Ψυχόδραμα…το θέατρο της αλήθειας και της ψυχής
Συγγραφέας Ηλιάννα Πεσσάρη Γράφτηκε στις ,
- Ψυχόδραμα και θεωρία των ρόλων
Το ψυχόδραμα ανήκει ευρύτερα στο χώρο της ομαδικής ψυχοθεραπείας κι είναι μια μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας η οποία βασίζεται στη θεωρία των ρόλων. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία, ο άνθρωπος μέσα από τις διάφορες αλληλεπιδράσεις της ζωής του, βρίσκεται, αναλαμβάνει, μπαίνει, λειτουργεί μέσα από κάποιους ρόλους. Ένα παράδειγμα ρόλου είναι η στοργική μητέρα. Το ρόλο αυτό όμως δεν τον αναλαμβάνουμε μόνο όταν γινόμαστε γονείς αλλά και στην ευρύτερη ζωή μας, με άλλους ανθρώπους, με φίλους, κτλ.
Κάποιοι ρόλοι είναι καλά ανεπτυγμένοι, δηλαδή βοηθούν το άτομο να λειτουργεί καλά, το προάγουν. Άλλοι ρόλοι είναι υποανάπτυκτοι, συγκρουσιακοί ή ακόμα κ απόντες. Μέσα από το ψυχόδραμα, το άτομο βρίσκει το χώρο να ανακαλύψει τους διάφορους ρόλους του και να τους φέρει σε προσωπική ισορροπία μέσα του έτσι ώστε να λειτουργεί με τον καταλληλότερο τρόπο και να είναι πιο αυθόρμητο. Μπορεί να διατηρήσει τους ήδη ανεπτυγμένους ρόλους του, δίνοντας τους ακόμα μεγαλύτερη αξία, μπορεί να αναπτύξει τους υπανάπτυκτους, μπορεί να δημιουργήσει καινούριους και να μετατρέψει τους συγκρουσιακούς.
Το άτομο γνωρίζοντας το εαυτό του και τους ρόλους του, μαθαίνει ή/και ανακαλύπτει διαφορετικούς τρόπους αντίληψης της ζωής και του εαυτού, διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης, μέσα από τη δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό. Η “ψυχή” σχετίζεται με τα συναισθήματα μας, το πνεύμα μας, τις ιδέες μας και η “δράση” με τις ιστορίες και τις εμπειρίες μας. Έτσι, το ψυχόδραμα συνδυάζει την ψυχή μας και η δράση μας, συνδυάζει τα συναισθήματα μας και τις εμπειρίες μας. Με τον δικό του τρόπο μπαίνει στην πραγματικότητα του ατόμου και δίνει μία άλλη προοπτική, μία καινούρια φιλοσοφία, έναν άλλον τρόπο ζωής.
- Στην πράξη
Σε μία ομάδα ψυχοδράματος, η πρώτη δουλειά που γίνεται είναι τα άτομα, τα οποία αρχικά είναι άγνωστα μεταξύ τους, να γνωριστούν και να δημιουργήσουν μία σχέση. Αυτό γίνεται μέσα από την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης και του μοιράσματος. Η ομάδα δουλεύει μέσα από θέματα της καθημερινότητας και συνήθεις σκέψεις. Πολλά άτομα δυσκολεύονται να μιλήσουν ανοιχτά για αυτά που τους απασχολούν, μέσα από το ψυχόδραμα, όμως, δίνεται η δυνατότητα να προσεγγίσουν αυτά τα θέματα μέσα από την πράξη ή ακόμα και συμβολικά.
Η ομάδα λειτουργεί σαν ένα, συνεργάζεται και αλληλοστηρίζεται. Μέσα από μια σειρά ασκήσεων ζεστάματος του σώματος ή/και της ψυχής, ένα άτομο κάθε φορά, το πιο «ζεσταμένο», το οποίο εκφράζει τη δυναμική της ομάδας εκείνη τη στιγμή, γίνεται ο «πρωταγωνιστής». Ο πρωταγωνιστής θα φέρει το θέμα που τον απασχολεί και θέλει να διερευνήσει στη σκηνή, μέσω της εκδραμάτισης του, όπως εκείνος το βιώνει. Ο συντονιστής, είναι εκεί παρών, με σεβασμό στην προσωπικότητα του πρωταγωνιστή, συνοδεύοντας τον στην διερεύνηση αυτή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το άτομο είναι ο σεναριογράφος και πρωταγωνιστής του δράματος (εκδραμάτισης) ενώ ο συντονιστής είναι ο σκηνοθέτης.
