Τι είναι η εκφύλιση ωχράς κηλίδας;

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι πάθηση του οφθαλμού που σχετίζεται με την ηλικία. Πολύ συχνά αναφέρεται και ως Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχρας (ΗΕΩ) και στην Αγγλοσαξoνική ορολογία, ως Age Related Macular Degeneration (ARMD ή AMD). Η ακριβής αιτιολογία της νόσου παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη, ενώ υπολογίζεται ότι πάσχουν παγκοσμίως περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι. Η τελική φάση της πάθησης σχετίζεται με την απώλεια της κεντρικής όρασης και είναι η πρώτη αιτία νομικής τύφλωσης στο δυτικό κόσμο, σε άτομα άνω των 60 ετών.Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα, ενός λεπτού στρώματος φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων και ινών, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής, μετατρέπει τα φωτεινά ερεθίσματα που δέχεται από το εξωτερικό περιβάλλον, σε νευρικά ερεθίσματα και τα στέλνει στον εγκέφαλό μας , ο οποίος τα αντιλαμβάνεται σαν εικόνες.
Η ωχρά κηλίδα είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση και μας επιτρέπει να βλέπουμε με μεγάλη ευκρίνεια, έτσι ώστε να αντιλαμβανόμαστε τις λεπτομέρειες της εικόνας. Για καθημερινές δραστηριότητες όπως για το διάβασμα, την οδήγηση, ακόμα και για την αναγνώριση προσώπων, είναι υπεύθυνη η ωχρά κηλίδα. Σε περίπτωση που υπάρχει κάποια αλλοίωση στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, μπορεί να προκληθεί σοβαρή απώλεια της όρασης.

Στα αρχικά στάδια της ΗΕΩ, δημιουργούνται εναποθέσεις ουσιών κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Αυτές οι εναποθέσεις ονομάζονται Drusen (Ντρούζεν) και είναι συνήθως ορατές στον οφθαλμίατρο κατά την διάρκεια της εξέτασης του βυθού του οφθαλμού. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα Drusen δεν οδηγούν σε σοβαρή μείωση της όρασης. Σε προχωρημένα όμως στάδια της ΗΕΩ , η μείωση στην όραση είναι μεγάλη και στην τελική φάση της πάθησης μπορεί να οδηγήσει σε νομική τύφλωση (οπτική οξύτητα μικρότερη από 1/10). Η ΗΕΩ σπάνια οδηγεί σε απόλυτη τύφλωση, αφού ο ασθενής διατηρεί την περιφερική του όραση.

Η εκφύλιση της ωχράς συνήθως ξεκινά από τον ένα οφθαλμό και επειδή η όραση του άλλου οφθαλμού είναι συνήθως καλή, πολλές φορές τα άτομα που πάσχουν δεν το αντιλαμβάνονται έγκαιρα. Επίσης άτομα που πάσχουν από ΗΕΩ στον έναν οφθαλμό, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν ΗΕΩ και στον άλλο οφθαλμό σε χρονικό διάστημα 3-5 χρόνων, γεγονός το οποίο μπορεί να περιορίσει σημαντικά την συνολική όραση.

 

Αυτή μπορεί να είναι η εικόνα που βλέπουν άτομα σε προχωρημένο στάδιο ΗΕΩ

Υπάρχουν δύο μορφές ΗΕΩ

Οι δύο μορφές ηλιακής εκφύλισης της ωχράς είναι η ξηρή μορφή (γνωστή και ως μή εξιδρωματική ή ατροφική μορφή) και η υγρή μορφή (ή εξιδρωματική μορφή).

