Τι είναι το γλαύκωμα;
Συγγραφέας Γεώργιος Νέος Γράφτηκε στις ,
Γλαύκωμα
Το γλαύκωμα είναι μία συχνή πάθηση του οφθαλμού, που προσβάλλει εκατομμύρια ανθρώπους (ποσοστό 2% στο γενικό πληθυσμό). Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε τύφλωση. Το γλαύκωμα οφείλεται συνήθως στην υψηλή πίεση των υγρών, στο εσωτερικό του οφθαλμού. Αυτή η πίεση , που καλείται ενδοφθάλμια πίεση, αυξάνει τον κίνδυνο προοδευτικής καταστροφής του οπτικού νεύρου, με αποτέλεσμα την απώλεια της όρασης.
Το γλαύκωμα εξελίσσεται αργά για μία περίοδο ετών. Είναι μία ‘σιωπηλή’ νόσος, γιατί οι περισσότεροι ασθενείς στα αρχικά στάδια συνήθως δεν παρουσιάζουν συμπτώματα.
Η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση (συνήθως πάνω από 20-22 mmHg) αποτελεί την πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη της νόσου, αν και υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που έχουμε γλαύκωμα ακόμα και με φυσιολογική πίεση (γλαύκωμα χαμηλής πιέσεως).
Τι προκαλεί το γλαύκωμα;
Το γλαύκωμα προκαλείται από την συσσώρευση υγρού στο εσωτερικό του οφθαλμού που οδηγεί στην αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Το πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού (πρόσθιος θάλαμος), περιέχει το υδατοειδές υγρό, που παράγεται και κυκλοφορεί συνεχώς στο εσωτερικό του οφθαλμού και προσφέρει θρεπτικά συστατικά στους διάφορους ιστούς. Φυσιολογικά , το υδατοειδές υγρό απομακρύνεται από τον οφθαλμό διαμέσου ενός διηθητικού ηθμού, που βρίσκεται στην γωνία που σχηματίζει ο κερατοειδής και η ίριδα (γωνία πρόσθιου θαλάμου). Στο γλαύκωμα , η οδός αυτή είναι εν μέρει αποφραγμένη, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ομαλή απομάκρυνσή του. Καθώς ο οφθαλμός αποτελεί έναν κλειστό χώρο, η συσσώρευση του υδατοειδούς υγρού οδηγεί στην αύξηση της πίεσης.
Με το χρόνο, η πίεση που ασκείται στο οπτικό νεύρο μπορεί να οδηγήσει σε προοδευτική βλάβη και καταστροφή του. Η καταστροφή του οπτικού νεύρου δεν είναι αναστρέψιμη και οδηγεί σε μόνιμη απώλεια της όρασης.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι γλαυκώματος. Εντούτοις , οι 7 στους 10 γλαυκωματικούς ασθενείς πάσχουν από το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (POAG), την πιο συχνή μορφή γλαυκώματος. Άλλες μορφές γλαυκώματος είναι το δευτεροπαθές γλαύκωμα (μετά από τραύματα του οφθαλμού, φλεγμονές, χρήση φαρμάκων π.χ. κορτιζόνης κλπ.),το γλαύκωμα στενής γωνίας, το γλαύκωμα χαμηλής πιέσεως και το συγγενές γλαύκωμα.
Πώς γίνεται η διάγνωση του γλαυκώματος;
Το γλαύκωμα μπορεί να διαγνωσθεί με μία συνηθισμένη οφθαλμολογική εξέταση.
Συνήθως ο οφθαλμίατρος:
Μετράει την ενδοφθάλμια πίεση, χρησιμοποιώντας ένα απλό και ανώδυνο όργανο, το τονόμετρο.
Εξετάζει την κατάσταση του οπτικού νεύρου στο πίσω μέρος του οφθαλμού, για να δει αν υπάρχουν βλάβες, με το οφθαλμοσκόπιο.