Έτσι, το άτομο μέσα από την εκδραμάτιση αυτή, έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει πτυχές του εαυτού του και της προσωπικότητάς του, να μπει στη θέση των άλλων σημαντικών ανθρώπων της ζωής του, να δει τα πράγματα απ’ έξω ή από διαφορετική οπτική γωνία, να αποκτήσει επίγνωση, να γίνει δημιουργικό και να μοιραστεί αυτά που βιώνει φεύγοντας από τον στενό κύκλο του εαυτού του. Τα άλλα μέλη της ομάδας συμμετέχουν και βοηθούν τον πρωταγωνιστή στο δράμα του. Σημαντικό στάδιο της συνάντησης είναι το μοίρασμα, όπου τα άλλα μέλη της ομάδας μοιράζονται με τον πρωταγωνιστή όσα βίωσαν κατά τη διάρκεια του δράματος και εκφράζουν τις δικές τους προσωπικές εμπειρίες, με αποτέλεσμα το άτομο να μην νιώθει πια μόνο. Σε καμία περίπτωση δεν γίνεται ερμηνεία ή λογική εξήγηση της δουλειάς του πρωταγωνιστή αλλά αντίθετα αυτή προσεγγίζεται μέσα από το συναίσθημα και την εγγύτητα.
Το ψυχόδραμα δίνει στα άτομα την ικανότητα να εκφραστούν όχι μέσω του λόγου αλλά της πράξης: πρόκειται για μία μέθοδος θεραπείας που εμπλέκει ενεργητικά το Υποκείμενο, ενθαρρύνοντας την έκφραση της δημιουργικότητας και του αυθορμητισμού του, συστατικά απαραίτητα για μία υγιή ζωή κατά τον Moreno. Το ψυχόδραμα λειτουργεί καθαρτικά, καθώς το Υποκείμενο συνειδητοποιεί τα συναισθήματά του, αλλά και παιδαγωγικά, καθώς το άτομο μαθαίνει να προσαρμόζεται στις διάφορες καταστάσεις της ζωής, υιοθετώντας νέους ρόλους.
- Που απευθύνεται
Το ψυχόδραμα απευθύνεται σε όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία, τις εμπειρίες ζωής και την κουλτούρα. Αφορά όλους όσους θέλουν να αναπτύξουν την προσωπικότητα και τον αυθορμητισμό τους, να μάθουν περισσότερες πτυχές του εαυτού τους, να διευρύνουν τις αισθήσεις τους, τα συναισθήματα τους και τη φιλοσοφία της ζωής τους και να σχετίζονται ουσιαστικότερα με τον εαυτό τους και τους άλλους γύρω τους.
- Ρίζες
Το ψυχόδραμα βασίζεται στη φιλοσοφία και τις μεθόδους του ψυχιάτρου και πρωτεργάτη της ομαδικής ψυχοθεραπείας Jacob L. Moreno (1889- 1974) στις αρχές του 20ου αιώνα. Μέσα από την ενασχόληση του με το αυτοσχέδιο θέατρο και το θεατρικό παιχνίδι, ανακάλυψε την ιδέα της αναπαράστασης βιωμάτων στη σκηνή, τις τεχνικές του “παιχνιδιού ρόλων” (role playing) και τη θεραπευτική τους αξία.
Εμπλουτισμένο με πρόσθετες τεχνικές και μεθόδους, το ψυχόδραμα σήμερα διδάσκεται σαν μέθοδος ομαδικής ψυχοθεραπείας, και εφαρμόζεται σε διάφορους τομείς (εκπαίδευση, ψυχοθεραπεία, εργασία) σε πολλές χώρες του κόσμου.