Ξηρή μορφή ΗΕΩ

Η ξηρή μορφή ΗΕΩ είναι η πιο διαδεδομένη (80-90% των περιπτώσεων) και η λιγότερο επικίνδυνη μορφή. Για λόγους όχι ακόμα εξακριβωμένους, η μακροχρόνια ύπαρξη Drusen μπορεί σιγά-σιγά να οδηγήσει στην ατροφία της ωχράς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα “κενά” ή σκοτώματα στην κεντρική όραση. Αν και δεν υπάρχουν φαρμακευτικές ή χειρουργικές θεραπείες για αυτή την μορφή ΗΕΩ (εκτός από κάποια ειδικά συμπληρώματα διατροφής), τα οπτικά βοηθήματα όπως οι μεγεθυντικοί φακοί, μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα αυτά να εκμεταλλευτούν την περιφερική τους όραση και να διαχειριστούν καλύτερα την καθημερινή τους ζωή.

Υγρή μορφή ΗΕΩ

Αν και λιγότερο συχνή, η υγρή (εξιδρωματική) μορφή ΗΕΩ είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας στην όραση.

Η μορφή αυτή μπορεί να εμφανιστεί και σε νεότερα άτομα, όταν πάσχουν από υψηλή μυωπία, ιστοπλάσμωση κ.λ.π. ή μπορεί να είναι και ιδιοπαθής.
Η υγρή ΗΕΩ ονομάζεται έτσι, γιατί χαρακτηρίζεται από την δημιουργία παθολογικών χοριοειδικών αγγείων (νεοαγγείων), κάτω από την ωχρά. Τα νεοαγγεία αυτά είναι γενικώς κακής ποιότητας και εύθραυστα, με αποτέλεσμα να υπάρχει διαρροή υγρών και αίματος. Αυτή η διαρροή δημιουργεί αλλοιώσεις, οι οποίες καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς και έχουν σαν τελικό αποτέλεσμα την ουλοποίηση της περιοχής και την απώλεια της κεντρικής όρασης.

Πώς ανιχνεύεται η υγρή μορφή ΗΕΩ;
Ποια είναι τα συμπτώματα;

Από τα πρώτα συμπτώματα που παρουσιάζονται στον πάσχοντα, στα αρχικά στάδια της υγρής ΗΕΩ, είναι οι μεταμορφοψίες και η θολή όραση. Ευθείες γραμμές παρουσιάζονται παραμορφωμένες, καμπύλες ή μπερδεμένες μεταξύ τους.

Ένας εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος να εξεταστεί η όραση από τον ίδιο τον ασθενή στο σπίτι του και να ανιχνευτούν πιθανόν οι πρώτες διαταραχές που εμφανίζονται εξ’ αιτίας της υγρής μορφής , είναι η χρήση του Πίνακα του Amsler.

Οδηγίες για την εφαρμογή του Πίνακα του Amsler :

• Φορέστε τα γυαλιά που φοράτε συνήθως για το διάβασμα.

 

• Σε χώρο με άπλετο φως, τοποθετήστε τον πίνακα στο ύψος των ματιών σας και σε απόσταση ανάγνωσης, 30-40 εκατοστά.

 

• Σκεπάστε το ένα μάτι με το χέρι και συγκεντρώστε το βλέμμα σας με το άλλο μάτι στη λευκή κηλίδα που βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα.

 

• Επαναλάβετε με το άλλο μάτι.

 

Χρησιμοποιείστε αυτή τη κάρτα τακτικά για μια απλή εξέταση της όρασής σας

Σε περίπτωση που κάποια περιοχή του Πίνακα εμφανίζεται θολή, ή αν οι γραμμές εμφανίζονται παραμορφωμένες, καμπύλες ή μπερδεμένες μεταξύ τους (βλέπετε την παρακάτω εικόνα), να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρό σας το συντομότερο δυνατόν. Θα πρέπει να γίνουν οι απα- ραίτητες εξετάσεις για να διαπιστωθεί η κατάσταση του αμφιβληστροειδή. Οι κυριώτερες από αυτές είναι ο έλεγχος του αμφιβληστροειδούς με οφθαλμοσκόπιο (βυθοσκόπηση) και η φλουοροαγγειογραφία, μια ειδική αγγειογραφία με την οποία ελέγχεται η κατάσταση των αγγείων του βυθού του οφθαλμού. Μία πιο εξειδικευμένη αγγειογραφία που μπορεί επίσης να χρειαστεί, ανάλογα με την κρίση του γιατρού, είναι και η αγγειογραφία με ινδοκυανίνη (ICG). Τελευταία, πολύ σημαντική βοήθεια στη διάγνωση της νόσου, μας παρέχει και η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), η οποία είναι ένα είδος ‘αξονικής τομογραφίας’ της ωχράς κηλίδας με τη χρήση ειδικού laser.

