ΟΡΜΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ ΑΚΜΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ

Συγγραφείς: Σοφία-Ελισσάβετ ΘεοδωρίδουκλείσιμοΣυγγραφέας: Σοφία-Ελισσάβετ Θεοδωρίδου Όνομα: Σοφία-Ελισσάβετ Θεοδωρίδου
Email: sofia_elissavet@hotmail.com
Site:

Πληροφορίες: Αισθητικός, 6978263086Προβολή άρθρων του συγγραφέα & Κρυσταλλία ΚομηνούκλείσιμοΣυγγραφέας: Κρυσταλλία Κομηνού Όνομα: Κρυσταλλία Κομηνού
Email: kristy804@hotmail.com
Site:

Πληροφορίες: Αισθητικός, 6976842724Προβολή άρθρων του συγγραφέα Γράφτηκε στις 19 Νοεμβρίου 2012,

Η ερευνητική αυτή εργασία πραγματεύεται την ορμονοεξαρτώμενη ακμή. Ως σκοπός της τέθηκε αρχικά η κατανόηση της πολυπλοκότητας του ενδοκρινικού συστήματος, το οποίο αποτελεί ένα τμήμα ενός εκλεπτυσμένου και πολύπλοκου ελέγχου των λειτουργιών του σώματος, αλλά και των ορμονών που αυτό παράγει.

Εξ αυτού, προέκυψε το πώς το ενδοκρινικό σύστημα μαζί με τις ορμόνες επιδρά στο ανθρώπινο δέρμα και πιο συγκεκριμένα στο γυναικείο. Έπειτα, έγινε μια προσπάθεια ώστε να συνδεθούν τα δυο παραπάνω στοιχεία (ορμονικό ενδοκρινικό σύστημα και δέρμα) ως προς την συμβολή τους στη δημιουργία ορμονοεξαρτώμενης ακμής.

Εν συνεχεία, αναφέρθηκαν όλες οι δυνατές λύσεις και θεραπείες για την αντιμετώπιση, τη θεραπεία και την αποθεραπεία της ακμής από δερματολόγους αλλά κατά κύριο λόγο από αισθητικούς.

Τέλος, παρατέθηκε ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με την ορμονοεξαρτώμενη ακμή, μαζί με τα πλήρη δεδομένα και στατιστικά στοιχεία που προέκυψαν από αυτό. Τα δεδομένα αυτά αξιολογήθηκαν και καταγράφηκαν.

Η εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ορμονικό σύστημα κατέχει κύριο ρόλο για κάθε γυναίκα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, αφού επηρεάζετε άμεσα από αυτό σε κάθε ηλικία. Ως προς την αντιμετώπιση και την μετέπειτα αποκατάσταση της ακμής, υπάρχει πληθώρα επιλογών τόσο από ιατρούς όσο και από αισθητικούς και είναι στη κρίση του καθενός τι θα επιλέξει.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ορμονοεξαρτώμενη ακμή είναι μια φλεγμονώδης δερματοπάθεια που απασχολεί ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών νεαρής και όχι μονό ηλικίας. Οφείλεται κυρίως στη διαταραχή του επιπέδου κάποιων ορμονών π.χ. ανδρογόνα, θυροξίνη, προγεστερόνη. Ως κύριες θεραπείες της συνίστανται η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, η χρήση σπιρονολακτόνης και ο συνδυασμός αντιανδρογόνων και οιστρογόνων.

Η συγκεκριμένη εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο, γίνετε μια εκτενής ανάλυση του ενδοκρινικού συστήματος και των ορμονών, αφού αυτά ευθύνονται αποκλειστικά για την εμφάνιση της συγκεκριμένης νόσου. Αναφέρονται οι δράσεις, η φυσιολογία, η βιοσύνθεση των ορμονών, καθώς και τα σημεία έκκρισής τους στο ανθρώπινο σώμα. Στο σημείο αυτό, τοποθετηθήκαν πινάκες ειδικά διαμορφωμένοι που εμπεριέχουν το μηχανισμό δράσης κάθε ορμόνης ξεχωριστά, το όργανο ή την περιοχή στόχο που δρουν, τον αδένα που τις εκκρίνει και φυσικά την λειτουργία που επιτελούν. Ακόμη, γίνετε εκτενής αναφορά σε όλες τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στη διάρκεια ζωής μιας γυναίκας (εφηβεία, έμμηνος κύκλος, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση).
Στη συνέχεια,  ακολουθεί η ακμή. Εκεί περιγράφονται όλα τα είδη και οι μορφές της που είναι σήμερα ευρέως αποδεκτές. Ακόμη, περιγράφονται οι κλινικές εικόνες των ειδών της με αιτιολογία και παθογένεια. Ασφαλώς, γίνετε αναφορά στο ρόλο που διαδραματίζουν οι ορμόνες στην εμφάνιση της ακμής, στους μηχανισμούς δράσης τους αλλά και στον τρόπο διάγνωσης της ορμονοεξαρτώμενης ακμής.

Έπειτα, καταγράφονται και αναλύονται τα είδη των θεραπειών της ακμής, που χωρίζονται σε τοπική και συστηματική θεραπεία. Επίσης, γίνετε αναφορά στη διάρκεια και στο τρόπο εφαρμογής της κατάλληλης θεραπείας από τον δερματολόγο (αν μιλάμε φυσικά για φλεγμονώδη ακμή).

