Καθυστέρηση στη διατροφική ανάπτυξη νηπίων
Συγγραφέας Στέλιος Παπαβέντσης Γράφτηκε στις ,
Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν καθυστέρηση στη διατροφική ανάπτυξη των νηπίων.
Διαπιστώνω συχνά μια καθυστέρηση στον τομέα της διατροφικής ανάπτυξης των βρεφών και των νηπίων μας. Βλέπω ελάχιστους γονείς να παραπονιούνται πως ο τρίχρονος γιος τους δεν περπατάει. Αντίθετα, πολλοί γονείς μου λένε πως ο τρίχρονος γιος τους ‘δεν τρώει τίποτα’ ή ‘τρώει με το ζόρι’ ή ότι ‘δεν ξέρει να χρησιμοποιήσει το πιρούνι και το κουτάλι’ ή ότι ‘κάθε φαγητό είναι μια μάχη με φωνές και κλάματα’, ‘τρώει μόνο κρέμες’ και πολλές άλλες εξομολογήσεις, που φανερώνουν ότι το φαγητό των νηπίων, παρότι συνιστά συχνά κύρια πηγή άγχους για τους γονείς, αποτελεί συνάμα τον πιο άγνωστο, παραμελημένο, παρεξηγημένο τομέα ψυχοκινητικής ανάπτυξης του μικρού μας παιδιού.
Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για ένα σύνδρομο, ιδιαίτερα συχνό στην ελληνική οικογένεια, που αφορά μωρά και νήπια μετά τους πρώτους μήνες της ζωής. Θα μπορούσε κανείς να το ονομάσει ‘ανεπαρκή απογαλακτισμό ή και ‘αναπτυξιακή λίμναση, παλινδρόμηση’ όσον αφορά τη διατροφή των παιδιών. Υπάρχουν μωρά που δεν έχουν αφεθεί να παίξουν με καινούργιες τροφές, με ποικίλες γεύσεις, με διαφορετική υφή, σύσταση φαγητού, με ποικίλα χρώματα και σχήματα, μωρά που στηρίζουν την δίαιτά τους κατά τα δύο τρίτα ή και εξ’ ολοκλήρου στο γάλα, στην ηλικία των δώδεκα μηνών ή των δύο χρόνων ή που τρώνε αλεσμένα τρόφιμα στην ηλικία των τεσσάρων ετών.
Σε άλλους τομείς ανάπτυξης, στον κινητικό ας πούμε, πασχίζουμε και κάνουμε το παν για να βοηθήσουμε σωστά το παιδί, του αγοράζουμε κατάλληλα παιχνίδια, διαμορφώνουμε ανάλογα το σπίτι μας, το βγάζουμε συχνά βόλτα κλπ. Στον τομέα ‘φαγητό’ αγχωνόμαστε πολύ, συνήθως όμως για λάθος λόγους. Ανησυχούμε γιατί το μικρό μας δεν άδειασε όλο του το πιάτο κάποιο μεσημέρι, ενώ θα έπρεπε να έχουμε ως κύριο μέλημά μας την ωρίμανση, την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού μας στη διαδικασία του τραπεζιού, σε βάθος χρόνου.
Το άγχος μας για το πιάτο που δεν αδειάζει γίνεται τροχοπέδη που βλάπτει ανεπανόρθωτα ότι θα έπρεπε να αποτελεί την κύρια, μακροπρόθεσμη φροντίδα μας. Να μη φτάνουμε στον παιδικό σταθμό με το τρίχρονο μικρό μας να ανοίγει απλά το στόμα του για να δεχτεί παθητικά κουταλιές αλεσμένης κρέμας, για να καταλάβουμε ότι υπάρχει πρόβλημα στη διατροφική του ανάπτυξη. Να συνειδητοποιήσουμε πως η διατροφή απαιτεί δεξιότητες, οι οποίες καλλιεργούνται και κατακτώνται από το παιδί από νωρίς, υπό την καθοδήγηση και την ενεργό ενθάρρυνση των γονιών, όπως γίνεται και με κάθε άλλη δεξιότητα που ένα μικρό παιδί κατακτά.
