Πολλαπλασιάζονται οι μονογονεϊκές οικογένειες στην Ελλάδα
Συγγραφείς: Λάουρα Μαράτου-Αλιμπράντη & Σοφία Σβορώνου Γράφτηκε στις ,
Αυξάνονται οι μονογονεϊκές οικογένειες στην Ελλάδα, χωρίς ωστόσο να υπάρχει και η ανάλογη μέριμνα από την Πολιτεία.
“Νέα κοινωνική πραγματικότητα”
Στο 21,9% του συνολικού αριθμού των οικογενειών με παιδιά, φτάνουν οι μονογονεϊκές οικογένειες, σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας (ΕΛΣΤΑΤ) και της Eurostat.
Οι μονογονεϊκές οικογένειες, δηλαδή οι οικογένειες που αποτελούνται από έναν μόνο γονιό (συνήθως τη μητέρα) που μεγαλώνει μόνος του τα παιδιά έχουν πολλαπλασιαστεί, καθώς μία στις πέντε οικογένειες είναι μονογονεϊκή, ενώ η δημογραφική έρευνα στην Ευρώπη αποκαλύπτει ότι 8% από τα 72 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 16 χρόνων, που ζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή 5,62 εκατομμύρια παιδιά, ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες.
Πρόκειται για τη μορφή της οικογένειας που απειλείται περισσότερο με κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ τον καμβά των αιτιών που οδηγούν στη δημιουργία τέτοιου τύπου οικογένειας αποτελούν τα διαζύγια, ο θάνατος του ενός γονέα, αλλά και η στάση ζωής, όπως στις περιπτώσεις των παιδιών εκτός γάμου.
Τις μεγαλύτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι ανύπαντρες μητέρες που δεν υποστηρίζονται από τον πατέρα ή άλλο συγγενή. Αντίθετα σε περιπτώσεις χηρείας, αλλά και διαζυγίων οι γυναίκες, ως λύση οικονομικής και ηθικής ανάγκης, εγκαθίστανται στο σπίτι των γονιών τους.
«Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι παρόλο που η συζυγική ομάδα γίνεται πιο αβέβαιη, εξαιτίας της αύξησης των διαζυγίων, αλλά και της εξατομίκευσης των διαπροσωπικών σχέσεων, η γονεϊκότητα ενισχύεται λόγω της ισότιμης θέσης που έχουν σήμερα τα παιδιά εκτός γάμου», συμπεραίνει, ύστερα από σχετική έρευνά της η διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και ερευνήτρια του ΕΚΚΕ, Λάουρα Μαράτου-Αλιμπράντη.
Σε αντίθεση με αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα δεν έχει θεσπίσει ειδικές ρυθμίσεις για τις μονογονεϊκές οικογένειες, που εντάσσονται στο γενικότερο νομοθετικό πλαίσιο οικογενειακού δικαίου. Το πρώτο βήμα για την κοινωνική εξομοίωση των παιδιών εκτός γάμου έγινε το 1983, όταν με την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου (Ν. 1329/83), η παλιά αρνητικά φορτισμένη ορολογία «εξώγαμα τέκνα» αντικαταστάθηκε με την περισσότερο ουδέτερη «τέκνα γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους». Με τον ίδιο νόμο η άγαμη μητέρα εξομοιώθηκε νομικά, ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, με την έγγαμη, ενώ η Πολιτεία εμπλέκεται ενεργά απαιτώντας από τον πατέρα να αναλάβει τις ευθύνες του στην ανατροφή του παιδιού.
Οι σημερινές παροχές του κράτους στη μονογενεϊκή οικογένεια, σε ότι αφορά στην οικονομική ενίσχυσή τους, είναι 44 ευρώ μηνιαίο επίδομα, που καταβάλλουν οι διευθύνσεις πρόνοιας, σε κάθε απροστάτευτο παιδί ηλικίας μέχρι 16 χρόνων. Προϋπόθεση το μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα να μην υπερβαίνει, για τριμελή οικογένεια, τα 294 ευρώ προσαυξανόμενο κατά 24 ευρώ για κάθε επιπλέον μέλος. Επιπλέον καταβάλλεται 300 ευρώ, ετησίως ως σχολικό επίδομα για κάθε παιδί-μαθητή υποχρεωτικής εκπαίδευσης και μέχρι τα 16 του χρόνια. Το επίδομα αυτό, δίνεται σε οικογένειες (και μονογονεϊκές) με εισόδημα που δεν υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ ετησίως. Η ενίσχυση καταβάλλεται εφάπαξ από τη ΔΟΥ του τόπου διαμονής του δικαιούχου.