Ακόμη, καταγράφονται οι ορμονικές θεραπείες που συνίστανται αλλά και η αντιμετώπιση και η αποθεραπεία της ακμής από διπλωματούχο αισθητικό πριν και μετά την επίσκεψη του ασθενούς στο δερματολόγο.

Εν κατακλείδι, στο τελευταίο κεφάλαιο παραθέτετε η ερευνητική εργασία που έγινε, μέσο ερωτηματολογίων, πάνω στο θέμα της ορμονοεξαρτώμενης ακμής, μαζί με όλα τα στατιστικά στοιχειά και τις απαντήσεις που δόθηκαν από δείγμα 200 γυναικών. Ακολουθεί η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων καθώς και κάποιες ερωτοαπαντήσεις που προέκυψαν από τις ερωτηθέντες κατά τη διάρκεια της έρευνας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1^ο

ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ-ΟΡΜΟΝΕΣ

1.ΤΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Το ενδοκρινικό σύστημα παίζει κεντρικό ρόλο στην προσαρμογή του ανθρώπινου οργανισμού στις μεταβολές του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Η λειτουργία του στον οργανισμό συνίσταται στην μεταβίβαση σημάτων που εξυπηρετούν τη ρύθμιση του μεταβολισμού,  «του εσωτερικού περιβάλλοντος» και στον έλεγχο της αύξησης, της ωρίμανσης και της αναπαραγωγής. Όταν αυτό το σύστημα συνεργάζεται αρμονικά, τα επίπεδα των ορμονών βρίσκονται σε τέλεια ισορροπία. Υπερέκκριση ή έλλειψη κάποιας ορμόνης, μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας αυτής και επομένως πολλές δυσλειτουργίες.⁽⁸⁾

2.ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

Εικόνα 1.1 Η θέση των ενδοκρινών και των μεικτών αδένων

Οι ενδοκρινείς αδένες βρίσκονται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος και είναι αδένες χωρίς πόρους. Γι’ αυτό το λόγο, οι ορμόνες που παράγουν ,εκκρίνονται απ’ ευθείας στην κυκλοφορία του αίματος. Η λειτουργία των ενδοκρινών αδένων συνίσταται στην παραγωγή ορμονών. Αν και έχουν την ίδια λειτουργία ,διαφέρουν ως προς το σχήμα και το μέγεθος ανάλογα με την περιοχή του σώματος στην οποία συναντώνται. Ενδοκρινείς αδένες είναι κυρίως: ο υποθάλαμος, η υπόφυση, ο θυρεοειδής, οι παραθυρεοειδής, τα επινεφρίδια, οι γονάδες και τα κύτταρα των νησίδων του παγκρέατος.⁽⁸⁾

2.1.ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ

Ο υποθάλαμος είναι μια μικρή αλλά απεριόριστα πολύπλοκη περιοχή της κάτω επιφάνειας του εγκεφάλου. Αποτελεί ένα περίπλοκο σύμπλεγμα από νευρικά κύτταρα και ίνες. Από τον υποθάλαμο εκκρίνονται ορμόνες, γνωστές ως εκλυτικοί ή ανασταλτικοί υποθαλαμικοί παράγοντες. Οι εκλυτικές ορμόνες ερεθίζουν την έκκριση τροφικών ορμονών στην κυκλοφορία  του αίματος, ενώ οι  ανασταλτικές ορμόνες εμποδίζουν την έκκριση προλακτίνης και μελανοτρόπου ορμόνης. Η βαζοπρεσσίνη είναι η ορμόνη που ρυθμίζει την απορρόφηση του νερού στα νεφριδικά σωληνάρια και η οξυτοκίνη , η ορμόνη που προκαλεί τις συστολές της μήτρας και την έκλυση του γάλακτος. Οι δύο ορμόνες παράγονται στον υποθάλαμο, αποθηκεύονται στη νευροϋπόφυση και με τη δράση ποικίλων ερεθισμάτων, απελευθερώνονται στην κυκλοφορία.

Εικόνα 1.2 Η θέση του υποθαλάμου

Ο ρόλος του υποθαλάμου είναι ο συντονισμός του ενδοκρινικού και του αυτόνομου νευρικού συστήματος και είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο:

• του αυτόνομου νευρικού συστήματος,
• της μεταβολικής διαδικασίας,
• της έκκρισης των ορμονών της υπόφυσης,
• του ύπνου,
• της όρεξης,
• της ρύθμισης της γεννητικής λειτουργίας,
• της ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος,
• της ισορροπίας του νερού,
• των συγκινησιακών καταστάσεων.