Εξετάζει τα οπτικά πεδία, προκειμένου να συμπεράνει για το αν υπάρχει απώλεια όρασης ιδιαίτερα περιφερική, λόγω βλάβης του οπτικού νεύρου, με το περίμετρο.
Υπάρχουν και άλλες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως η παχυμετρία του κερατοειδούς, η τομογραφία της κεφαλής του οπτικού νεύρου και η μέτρηση του πάχους της στιβάδος των νευρικών ινών γύρω από αυτό με λέιζερ (HRT-OCT) , η ανάλυση της αιματικής ροής στον οφθαλμό (BFA) κ.α., οι οποίες όταν χρειάζεται, μπορούν να μας δώσουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τη νόσο.
Το γλαύκωμα μπορεί να εμφανιστεί στον οποιοδήποτε. Ο μόνος τρόπος για να προστατεύσουμε την όρασή μας είναι να το αντιμετωπίσουμε έγκαιρα. Γι’αυτό το λόγο θεωρείται αναγκαία η τακτική οφθαλμολογική εξέταση.
Ποιος πάσχει από γλαύκωμα;
Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο πάσχουν από γλαύκωμα χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία ή να το έχουν προκαλέσει. Εντούτοις υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι εξής:
Η προχωρημένη ηλικία
Η κληρονομικότητα
Η φυλή (οι μαύροι της Αμερικής π.χ. έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο)
Ο διαβήτης
Η υπέρταση
Η μυωπία
Η μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης, ιδίως τοπικά (κολλύρια)
Ο τραυματισμός του οφθαλμού
Μπορεί να προληφθεί το γλαύκωμα;
Όχι, μπορούμε όμως να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειές του με την έγκαιρη διάγνωση και έναρξη της θεραπείας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να κάνετε προληπτικούς ελέγχους σε οφθαλμίατρο, κάθε δύο χρόνια αν είστε πάνω από 40 ετών και κάθε ένα χρόνο αν είστε πάνω από 60. Αν όμως ανήκετε σε κάποια από τις ομάδες κινδύνου, τότε ο έλεγχος μετά τα 40 θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.
Μπορεί να θεραπευθεί το γλαύκωμα;
Όχι , αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, ώστε να μη προκληθούν σοβαρές βλάβες στα μάτια. Εάν πάσχετε από γλαύκωμα θα πρέπει να γνωρίζετε πως ο έλεγχος και η αντιμετώπιση της νόσου θα πρέπει να συνεχιστεί για το υπόλοιπο της ζωής σας.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το γλαύκωμα;
Συνήθως αντιμετωπίζεται αρχικά με τη χορήγηση φαρμάκων, τα οποία δεν το θεραπεύουν αλλά μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση για όσο διάστημα χορηγούνται. Τα φάρμακα αυτά συνήθως διατίθενται με τη μορφή κολλυρίων. Θεραπεία με laser ή χειρουργικά μπορεί επίσης να εφαρμοστεί εάν είναι αναγκαίο και εφόσον η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι αποτελεσματική.
Πόσο συχνά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα κολλύρια;
Τα κολλύρια πρέπει να χρησιμοποιούνται κάθε μέρα. Ανάλογα με το φάρμακο που σας έχει συνταγογραφηθεί, θα πρέπει να το βάζετε μία φορά ημερησίως ή περισσότερες.
Μπορεί να χρησιμοποιείται πάντα το ίδιο κολλύριο;
Καθώς το γλαύκωμα είναι μία εξελισσόμενη νόσος (δηλαδή μπορεί η κατάσταση του ασθενούς να χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου), ο οφθαλμίατρος είναι δυνατόν να αλλάξει το αρχικό φάρμακο ή να προσθέσει επιπλέον φάρμακα στην αρχική αγωγή, προκειμένου να διατηρήσει την πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού σε επιθυμητά επίπεδα.