Συχνότητα
Η στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη των παιδιών είναι πολύ συχνή στις ελληνικές οικογένειες. Είναι πιθανό ότι αφορά, τουλάχιστον σε μερικές από τις εκφάνσεις της, παραπάνω από τα μισά παιδιά προσχολικής, ηλικίας 18 μηνών με 6 ετών.
Χαρακτηριστικές εκδηλώσεις
Κάθε παιδί μπορεί να εμφανίζει μερικές ή και όλες τις παρακάτω εκδηλώσεις:
• Παρατεταμένη προσκόλληση στο μπιμπερό
Το μπιμπερό για τα παιδιά αυτά είναι ο κύριος τρόπος λήψης υγρών ακόμα και μετά την ηλικία των δώδεκα μηνών. Με το μπιμπερό κατά τις ηλικίες 1 με 6 ετών μπορεί να συνεχίζουν να καταναλώνουν γάλα, νερό, τσάι ή χυμό. Παράλληλα δεν έχουν μάθει να λαμβάνουν υγρά με ανοιχτό ποτήρι, κλειστό ποτήρι με σκληρό στόμιο ή με καλαμάκι, λόγω έλλειψης συστηματικής εξοικείωσης και εξάσκησης με αυτούς τους τρόπους λήψης υγρών. Ένα σχετικό χαρακτηριστικό είναι η λήψη μπιμπερό με γάλα ή άλλα υγρά και κατά την διάρκεια της νύχτας. Η κατανάλωση γάλακτος μετά τον πρώτο χρόνο, για παιδιά που πίνουν ξένο γάλα και δεν θηλάζουν, δεν είναι απαραίτητη αλλά αντίθετα συνιστά βλαπτική συνήθεια.
• Υπερκατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών
Εν μέρει ως αποτέλεσμα του τρόπου λήψης υγρών – με το μπιμπερό η ροή γάλακτος είναι πολύ έντονη και τα παιδιά πίνουν μεγάλες ποσότητες πολύ σύντομα – , πολλά από τα παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη καταναλώνουν υπερβολικά μεγάλες ποσότητες γάλακτος μετά την ηλικία του ενός έτους. Κατά την προσχολική ηλικία, η κατανάλωση γαλακτοκομικών είναι απαραίτητη, αλλά δεν πρέπει να κυριαρχεί, καθώς η κατηγορία τροφίμων των δημητριακών και των σύνθετων υδατανθράκων έρχεται σε πρώτη θέση στις ανάγκες τους. Τα παιδιά με το Σύνδρομο τείνουν να καταναλώνουν περισσότερα από τα 300 με 500ml γαλακτοκομικών στο 24ωρο που χρειάζονται, μερικά δε μπορεί να ξεπερνούν το ένα λίτρο την ημέρα στην ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών. Κάτι τέτοιο έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εγκαθίδρυση μιας ισορροπημένης διατροφής και στην κατανάλωση ποικιλίας από τρόφιμα άλλων κατηγοριών.
• Υπερκατανάλωση υγρών που περιέχουν απλά σάκχαρα
Ιδιαίτερα όταν μπαίνουν μέσα στο μπιμπερό, οι χυμοί καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες από μερικά παιδιά. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά να μην δίνουμε στα μικρά παιδιά πάνω από 100ml χυμού ή ζαχαρούχων ποτών ημερησίως.
