Ευρωπαϊκή Ημέρα Αντιβιοτικών
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
18 Νοεμβρίου 2012
Πληροφορίες για την Ημέρα
Η ευρωπαϊκή ημέρα ενημέρωσης για τα αντιβιοτικά που εορτάζεται στις 18 Νοεμβρίου είναι μια ετήσια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία στον τομέα της δημόσιας υγείας, με στόχο να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με την απειλή που συνιστά για τη δημόσια υγεία η αντοχή στα αντιβιοτικά, καθώς και για την ενθάρρυνση της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών. Τα τελευταία στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι σε ολόκληρη την ΕΕ αυξάνεται ο αριθμός των ασθενών που προσβάλλονται από ανθεκτικά βακτήρια καθώς και ότι η αντοχή στα αντιβιοτικά αποτελεί μείζονα απειλή για τη δημόσια υγεία.Η λογική χρήση των αντιβιοτικών μπορεί να αναχαιτίσει την ανάπτυξη των ανθεκτικών βακτηρίων και να διατηρήσει την αποτελεσματική δράση των αντιβιοτικών για τις μελλοντικών γενεές.Υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών
Ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ημέρας Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά είναι να τονίσει τη σημασία της υπεύθυνης χρήσης αντιβιοτικών, θέτοντας τέλος στην περιττή χρήση τους και ενθαρρύνοντας το κοινό να ακολουθεί τις οδηγίες των γιατρών σχετικά με την ορθή λήψη αντιβιοτικών.Η υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση της ανάπτυξης ανθεκτικών βακτηρίων και στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών για χρήση από τις επόμενες γενιές.
Βασικές πληροφορίες για το ευρύ κοινό
Πότε πρέπει να πάρω αντιβιοτικά;
Τα αντιβιοτικά δεν είναι λύση για λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη. Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις. Η ορθή διάγνωση και η απόφαση περί αναγκαιότητας των αντιβιοτικών γίνεται μόνο από γιατρό.Να θυμάστε: τα αντιβιοτικά δεν έχουν αποτέλεσμα σε περίπτωση κοινού κρυολογήματος ή γρίπης!
- Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις. Δεν μπορούν να σας βοηθήσουν να αναρρώσετε από λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη.
- Τα αντιβιοτικά δεν εμποδίζουν τη μετάδοση των ιών σε άλλους ανθρώπους.
- Η λήψη αντιβιοτικών για λάθος λόγους, όπως για το κοινό κρυολόγημα ή τη γρίπη, δεν έχει κανένα όφελος για εσάς.
- Το μόνο που επιτυγχάνετε με την κατάχρηση αντιβιοτικών είναι η ανάπτυξη αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά. Έτσι, όταν θα χρειασθείτε αντιβιοτικά στο μέλλον, αυτά μπορεί να μην έχουν πλέον αποτέλεσμα.
- Τα αντιβιοτικά έχουν συχνά παρενέργειες, όπως η διάρροια
- Να συμβουλεύεστε πάντοτε το γιατρό σας πριν πάρετε αντιβιοτικά.
- Αντιβιοτικά και πανδημική γρίπη: Τι πρέπει να κάνω;
Πώς πρέπει να παίρνω αντιβιοτικά;
Όταν ο γιατρός επιβεβαιώσει ότι χρειάζεστε αντιβιοτικά, είναι πολύ σημαντικό να τα χρησιμοποιήσετε με υπευθυνότητα.
Να θυμάστε: υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών!
- Η χρήση αντιβιοτικών αυξάνει την αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά , επομένως είναι σημαντικό να μην παίρνετε αντιβιοτικά για λάθος λόγους ή να μην κάνετε εσφαλμένη χρήση.
- Να παίρνετε αντιβιοτικά μόνο όταν τα συνταγογραφεί γιατρός και να ακολουθείτε πιστά τις συμβουλές του σχετικά με τον τρόπο λήψης τους, έτσι ώστε να μπορούν και στο μέλλον να έχουν αποτέλεσμα στον οργανισμό σας.
