Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Ποιο ήταν μέχρι σήμερα το υφιστάμενο Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (Γ.Τ.Ο) και τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (Γ.Τ.Τ);
Το υφιστάμενο κοινοτικό ρυθμιστικό πλαίσιο, που οριοθετεί την παραγωγή, κυκλοφορία και επισήμανση τροφίμων, που συνίσταται, περιέχουν ή παράγονται από Γ.Τ.Ο και το οποίο θα υποστεί αρκετές τροποποιήσεις με την έναρξη εφαρμογής του Κανονισμού 1829/2003, που αφορά τους “γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς” (L268/18.10.2003, σελ. 1-23) και του Κανονισμού 1830/2003 που αφορά “την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γενετικώς τροποιημένων οργανισμών και την ιχνηλασιμότητα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποιημένους οργανισμούς και την τροποποίηση της οδηγίας 2001/18/ΕΚ” (l268/18.10.2003,σελ. 24-28) συνοψίζεται στις παρακάτω Οδηγίες και Κανονισμούς:
Οδηγία 2001/18 (L 106/17.04.2001) “για τη σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον και την κατάργηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ”, η οποία αναφέρεται στους κανόνες σκόπιμης απελευθέρωσης ΓΤΟ, θέτει σε εφαρμογή τη “βήμα προς βήμα” διαδικασία έγκρισης, εφόσον όμως έχει πραγματωθεί η κατά περίπτωση αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου και η κατάλληλη περιβαλλοντική αξιολόγηση.
Πιο συγκεκριμένα η οδηγία 2001/18/ΕΚ εισαγάγει: – υποχρεωτικό σύστημα παρακολούθησης σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της αλληλεπίδρασης ΓΤΟ με άλλους ΓΤΟ και το περιβάλλον. – γενικούς κανόνες υποχρεωτικής επισήμανσης και ανιχνευσιμότητας. – υποχρεωτική γνωμοδότηση από τις Κοινοτικές Επιστημονικές Επιτροπές. – υποχρέωση γνωμοδότησης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις αποφάσεις έγκρισης απελευθέρωσης ΓΤΟ.
Κανονισμός 258/97 (L43/14.02.1997) “σχετικά με τα νέα τρόφιμα και τα νέα συστατικά τροφίμων”, ο οποίος προβλέπει τους όρους έγκρισης και κυκλοφορίας και τους γενικούς κανόνες επισήμανσης των τροφίμων που περιέχουν ή αποτελούνται από ΓΤΟ ή άλλων νεοφανών τροφίμων. Εισαγάγει την έννοια της “ουσιαστικής ισοδυναμίας” (substantial equivalent), που αναφέρεται σε τρόφιμα που προέρχονται από ΓΤΟ, αλλά δεν περιέχουν ΓΤ πρωτεΐνη ή DNA και τα οποία θεωρούνται “ουσιαστικά ισοδύναμα” με τα αντίστοιχα συμβατικά σε ότι αφορά τη σύνθεση, τη θρεπτική αξία, το μεταβολισμό, την προοριζόμενη χρήση τους και παρέχει μια απλουστευμένη διαδικασία έγκρισης για τρόφιμα που είναι ουσιαστικά ισοδύναμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι εταιρείες που θα διαθέσουν ένα χαρακτηριζόμενο ως “ουσιαστικά ισοδύναμο” τρόφιμο στην αγορά, αρκεί να προβούν σε μια απλή δήλωση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε), που να συνοδεύεται από επιστημονική γνωμοδότηση ή γνώμη αρμόδιας Αρχής Κράτους – Μέλους (Κ-Μ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η διαδικασία έγκρισης που περιγράφεται στο συγκεκριμένο κανονισμό περιλαμβάνει την αξιολόγηση του φακέλου του προς έγκριση ΓΤΤ από την αρμόδια Αρχή του Κ-Μ, στο οποίο το προϊόν θα τεθεί για πρώτη φορά στην αγορά. Στην περίπτωση θετικής γνωμοδότησης, το Κ-Μ ενημερώνει τα άλλα Κ-Μ μέσω της Ε.Ε και αν δεν υπάρχουν ενστάσεις σχετικά με το φάκελο έγκρισης από τα άλλα Κ-Μ, τότε το Κ-Μ το οποίο έκανε την αξιολόγηση εγκρίνει τη διάθεση του ΓΤ προϊόντος σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν υπάρχουν ενστάσεις από τα άλλα Κ-Μ, τότε απαιτείται απόφαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ε.Ε. συμβουλεύεται τις Επιστημονικές Επιτροπές σε θέματα που έχουν σχέση με την Δημόσια Υγεία και υιοθετεί Απόφαση έγκρισης διάθεσης στην αγορά, αφού έχει λάβει θετική γνωμοδότηση από τη Μόνιμη Επιτροπή Τροφίμων, που αποτελείται από εκπροσώπους των Κ-Μ.
