10 ερωτήσεις και απαντήσεις για το επικίνδυνο E.coli
Συγγραφέας Xρυσάνθη Παπαδοπούλου Γράφτηκε στις ,
Ολα τα τελευταία επιστημονικά στοιχεία για το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο
Το βακτήριο E. coli έχει πολλά «πρόσωπα» : η επιδημία που πλήττει την Ευρώπη οφείλεται σε ένα νέο άκρως τοξικό στέλεχος του βακτηρίου.
Πίσω από την επιδημία του αιμολυτικού ουραιμικού συνδρόμου (ΗUS) που «πλήττει» αυτή τη στιγμή κυρίως τη Γερμανία όπου έχουν καταγραφεί εκατοντάδες λοιμώξεις καθώς και 17 θάνατοι (ένας θάνατος έχει καταγραφεί μέχρι στιγμής και στη Σουηδία) κρύβεται ένας πολύ επικίνδυνος «ένοχος»: πρόκειται για ένα νέο ανασυνδυασμένο στέλεχος του βακτηρίου E.coli το οποίο σύμφωνα με ανακοινώσεις ειδικών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) δεν έχει απομονωθεί ποτέ στο παρελθόν σε ανθρώπους. Το Βήμα «σκιαγραφεί» τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου τρόμου για τη δημόσια υγεία μέσα από 10 ερωτήσεις –απαντήσεις με τη βοήθεια των στοιχείων του ΠΟΥ, του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Πρόληψη και τον Ελεγχο των Ασθενειών (ECDC) καθώς και της αναπλήρωτριας καθηγήτριας Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με εξειδίκευση στα τρόφιμα κυρίας Χρυσάνθης Παπαδοπούλου.
1. Τι είναι το E.coli;
Πρόκειται για το βακτήριο Escherichia coli το οποίο είναι πολύ κοινό αφού «φιλοξενείται» στο έντερο των ανθρώπων και ζώων – ανήκει στη φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου. Τα περισσότερα στελέχη του βακτηρίου είναι αβλαβή, ωστόσο υπάρχουν και κάποια που παράγουν επικίνδυνες τοξίνες, ικανές να προκαλέσουν συμπτώματα όπως οι σοβαρές κράμπες στο στομάχι και η διάρροια. Ενα στέλεχος που είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο μπορεί πάντως να μην είναι επικίνδυνο για τα ζώα αλλά και το αντίστροφο.
2. Ποιο είναι το στέλεχος E.coli που έχει προκαλέσει την επιδημία;
Το ECDC επιβεβαίωσε την ταυτότητα του βακτηρίου το οποίο είναι ένα πολύ σπάνιο στέλεχος του E.coli 0104:Η4 (Stx2-θετικό, eae-αρνητικό, hly-αρνητικό, ΕSBL, aat, aggR, aap). Το βακτήριο παράγει τοξίνες Shiga (ή βεροτοξίνες) και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές εντερικές αιμορραγίες. Σύμφωνα με εκπρόσωπο του ΠΟΥ στο παρελθόν είχαν εμφανιστεί μεμονωμένα κρούσματα που οφείλονταν στο συγκεκριμένο στέλεχος, ωστόσο ποτέ δεν είχε προκληθεί επιδημία εξαιτίας του. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι το νέο στέλεχος έχει προκύψει από τον ανασυνδυασμό άλλων στελεχών – σύμφωνα με την κυρία Παπαδοπούλου τέτοιοι ανασυνδυασμοί βακτηριακών στελεχών δεν είναι σπάνιοι. Όπως λένε οι επιστήμονες, φαίνεται ότι το καινούργιο στέλεχος διαθέτει γονίδια δύο διαφορετικών ομάδων Ε.coli: των εντεροαθροιστικών E.coli (EAEC) καθώς και των εντεροαιμορραγικών Ε.coli (EHEC).
3. Πώς κυριεύουν τα επικίνδυνα στελέχη Ε.coli τον οργανισμό;
Τα τοξικά στελέχη του E.coli προσδένονται στα τοιχώματα των κυττάρων του εντέρου δημιουργώντας αποικίες. Στη συνέχεια εκλύουν τοξίνες που καταστρέφουν τα εσωτερικά όργανα. Περίπου το 10% των ατόμων που μολύνονται με αυτά τα στελέχη παρουσιάζει σοβαρές επιπλοκές ενώ ένας στους 100 ασθενείς πεθαίνει.