• Προσκόλληση σε και υπερκατανάλωση εμπλουτισμένων γαλάτων για νήπια (follow-on formulas)
Πολλά από τα παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη συνεχίζουν την λήψη εμπλουτισμένων, επεξεργασμένων γαλάτων σε σκόνη πολύ αργότερα από τον πρώτο χρόνο της ζωής τους, ακόμα και μέχρι την σχολική ηλικία. Τα γάλατα αυτά δεν έχουν αποδειχθεί να είναι απαραίτητα για κάθε παιδί άνω του έτους, ιδιαίτερα εάν αυτό κάνει μια φυσιολογική διατροφή σε στερεές τροφές, με ποικιλία και πρόσληψη από όλες τις κατηγορίες τροφίμων. Όχι μόνο δεν έχει αποδειχθεί ότι ωφελούν αλλά, επιπλέον, εθίζουν το μικρό παιδί σε έξτρα γλυκαντικές ουσίες και σάκχαρα, σε δυνατές μονότονες γεύσεις όπως εκείνη της βανίλιας, ενώ κάνουν πιο πιθανή την υπερκατανάλωση γαλακτοκομικών και πιο δύσκολη την μετάβαση του παιδιού στο φρέσκο, απλό γάλα του εμπορίου.
• Παρατεταμένη προσκόλληση στην πιπίλα/ τεχνητή θηλή
Παράλληλα με την προσκόλληση στο μπιμπερό, πολλά παιδιά αναπτύσσουν μια υπερβολική ενασχόληση με το μη θρεπτικό πιπίλισμα – non-nutritive sucking – κατά την προσχολική ηλικία. Κάνουν έντονη χρήση της πιπίλας καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας ή πιπιλούν έντονα τον αντίχειρά τους.
• Παρατεταμένη κατανάλωση αλεσμένων τροφίμων
Οι κρέμες και τα αλεσμένα τρόφιμα χρησιμοποιούνται συχνά στην αρχή της εισαγωγής στερεών τροφών, στους έξι μήνες της ζωής, ως παροδικό στάδιο που είναι καλό να ξεπεραστεί από το παιδί μέχρι την ηλικία των 12-18 μηνών και να δώσει την θέση του στο στάδιο κατανάλωσης τροφών σε κομματάκια, πατημένα, μαλακά και σχηματισμένα. Πολλά παιδιά παρουσιάζουν στασιμότητα στην ανάπτυξη του γευστικού τους αισθητηρίου ως προς την σύσταση του φαγητού. Προσκολλώνται σε αλεσμένα τρόφιμα μετά την ηλικία των 18 μηνών και αδυνατούν να καταναλώσουν οτιδήποτε πιο σχηματισμένο και συμπαγές σε σύσταση. Μένουν έτσι πίσω σε γευστικά ερεθίσματα ποικιλίας φαγητού, ενώ παράλληλα τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού στο 24ωρο, γιατί η κατανάλωση ενός αλεσμένου τροφίμου είναι συνήθως μεγαλύτερη από την κατανάλωση του ίδιου τροφίμου στην φυσική, συμπαγή του μορφή. Η στασιμότητα αυτή έχει εν μέρει να κάνει με φοβία που εκφράζουν πολλοί γονείς στην Ελλάδα να δώσουν σχηματισμένη τροφή σε βρέφη και νήπια για τον κίνδυνο «πνιγμονής». Στην πραγματικότητα, η μετάβαση από τα αλεσμένα στα σχηματισμένα τρόφιμα είναι αναγκαίο αναπτυξιακό στάδιο και πρέπει να ενθαρρύνεται από τον γονιό, τηρώντας βασικές προφυλάξεις, σε συγκεκριμένη ηλικία, αυτήν των 8 με 18 μηνών.
• Μη λήψη πρωινού
Η συνήθεια του πρωινού, με ποικιλία σε τρόφιμα – δημητριακά, γαλακτοκομικά, φρούτα φρέσκα και αποξηραμένα, χυμός, μέλι κλπ – είναι απαραίτητο να ξεκινάει από την ηλικία του ενός έτους και έπειτα. Αντίθετα, πολλά παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη δεν μαθαίνουν να κάθονται για πρωινό ούτε και μέχρι την σχολική ηλικία των 6 ετών, αλλά βασίζουν το πρώτο γεύμα της ημέρας τους αποκλειστικά στο γάλα, συνήθως με μπιμπερό. Το μπιμπερό με γάλα δεν συνιστά πρωινό και πρέπει να αντικατασταθεί από την αρχή της νηπιακής ηλικίας με ένα πλήρες πρωινό γεύμα, το οποίο να περιλαμβάνει και φρέσκο γάλα, τυρί ή γιαούρτι.