Κανονισμός 1139/98 (L159/03.06.1998) “για την υποχρεωτική αναγραφή στοιχείων, επιπλέον των προβλεπόμενων στην οδηγία 79/112/ΕΟΚ και στην επισήμανση ορισμένων τροφίμων που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς”, που προβλέπει τους ειδικούς κανόνες επισήμανσης των τροφίμων και συστατικών που παράγονται από τις εγκεκριμένες γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες Roundup Ready σόγια και Bt – 176 Maximizer αραβόσιτο, που έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τις αποφάσεις 96/281/ΕΚ και 97/98/ΕΚ. Σύμφωνα με τους κανόνες του συγκεκριμένου κανονισμού τρόφιμα και συστατικά τροφίμων που παράγονται από τις παραπάνω ποικιλίες και περιέχουν γενετικά τροποποιημένο υλικό πρέπει να φέρουν την ανάλογη επισήμανση.
Κανονισμός 49/2000, που τροποποιεί τον Κανονισμό 1139/98 προκειμένου να θεσμοθετηθεί όριο ανοχής τυχαίας επιμόλυνσης συμβατικών προϊόντων, τα οποία σε κάποιο στάδιο από την καλλιέργεια έως την μεταποίηση μπορεί να επιμολυνθεί από άλλα παραγόμενα από εγκεκριμένες γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες σε μέγιστο ποσοστό 1% επί ενός εκάστου συστατικού και όχι τελικού προϊόντος. Οι επιχειρήσεις τροφίμων και οι εισαγωγείς πρέπει να αποδεικνύουν -βάσει στοιχείων- κατά τον έλεγχο ότι απέφυγαν τη χρησιμοποίηση γενετικά τροποποιημένων πρώτων υλών και ως εκ τούτου η επιμόλυνση είναι τυχαία.
Κανονισμός 50/2000, που επιβάλλει την επισήμανση των τροφίμων που περιέχουν πρόσθετες και αρτυματικές ύλες, οι οποίες έχουν τροποποιηθεί γενετικά ή έχουν παραχθεί από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και στις οποίες ανιχνεύονται πρωτεΐνη ή DNA από γενετική τροποποίηση. Οι πρόσθετες και αρτυματικές ύλες εξαιρούνταν τόσο από τον Καν. 258/97, όσο και από την Καν. 1139/98.
Πόσοι ΓΤΟ έχουν εγκριθεί για σκόπιμη απελευθέρωση στο περιβάλλον;
Από τον Οκτώβριο του 1991, που ετέθη σε εφαρμογή η οδηγία 90/220 έχει εγκριθεί η απελευθέρωση για εμπορικούς σκοπούς 18 γενετικών τροποποιημένων οργανισμών. Από τον Οκτώβριο του 1998 δεν είχε εκδοθεί καμία άλλη έγκριση κάτω από το νομοθετικό πλαίσιο της οδηγίας 90/220/EC, ενώ 13 αιτήσεις ήταν σε αναμονή τη χρονική στιγμή της κατάργησής της από την οδηγία 2001/18/EC.