Η λειτουργική μονάδα υποθάλαμος-υπόφυση αποτελεί το σημείο, στο οποίο συναντώνται το ενδοκρινικό και το νευρικό σύστημα. Εξαιτίας της σχέσης του υποθαλάμου με το κεντρικό νευρικό σύστημα, το άγχος και διάφορες συγκινησιακές καταστάσεις μπορεί να ανατρέψουν τη λειτουργία του συστήματος υποθαλάμου-υπόφυσης.⁽¹²⁾

2.2.ΥΠΟΦΥΣΗ

Η υπόφυση είναι ο σημαντικότερος αδένας του ενδοκρινικού συστήματος εξαιτίας της επιρροής της στους άλλους ενδοκρινείς αδένες. Είναι μια μικρή, στρογγυλή δομή, με μέγεθος 13 χιλιοστά που βρίσκεται στη βάση τον εγκεφάλου, στο βόθρο του τουρκικού εφιππίου και κρέμεται με το μίσχο της από τον υποθάλαμο.

Εικόνα 1.3 Η θέση της υπόφυσης

Η υπόφυση διακρίνεται σε 2 τμήματα, τα οποία διαφέρουν στην καταγωγή, τη δομή και τη λειτουργία τούς:

• την αδενοϋπόφυση και
• τη νευροϋπόφυση. ⁽¹²⁾

2.3. ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΑΔΕΝΑΣ

Εικόνα 1.4  Η θέση του θυρεοειδή αδένα

Ο θυρεοειδής είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας. Αποτελείται από δύο ωοειδείς λοβούς, οι οποίοι βρίσκονται στο λαιμό εκατέρωθεν του λάρυγγα και ελαφρώς μπροστά από την τραχεία. Οι δύο λοβοί συνδέονται μεταξύ τους με ένα στενό τμήμα του αδένα, τον ισθμό, από τον οποίο πολλές φορές εκφύεται και ένας τρίτος λοβός, ο πυραμοειδής. Ο θυρεοειδής αδένας αποτελείται από πολυάριθμα κυστίδια. Η θυρεοτρόπος ορμόνη της αδενοϋπόφυσης εξασκεί τη δράση της κυρίως στο θυρεοειδή αδένα και αυξάνει τη σύνθεση και απελευθέρωση των θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες είναι:

• η θυροξίνη (Τ4),
• η τρι-ιωδοθυρονίνη (Τ3),
• η καλσιτονίνη.

Βασική ύλη για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο, το οποίο προσλαμβάνει ο οργανισμός από συνδυασμούς τροφών, κυρίως ως ανόργανο ιόν.

Η δράση των ορμονών αυτών αφορά το μεταβολισμό και την ωρίμανση των ιστών, ειδικότερα του εγκεφάλου και των οστών. Η θυροξίνη και η τρι-ιωδοθυρονίνη επιδρούν στο γενικό μεταβολισμό του σώματος, ενώ η καλσιτονίνη επιδρά στο μεταβολισμό του ασβεστίου. Η φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδή, ο ευθειρεοειδισμός, είναι δυνατό να παρουσιάσει διαταραχές, είτε με τη μορφή της υπολειτουργίας του αδένα, είτε με τη μορφή της υπερλειτουργίας του. Όταν η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών είναι ελαττωμένη, παρουσιάζεται ο υποθυρεοειδισμός (μυξοίδημα). Ο μεταβολισμός του σώματος επιβραδύνεται και το άτομο γίνεται νωθρό, με ψυχοδιανοητικές, γαστρεντερικές διαταραχές και υπνηλία. Το δέρμα γίνεται ξηρό και η τρίχωση αραιή, ξηρή και αδύναμη. Αυξημένη παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών προκαλεί υπερθυρεοειδισμό. Το άτομο λόγω του αυξημένου μεταβολισμού χάνει βάρος. Ταχυκαρδία, χέρια θερμά και υγρά, εύκολη κόπωση και ανησυχία,  είναι συμπτώματα που χαρακτηρίζουν την υπερπαραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Σε έλλειψη ιωδίου και διαταραχή της σύνθεσης των θυρεοειδικών ορμονών, διογκώνεται ο θυρεοειδής αδένας. Η μορφή αυτής της λειτουργίας είναι η βρογχοκήλη.⁽¹²⁾

2.4. ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

Εικόνα 1.5 Η θέση των παραθυρεοειδών αδένων

Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι τέσσερις μικροί αδένες, μεγέθους φακής και βρίσκονται ανά δύο στους άνω και κάτω πόλους του θυρεοειδή. Ο ρόλος τους είναι να παράγουν την παραθορμόνη, ενώ η λειτουργική σημασία τους σχετίζεται με το μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου, του οργανισμού. Η παραθορμόνη και η καλσιτονίνη είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση του ασβεστίου στο αίμα. Η καλσιτονίνη απελευθερώνεται όταν τα επίπεδα ασβεστίου είναι πολύ χαμηλά. Οι ημερήσιες απαιτήσεις του ενήλικα σε ασβέστιο είναι 0.5 γραμμάρια και ο οργανισμός το προσλαμβάνει με τις τροφές. Οι απαιτήσεις του οργανισμού σε ασβέστιο είναι αυξημένες κατά την κύηση, τη γαλουχία και την εφηβεία. Υψηλά επίπεδα ασβεστίου μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές δυσλειτουργίες των οστών και πέτρες  στους νεφρούς. Ο οργανισμός του ενήλικου ατόμου περιέχει 500 γραμμάρια φωσφόρου, από τα οποία τα 85% περιέχονται στο σκελετό και στα δόντια. ‘Έτσι τα οστά, εκτός από τη στηρικτική τους ιδιότητα, αποτελούν για τον οργανισμό και αποθήκες ασβεστίου και φωσφόρου και χαρακτηρίζονται από έντονη μεταβολική δραστηριότητα. Σε ακινησία, στην εμμηνόπαυση, κ.ά., παρατηρείται οστεοπόρωση.⁽¹²⁾