• Περιορισμένο εύρος γευστικών ερεθισμάτων και τροφίμων και νεοφοβία
Η ηλικία των 6 με 18 μηνών συνιστά ένα κρίσιμο παράθυρο ευκαιρίας για να γευτεί κάθε παιδί ποικιλία τροφίμων. Κάθε βρέφος χρειάζεται κατά μέσο όρο 15 φορές έκθεση σε μια συγκεκριμένη γεύση (πχ σπανάκι), μέχρι να το συνηθίσει και τελικά να του αρέσει. Εάν αυτό το ηλικιακό παραθυράκι ευκαιρίας χαθεί, η εισαγωγή καινούργιων γεύσεων και τροφίμων γίνεται πολύ δύσκολη κατά την ηλικία 2 με 6 ετών. Πολλά παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη στήριξαν την διατροφή τους στις ηλικίες των 6-18 μηνών σχεδόν εξολοκλήρου σε έτοιμες βρεφικές κρέμες ομοιογενούς γλυκιάς γεύσης, δεν εκτέθηκαν όσο έπρεπε σε όλα τα φρούτα και λαχανικά ενός μανάβικου, με αποτέλεσμα σε όλη την προσχολική τους ηλικία να στηρίζουν την διατροφή τους σε πολύ περιορισμένο εύρος γεύσεων και να αντιστέκονται στην εισαγωγή καινούργιων και υγιεινών τροφίμων (νεοφοβία). Μέρος του προβλήματος είναι ο πρώιμος εθισμός και η προσκόλληση αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά σε έτοιμα επεξεργασμένα βρεφικά τρόφιμα.
• Μειωμένες δεξιότητες φαγητού
Το παιδί με φυσιολογική διατροφική ανάπτυξη ενθαρρύνεται να πάρει πρωτοβουλία στο τραπέζι, στον τρόπο λήψης τροφής. Αναπτύσσει δεξιότητες για να χειρίζεται το κουτάλι, πιάνει και περιεργάζεται την τροφή με τα χεράκια του, αφήνεται να επιλέξει ανάμεσα στις τροφές που έχει μπροστά του, χειρίζεται επιδέξια με τα χεράκια του το ποτήρι. Τα παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη χαρακτηρίζονται από έλλειψη πρωτοβουλίας ως προς το φαγητό και από παθητικότητα. Δεν είναι σπάνιο παιδιά δύο ετών κατά την διάρκεια του γεύματος να παραμένουν εντελώς ακίνητα ανοίγοντας μόνο το στόμα τους κάθε φορά που το κουτάλι κατευθύνεται από την μαμά σε αυτό.