Πέρα όμως από τον έλεγχο της πίεσης, το χορηγούμενο φάρμακο δεν θα πρέπει να προκαλεί σημαντικές παρενέργειες.
Οι κυριότεροι λόγοι που οδηγούν τον οφθαλμίατρο να αλλάξει το χορηγούμενο φάρμακο είναι:
Η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου:
Μήπως το φάρμακο δεν ελέγχει επαρκώς την πίεση;
Παρενέργειες του φαρμάκου:
Μήπως υποφέρετε από κάποια άλλη πάθηση, που μπορεί να επιδεινωθεί από το χορηγούμενο φάρμακο (π.χ. βρογχικό άσθμα);
Μήπως το φάρμακο που χορηγείται επηρεάζει τις καθημερινές σας δραστηριότητες; Μερικά φάρμακα π.χ. δυσκολεύουν την όραση τις βραδινές ώρες ή προκαλούν έντονους πονοκεφάλους. Αν έχετε διαπιστώσει τέτοιες παρενέργειες από τα φάρμακα θα πρέπει να ενημερώσετε τον οφθαλμίατρό σας.
Πότε θα γίνει θεραπεία με laser;
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του γλαυκώματος με λέιζερ είναι μία ενδιάμεση θεραπεία πριν καταφύγουμε σε χειρουργική επέμβαση, στις περιπτώσεις που η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι πλέον αποτελεσματική.
Οι κυριότερες μέθοδοι είναι:
Αrgon Laser Τραμπεκουλοπλαστική (ALT): Εφαρμόζουμε θερμικό λέιζερ στο διηθητικό ηθμό, στην γωνία του προσθίου θαλάμου, με σκοπό την διάνοιξη αυτού. Η μέθοδος αυτή έχει εφαρμογή στα γλαυκώματα ανοιχτής γωνίας. Είναι μέθοδος ανώδυνη και δεν απαιτεί χειρουργείο. Δεν έχει όμως πάντοτε το αναμενόμενο αποτέλεσμα και όταν το έχει, συνήθως δεν διαρκεί πάνω από 3 με 5 έτη.
Εκλεκτική τραμπεκουλοπλαστική (SLT): Εφαρμόζουμε ειδικό μη θερμικό λέιζερ στο διηθητικό ηθμό στη γωνία του προσθίου θαλάμου, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπλαση και τη διάνοιξη του ηθμού. Είναι σχετικά καινούρια μέθοδος ,ασφαλής, ανώδυνη και μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές, με μειωμένη όμως αποτελεσματικότητα από τη 3η συνεδρία και μετά. Η διάρκεια και το μέγεθος του αποτελέσματος είναι αρκετά ικανοποιητικό, μπορεί όμως να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Από πολλούς εφαρμόζεται και σαν πρώτη επιλογή θεραπευτικά.
Περιφερικές ιριδοτομές: Ανοίγουμε με λέιζερ (συνήθως Yag laser) μικρές οπές στην περιφέρεια της ίριδας, με σκοπό την άμεση επικοινωνία του προσθίου με τον οπίσθιο θάλαμο. Εφαρμόζεται στα γλαυκώματα στενής ή κλειστής γωνίας, με πολύ καλά αποτελέσματα. Όπως και η προηγούμενη μέθοδος είναι ανώδυνη και δεν χρειάζεται χειρουργείο.
Κυκλοφωτοπηξία: Αποτελεί σύγχρονη εφαρμογή παλαιότερης μεθόδου, της κυκλοκρυοπηξίας. Με την μέθοδο αυτή εφαρμόζουμε ειδικό λέιζερ, εξωτερικά ή εσωτερικά στον οφθαλμό, στη περιοχή του ακτινωτό σώματος πίσω από την ίριδα, με σκοπό την μείωση της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού. Χρησιμοποιείται σε γλαυκώματα που αντιμετωπίζονται δύσκολα με άλλες θεραπευτικές μεθόδους ή και σαν μια μέθοδος πριν καταφύγουμε σε χειρουργική επέμβαση. Γίνεται στο χειρουργείο με τοπική αναισθησία και μπορεί να χρειαστούν περισσότερες της μιας συνεδρίες.