- Μην διατηρείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενη χρήση. Αν έχετε στη διάθεσή σας περισσότερες δόσεις από αυτές που αναφέρει η συνταγή, συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας για τη διάθεση της ποσότητας που περίσσεψε.
Γιατί πρέπει να κάνω υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών;
Η κακή ή εσφαλμένη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να αυξήσει την αντοχή των βακτηρίων σε μελλοντικές θεραπείες. Αυτό συνιστά κίνδυνο για την υγεία όχι μόνο του ατόμου που έκανε ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών αλλά και οποιουδήποτε άλλου που ενδέχεται να προσβληθεί αργότερα από τα ανθεκτικά βακτήρια.
Να θυμάστε: η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων!
- Τα αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους με ρυθμό που ήταν αδιανόητος ακόμα και πριν από πέντε χρόνια . Αυτό συμβαίνει επειδή η χρήση αντιβιοτικών αυξάνει την αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά.
- Αν συνεχίσουμε να καταναλώνουμε αντιβιοτικά με το σημερινό ρυθμό, η Ευρώπη μπορεί να επιστρέψει στην «προ των αντιβιοτικών εποχή», όπου μια κοινή βακτηριακή λοίμωξη, όπως η πνευμονία, μπορεί να σημαίνει θανατική καταδίκη. Έτσι, όταν πραγματικά θα χρειάζεστε αντιβιοτικά στο μέλλον, αυτά μπορεί να μην έχουν πλέον αποτέλεσμα.
- Μην χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά για λάθος λόγους και μην κάνετε λανθασμένη χρήση.
- Ακολουθείτε πιστά τις συμβουλές του γιατρού σας σχετικά με τον πότε και πώς θα πάρετε αντιβιοτικά με υπευθυνότητα, ώστε να παραμείνουν δραστικά και στο μέλλον.
Αντιβιοτικά και πανδημική γρίπη
Ο κίνδυνος κατάχρησης αντιβιοτικών αυξάνεται από την απειλή της πανδημικής γρίπης [1]. Τα αντιβιοτικά δεν είναι λύση για τις λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, συμπεριλαμβανομένης της πανδημικής γρίπης. Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις. Η διάγνωση για τη λοίμωξή σας και η απόφαση περί αναγκαιότητας των αντιβιοτικών γίνεται μόνο από γιατρό.Να θυμάστε: μην παίρνετε αντιβιοτικά με δική σας πρωτοβουλία για την πανδημική γρίπη A(H1N1)v!
- Τα αντιβιοτικά δεν έχουν αποτέλεσμα ενάντια στους ιούς, συμπεριλαμβανομένης της πανδημικής γρίπης A(H1N1)v.
- Τα αντιβιοτικά δεν εμποδίζουν την εξάπλωση της πανδημικής γρίπης A(H1N1)v και άλλων ιών σε άλλους ανθρώπους.
- Η λήψη αντιβιοτικών για λάθος λόγους, όπως ενάντια στη γρίπη, δεν έχει κανένα όφελος για εσάς [2], μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως διάρροια [2, 3, 4, 5], και να αυξήσει την αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά [6, 7, 8]. Έτσι, όταν θα χρειάζεστε αντιβιοτικά στο μέλλον, αυτά μπορεί να μην έχουν πλέον αποτέλεσμα [9].
- Η βακτηριακή πνευμονία είναι μια πιθανή επιπλοκή της γρίπης, περιλαμβανομένης της πανδημικής γρίπης A(H1N1)v [1]. Οι ασθενείς που εμφανίζουν τη συγκεκριμένη επιπλοκή χρειάζονται αντιβιοτικά [10] τα οποία όμως συνταγογραφούνται μόνο από γιατρό.
- Να συμβουλεύεστε πάντα τον γιατρό σας προτού πάρετε αντιβιοτικά.