• Άκαμπτη ρουτίνα σε ώρες φαγητού και ποσότητα φαγητού καθοριζόμενα από τους γονείς αντί για το παιδί
Ο ρόλος του γονιού είναι να ενδυναμώνει το παιδί και να παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύπτει τις ολοένα αυξανόμενες δυνατότητές του και να ανεξαρτητοποιείται. Το βρέφος από νωρίς είναι σημαντικό να βοηθηθεί να κατανοήσει την πείνα και τον κορεσμό του, να αφεθεί να καθορίσει το ίδιο τις ποσότητες φαγητού που χρειάζεται και την συχνότητα λήψης ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του, την ιδιοσυγκρασία του και χωρίς εξωτερική επιβολή. Ο μητρικός θηλασμός ακολουθώντας τα σημάδια πείνας του μωρού είναι ο καλύτερος τρόπος διατροφής των βρεφών. Αν αντίθετα παρακάμψουμε τις ανάγκες του μωρού και θέσουμε αυθαίρετα και καθοριζόμενα από εμάς ωράρια ταϊσμάτων και αυστηρές ποσότητες, ίδιες κάθε φορά, μαθαίνουμε στο παιδί να μην ακούει το σώμα του και τις εκάστοτε ανάγκες του. Πολλά παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη έχουν καταστείλει αντί να αναπτύξουν την ικανότητά τους να καθορίζουν πότε και πόσο πεινούν, πότε χορταίνουν. Η αυστηρή ρουτίνα και το άδειασμα του πιάτου είναι αξίες που υποστηρίζονται ιδιαίτερα από παλαιότερες γενιές, για αυτό δεν είναι σπάνιο παιδιά με το σύνδρομο να ταΐζονται συστηματικά από γιαγιάδες και παππούδες. Η μη κατανόηση της λειτουργίας της πείνας και κορεσμού είναι μια αναπτυξιακή στασιμότητα που προδιαθέτει το παιδί μελλοντικά σε διαταραχές βάρους όπως η βουλιμία, η ανορεξία και η παχυσαρκία.
Πιθανές επιπλοκές
Παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη, σε σύγκριση με παιδιά υγιούς διατροφικής ανάπτυξης, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για τις παρακάτω επιπλοκές – προβλήματα υγείας:
• Παθολογική διάπλαση στόματος και προσώπου
Το κρανίο και το πρόσωπο του παιδιού συνεχίζουν από τη γέννηση και έπειτα να διαπλάθονται και να μορφοποιούνται. Το περιβάλλον, τα καθημερινά ερεθίσματα που δέχεται το στόμα επιδρούν στη διάπλαση του προσώπου έως τουλάχιστον τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου μας δεν προκύπτουν μόνο από τα γονίδια των γονιών μας, αλλά και από τον τρόπο διατροφής και τις συνήθειες των πρώτων μας χρόνων.
Παιδιά που δεν θήλασαν ή θήλασαν ελάχιστα, παιδιά που πίνουν γάλα στο μπιμπερό έως τριών και τεσσάρων ετών, νήπια που έχουν έντονη την συνήθεια της πιπίλας – κάποια από αυτά ακόμα και στο νηπιαγωγείο – θέτουν τα οστά του προσώπου τους υπό την καθημερινή επίδραση ανώμαλων δυνάμεων που επηρεάζουν την ανάπτυξή τους.
Σύμφωνα με μελέτες των τελευταίων δέκα χρόνων, στο πρόσωπο των παιδιών αυτών τείνουν με τον καιρό να συμβαίνουν με αυξημένη πιθανότητα τα εξής:
a. Τα δόντια του παιδιού πάσχουν πιο συχνά και πιο σοβαρά από τερηδόνα.
b. Η άνω οδοντοστοιχία εφιππεύει την κάτω οδοντοστοιχία, με αποτέλεσμα το στόμα να μην κλείνει σωστά. Νεότερη έρευνα δείχνει ότι όσα μωρά θηλάζουν για περισσότερο από 12 μήνες έχουν 20 φορές μικρότερη πιθανότητα για ανώμαλη σύγκλιση των δοντιών και ορθοδοντικά προβλήματα.
c. Δόντια συναθροίζονται, βγαίνουν όλα μαζί σε ένα σημείο.
d. Η κάτω γνάθος γίνεται μακρόστενη και υποχωρεί προς τα πίσω.
e. Τα μάγουλα φαίνονται ρουφηγμένα και όχι στρογγυλά.
f. Η υπερώα στην άνω γνάθο – η οροφή του στόματος – γίνεται βαθιά και μακρόστενη, τοξωτή.
g. Η γλώσσα προέχει έξω από το στόμα του παιδιού.
h. Στην συνήθη έκφρασή του το παιδί εμφανίζει ανοιχτό στόμα.
i. Γενικά το πρόσωπο χάνει την «στρογγυλάδα» του, γίνεται μακρύ και στενό.
