Η Αποκατάσταση στη Νόσο Του Parkinson μέσω Γνωστικών Ασκήσεων και Φυσικής Δραστηριότητας
Συγγραφείς: Κωνσταντίνος Πετσάνης, Ροδή Κωνσταντινίδου & Τέσσα Χριστοδούλου Γράφτηκε στις ,
Η Νόσος του Parkinson χαρακτηρίζεται ως κινητική, εξελικτική και εκφυλιστική διαταραχή οι οποίες προκαλούνται από ανωμαλία ορισμένων χημικών αγγελιοφόρων – νευροδιαβιβαστών παρόλα αυτά δε είναι σπάνια η εμφάνιση ανοικών συμπτωμάτων στους ασθενείς εφόσον κατά μέσο όρο εμφανίζονται
με συχνότητα 31-80%. Ο κύριος νευροδιαβιβαστής που διαταράσσεται στη νόσο Parkinson είναι η ντοπαμίνη, η οποία είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση και τον έλεγχο των κινήσεων του σώματός. Η έλλειψη της ντοπαμίνης δημιουργεί συμπτώματα όπως βραδύτητα και μυική δυσκαμψία, τρέμουλο στο άνω άκρο και διαταραχή της στάσης και της ισορροπίας του σώματος.
Η άνοια εμφανίζεται με αυξημένη επιβράδυνση στην κίνηση και τη λειτουργικότητα και πιο συγκεκριμένα στις εκτελεστικές λειτουργίες. Στη Νόσο Του Parkinson χωρίς άνοια οι ασθενείς παρουσιάζουν αλλαγές στο εγκεφαλικό στέλεχος και σε άλλες υποφλοιώδεις δομές ενώ όταν η διαταραχή συνοδεύεται και από ανοικά συμπτώματα εμφανίζονται βλάβες σε μεταιχμιακές και νεοφλοιώδεις περιοχές ενώ ο κινητικός φλοιός παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της διαταραχής. Οι γνωστικές ελλείψεις στη Νόσο Του Parkinson εκδηλώνονται ως εκτελεστική δυσλειτουργία συμπεριλαμβανομένης αδυναμίας στην προσοχή και την εργαζόμενη μνήμη, ελλείψεις στις οπτικοχωρικές ικανότητες και στην αντίληψη και στις κατασκευαστικές ικανότητες αντικατοπτρίζοντας την συμμετοχή μετωπιαίων και υποφλοιωδών περιοχών. Οι μνημονικές δυσκολίες είναι συχνές αλλά το κατά πόσο είναι αποτέλεσμα ελλείψεων στις περιοχές που σχετίζονται με τις εκτελεστικές δυσλειτουργίες και μειωμένης μάθησης σχετιζόμενη με ανάκληση ή εμπλοκή μεταιχμιακών περιοχών συσχετιζόμενο με την κωδικοποίηση όπως ατροφία στον ιππόκαμπο δεν είναι σίγουρο. Οι ασθενείς έχουν δυσκολίες να ανακαλέσουν καινούριες πληροφορίες αλλά έχουν καλύτερη επίδοση στην αναγνώριση που σημαίνει ότι εκτελεστικές παρά δυσκολίες στην κωδικοποίηση είναι ο μηχανισμός που πλήττεται.
Στη Νόσο Του Parkinson βασική προϋπόθεση αποτελεί και η αντιμετώπιση των κινητικών συμπτωμάτων που εμφανίζουν οι ασθενείς. Πολύ σημαντική είναι επίσης και η εισαγωγή κάποιων Γνωστικών- Συμπεριφορικών τεχνικών στην αντιμετώπιση τόσο των ψυχολογικών συμπτωμάτων όπως η κατάθλιψη και το άγχος όσο και των γνωστικών δυσλειτουργιών.
Στη Νόσο Του Parkinson η εξάσκηση της προσοχής έχει κυρίως το ρόλο της αύξησης της ταχύτητας του χρόνου επεξεργασίας. Η επιβράδυνση που συντελείται στην ψυχοκινητική ταχύτητα άμεσα συνδεδεμένη με τα βασικά γάγγλια έχει ως αποτέλεσμα την εκτελεστική δυσλειτουργία στην καθημερινότητα.
Η φυσική άσκηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα στους ασθενείς εφόσον συμβάλλει καθοριστικά στην μείωση της ακαμψίας που προκαλεί η διαταραχή, τη βραδύτητα των κινήσεων και τη κινητικότητα των αρθρώσεων όπως και διευκολύνει την ισορροπία και τη σωστή στάση του σώματος που οδηγούν σε καλύτερη αντιμετώπιση των δυσκολιών στη βάδιση. Η φυσική δραστηριότητα ή Γνωστική Αποκατάσταση σε ασθενείς με Νόσο Του Parkinson δεν αναστέλλει σε καμία περίπτωση την εξέλιξη της διαταραχής και είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή σε όποιον έχει διαγνωσθεί. Όμως ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν πως και οι δυο παρεμβάσεις με την εισήγηση του Ειδικού Νευρολόγου βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και αν ενταχθούν από τα πρώιμα στάδια της νόσου την φυσική και ψυχολογική κατάσταση που επιβαρύνεται λόγω της αναγγελίας της διάγνωσης που προκαλεί άγχος και κατάθλιψη –συνωδά συμπτώματα της νόσου- για το μέλλον.
