2: βρίσκονται σε ορισμένους τύπους νεοπλασμάτων, όχι όμως σε φυσιολογικούς ιστούς. Είναι σχεδόν ειδικά των κακοηθών νόσων. (π.χ αντιγόνα του ιού της ηπατίτιδας Β στον ηπατοκύτταρο καρκίνο)
Τάξη 3: περιλαμβάνει την μέγιστη πλειοψηφία που δεν είναι ειδικά των όγκων (non tumor specific), αλλά σχετίζονται με αυτούς (tumor -associated) και με τους αντίστοιχους φυσιολογικούς ιστούς και όργανα (organ or tissue specific).
Τα αντιγόνα της τάξης 3 ταξινομούνται σε:
-Ογκο-εμβρυικά αντιγόντα
-Έκτοπες ορμόνες
-Πλακουντιακές πρωτείνες
-Ένζυμα
-Πρωτείνη ορού
-Διάφορα π.χ κατεχολαμίνες, πολυαμίνες
Ποια είναι τα κριτήρια για να θεωρηθεί ένας δείκτης ιδανικός;
Είναι σημαντικό να:
-να παράγεται από τα καρκινικά κύτταρα
-να είναι εύκολα ανιχνεύσιμος και με σχετικά μικρό κόστος στα διάφορα βιολογικά υγρά
-να μην βρίσκεται στα φυσιολογικά άτομα ή στις καλοήθεις παθήσεις
-να ανιχνεύεται πάντα και στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης του όγκου (screening test)
-η συγκέντρωση του να αντανακλά το νεοπλασματικό φορτίο
-να ανιχνεύεται ακόμη και αν δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα της νόσου
-τα επίπεδα του να σχετίζονται ικανοποιητικά με τα αποτελέσματα της αντινεοπλασματικής θεραπείας.
Τα στοιχεία που μελετάμε παράλληλα:
-Το ιστορικό και την βιολογία: τη χημική σύσταση, τον χρόνο ημιδιπλασιασμού στον ανθρώπινο οργανισμό, τις πιθανές διασταυρούμενες αντιδράσεις με άλλες ουσίες
-Ο κλινικός ιατρός οφείλει να γνωρίζτει τις μεθόδους ανίχνευσης ώστε να συμβουλέψει κατάλληλα τον ασθενή
-Τρόπος λήψης, παρασκευής και συντήρησης του βιολογικού υλικού στο οποίο θα ανιχνευθεί και θα προσδιοριστεί ο δείκτης
-Αξιολόγηση του δείκτη, της βιολογικής συμπεριφοράς του, τα κλινικά χαρακτηριστικά του όγκου κ.α.
Πηγές:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1876589