Μπορεί να φαίνεται ασύμμετρο.
• Σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας
a. Το μικρό αναπνέει από το στόμα, αντί για τη μύτη που είναι το φυσιολογικό.
b. Η αναπνοή από το στόμα φέρνει μολύνσεις, αμυγδαλίτιδες, ωτίτιδες και υπερτροφία στα «κρεατάκια» – αδενοειδείς εκβλαστήσεις.
c. Το παιδί αναπτύσσει αποφρακτική άπνοια – σταμάτημα της αναπνοής – στον ύπνο, ροχαλίζει, κοιμάται βαριά και ανήσυχα, πέφτει το οξυγόνο του αίματός του την νύχτα.
d. Σημαντική αποφρακτική άπνοια μπορεί να επηρεάσει τη διανοητική κατάσταση του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας, τη διάθεσή του, την απόδοσή του στο σχολείο, την καρδιακή του λειτουργία και να προκαλέσει υπερκινητικότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
e. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την παχυσαρκία που τείνει να συνοδεύει πολλά παιδιά που πίνουν παρατεταμένα ξένο γάλα με μπιμπερό δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα πρώιμων προβλημάτων υγείας.
f. Για τους παραπάνω πιθανόν λόγους αυξάνεται ο κίνδυνος Αιφνίδιου Θανάτου Βρεφών, στην ηλικία των 3 με 9 μηνών.
• Διαταραχές λόγου/ δυσαρθρία
Ως αποτέλεσμα της έντονης και παρατεταμένης χρήσης μπιμπερό και πιπίλας, το παιδί με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει προβλήματα λόγου.
• Παχυσαρκία και απώτερες διατροφικές διαταραχές
Αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης γάλακτος, της υπερφαγίας αλεσμένων τροφών, της προσκόλλησης σε εμπλουτισμένα επεξεργασμένα και όχι φρέσκα προϊόντα και της περιορισμένης ωρίμανσης του αισθητηρίου της πείνας και του κορεσμού στο παιδί, τα παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα να είναι υπέρβαρα ή και παχύσαρκα. Η παιδική παχυσαρκία συνιστά σοβαρή νόσο με πολλαπλές άμεσες και απώτερες επιπλοκές για το παιδί, και με σημαντική πιθανότητα να επιμένει ή να υποτροπιάζει σε μεγαλύτερες ηλικίες.
• Σιδηροπενική αναιμία
Παιδιά προσχολικής ηλικίας που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες γαλακτοκομικών και έχουν περιορισμένο εύρος φρέσκων, πλούσιων σε σίδηρο τροφών στο τραπέζι τους βρίσκονται σε κίνδυνο για εμφάνιση σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας, η οποία με την σειρά της έχει συσχετιστεί με προβλήματα όπως επίμονη ανορεξία, προβλήματα στην ψυχοκινητική ανάπτυξη και αυξημένες λοιμώξεις. Πολλά από αυτά τα παιδιά είναι παχύσαρκα.
• Αυξημένη χοληστερίνη και υπερλιπιδαιμία
Καθόλου σπάνιο δυστυχώς εύρημα στις μέρες μας, ακόμα και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Με ή και χωρίς ανάλογο οικογενειακό ιστορικό, παιδιά με στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη αναπτύσσουν κακό λιπιδαιμικό προφίλ στο αίμα τους, με αυξημένη την «κακή» χοληστερίνη LDL, μειωμένη την «καλή» HDL, αυξημένη χοληστερίνη και τριγλυκερίδια. Ο άμεσος περιορισμός στην λήψη γαλακτοκομικών που είναι πλήρη σε λιπαρά και η άμεση διακοπή του μπιμπερό έχουν συχνά θετικά αποτελέσματα στο λιπιδαιμικό προφίλ του παιδιού. Επίμονη αύξηση των λιπών στο αίμα προδιαθέτει το παιδί σε πρώιμη αθηροσκλήρωση.