Καλέστε το γιατρό σας αν:
- Εσείς (ή το παιδί σας) κολλήσετε γρίπη και ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου, δηλαδή:
– πάσχετε από χρόνια υποκείμενη ασθένεια (άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), διαβήτη, ανοσοκαταστολή, χρόνια καρδιαγγειακή πάθηση (όχι απλή υψηλή αρτηριακή πίεση), χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, κρίσεις επιληψίας και καρκίνο)
– είστε έγκυος
– το παιδί σας είναι μικρότερο των δύο ετών. - Εσείς (ή το παιδί σας) έχετε βαριά συμπτώματα
- Εσείς (ή το παιδί σας) έχετε γρίπη και τα συμπτώματα δεν υποχωρούν ή επιδεινώνονται.
Ενημερωτικό δελτίο για το ευρύ κοινό ΟρισμοίΤι είναι τα αντιβιοτικά;
Τα αντιβιοτικά, γνωστά και ως αντιμικροβιακά φάρμακα, είναι φάρμακα που μπορούν να σκοτώνουν τα βακτήρια ή να αναστέλλουν την ανάπτυξή τους, με σκοπό τη θεραπεία των λοιμώξεων στους ανθρώπους, στα ζώα και ενίοτε στα φυτά. Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα κατά των βακτηριακών λοιμώξεων (όπως η πνευμονία από πνευμονιόκοκκο ή οι σταφυλοκοκκικές βακτηριαιμίες). Τα αντιμικροβιακά φάρμακα που καταπολεμούν αποτελεσματικά τους ιούς ονομάζονται συνήθως αντιικά φάρμακα (όπως τα φάρμακα ενάντια στη γρίπη, τον ιό HIV και τον έρπητα). Δεν δρουν όλα τα αντιβιοτικά σε όλα τα βακτήρια. Υπάρχουν περισσότερες από 15 διαφορετικές κατηγορίες αντιβιοτικών που διαφοροποιούνται ως προς τη χημική δομή και τη δράση τους ενάντια στα βακτήρια. Ένα αντιβιοτικό ενδέχεται να καταπολεμά αποτελεσματικά μόνο έναν ή πολλούς τύπους βακτηρίων.
Τι είναι η αντοχή στα αντιβιοτικά;
Τα βακτήρια είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά όταν συγκεκριμένα αντιβιοτικά έχουν χάσει την ικανότητά τους να τα σκοτώνουν ή να καταπολεμούν την ανάπτυξή τους. Μερικά βακτήρια είναι από τη φύση τους ανθεκτικά σε ορισμένα αντιβιοτικά (εγγενής ή έμφυτη αντοχή). Ένα πιο ανησυχητικό πρόβλημα είναι η περίπτωση ορισμένων βακτηρίων τα οποία, ενώ κανονικά είναι ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, αναπτύσσουν αντοχή σε αυτά λόγω γενετικών αλλαγών (επίκτητη αντοχή). Τα ανθεκτικά βακτήρια επιβιώνουν παρά τη δράση των αντιβιοτικών και συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται επιφέροντας πιο μακροχρόνιες νόσους ή ακόμα και θάνατο. Οι λοιμώξεις που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια μπορεί να απαιτούν περισσότερη φροντίδα καθώς και εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Αιτίες αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά
Ποια είναι η σημαντικότερη αιτία αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά;
Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι ένα φυσικό γεγονός που προκαλείται από μεταλλάξεις στα γονίδια των βακτηρίων. Ωστόσο, η υπερβολική και ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών επιταχύνει τη δημιουργία και τη διάδοση ανθεκτικών βακτηρίων. Όταν εκτεθούν στα αντιβιοτικά, τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται, ενώ τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να πολλαπλασιάζονται. Αυτά τα ανθεκτικά βακτηρία μπορούν να εξαπλωθούν και να προκαλέσουν λοιμώξεις σε άλλους ανθρώπους που δεν έχουν πάρει κανένα αντιβιοτικό.