Σχετικά με την περίθαλψη, παρέχεται δωρεάν νοσοκομειακή και ιατροφαρμακευτική στις ανασφάλιστες και οικονομικά αδύναμες άγαμες μητέρες. Δικαίωμα νοσοκομειακής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης έχει ο ανασφάλιστος
διαζευγμένος ή σε διάσταση, σαν άμεσα ασφαλισμένος στον ασφαλιστικό φορέα που ήταν ασφαλισμένος ο άλλος σύζυγος κατά το χρόνο λύσης του γάμου. Το ασφαλιστικό αυτό δικαίωμα ασκείται εντός έτους από την ημερομηνία της τελεσίδικης έκδοσης της απόφασης του διαζυγίου, ενώ τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών εγγράφονται κατά προτεραιότητα στους Παιδικούς Σταθμούς των ΟΤΑ, του ΠΙΚΠΑ, του ΕΟΠ, του Ιδρύματος Βρεφονηπιακών Σταθμών. Επίσης, παρέχονται στεγαστικά προγράμματα του ΟΕΚ (με προϋπόθεση τουλάχιστον 900 ημέρες εργασίας) και δάνειο αυτοστέγασης σε άγαμες μητέρες που προστατεύουν τουλάχιστον ένα παιδί. Επίσης, με 5% μοριοδοτούνται -για κάθε παιδί- οι άγαμες μητέρες, υποψήφιες σε διαγωνισμούς προσλήψεων. Τέλος, ο Ενιαίος Δημοσιογραφικός Οργανισμός Επικουρικής Ασφάλισης και Περίθαλψης (Ε.Δ.Ο.Ε.Α.Π.) έχει θεσπίσει τη χορήγηση μηνιαίου επιδόματος 100 ευρώ, για κάθε παιδί μονογονεϊκής οικογένειας με ιδιόκτητη κατοικία και το διπλάσιο ποσό σε περίπτωση που η οικογένεια δεν έχει ιδιόκτητη κατοικία και πληρώνει ενοίκιο. Ως όριο εισοδήματος ορίζεται το ποσό των 25.000 ευρώ. Το επίδομα χορηγείται για όσο χρονικό διάστημα τα παιδιά ασφαλίζονται στον Οργανισμό.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο-οικογενειακή θεραπεύτρια, Σοφία Σβορώνου «εάν είστε γονιός σε αυτή τη θέση, λάβετε υπόψη σας τα εξής: εάν βρίσκεστε στη θέση του μονογονέα, ‘αξιοποιείστε’ τον γονέα που λείπει. Δώστε του ρόλο στη ζωή των παιδιών, επιτρέψτε την απευθείας σχέση του μαζί τους και μη φοβάστε να αναφέρεστε σ’ αυτόν».
Λέει ακόμη πως «το ότι δεν μπορείτε να είστε πια ζευγάρι δε σημαίνει ότι παύει να είναι ο καθένας γονιός. Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά να ξέρουν ότι ο άλλος γονιός τους είναι παρών στη ζωή τους πρακτικά και συναισθηματικά, αν υπάρχει η δυνατότητα».
Ακόμη συμβουλεύει ότι ο μονογονέας δεν πρέπει να διστάζει να ζητήσει βοήθεια πό φίλους και την ευρύτερη οικογένεια. «Τα παιδιά θέλουν να αισθάνονται ότι είναι μέλη κι έχουν τη στήριξη της ευρύτερης οικογένειας», τονίζει και προσθέτει: «Αφήστε ένα απόγευμα τα παιδιά στους παππούδες και βγείτε μία βόλτα. Κι εσείς θα ξεσκάσετε και τα παιδιά θα αισθάνονται ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τους αγαπούν γύρω τους, από τους οποίους παίρνουν πράγματα. Ή δώστε τα παιδιά σε μία φίλη για να παίξουν με τα δικά της και μία άλλη μέρα θα είναι η σειρά σας».
Επιπλέον, συμβουλεύει ότι «εάν ανησυχείτε για τα οικονομικά σας, ζυγίστε καλά τα υπέρ και τα κατά μίας πιο απαιτητικής ή δεύτερης δουλειάς. Τα παιδιά συχνά είναι ευτυχισμένα με λιγότερα υλικά αγαθά, αλλά έχουν μεγάλη ανάγκη την προσοχή= και το χρόνο με τον γονιό τους, ειδικά στην προσχολική ηλικία. Αν δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής, φροντίστε ο χρόνος με τα παιδιά σας να είναι ποιοτικός».
Σύμφωνα με την κ.Σβορώνου, ο μονογονέας θα πρέπει να αναζητήσει ομάδες γονέων σε κοινωνικούς φορείς ή συμβουλευτικά κέντρα, καθώς κάτι τέτοιο θα τον βοηθήσει πολύ να γνωρίσει και άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν αντίστοιχες δυσκολίες και θα ανταλλάξει εμπειρίες και ιδέες για την αντιμετώπισή τους. Ακόμη, συμβουλεύει ότι ο μονογονέας δεν θα πρέπει να κρύβει τα συναισθήματα του από τα παιδιά, γιατί καταλαβαίνουν όταν κάτι δεν πάει καλά. «Μπορείτε να εκφραστείτε ήρεμα, με τον τρόπο που καταλαβαίνουν και δεν είναι κακό να πείτε αν σας ρωτήσουν ‘ναι, είμαι λυπημένη/ος’. Εάν το κάνετε απλά, χωρίς να ζητάτε τη βοήθειά τους και χωρίς να τους το ‘φορτώνετε’, είναι ανθρώπινο και ειλικρινές», λέει, και επισημαίνει ότι «αυτή η στάση είναι η πιο ανακουφιστική, ειδικά για τα μικρά παιδιά, σε όλες τις οικογένειες».
HEALTH.IN.GR