2.5.ΕΠΙΦΥΣΗ

Εικόνα 1.6 Η θέση της επίφυσης

Η επίφυση είναι ένας μικρός αδένας που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Η ορμόνη που παράγεται από την επίφυση είναι η μελατονίνη. Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι επηρεάζει τον υποθάλαμο τόσο ανασταλτικά, όσο και διεγερτικά.⁽¹²⁾

2.6. ΘΥΜΟΣ ΑΔΕΝΑΣ

Εικόνα 1.7 Ο θύμος αδένας

Ο θύμος αδένας βρίσκεται ψηλά στο στήθος, είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος κατά την παιδική ηλικία ενώ υποπλάσσεται κατά την εφηβεία. Είναι σημαντικός για τις ανοσολογικές αντιδράσεις ταυ οργανισμού.⁽¹²⁾

2.7. ΠΑΓΚΡΕΑΣ

Το πάγκρεας είναι ένας μικτός αδένας, στην καμπή τον δωδεκαδακτύλου, πίσω από το στομάχι.

‘Έχει εξωκρινή και ενδοκρινή μοίρα:

• η εξωκρινής μοίρα (εξωκρινής λειτουργία του παγκρέατος) εκκρίνει το παγκρεατικό υγρό. Η παραγωγή των παγκρεατικών ενζύμων βοηθά την πέψη στο λεπτό έντερο

• η ενδοκρινής μοίρα (ενδοκρινής λειτουργία του παγκρέατος) εκκρίνει κυρίως δύο ορμόνες, την ινσουλίνη και το γλουκαγόνο.⁽¹²⁾

Εικόνα 1.8 Το πάγκρεας

2.8.ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ

Εικόνα 1.9 Η θέση των επινεφριδίων

Τα επινεφρίδια είναι δύο μικροί ανεξάρτητοι αδένες, σχήματος πυραμίδας, συνολικού βάρους 6-10 gr, πού βρίσκονται στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο, επικάθονται ανά ένα στον άνω πόλο κάθε νεφρού στις δύο πλευρές της σπονδυλικής στήλης, στο ύψος του πρώτου οσφυϊκού σπονδύλου.

Κάθε επινεφρίδιο αποτελείται από δύο μοίρες, οι οποίες έχουν στενή ανατομική σχέση, διαφέρουν όμως ως προς τη λειτουργία:

• το μυελό ή  μυελώδη ουσία, που βρίσκεται στο εσωτερικό και

• το φλοιό ή φλοιώδη ουσία, η οποία περιβάλλει την πρώτη.

Τα τμήματα αυτά, αν και παρουσιάζουν τοπογραφικά στενή ανατομική σχέση μεταξύ τους, διαφέρουν ως προς της εμβρυολογική προέλευση, την ιστολογική εικόνα και τη λειτουργική τους χρησιμότητα, ώστε να μπορούν να θεωρηθούν ως  δύο διαφορετικοί ενδοκρινείς αδένες.⁽¹²⁾

2.9. ΩΟΘΗΚΕΣ

Οι ωοθήκες είναι δύο μικροί αδένες, οι οποίοι αποτελούν τμήμα του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Μετά τον υποθάλαμο και την υπόφυση, τρίτος βασικός

Εικόνα 1.10 Η θέση των ωοθηκών

παράγοντας της αναπαραγωγικής λειτουργίας της γυναίκας είναι οι ωοθήκες, που αποτελούν και τους γεννητικούς αδένες της. Είναι αδένες με οζώδη επιφάνεια, συμπαγείς στη σύσταση. ‘Έχουν σχήμα αμυγδαλοειδές, μήκος 2,5-5 cm, πάχος 1-2 cm και βάρος 4-8 gr, που ποικίλλει στη διάρκεια του κύκλου. Βρίσκονται στην πυελική κοιλότητα, εκατέρωθεν της μήτρας, κάτω από τους ωαγωγούς και μέσα στο πλάγιο και ανώτερο τμήμα της μικρής πυέλου, που λέγεται ωοθηκικός βόθρος. Στη θέση αυτή στηρίζονται οι ωοθήκες με τον πλατύ σύνδεσμο της μήτρας.⁽¹²⁾

3.ΟΡΜΟΝΕΣ

3.1.ΓΕΝΙΚΑ

Ο όρος ορμόνη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1905 από τον Starling. Οι ορμόνες είναι σύνθετες  χημικές ουσίες που παράγονται σε ειδικούς , εξειδικευμένους  αδένες, τους καλούμενους  ενδοκρινείς . Μαζί με τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα,  συντονίζουν και ελέγχουν διάφορα όργανα και ιστούς, έτσι ώστε τα διάφορα μέρη του σώματος να “εργάζονται”  αρμονικά και αποτελεσματικά μεταξύ τους. Εκτός αυτών, ρυθμίζουν ενδιάμεσες και μακροχρόνιες διεργασίες, όπως το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα, τη σωματική αύξηση και τη σεξουαλική ωρίμανση.