Τι σημαίνει «ακατάλληλη» χρήση αντιβιοτικών;
- Όταν χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά για λάθος λόγους: τα περισσότερα κρυολογήματα και η γρίπη οφείλονται σε ιούς ενάντια στους οποίους τα αντιβιοτικά ΔΕΝ είναι αποτελεσματικά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κατάστασή σας δεν θα βελτιωθεί αν πάρετε αντιβιοτικά: τα αντιβιοτικά δεν καταπολεμούν τον πυρετό ούτε συμπτώματα όπως το φτέρνισμα.
- Όταν κάνετε εσφαλμένη χρήση αντιβιοτικών: δηλαδή αν μειώνετε τη διάρκεια της θεραπείας ή τις δόσεις, ή δεν τηρείτε τη συχνότητα λήψης τους (για παράδειγμα αν παίρνετε το φάρμακο μία φορά την ημέρα αντί για 2-3 φορές όπως συνιστάται), τότε δεν θα υπάρχει αρκετή ποσότητα φαρμάκου στον οργανισμό σας, τα βακτήρια θα επιβιώσουν και μπορεί να γίνουν πιο ανθεκτικά.
Τηρείτε πάντα τις οδηγίες του γιατρού σας σχετικά με τον πότε και πώς θα πάρετε τα αντιβιοτικά.
Ποιες ασθένειες προκαλούνται από ανθεκτικά βακτήρια;
Τα πολυανθεκτικά βακτήρια μπορούν να προκαλέσουν μεγάλο εύρος λοιμώξεων: ουρολοίμωξη, πνευμονία, δερματική λοίμωξη, διάρροια, βακτηριαιμία. Η εστία της λοίμωξης εξαρτάται από τα βακτήρια και την κατάσταση του ασθενούς.
Οι ασθενείς σε νοσοκομεία κινδυνεύουν από λοιμώξεις άσχετες με την αιτία εισαγωγής τους, όπως οι βακτηριαιμίες και οι χειρουργικές λοιμώξεις από MRSA (τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ο οποίος είναι ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη, ένα αντιβιοτικό αντιπροσωπευτικό εκείνων που συνήθως δρουν αποτελεσματικά ενάντια στον χρυσίζοντα σταφυλόκκοκο), οι βακτηριαιμίες που οφείλονται σε εντεροβακτηριακά που παράγουν ESBL (ευρέος φάσματος β-λακταμάσες, ένζυμα που μπορούν να καταστρέψουν ορισμένα αντιβιοτικά), λοιμώξεις καρδιακών βαλβίδων που προκαλούνται από εντερόκοκκους ανθεκτικούς στη βανκομυκίνη, καθώς και χειρουργικές λοιμώξεις και λοιμώξεις τραυμάτων που προκαλούνται από το βακτήριο Acinetobacterbaumannii,το οποίο είναιανθεκτικό στις καρβαπενέμες.
Το πρόβλημα της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά
Γιατί η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πρόβλημα;
Η θεραπεία λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια συνιστά πρόκληση: τα συνήθη αντιβιοτικά δεν έχουν πλέον αποτέλεσμα και οι γιατροί πρέπει να επιλέξουν άλλα αντιβιοτικά. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει τη χορήγηση της σωστής θεραπευτικής αγωγής στους ασθενείς και να επιφέρει επιπλοκές, ακόμα και θάνατο. Επίσης, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται περισσότερη φροντίδα, καθώς και εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα;
Η κατάσταση επιδεινώνεται με την εμφάνιση νέων βακτηριακών στελεχών με αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά ταυτόχρονα (γνωστά ως πολυανθεκτικά βακτήρια). Τα εν λόγω βακτήρια μπορεί τελικά να αναπτύξουν αντοχή σε όλα τα υπάρχοντα αντιβιοτικά. Χωρίς αντιβιοτικά μπορεί να επιστρέψουμε στην «προ αντιβιοτικών εποχή», οπότε δεν θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα για μεταμόσχευση οργάνων, χημειοθεραπεία, εντατική παρακολούθηση και άλλες ιατρικές διαδικασίες. Οι βακτηριακές ασθένειες θα εξαπλωθούν και, μη μπορώντας πλέον να αντιμετωπιστούν, θα επιφέρουν θάνατο.