1. Καθυστερημένη ανάπτυξη στην λεπτή κινητικότητα
Για ένα μεγάλο κομμάτι της κάθε ημέρας, τα νήπια ασχολούνται με το φαγητό και την διαδικασία του. Οι ώρες αυτές είναι πολύτιμες και για την ανάπτυξη δεξιοτήτων με τα χεράκια τους, της λεγόμενης λεπτής κινητικότητας: πως θα πιάσουν μικρά τρόφιμα, πως θα χειριστούν το πιρούνι, πως θα φέρουν την τροφή στο στόμα. Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας που δεν παίρνει καμία πρωτοβουλία στο φαγητό με τα χεράκια του στερείται μιας σημαντικής άσκησης ωρίμανσης που είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις στις συνολικές δεξιότητες και χειρισμό αντικειμένων με τα χέρια του.
Πρόληψη
• Θηλασμός
Στον αντίποδα, παιδιά που θηλάζουν αποκλειστικά για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής και συνεχίζουν το θηλασμό μακροπρόθεσμα, τουλάχιστον για δύο χρόνια – όπως συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας – γίνονται πιο συχνά παιδιά με συμμετρικό, στρογγυλό πρόσωπο, στόμα που κλείνει όμορφα. Ο θηλασμός βοηθάει να αναπτυχθεί ο σωστός τρόπος κατάποσης και συμβάλλει στην κατάλληλη ανάπτυξη των μυών γύρω από το στόμα και το σαγόνι. Η γαλουχία μειώνει την πιθανότητα αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο. Αν θηλάσετε για πολύ καιρό το παιδί σας, προλαμβάνετε την εγκατάσταση κακών συνηθειών, όπως είναι το πιπίλισμα του αντίχειρα και η εμμονή στη χρήση πιπίλας, ενώ δεν βάζετε το παιδί στους κινδύνους του μπιμπερό. Ο μητρικός θηλασμός δίνει από την αρχή της ζωής του στο παιδί τον έλεγχο για το σώμα του και την λήψη τροφής, ενώ το βοηθά να ωριμάσει το γευστικό του αισθητήριο, καθώς ποικίλες τροφές που καταναλώνει η μητέρα μεταφράζονται σε ποικίλες γεύσεις του μητρικού γάλακτος. Ο ελεύθερος θηλασμός σύμφωνα με τα σημάδια πείνας του μωρού είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί η σωστή ωρίμανση του παιδιού, η κατανόηση του σώματός του και των πραγματικών του αναγκών σε τροφή.
• Διακοπή του μπιμπερό μετά τους 12 μήνες της ζωής
Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να ενθαρρύνουν την διακοπή του μπιμπερό μετά το πρώτο έτος.
• Όχι μπιμπερό το βράδυ στον ύπνο και ενδιάμεσα την νύχτα, μετά την ηλικία των 6 – 9 μηνών.
• Όχι ζαχαρώδη υγρά όπως χυμοί μέσα σε μπιμπερό, ανεξάρτητα από ηλικία.
• Ενθάρρυνση ήδη από τους έξι μήνες της ζωής του μωρού άλλων τρόπων λήψης υγρών (ποτηράκι εκπαιδευτικό κλειστό με σκληρό στόμιο, ανοιχτό ποτηράκι, καλαμάκι).
• Πρόσληψη από το μικρό χυμού σε ποσότητα όχι πάνω από 100ml τη μέρα και
• Απεξάρτηση από την πιπίλα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας και μετά τους δώδεκα μήνες.
Αντιμετώπιση
Η στασιμότητα στην διατροφική ανάπτυξη είναι μια σύνθετη, χρόνια κατάσταση που απαιτεί πολύπλευρη αντιμετώπιση και παρακολούθηση. Οι θετικές αλλαγές είναι καλό να γίνονται όσο γίνεται πιο ήπια και σταδιακά σε μικρές ηλικίες έως 2 – 2 ½ ετών, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι καλό να γίνονται γρήγορα και απότομα. Απαιτείται κατανόηση και συνεργασία με τους γονείς και με κάθε πρόσωπο που φροντίζει το παιδί. Στην αντιμετώπιση μπορεί να βοηθήσει ο παιδίατρος, ο κλινικός διατροφολόγος, ο παιδοψυχολόγος.