4. Ποια είναι η πηγή της νέας επιδημίας;
Αυτή τη στιγμή δεν έχει εντοπιστεί. Οι γερμανικές κατηγορίες σχετικά με «ενοχή» αγγουριών από την Ισπανία έπεσαν στο κενό, αφού αναλύσεις έδειξαν ότι τα ισπανικά αγγούρια ήταν «καθαρά» από το συγκεκριμένο επικίνδυνο στέλεχος του βακτηρίου. Οι έρευνες συνεχίζονται και διεξάγονται μικροβιολογικές αναλύσεις σε όλη την αλυσίδα παραγωγής και διανομής ύποπτων τροφίμων. Με δεδομένο ότι το E.coli «κατοικεί» και στο έντερο των ζώων, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πιθανώς η επιδημία ξεκίνησε από μολυσμένη κοπριά η οποία προστέθηκε στο χώμα λαχανικών. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι το E.coli εντοπίζεται και στο νερό η κυρία Παπαδοπούλου σημειώνει ότι δεν είναι απίθανο να υπάρχει επιμόλυνση του πόσιμου νερού στη Γερμανία, όπου και επικεντρώνεται το πρόβλημα. Όπως υπογραμμίζει η καθηγήτρια , στη Γερμανία ο πληθυσμός πίνει νερό από τα ποτάμια – και κυρίως τον Ρήνο- το οποίο φιλτράρεται. Ένα πρόβλημα στο σύστημα φιλτραρίσματος θα μπορούσε να επιτρέψει στο βακτήριο να «τρυπώσει» στα σπίτια και στον οργανισμό πολλών ανθρώπων.
5. Εχουν καταγραφεί άλλες επιδημίες Ε.coli στο παρελθόν;
Ναι αν και δεν οφείλονταν στο συγκεκριμένο ανασυνδυασμένο στέλεχος. Της τωρινής ευρωπαϊκής επιδημίας προηγήθηκαν το 1996 η ιαπωνική επιδημία E.coli η οποία προσέβαλε 9.000 ανθρώπους καθώς και το 2000 η καναδική εξαιτίας της οποίας πέθαναν επτά άνθρωποι.
6. Τι προκαλεί η εντεροαιμορραγική E.coli;
Προκαλεί δύο ειδών λοιμώξεις: την αιμορραγική κολίτιδα και το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο. Στην αιμορραγική κολίτιδα η περίοδος επώασης είναι 3 ως 8 ημέρες και σπάνια φθάνει και τις 14 ημέρες. Εμφανίζεται αρχικώς αιφνίδιο και έντονο κοιλιακό άλγος που ακολουθείται από υδαρή διάρροια, ναυτία και έμετο. Μετά από 1-2 ημέρες εμφανίζεται αίμα στα κόπρανα. Το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο εκδηλώνεται συνήθως με διάρροια η οποία συνοδεύεται από μικροαγγειοπαθή αιμολυτική αναιμία, θρομβοκυτταροπενία, αιμορραγικά ούρα και οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Σπανιότερα εκδηλώνεται πυρετός και νευρολογικά συμπτώματα, με χρόνια βλάβη των νεφρών και θάνατο, ακόμη και χρόνια μετά την εκδήλωση της λοίμωξης.
7. Ποια είναι τα κύρια «θύματα» της επιδημίας;
Αν και η εντεροαιμορραγική E.coli «χτυπά» συνήθως βρέφη και ηλικιωμένους, τα κύρια «θύματα» στη νέα επιδημία είναι νεαρά άτομα και μάλιστα (στα ? των περιπτώσεων) γυναίκες. Το γεγονός αυτό έχει προβληματίσει τους επιστήμονες οι οποίοι αναζητούν την απάντηση. Σύμφωνα με μια θεωρία οι γυναίκες είναι πιο εύκολο να προτιμούν στο πλαίσιο δίαιτας ή υγιεινής διατροφής ωμές τροφές όπως τα λαχανικά. Ωστόσο άλλοι ειδικοί χαρακτηρίζουν ως «ρηχή» αυτή τη θεωρία. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο δρ Ουλφ Γκέμπελ από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charite στο Βερολίνο πιθανότατα το συγκεκριμένο στέλεχος για κάποιους, άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους, βρίσκει πιο ….πρόσφορο έδαφος στον οργανισμό των γυναικών παρά σε εκείνον των ανδρών (ακριβώς όπως κάποια στελέχη προτιμούν κάποιες φυλές σε σύγκριση με άλλες). Είναι αξιοσημείωτο ότι σε ότι ένα προηγούμενο ξέσπασμα του ίδιου σπάνιου ορότυπου του βακτηρίου (αν και πολύ πιο περιορισμένο από αυτό που συμβαίνει τώρα στη Γερμανία) το 1994 στις ΗΠΑ, και πάλι τα κύρια θύματα ήταν γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 36 έτη.