Είναι σήμερα το πρόβλημα πιο σοβαρό απ’ ό,τι στο παρελθόν;
Πριν από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από βακτηριακές ασθένειες, όπως η πνευμονία ή οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις. Μετά από την ανακάλυψη και με τη χρήση των αντιβιοτικών, όλο και περισσότερα βακτήρια, αρχικά ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, γίνονται ανθεκτικά και αντιστέκονται ποικιλοτρόπως στα αντιβιοτικά. Επειδή η αντοχή τους αυξάνεται ενώ, παράλληλα, τα τελευταία χρόνια λίγα νέα αντιβιοτικά έχουν αναπτυχθεί και διατεθεί στην αγορά, το πρόβλημα της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πλέον σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία.
Τι μπορεί να γίνει για να λυθεί το πρόβλημα;
Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων μας. Η υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να βοηθήσει στην καταστολή της ανάπτυξης ανθεκτικών βακτηρίων και στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών για χρήση από τις επόμενες γενιές. Με βάση αυτό το γεγονός, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πότε ενδείκνυται η χορήγηση αντιβιοτικών καθώς και πώς η λήψη τους γίνεται με υπευθυνότητα. Επιτυχημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, οι οποίες έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε μερικές χώρες, έχουν οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών.
Όλοι μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή στη μείωση της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά:
• Ασθενείς:
Ακολουθείστε τις συμβουλές του γιατρού σας όταν λαμβάνετε αντιβιοτικά.
Όπου είναι εφικτό, αποφύγετε τη λοίμωξη με κατάλληλο εμβολιασμό.
Πλένετε τακτικά τα χέρια σας και τα χέρια των παιδιών σας, για παράδειγμα μετά από φτέρνισμα ή βήξιμο, πριν αγγίξετε άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους.
Κάνετε χρήση αντιβιοτικών μόνο με ιατρική συνταγή. Μην χρησιμοποιείτε φάρμακα που έχουν μείνει από προηγούμενη θεραπευτική αγωγή ή αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.
Συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας για τη διάθεση της ποσότητας που τυχόν περίσσεψε μετά το τέλος της φαρμακευτικής αγωγής.
• Γιατροί και άλλοι επαγγελματίες του κλάδου υγείας:
Συνταγογραφείτε αντιβιοτικά μόνο όταν είναι απαραίτητο, με βάση τις υπάρχουσες οδηγίες. Όπου είναι δυνατόν, συνταγογραφείτε το κατάλληλο αντιβιοτικό για τη συγκεκριμένη λοίμωξη και όχι αντιβιοτικά «ευρέος φάσματος».
Εξηγείστε στους ασθενείς πώς να καταπολεμήσουν τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος και της γρίπης χωρίς αντιβιοτικά.
Εξηγείστε στους ασθενείς γιατί είναι σημαντικό να ακολουθούν πιστά τη φαρμακευτική αγωγή όταν ο γιατρός τούς χορηγεί αντιβιοτικά.
Αντοχή βακτηρίων στα αντιβιοτικά στην Ευρώπη
Η αντοχή βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι πρόβλημα στην Ευρώπη;
Σύμφωνα με τα δεδομένα παρακολούθησης, η αντιμικροβιακή αντοχή είναι ένα πρόβλημα στον τομέα της δημόσιας υγείας που αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στα νοσοκομεία και στις κοινότητες της Ευρώπης. Η αντοχή των κολοβακτηριδίων (Escherichiacoli) στα κυριότερα αντιβιοτικά αυξάνεται σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το E. coli προκαλεί ουρολοιμώξεις και πιο σοβαρές λοιμώξεις, ενώ επίσης είναι ένα από τα πλέον συχνά αίτια λοίμωξης.
Για την αντιμετώπιση του εν λόγω θέματος δημόσιας υγείας, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε σύσταση το 2001 ζητώντας από τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν δράσεις για να διασφαλίσουν τη συνετή χρήση αντιβιοτικών (Σύσταση του Συμβουλίου της 15ης Νοεμβρίου 2001 για τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών παραγόντων στην ιατρική (2002/77/EΚ)). Πριν από λίγα χρόνια, μερικές χώρες έθεσαν σε εφαρμογή εθνικά προγράμματα, όπως εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, και έκτοτε παρατηρείται μείωση τόσο της κατανάλωσης αντιβιοτικών όσο και της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά.