Σε κάποιες περιπτώσεις και υπό προϋποθέσεις μπορεί να ωφελήσει την διατροφική ωρίμανση του παιδιού η έναρξη παιδικού σταθμού. Η τακτική παρακολούθηση είναι απαραίτητο κομμάτι της θεραπείας και γίνεται για να ελέγχεται η διατροφική πρόοδος, να παρέχεται ενθάρρυνση σε γονείς και παιδί και να εξετάζεται η εμφάνιση των πιθανών επιπλοκών.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
1. Carrascoza KC et al. Consequences of bottle-feeding to the oral facial development of initially breastfed children. J Pediatr (Rio J). 2006;82(5):395-7.
2. Στέλιος Παπαβέντσης. Επιστροφή στο μητρικό θηλασμό. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2011, υπό έκδοση.
3. Στέλιος Παπαβέντσης. Προικισμένα μωρά εμπνευσμένοι γονείς: για μια άλλη προσχολική διατροφή. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2010.
4. de Holanda AL et al. Relationship between breast- and bottle-feeding and non-nutritive sucking habits. Oral Health Prev Dent. 2009;7(4):331-7.
5. Barbosa C et al. The relationship of bottle feeding and other sucking behaviors with speech disorder in Patagonian preschoolers. BMC Pediatr. 2009;9:66.
6. Viggiano D et al. Breast feeding, bottle feeding, and non-nutritive sucking; effects on occlusion in deciduous dentition. Arch Dis Child. 2004;89(12):1121-3.
7. Sanchez-Molins M et al. Comparative study of the craniofacial growth depending on the type of lactation received. Eur J Paediatr Dent. 2010;11(2):87-92.
8. Montgomery-Downs HE et al. Infant-Feeding Methods and Childhood Sleep-Disordered Breathing. Pediatrics 2007; 120: 1030 – 1035.
9. Palmer B. Snoring and sleep apnoea: how it can be prevented in childhood. Breastfeed Rev. 2006;14(2):11- 14.
10. Moimaz SA et al. Association between breast-feeding practices and sucking habits: a cross-sectional study of children in their first year of life. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2008;26(3):102-6.
11. Robke FJ et al. Effects of nursing bottle misuse on oral health. Prevalence of caries, tooth malalignments and malocclusions in North-German preschool children. J Orofac Orthop. 2008;69(1):5-19.
12. Raymond JL et al. Influence of feeding method on maxillofacial development. Orthod Fr. 2006;77(1):101-3.
13. Mohebbi SZ et al. Feeding habits as determinants of early childhood caries in a population where prolonged breastfeeding is the norm. Community Dent Oral Epidemiol. 2008;36(4):363-9.
14. Carrascoza KC et al. Consequences of bottle-feeding to the oral facial development of initially breastfed children. J Pediatr (Rio J). 2006;82(5):395-7.
15. Romero CC et al. . Breastfeeding and non-nutritive sucking patterns related to the prevalence of anterior open bite in primary dentition. J Appl Oral Sci. 2011 Apr;19(2):161-8.
16. Gooze RA et al. Prolonged Bottle Use and Obesity at 5.5 Years of Age in US Children. J Pediatr. 2011 Apr 27. [Epub ahead of print]
17. Manios Y et al. Prevalence of obesity and body mass index correlates in a representative sample of Cretan school children. Int J Pediatr Obes. 2010 Jun 7. [Epub ahead of print]
18. Linardakis M et al. Sugar-added beverages consumption among kindergarten children of Crete: effects on nutritional status and risk of obesity. BMC Public Health. 2008 Aug 6;8:279.
19. www.babyledweaning.com
20. www.brianpalmerdds.com