Η κυκλοφορία τους στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ταυτόχρονη με αυτή του αίματος, σε όλα τα μέρη του σώματος, επηρεάζοντας μόνον ορισμένα όργανα και ιστούς ( όργανα-στόχους και ιστούς στόχους).  Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα μιας ορμόνης που κυκλοφορεί στο αίμα, τόσο μεγαλύτερη  και η επίδραση  που ασκεί. Οι δράσεις των ορμονών στους διάφορους ιστούς πιστεύεται ότι εξαρτώνται από την παρουσία υποδοχέων που είναι ευαίσθητοι μόνο στη δράση της ιδιαίτερης ορμόνης, αν και η ακριβής φύση αυτών των υποδοχέων, παραμένει ακόμη άγνωστη. Η ποσότητα της ορμόνης που απελευθερώνεται από έναν ενδοκρινή αδένα στην κυκλοφορία, επηρεάζεται με την σειρά της, από πολλούς παράγοντες, όπως: λοιμώξεις, στρες, μεταβολές της χημικής σύστασης  του αίματος και  μεταβολή του επιπέδου κάποιας άλλης ορμόνης στο αίμα. Έτσι, οι  ορμόνες  παρουσιάζουν δύο χαρακτηριστικά. Πρώτον,  δρουν σε μεγάλη απόσταση από το χώρο παραγωγής τους και δεύτερον  παρουσιάζουν  υψηλή εξειδίκευση.

Η επίδραση των ορμονών είναι ανάλογη της ποσότητα που παράγεται και εκλύεται στην  κυκλοφορία του αίματος. Σε  φυσιολογικές καταστάσεις η  παραγόμενη ποσότητα είναι τόση, όση χρειάζεται το όργανο ή ο ιστός στόχος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Σε παθολογικές καταστάσεις (υπερένταση, λοιμώξεις, μη φυσιολογική έκκριση άλλης σχετικής ορμόνης) ενδέχεται να προκληθεί αύξηση ή μείωση του επιπέδου της ορμόνης με αποτέλεσμα ορμονικές διαταραχές. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να προκληθεί αν υπάρξει  βλάβη στον κυριότερο ενδοκρινή αδένα, την υπόφυση.  Ανάλογα με την ηλικία, οι επιδράσεις των ορμονών μπορεί να είναι διαφορετικές. Οι συνέπειες των ορμονικών επιδράσεων στο δέρμα εκτός από τις αλλοιώσεις στην εμφάνιση, μπορούν να έχουν ταυτόχρονα και πολύ σημαντικό ψυχολογικό αντίκτυπο. Όταν μάλιστα οι δερματικές αλλαγές λόγω ορμονών, εμφανίζονται σε ψυχολογικά δύσκολες περιόδους της ζωής όπως η εφηβεία, η εμμηνόπαυση και κατά τη γήρανση, τότε είναι επιτακτικό να δίνεται η απαιτούμενη προσοχή για την αντιμετώπιση τους τόσο από τους ασθενείς όσο και από τους ειδικούς γιατρούς για μείωση όχι μόνο των σωματικών αλλά και των ψυχικών επιπτώσεων. Η διάγνωση αυτών των ορμονικών διαταραχών γίνεται από ενδοκρινολόγο , ο οποίος προτείνει και την κατάλληλη θεραπεία για κάθε περίπτωση.

3.2.ΔΡΑΣΗ ΟΡΜΟΝΩΝ 

Οι  ορμόνες  δεν δρουν  ενιαία και με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα όργανα και ιστούς στόχους. Υπάρχον τέσσερα είδη δράσεων τα οποία αναλύονται παρακάτω.

1. Ενδοκρινική δράση.

Τον ορμονικό αυτό τρόπο δράσης, εμφανίζουν  ορμόνες οι οποίες εκκρίνονται απευθείας από τα «ιδίως» ενδοκρινικά κύτταρα προς το αίμα. Οι ορμόνες αυτές, ασκούν  τη δράση τούς στα κύτταρα ή όργανα-στόχος ( π.χ. η θυρεοτρόπος ορμόνη της αδενοϋπόφυσης δρα στο θυρεοειδή αδένα, η αδενοϋποφυσιακή φλοιοτρόπος ορμόνη δρα στο φλοιό των επινεφριδίων, κτλ.)

1. Παρακρινική δράση.

Αναφέρεται στη δράση των ορμονών οι οποίες εκκρίνονται από τα παρακρινικά κύτταρα προς το μεσοκυττάριο υγρό και χωρίς να εισέλθουν στη συστηματική κυκλοφορία, εξασκούν τη δράση τους στα γειτονικά κύτταρα( π.χ. η σωματοστατίνη, η οποία παράγεται από τα D-κύτταρα των νησιδίων τον παγκρέατος και δρα στα Β-παγκρεατικά κύτταρα, από τα οποία εκκρίνεται η ινσουλίνη)

1. Νευροκρινική δράση.