Ορισμένα Κράτη – Μέλη χρησιμοποιώντας το άρθρο 16 της οδηγίας 90/220 απαγόρευσαν προσωρινά τη διάθεση στην αγορά γενετικά τροποποιημένων προϊόντων αραβόσιτου και ελαιοκράμβης (oilseed rape) στις γεωγραφικές περιοχές τους.
Πόσοι ΓΤΟ έχουν εγκριθεί για χρήση τους σε προϊόντα;
Προϊόντα από 16 ΓΤΟ μπορούν να διατίθενται νόμιμα στην Ευρωπαϊκή αγορά και αυτά είναι τα εξής: – Μια γενετικά τροποποιημένη ποικιλία σόγιας και μια ΓΤ ποικιλία αραβόσιτου, που έλαβαν έγκριση κάτω από το πλαίσιο της οδηγίας 90/220, πριν την έναρξη εφαρμογής του Κανονισμού 258/97. – Επεξεργασμένα τρόφιμα που προέρχονται από 7 ΓΤ ποικιλίες ελαιοκράμβης, 4 ΓΤ ποικιλίες αραβόσιτου και λάδι από 2 ΓΤ ποικιλίες σπόρων βαμβακιού. Όλα αυτά τα προϊόντα έχουν χαρακτηριστεί ως “ουσιαστικά ισοδύναμα” σύμφωνα με τον Κανονισμό 258/97. Δέκα (10) αιτήσεις έγκρισης ΓΤΤ βρίσκονται σήμερα σε διάφορα στάδια της διαδικασίας έγκρισης, η οποία τώρα πλέον θα πραγματοποιηθεί με το καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο.
Ποιοι είναι οι υφιστάμενοι κανόνες για τις γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές και ποιες έχουν εγκριθεί;
Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε κοινοτική νομοθεσία που να αφορά τη χρήση γενετικά τροποποιημένου υλικού σε ζωοτροφές, κάτι που αλλάζει όμως με την καινούργια νομοθεσία, η οποία επιβάλλει την εφαρμογή διαδικασιών έγκρισης ΓΤΖ, ανάλογων με αυτών της έγκρισης ΓΤΤ. Παρόλα αυτά, οκτώ (8) ΓΤΟ έχουν εγκριθεί σύμφωνα με την Οδηγία 90/220 για χρήση τους στις ζωοτροφές.
Ποιοι είναι οι υφιστάμενοι κανόνες επισήμανσης;
Από το 1997 η επισήμανση της παρουσίας ΓΤΟ στα τρόφιμα είναι υποχρεωτική. Από τις 17.10.2002 η οδηγία 2001/18/ΕΚ προβλέπει τα Κ-Μ να παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να διασφαλίζεται η επισήμανση των ΓΤΟ στα τρόφιμα σε οποιοδήποτε στάδιο διάθεσης στην αγορά.
Ο Κανονισμός 258/97 επιβάλλει την υποχρεωτική επισήμανση τροφίμων και συστατικών που περιέχουν ή αποτελούνται από ΓΤΟ, χωρίς αυτό να έχει καμία επίπτωση στις άλλες απαιτήσεις επισήμανσης που επιβάλλει η Κοινοτική νομοθεσία. Στα τρόφιμα όμως που παράγονται από ΓΤΟ, αλλά δεν ανευρίσκεται στο περιεχόμενό τους γενετικά τροποποιημένη πρωτεΐνη ή DNA δεν απαιτείται επισήμανση, κάτι που αλλάζει με το καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο επιβάλλει την επισήμανση των ΓΤ προϊόντων ανεξάρτητα αν ανιχνεύεται στο περιεχόμενό τους γενετικά τροποποιημένο υλικό.
Οι απαιτήσεις επισήμανσης που επιβάλλουν οι Κανονισμοί 1139/98, 50/2000 και 49/200 έχουν ήδη αναφερθεί. Σε ότι αφορά την επισήμανση των ΓΤ ποικιλιών σπόρων, αυτή είναι υποχρεωτική σύμφωνα με την Οδηγία 98/95/EEC, ενώ για την επισήμανση των ΓΤ ζωοτροφών δεν υπήρχε μέχρι σήμερα καμία απαίτηση επισήμανσης.
efet.gr