Σε άτομο που έχει πρόσφατα προσβληθεί από υγρή μορφή ΗΕΩ μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές στην όραση όπως στην παραπάνω εικόνα, ακόμα και όταν μερικές μέρες νωρίτερα η όραση ήταν φυσιολογική.

Αν και εύχρηστος και πρακτικός ο Πίνακας του Amsler, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κανονική προγραμματισμένη σας επίσκεψη στον οφθαλμίατρο. Ασθενείς με Drusen ή ασθενείς που είναι στα αρχικά στάδια της ΗΕΩ, συχνά δεν παρουσιάζουν διαταραχές που θα μπορούσαν να ανιχνευτούν με τον Πίνακα του Amsler και για αυτό το λόγο είναι απολύτως απαραίτητη η εξέταση από οφθαλμίατρο, ιδιαίτερα όταν είναι άνω των 40 ετών.

Επίσης, σε οφθαλμό ήδη προσβεβλημένο με ξηρή μορφή ΗΕΩ, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να εξελιχθεί σε υγρή μορφή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο Πίνακας του Amsler μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμος στον έλεγχο της κεντρικής όρασης και για την αναφορά τυχόν διαταραχών στον θεράποντα οφθαλμίατρο.

Πώς αντιμετωπίζεται η Υγρή μορφή;

Υπάρχουν σήμερα διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση της υγρής ΗΕΩ σε επιλεγμένα περιστατικά.

• Η φωτοπηξία με λέιζερ.
  Σε αυτή χρησιμοποιείται λέιζερ υψηλής εντάσεως που όταν έρθει σε επαφή με την αλλοιωμένη περιοχή του αμφιβληστροειδή δημιουργεί μεγάλη θερμότητα. Αυτή η θερμότητα ουσιαστικά καίει και καταστρέφει τα παθολογικά νεοαγγεία, περιορίζοντας έτσι την εξέλιξη της νόσου, καταστρέφοντας όμως παράλληλα και τον παρακείμενο υγιή ιστό του αμφιβληστροειδή. Το αποτέλεσμα είναι ένα μικρό σκότωμα στο οπτικό πεδίο, που όμως συνήθως είναι πολύ λιγότερο σοβαρό από την απώλεια οράσεως που θα υπήρχε σε περίπτωση που δεν εφαρμοζόταν η φωτοπηξία.Η μέθοδος αυτή, κυρίως χρησιμοποιείται όταν τα νεοαγγεία δεν βρίσκονται κάτω από το κέντρο της ωχράς κηλίδας. Επειδή όμως υπάρχει μεγάλο ποσοστό υποτροπών, χρειάζεται τακτική μετεγχειρητική παρακολούθηση.

 

• Η χειρουργική αντιμετώπιση της υγρής μορφής, εξελίσσεται συνέχεια με νέες τεχνικές και στα χέρια ειδικών έμπειρων χειρουργών, μπορεί να έχουν σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα. Δύο από αυτές τις τεχνικές είναι 1.η χειρουργική αφαίρεση της νεοαγγειακής μεμβράνης και 2. η μετατόπιση της ωχράς σε περιοχή μακριά από την χοριοειδική νεοαγγείωση.