8. Υπάρχει θεραπεία;
Το νέο επικίνδυνο στέλεχος φαίνεται να ανθίσταται στα περισσότερα αντιβιοτικά, όπως δείχνουν και τα στοιχεία από νοσοκομεία της Γερμανίας όπου νοσηλεύθηκαν βαριά περιστατικά με αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο. Ωστόσο οι γιατροί έχουν ήδη χρησιμοποιήσει με επιτυχία το μονοκλωνικό αντίσωμα εκουλιζουμάμπη (εμπορική ονομασία Soliris) το οποίο όμως είναι πολύ ακριβό – για την ακρίβεια θεωρείται το ακριβότερο φάρμακο στον κόσμο. Η εκουλιζουμάμπη αναπτύχθηκε από την αμερικανική φαρμακοβιομηχανία Alexia για την αντιμετώπιση της «παροξυσμικής νυχτερινής αιμοσφαιρινουρίας», μιας σπάνιας αιματολογικής ασθένειας που προκαλεί την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων.Το φάρμακο μπλοκάρει ένα τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζεται συμπληρωματικό σύστημα και αναλαμβάνει την καταστροφή εισβολέων που έχουν ήδη αναγνωριστεί από τον οργανισμό. Σύμφωνα με πρώιμες μελέτες που δημοσιεύθηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση « New England Journal of Medicine», στην περίπτωση της εντεροαιμορραγικής λοίμωξης από το βακτήριο Escherichia coli, το αντίσωμα πιθανώς εμποδίζει την υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Το περιοδικό Forbes αναφέρει ότι η εκουλιζουμάμπη είναι σήμερα το ακριβότερο φάρμακο του κόσμου -η φαρμακευτική αγωγή για κάθε ασθενή κοστίζει γύρω στα 400.000 δολάρια το χρόνο. Η παρασκευάστρια εταιρεία του φαρμάκου ωστόσο προσφέρει αυτή τη στιγμή δωρεάν τη θεραπεία για τους ασθενείς στη Γερμανία, με στόχο βέβαια να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που θα προκύψουν προκειμένου να δοθεί έγκριση στο φάρμακο για αντιμετώπιση και άλλης μιας ασθένειας.
9. Πόσο θα διαρκέσει η επιδημία;
Κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα, αφού δεν έχει καν προσδιοριστεί η πηγή της. Πάντως οι επικεφαλής του Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ που παρακολουθεί την εξέλιξη της κατάστασης στη Γερμανία σημείωσαν ότι η επιδημία μπορεί να διαρκέσει επί μήνες καθώς και ότι μπορεί να μην μάθουμε ποτέ την αρχική πηγή της. Από την πλευρά του ο καθηγητής στο Τμήμα για την Προστασία της Υγείας στο Πανεπιστήμιο East Anglia στη Βρετανία Πολ Χάντερ εκτίμησε ότι ο αριθμός των νέων κρουσμάτων είναι πιθανόν να εμφανίσει πτώση τις επόμενες ημέρες. Και αυτό διότι, όπως είπε, η περίοδος επώασης του συγκεκριμένου τύπου E.coli είναι τρεις ως οκτώ ημέρες και οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν μέσα σε 10 ημέρες. Σύμφωνα με τον ειδικό με δεδομένο ότι τα ωμά λαχανικά δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, σε περίπτωση που αυτά είναι η πηγή της επιδημίας, πιθανότατα θα έχουν καταναλωθεί όλα μέσα σε μια με δύο εβδομάδες. Πάντως και τα νοσηλευόμενα άτομα έχουν μειωθεί σε αριθμό σύμφωνα με τον Ευρωπαίο Επίτροπο για την Υγεία και την Προστασία του Καταναλωτή Τζον Ντάλι.
10. Τι μπορεί να κάνει το κοινό για να προστατευθεί;
Παρότι η πηγή της επιδημίας δεν έχει διασαφηνιστεί, σε κάθε περίπτωση οι ειδικοί συνιστούν πολύ καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών, καλό ξεφλούδισμα των φρούτων και λαχανικών τα οποία μπορούν να ξεφλουδιστούν, καλό πλύσιμο των χεριών πριν το μαγείρεμα ή την κατανάλωση τροφίμων καθώς και μετά από κάθε επίσκεψη στην τουαλέτα. Με δεδομένο μάλιστα ότι το επικίνδυνο νέο στέλεχος είναι πιθανό να επιζεί και μέσα στο φυτό και όχι μόνο στη φλούδα του, υπάρχει πιθανότητα να απαιτείται βράσιμο των λαχανικών. Σημειώνεται ότι τα διάφορα στελέχη Ε. coli αντέχουν ως και σε 55 βαθμούς Κελσίου επί πέντε λεπτά καθώς και επί ένα λεπτό στους 60 βαθμούς Κελσίου. Παράλληλα επιζούν στα κατεψυγμένα τρόφιμα. Στη Γερμανία το Ινστιτούτο Ρόμπερτ-Κοχ συστήνει αποφυγή της κατανάλωσης ωμής τομάτας, αγγουριού αλλά και γενικότερα ωμών λαχανικών.
ΤΟ ΒΗΜΑ