Γιατί μερικές χώρες επηρεάζονται περισσότερο από άλλες;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα διαφορετικά ποσοστά αντοχής, όπως η χρήση αντιβιοτικών, οι υποκείμενες ασθένειες, η ποιότητα της νοσοκομειακής περίθαλψης, τα ποσοστά ανοσοποίησης και κοινωνικοί παράγοντες. Δεν είναι πάντοτε εφικτό να προσδιοριστεί το ποσοστό των ανθεκτικών λοιμώξεων που οφείλονται σε έναν μόνο παράγοντα. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης της μικροβιακής αντοχής EARSS (http://www.rivm.nl/earss/), υπάρχει μια κλίση Βορρά-Νότου με χαμηλά ποσοστά στη Σκανδιναβία και στις Κάτω Χώρες και υψηλά ποσοστά στη Νότια Ευρώπη. Οι χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά αντοχής κάνουν γενικά μικρότερη χρήση αντιβιοτικών, ενώ οι χώρες με υψηλά ποσοστά αντοχής στα αντιβιοτικά κάνουν μεγαλύτερη χρήση.
Ποια είναι κατάσταση της αντοχής στα αντιβιοτικά σε άλλες περιοχές του πλανήτη;
Η ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών είναι ένα πρόβλημα με παγκόσμιες διαστάσεις. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε μια παγκόσμια στρατηγική και κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσει τις χώρες να αναπτύξουν συστήματα παρακολούθησης της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά και να υλοποιήσουν αποτελεσματικές δράσεις (για παράδειγμα, να διασφαλίσουν ότι τα αντιβιοτικά διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή). Ενώ οι άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθούν να πεθαίνουν επειδή τους λείπει η σωστή αντιβιοτική αγωγή, η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά λόγω της ακατάλληλης χρήσης αντιβιοτικών προκαλεί ανησυχία σε όλες τις ηπείρους.
Αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά και ζώα παραγωγής τροφίμων
Ποια αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται στα ζώα παραγωγής τροφίμων; Σχετίζονται με τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους;
Τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία και πρόληψη βακτηριακών λοιμώξεων στα ζώα ανήκουν στις ίδιες χημικές ομάδες με αυτά που χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους: μακρολίδια, τετρακυκλίνες, κινολόνες, β-λακτάμες, αμινογλυκοσίδες. Επομένως, τα ζώα μπορεί να αποκτήσουν βακτήρια που είναι ανθεκτικά σε αντιβιοτικά τα οποία χρησιμοποιούνται και ενάντια σε λοιμώξεις που προσβάλλουν τον άνθρωπο.
Συμβάλλει στο πρόβλημα η χρήση αντιβιοτικών στα ζώα παραγωγής τροφίμων;
Ορισμένα ανθεκτικά βακτήρια που σχετίζονται με την κατανάλωση τροφίμων, όπως το καμπυλοβακτηρίδιο ή η σαλμονέλλα, μπορούν να μεταδοθούν από τα ζώα στον άνθρωπο μέσω της τροφής. Επίσης, ανθεκτικά βακτήρια μπορεί να μεταφερθούν στον άνθρωπο με την άμεση επαφή με ζώα. Ωστόσο, η κύρια αιτία αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά για τον άνθρωπο παραμένει η χρήση αντιβιοτικών στην ιατρική.
MRSA
Τι είναι ο MRSA?
Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcusaureus) είναι ένα κοινό βακτήριο που υπάρχει στο δέρμα και στους βλεννογόνους του 20-30% των υγιών ανθρώπων. Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις αν μεταφερθεί στο εσωτερικό του σώματος. Συνήθως προκαλεί λοιμώξεις δέρματος και τραυμάτων αλλά μπορεί να προκαλέσει επίσης πνευμονικές, χειρουργικές, καρδιακές, οστικές λοιμώξεις, βακτηριαιμίες και άλλες διεισδυτικές λοιμώξεις. Όταν είναι ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη (ή στην οξακιλλίνη, έναν τύπο πενικιλλίνης), ονομάζεται MRSA ή ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη χρυσίζων σταφυλόκοκκος. Συνήθως, ο MRSA που απαντάται στα νοσοκομεία είναι ανθεκτικός σε πολλά άλλα αντιβιοτικά.
Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν τον MRSA;
Ο MRSA μεταδίδεται κυρίως με την άμεση επαφή ανθρώπου με άνθρωπο, ή μέσω επαφής με εξοπλισμό ή ιατρικές συσκευές. Η χρήση αντιβιοτικών συνδέεται επίσης με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης του MRSA.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τον MRSA στα νοσοκομεία;
Στα νοσοκομεία, ο MRSA μπορεί να περάσει στο αίμα ή στους ιστούς σε διάφορες περιστάσεις κατά τη διάρκεια της περίθαλψης, ιδιαίτερα κατά την εκτέλεση επεμβατικών διεργασιών όπως οι εγχειρήσεις, οι ενέσεις, ο αερισμός. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει τοπικές δερματικές λοιμώξεις ή πιο σοβαρές, απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις, όπως πνευμονία, βακτηριαιμία και λοιμώξεις του χειρουργικού πεδίου. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, τα νοσοκομεία λαμβάνουν προληπτικά μέτρα: πλύσιμο χεριών ή απολύμανση με αλκοολούχο διάλυμα, αντισηψία πριν από χειρουργικές επεμβάσεις, απομόνωση ασθενών με υψηλό κίνδυνο μετάδοσης ανθεκτικών βακτηρίων, καθώς και συνετή χρήση αντιβιοτικών.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τον MRSA σε μία κοινότητα;
Στην κοινότητα υπάρχει πιθανότητα εκδήλωσης λοιμώξεων από MRSA αν ο MRSA εισέλθει στο σώμα μέσω τραυματισμού του δέρματος. Λοιμώξεις από MRSA της κοινότητας (CA-MRSA) έχουν περιγραφεί σε διάφορες χώρες, π.χ. σε αθλητικές ομάδες και φυλακές στη Βόρεια Αμερική, ενώ έχει καταγραφεί και η μετάδοσή τους σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Το κοινό χαρακτηριστικό φαίνεται να είναι η στενή προσωπική επαφή. Οι λοιμώξεις από CA-MRSA είναι κυρίως δερματικές (καλόγεροι) και αποστήματα. Μερικές φορές μπορεί να εκδηλωθούν σοβαρότερες λοιμώξεις (π.χ. βακτηριαιμίες), κυρίως αν ο CA-MRSA παράγει τοξίνη, όπως η λευκοσιδίνη Panton-Valentine (PLV).
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε εγώ και η οικογένειά μου από τον MRSA;
Το πιο σημαντικό για να προστατευτείτε εσείς και η οικογένειά σας από τον MRSA είναι να ακολουθείτε απλές οδηγίες υγιεινής: καθαρίζετε και καλύπτετε τραύματα, κοψίματα και αμυχές, διατηρείτε τα χέρια σας καθαρά μέχρι την επούλωση, αποφεύγετε να μοιράζεστε είδη ατομικής υγιεινής, όπως ξυραφάκια και πετσέτες. Αν προσβληθείτε από λοίμωξη που οφείλεται σε MRSA, ρωτήστε τον γιατρό σας για τους κανόνες υγιεινής που πρέπει να ακολουθείτε εσείς και η οικογένειά σας, τόσο στο νοσοκομείο όσο και όταν επιστρέψετε στο σπίτι.
Κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli ή E. coli)
Τι είναι το E. coli;
Το E. coli είναι από τα πιο κοινά βακτήρια του πεπτικού συστήματος (έντερο) όλων μας. Ανήκει στην οικογένεια των εντεροβακτηριακών (μαζί με την Klebsiella και το Enterobacter). Το E. coli είναι γενικά αβλαβές αλλά μερικές φορές μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις, κυρίως ουρολοιμώξεις. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί αύξηση στις λοιμώξεις από E. coli που είναι ανθεκτικό σε πολλά αντιβιοτικά ταυτόχρονα, συμπεριλαμβανομένων των φθοριοκινολονών και των κεφαλοσπορίνων τρίτης γενιάς.
Σε τι οφείλεται η ανθεκτικότητα του E. Coli;
Προηγούμενες θεραπευτικές αγωγές με αντιβιοτικά, π.χ. με φθοριοκινολόνες, έχουν συσχετισθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αντοχής του E. coli. Στη συνέχεια το ανθεκτικό E. Coliμπορείνα μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι στα νοσοκομεία από το ανθεκτικό E. coli ;
Ο κίνδυνος στα νοσοκομεία είναι ότι το E. coli μπορεί να περάσει από το έντερό σας στο αίμα ή στους ιστούς κατά την εκτέλεση επεμβατικών διεργασιών, όπως οι εγχειρήσεις ή οι ενέσεις. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί από άλλο άτομο με άμεση επαφή (με τα χέρια). Στην περίπτωση αυτή μπορεί να προκαλέσει μεγάλο εύρος λοιμώξεων, όπως ουρολοιμώξεις, πνευμονία, βακτηριαιμία και χειρουργικές λοιμώξεις. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, τα νοσοκομεία λαμβάνουν προληπτικά μέτρα: συνετή χρήση αντιβιοτικών, αντισηψία πριν από τις χειρουργικές επεμβάσεις, διαδικασίες ασηψίας για την πρόληψη των ουρολοιμώξεων, καλύτερη υγιεινή των χεριών, καθώς και έλεγχο των ασθενών με υψηλό κίνδυνο φορείας ανθεκτικών βακτηρίων.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι σε μία κοινότητα από το ανθεκτικό E. coli ;
Ο κύριος παράγοντας κινδύνου για ανθεκτικό E. coli στην κοινότητα είναι προηγούμενη αγωγή με αντιβιοτικά. Η χορήγηση αποτελεσματικής θεραπείας για ουρολοίμωξης που προκαλείται από το ανθεκτικό E. coli μπορεί να καθυστερήσει, επιφέροντας ενδεχομένως σοβαρές επιπλοκές, όπως λοίμωξη στα νεφρά ή στο αίμα.
Από το ΚΕΕΚΠΝΟ ανακοινώθηκε ότι :
Η μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά από τα πολυανθεκτικά παθογόνα αυξάνεται στην Ευρώπη
Με αφορμή τον 5ο ετήσιο εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας ορθολογικής Χρήσης των Αντιβιοτικών, το ECDC (European Center for Disease Prevention and Control) ανακοινώνει τα νέα Πανευρωπαϊκά δεδομένα για την κατανάλωση των αντιβιοτικών και τη μικροβιακή αντοχή σε αυτά.
Η μικροβιακή αντοχή εξακολουθεί να παραμένει ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα Δημόσιας Υγείας τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη μη ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών. Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει σημειωθεί ιδιαίτερα ανησυχητική αύξηση της διασταυρούμενης αντοχής σε πολλά αντιβιοτικά της Klebsiella pneumoniae και της Ε. coli, σε πάνω από το ένα τρίτο των Ευρωπαϊκών Χωρών. Σε αρκετά Κράτη Μέλη της ΕΕ η πολλαπλή αντοχή στα αντιβιοτικά της Κλεμπσιέλλας της πνευμονίας που προκάλεσε σηψαιμία, κυμάνθηκε από 25 % ως και πάνω από 60 %. Οι θεραπευτικές επιλογές σε ασθενείς που εμφανίζουν λοιμώξεις από τέτοια πολύ-ανθεκτικά βακτήρια περιορίζονται μόνο σε ορισμένα αντιβιοτικά τελευταίας γραμμής.