Το είδος αυτής της δράσης ,παρουσιάζουν οι ορμόνες που εκκρίνονται από τα νευροενδοκρινικά κύτταρα. Οι ορμόνες αυτές εισέρχονται απευθείας στο αίμα, μεταφέρονται με το κυκλοφορικό σύστημα και επενεργούν σε απομακρυσμένα όργανα-στόχους( π.χ. η αντιδιουρητική ορμόνη, που εκκρίνεται από τη νευροϋπόφυση, επενεργεί στα νεφρικά σωληνάρια.)

1. Αυτοκρινική δράση.

Στην περίπτωση αυτού του τρόπου δράσεως ,η ορμόνη ,εκκρίνεται από ένα κύτταρο προς το μεσοκυττάριο υγρό και επενεργεί πάλι στο ίδιο κύτταρο (ή σε κάποιο γειτονικό,  όμοιο, κύτταρο).

Η επενέργεια των ορμονών είναι άλλοτε ρυθμιστική και άλλοτε επιτρεπτική.

1. Ρυθμιστική δράση.

Οι ορμόνες ,έχουν τη δυνατότητα να αυξάνουν ή να ελαττώνουν (δηλαδή να ρυθμίζουν) την ειδική λειτουργία ορισμένων κυττάρων, ανάλογα με τη συγκέντρωση που αυτές παρουσιάζουν( π.χ. ρυθμιστικού τύπου είναι η επενέργεια που ασκεί η παραθορμόνη στο ασβέστιο).

1. Επιτρεπτική δράση.

Για να εκδηλωθεί η ειδική δράση κάποιας ορμόνης ,απαιτείται μερικές φορές η παρουσία και κάποιας άλλης ορμόνης. Τυπικό παράδειγμα επιτρεπτικού τύπου δράσεως αποτελεί η ρελαξίνη η οποία, για να επιφέρει τη χάλαση της ηβικής συμφύσεως, χρειάζεται απαραίτητα και την παρουσία των οιστρογόνων.⁽⁷⁾

3.3.ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΟΡΜΟΝΩΝ

Μερικοί από τους ενδοκρινείς αδένες ελέγχονται από ορμόνες που παράγονται σε άλλους αδένες και ο ρυθμός έκκρισής τους μπορεί να επηρεασθεί από τα επίπεδα της ορμόνης που παράγεται από τον ίδιο αδένα-στόχο. Έτσι, αύξηση του επιπέδου της ορμόνης στο αίμα μπορεί, άμεσα ή έμμεσα, να αναστείλει την παραπέρα έκκριση από τον αδένα, πράγμα που βοηθάει στη διατήρηση ενός σταθερού επιπέδου για την κυκλοφορούσα ορμόνη. Πιο συγκεκριμένα, όταν το επίπεδο κάποιας ειδικής ορμόνης ελαττωθεί, ο υποθάλαμος ειδοποιεί την υπόφυση να αυξήσει την έκκριση των τροφικών ορμονών της, προκειμένου να διεγείρει τον αδένα στόχο σε παραγωγή των δικών του ορμονών. Αντίθετα, όταν το επίπεδο κάποιας ορμόνης είναι υψηλό, ο υποθάλαμος πληροφορεί την υπόφυση να ελαττώσει την έκκριση των ορμονών της.

3.3.1.Θετική και αρνητική ανάδραση ορμονών

Η παραγωγή μιας ορμόνης από έναν αδένα προκαλείται από διάφορα χημικά σήματα, μέσω μιας διαδικασίας θετικής ή αρνητικής ανάδρασης. Ο ορισμός  των συγκεκριμένων δράσεων, λόγω της δύσκολης κατανόησης τους, θα δοθεί μέσω δύο παραδειγμάτων.

1. Μέσω της τροφής, η γλυκόζη (σάκχαρο) απορροφάται από το έντερο στο αίμα και μεταφέρεται σε όλα τα κύτταρα του σώματος , που τη χρειάζονται ως πηγή ενέργειας. Για να κινηθεί η γλυκόζη από το αίμα στα κύτταρα, πρέπει επίσης να υπάρχει η ορμόνη ινσουλίνη στο αίμα. Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα μετά από ένα γεύμα διεγείρουν την παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας. Όταν η γλυκόζη που απορροφήθηκε από το γεύμα μετακινείται από το αίμα στα κύτταρα, η μείωση του επιπέδου γλυκόζης προκαλεί την παύση παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας. Κατά συνέχεια, ένα υψηλό επίπεδο γλυκόζης (σακχάρου)  ξεκινά την παραγωγή της ινσουλίνης και ένα χαμηλό επίπεδο σταματά την παραγωγή της. Αυτό είναι ένα παράδειγμα θετικής ανάδρασης· όσο πιο υψηλό το επίπεδο μιας ουσίας στο αίμα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η παραγωγή μιας ορμόνης.

Ένα άλλο παράδειγμα του συστήματος ανάδρασης.