Και οι δυο παρεμβάσεις με διαφορετικό τρόπο η καθεμία έχουν ως απώτερο σκοπό να μπορεί ο ασθενής να διατηρήσει την ανεξαρτησία του και να μην παραιτηθεί από καθημερινές δραστηριότητες ρουτίνας. Στόχος λοιπόν είναι να μπορεί να μετακινηθεί με ευκολία και ασφάλεια σε διάφορες στάσεις αλλά και να μην χάσει την ικανότητα του να κρατάει διάφορα αντικείμενα και φυσικά να αποφευχθεί ο κίνδυνος πτώσεων λόγω κακής ισορροπίας, βηματισμού ή στάσης του σώματος.
Ο νευρολόγος είναι εκείνος που θα αποφασίσει την ένταξη του ασθενούς σε κάποιο πρόγραμμα φυσικής άσκησης και Γνωστικής Αποκατάστασης ύστερα από λεπτομερή ιατρικό έλεγχο με τη συνεργασία φυσιοθεραπευτή, εξειδικευμένου γυμναστή και νευροψυχολόγου. Απαιτείται λεπτομερής καταγραφή του ιστορικού, των δυσκολιών στην καθημερινότητα και του γνωστικού προφίλ λαμβάνοντας υπόψη μέσω τεστ τις ελλείψεις αλλά και τις δυνατότητες του ασθενούς. Σε ασθενείς που έχουν εναισθησία είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη και οι προσωπικές τους επιθυμίες αυτές δηλαδή που κατά τους ίδιους τους ενοχλούν αλλά και θέλουν να βελτιώσουν. Το πρόγραμμα γυμναστικής πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν συχνότερα και η διάρκεια κρίνεται ανάλογα με τη φυσική κατάσταση του ασθενούς σε ώρες που εκείνος νιώθει ξεκούραστος. Το πρόγραμμα αναπροσαρμόζεται συχνά ανάλογα με τις καινούριες ανάγκες που εμφανίζονται λόγω της νευροεκφυλιστικής φύσης της νόσου. Είναι σημαντικό οι ασκήσεις να έχουν επίπεδα δυσκολίας και να εναλλάσσονται έτσι ώστε να δίνουν στον ασθενή το αίσθημα της ικανοποίησης αλλά να συμβάλλουν και στην ευεξία του.
Ένα πρόγραμμα γυμναστικής για ασθενείς με Νόσο του Parkinson πρέπει να έχει πολύ συγκεκριμένη δομή και να στηρίζεται στην επανάληψη για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Στην αρχή οι ασθενείς πρέπει να κάνουν μια προθέρμανση που είναι βασικό στοιχείο για τη μετέπειτα πορεία της φυσικής δραστηριότητας και να τελειώνει πάντα με αποθεραπεία. Στην προθέρμανση ο ασθενής μπορεί να κάνει ασκήσεις ευλυγισίας και βελτίωσης της κίνησης όπως επίσης και διατάσεις που συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία όλων των μυϊκών ομάδων που πλήττονται κατά τη νόσο από τα αρχικά στάδια. Σημαντική είναι η αεροβική άσκηση που δεν πρέπει όμως να υπερβαίνει τα 5 με 10 λεπτά ώστε ο ασθενής να καταπονείται και να κουράζεται. Είναι απαραίτητο η προθέρμανση να είναι χαλαρή και ο γυμναστής να παρακολουθεί κάθε κίνηση του ασθενούς ιδίως στην αρχή για την αποφυγή τραυματισμών ή ακόμα και δυσφορίας από τη μεριά του ασθενούς. Το κύριο μέρος πρέπει να περιλαμβάνει την εξάσκηση της ισορροπίας, την ενδυνάμωση μυών στην κοιλιακή και ραχιαία περιοχή συνεχίζοντας με τον θώρακα και την πλάτη, τους ώμους και τα χέρια και τέλος τα πόδια. Οι ασκήσεις ακολουθούν προοδευτικό χαρακτήρα. Τέλος η αποθεραπεία ακολουθεί τη δομή της προθέρμανσης με την ένταξη μαλάξεων (μασάζ) σε όλες τις μυϊκές ομάδες που καταπονήθηκαν και εξασκήθηκαν κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Ιδιαίτερης σημασίας κρίνεται και η χαλάρωση με την καθοδήγηση του γυμναστή προκειμένου ο ασθενής να βιώσει τις ευεργετικές συνέπειες της άσκησης.
Ροδή Κωνσταντινίδου, Γυμνάστρια, Απόφοιτος ΤΕΦΑΑ
Τέσσα Χριστοδούλου, Κλινική Νευροψυχολόγος, PhD
Κωνσταντίνος Πετσάνης, Ειδικός Νευρολόγος