 

• Η φωτοδυναμική θεραπεία με μια φωτοευαίσθητη ουσία, τη Verteporfin (Visudyne, CIBAVision), που χορηγείται ενδοφλέβια, κατακρατείται εκλεκτικά από τα παθολογικά νεοαγγεία και ενεργοποιείται με ειδικό λέιζερ (που δεν παράγει θερμότητα και δεν καίει τον αμφιβληστροειδή). Όταν ενεργοποιηθεί, προκαλεί θρόμβωση, απόφραξη και καταστροφή των νεοαγγείων, χωρίς να επηρεάζει τον παρακείμενο ιστό, περιορίζοντας έτσι την εξέλιξη της νόσου.
  Σε περιπτώσεις επανεμφάνισης των νεοαγγείων, η φωτοδυναμική θεραπεία μπορεί ασφαλέστατα να επαναλαμβάνεται ανά τρίμηνο. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η φωτοδυναμική θεραπεία , σε επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου ή και να βελτιώσει την όραση.

 

Μία νέα ελπίδα

Η τελευταία εξέλιξη στην αντιμετώπιση της υγρής μορφής είναι η ενδουαλοειδική έγχυση, (δηλαδή η ένεση στο εσωτερικό του ματιού) , ειδικού φαρμάκου που αναστέλλει τη δράση του παράγοντα VEGF.

O VEGF (από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Vascular Endothelial Growth Factor), ευνοεί την ανάπτυξη των παθολογικών, μη φυσιολογικών αγγείων, δηλαδή των νεοαγγείων.

Τα κυριότερα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι το Lucentis (Ranibijumab) και το Avastin (Bevacijumab).

Η έγχυση (ένεση) γίνεται με τοπική νάρκωση και σε συνθήκες αποστείρωσης , συνήθως στο χειρουργείο.

Η όλη διαδικασία είναι ανώδυνη, σύντομη και δεν χρειάζεται παραμονή στο Νοσοκομείο.

Περίπου ένα μήνα μετά, ο γιατρός θα εκτιμήσει το αποτέλεσμα της θεραπείας.

Συνήθως, οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζονται από μία ένεση το μήνα, τους τρεις πρώτους μήνες και μετά μία έως τρεις ακόμα ενέσεις, τους επόμενους εννιά μήνες.

Πιθανώς να χρειαστεί συνδυασμός με φωτοδυναμική θεραπεία (διπλό σχήμα) ή και με έγχυση κορτιζόνης (τριπλό σχήμα), ανάλογα με την εκτίμηση του γιατρού, για τη μείωση της διάρκειας και την καλλίτερη αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που υποπτεύεσθε ότι πάσχετε από υγρή μορφή ΗΕΩ

Μόνο ο οφθαλμίατρος μπορεί να διαγνώσει την υγρή μορφή.

Σε περίπτωση που υποπτεύεσθε ότι πάσχετε από τη μορφή αυτή, θα πρέπει να επισκεφθείτε οπωσδήποτε τον γιατρό σας το συντομότερο δυνατό, επειδή η εξέλιξη της νόσου είναι πολύ γρήγορη και μπορεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να επηρεάσει την όρασή σας.

Σε περίπτωση που διαγνωστεί υγρή μορφή, η σωστή και έγκαιρη θεραπεία μπορεί να περιορίσει σημαντικά την απώλεια της

Εκτιμάται ότι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς μπορεί να έχει κληρονομικό χαρακτήρα. Γι αυτό τον λόγο και επειδή η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντική για την καλή πορεία της νόσου, η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας συνιστά σε άτομα άνω των 40 ετών, με συγγενείς που υποφέρουν από ΗΕΩ, να κάνουν έλεγχο αμφιβληστροειδούς (βυθοσκόπηση), κάθε δύο χρόνια.

Ποιοι παράγοντες θεωρούνται επιβαρυντικοί

• Υπέρταση

 

• Αρτηριοσκλήρυνση

 

• Κάπνισμα

 

• Μη υγιεινή διατροφή

 

• Υπεριώδης ακτινοβολία