2. Ο  οργανισμός, χρειάζεται συνέχεια ορισμένα επίπεδα θυρεοειδικής ορμόνης . Ο υποθάλαμος ,ανιχνεύει την πτώση της θυρεοειδικής ορμόνης κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο. Τότε,  παράγει μια ορμόνη που ονομάζεται εκλυτική ορμόνη της θυρεοτροπίνης (TRH). Η TRH μεταφέρεται στην υπόφυση, προκαλώντας την απελευθέρωση  μιας άλλης ορμόνης που ονομάζεται θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH),  γνωστή και ως θυρεοτροπίνη. Η TSH μεταφέρεται στο θυρεοειδή αδένα και διεγείρει την παραγωγή  της θυρεοειδικής ορμόνης. Όταν το επίπεδο της θυρεοειδικής ορμόνης ανέβει πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο, ο υποθάλαμος το ανιχνεύει και σταματά την παραγωγή TRH. Αυτό είναι ένα παράδειγμα αρνητικής ανάδρασης· όσο πιο υψηλό το επίπεδο μιας ουσίας στο αίμα, τόσο αναστέλλεται η παραγωγή μιας ορμόνη.

3.4. Η ΧΗΜΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ

Ο ανθρώπινος οργανισμός παράγει πληθώρα ορμονών , οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τούς κατά τη χημική τους δομή. Με βάση το κριτήριο αυτό ,οι ορμόνες των ενδοκρινών αδένων κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: πρωτεϊνικές ορμόνες, στεροειδείς ορμόνες και ορμόνες αμίνες.

1. 1.      Πρωτεϊνικές ορμόνες

Πρόκειται για ορμόνες που αποτελούνται από πολλές ή ολίγες πεπτιδικές αλυσίδες και παρουσιάζονται αντίστοιχα ως ορμόνες πολυπεπτιδικές (γοναδοτροπίνες, αυξητική ορμόνη, παραθορμόνη) ή ως ολυγοπεπτιδικές (αντιδιουρητική ορμόνη, οξυτοκίνη). Η παρουσία ορισμένων αμινοξέων, ή η αλληλουχία των αμινοξέων μέσα στην πεπτιδική  αλυσίδα, καθορίζει και χαρακτηρίζει τη βιολογική δράση της ορμόνης. Η αντικατάσταση ορισμένων από αυτά τα αμινοξέα, έχει ως αποτέλεσμα τη μετατροπή της ορμόνης σε μία ανάλογη ουσία, η οποία είναι περισσότερο ή λιγότερο δραστική ή και ανενεργής. Το μέγεθος των πρωτεϊνικών ορμονών ποικίλλει από τις ορμόνες με μερικά μόνο αμινοξέα (όπως είναι η υποθαλαμική ορμόνη TRH η οποία αποτελείται από τρία μόνο αμινοξέα), μέχρι τις πολυπεπτιδικές μεγαλομοριακές  γλυκοπρωτεϊνικές ορμόνες, οι οποίες περιέχουν υδατάνθρακες και αποτελούνται από δύο υπομονάδες (α και β) (π.χ. οι ορμόνες θυλακιοτρόπος, ωχρινοποιητική και θυρεοτρόπος). Η σύνθεση αρκετών πρωτεϊνικών ορμονών εμφανίζεται αρχικά με τη μορφή της προ-προορμόνης, δηλαδή ενός μεγαλύτερου πρόδρομου μορίου. Το μόριο αυτό, περιέχει στο αμινικό άκρο του ένα πεπτίδιο, το οποίο απομακρύνεται μόλις η προ-προορμόνη περάσει μέσα στο ενδοπλασματικό δίκτυο του κυττάρου. Με τον τρόπο αυτό προκύπτει ένα νέο μόριο, η προορμόνη, η οποία στη συνέχεια μέσα στη συσκευή Golgi (με τη βοήθεια των πρωτεολυτικών ενζύμων)διασπάται και δίνει την ενεργό ορμόνη.

1. 2.      Στεροειδείς ορμόνες

Οι ορμόνες  που ανήκουν στην κατηγορία αυτή ,προέρχονται από τη χοληστερόλη. Τα δύο τρίτα τον υλικού ποσού της χοληστερόλης  ανήκουν στη χοληστερόλη, που κυκλοφορεί και συντίθεται στο ήπαρ από  τις  λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας, και  το υπόλοιπο ένα τρίτο συντίθεται τοπικά από το οξικό οξύ.  Στις στεροειδείς ορμόνες ανήκουν οι ορμόνες του φλοιού των επινεφριδίων (κορτιζόλη, αλδοστερόνη), των όρχεων (τεστοστερόνη) και των ωοθηκών (οιστραδιόλη, προγεστερόνη) καθώς και η 1,25 – δεϋδροξυχοληκαλσιφερόλη. Οι στεροειδείς ορμόνες δεν αποθηκεύονται έτοιμες προς έκκριση μέσα στα κύτταρα, αλλά όταν παρουσιασθεί η συντρέχουσα ανάγκη, συντίθενται και απελευθερώνονται στην περιφέρεια.

1. 3.      Ορμόνες αμίνες

Πρόκειται για ορμόνες οι οποίες είναι παράγωγα αμινοξέων και έχουν ως μητρικό αμινοξύ την τυροσίνη ή την τρυπτοφάνη. Από την τυροσίνη προέρχονται οι θυρεοειδικές ορμόνες (θυροξίνη, τριιωδοθυρονίνη) και οι ορμόνες του μυελού των επινεφριδίων (αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη), οι οποίες πριν από τη χρησιμοποίησή τους βρίσκονται αποθηκευμένες μέσα σε εκκριτικά κοκκία. Η τρυπτοφάνη αποτελεί την πρόδρομη ουσία της μελατονίνης.