Πότε είναι αναγκαία η χειρουργική θεραπεία;
Αποτελεί την έσχατη θεραπευτική αντιμετώπιση, όταν οι άλλες μέθοδοι δεν είχαν αποτέλεσμα.
Υπάρχουν διάφορα είδη χειρουργικών επεμβάσεων. Η πιο συχνή και πιο αποτελεσματική είναι η τραμπεκουλεκτομή. Με την μέθοδο αυτή κατασκευάζουμε χειρουργικά μια τεχνητή οδό αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού, από τον πρόσθιο θάλαμο προς την εξωτερική επιφάνεια του σκληρού χιτώνα κάτω από τον επιπεφυκώτα, παρακάμπτοντας έτσι τον αποφραγμένο διηθητικό ηθμό που είναι η φυσική αποχετευτική οδός.
Η επέμβαση γίνεται στο χειρουργείο με τοπική νάρκωση.
Οι κυριότερες επιπλοκές που μπορεί να συμβούν είναι:
Παρατεταμένη υποτονία (χαμηλή ενδοφθάλμια πίεση), λόγω υπερλειτουργίας της τραμπεκουλεκτομής.
Απόφραξη της τραμπεκουλεκτομής μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, λόγω δημιουργίας συμφύσεων και υπερτονία (άνοδος της ενδοφθάλμιας πίεσης).
Μικροβιακή μόλυνση
Αιμορραγία
ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ: Ο δικός σας ρόλος στην αντιμετώπιση της πάθησης είναι σημαντικός. Καθώς το γλαύκωμα είναι χρόνια νόσος, η θεραπεία θα πρέπει να ακολουθείται για το υπόλοιπο της ζωής σας. Χρειάζεται από μέρους σας δέσμευση. Θυμηθείτε πως η δέσμευση αυτή είναι απαραίτητη για την διατήρηση της πολύτιμης όρασής σας.
Υπάρχουν κάποιοι απλοί κανόνες που μπορούν να ακολουθήσουν οι ασθενείς;
Παίρνετε τα φάρμακά σας όπως ακριβώς έχει συστήσει ο γιατρός σας. Να ενσταλάζετε το κολλύριο μία συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Αυτό θα σας βοηθήσει στο να μην το ξεχνάτε.
Ενημερώστε τον γιατρό σας για πιθανές παρενέργειες του φαρμάκου που σας κάνουν να αισθάνεστε άσχημα ή περιορίζουν τις καθημερινές σας δραστηριότητες.
Βεβαιωθείτε ότι έχετε μαζί σας το κολλύριό σας, στην περίπτωση που απομακρυνθείτε από το σπίτι σας ή φύγετε για ταξίδι. Ζητήστε από το γιατρό σας μία επιπλέον συνταγή, εάν αυτό είναι δυνατόν.
Μη χάνετε τις προγραμματισμένες επισκέψεις σας στον οφθαλμίατρο. Η πάθησή σας μπορεί να ελεγχθεί επιτυχώς μόνο με συχνές επισκέψεις στον οφθαλμίατρο.
Ενημερώστε το γιατρό σας για όλα τα φάρμακα που παίρνετε, ακόμα και αυτά που λαμβάνετε χωρίς ιατρική συνταγή. Στην περίπτωση που εξεταστείτε από άλλο γιατρό, ενημερώστε τον ότι πάσχετε από γλαύκωμα.
Καθώς το γλαύκωμα μπορεί να είναι κληρονομικό, ενθαρρύνετε τους ενήλικες συγγενείς σας -ακόμα και τους δευτέρου βαθμού- να υποβάλλονται και αυτοί τακτικά σε οφθαλμική εξέταση.