Η θέση καταβολισμού για τις  περισσότερες ορμόνες είναι το ήπαρ, για μερικές οι νεφροί, ενώ ένας μικρός αριθμός ορμονών καταβολίζεται στους ιστούς που αποτελούν και τον κύριο στόχο της δράσης  τους.⁽⁷⁾

3.5. Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΑΙΜΑ

Οι ορμόνες μετά την έκκρισή τούς κυκλοφορούν στο αίμα είτε ελεύθερες,( π.χ. οι πρωτεϊνικές ορμόνες), είτε συνδεδεμένες με πρωτεΐνες (π.χ. οι στεροειδείς και οι θυρεοειδικές ορμόνες). Η δέσμευση των ορμονών παρατείνει την ημιπερίοδο ζωής τους στο πλάσμα, δηλαδή το χρόνο που απαιτείται ώστε η συγκέντρωση της ορμόνης στο πλάσμα να ελαττωθεί κατά 50%. Οι πρωτεΐνες οι οποίες δεσμεύουν τις στεροειδείς ορμόνες είναι οι ακόλουθες τρεις:

1. Η σφαιρίνη CBG (Corticosteroid Binding Globulin), η οποία δεσμεύει τα κορτικοστεροειδή.
2. Η σφαιρίνη SHBG (Sex Hormone Binding Globulin), η οποία δεσμεύει τις ορμόνες του φύλου τεστοστερόνη και οιστραδιόλη.
3. Η σφαιρίνη DBG (D Binding Globulin), η οποία δεσμεύει τη βιταμίνη D.

Οι πρωτεΐνες οι οποίες δεσμεύουν τις θυρεοειδικές ορμόνες είναι επίσης τρεις, και αυτές είναι οι ακόλουθες:

1. Η σφαιρίνη TBG (Thyroxin Binding Globulin).
2. Η προλευκωματίνη TBPA (Thyroxin Binding Prealbumin) ή τρανσθυρετίνη.
3. Οι λευκωματίνες του ορού.

Μεταξύ του ποσού της δεσμευμένης με τις πρωτεΐνες του πλάσματος ορμόνης (η οποία είναι βιολογικά αδρανής) και του ποσού της ελεύθερης ορμόνης ,(η οποία είναι βιολογικά ενεργής) υπάρχει μία δυναμική ισορροπία.⁽⁷⁾

3.6. ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ

Η επενέργεια των ορμονών στα κύτταρα-στόχους εξασκείται αφού προηγουμένως γίνουν απαραίτητα οι ακόλουθες διαδικασίες:

1. Αναγνώριση και δέσμευση της ορμόνης από ένα ειδικό ορμονικό υποδοχέα με συνέπεια το σχηματισμό ενός συμπλέγματος «ορμόνης-υποδοχέα».

Ο ορμονικός υποδοχέας φέρει στο μόριό του δύο θέσεις: Μία ειδική θέση, η οποία συνδέεται με την ορμόνη και μία ενεργό θέση, η οποία χρησιμεύει για τη σύνδεση του ορμονικού υποδοχέα με τα διάφορα ενζυμικά συστήματα. Η χημική συγγένεια μεταξύ ορμόνης και υποδοχέα μεταβάλλεται από δύο κυρίως παράγοντες, τη συγκέντρωση που παρουσιάζει η ίδια η ορμόνη και το χρονικό διάστημα που αυτή εκτίθεται στον υποδοχέα.

1. Μετατροπή του συμπλέγματος “ορμόνη-υποδοχέας” σε ειδικό ‘σήμα’ (signal)
2. Διέγερση του κυτταρικού μηχανισμού και ποσοτική μεταβολή των ενδοκυττάριων διεργασιών.

Οι ορμόνες ρυθμίζουν την κυτταρική λειτουργία χρησιμοποιώντας μία από τις δύο ακόλουθες οδούς:

1. Οι ορμόνες δρουν σε ένα μεμβρανικό υποδοχέα, που βρίσκεται στην εξωτερική επιφάνεια της κυτταρικής μεμβράνης  (χωρίς να διεισδύσουν μέσα στο κύτταρο-στόχο) και ο οποίος (υποδοχέας) με την επενέργεια της ορμόνης (πεπτιδικές

ορμόνες και κατεχολαμίνες) μεταβάλλει τη διαμόρφωσή του. Με τον τρόπο αυτό ο υποδοχέας παρέχει την πληροφορία στο όργανο-στόχο το οποίο υφίσταται διάφορες ενδοκυτταρικές μεταβολές(π.χ. επίταση ή αναστολή κάποιας μεταβολικής επεξεργασίας).

1. Οι ορμόνες διεισδύουν μέσα στο κύτταρο-στόχο, διαπερνώντας την κυτταρική μεμβράνη (στεροειδείς ορμόνες κυρίως) και συνδεόμενες με τον υποδοχέα σχηματίζουν το σύμπλεγμα “ορμόνη – υποδοχέας” το οποίο επενεργεί απευθείας στο DNA του πυρήνα του κυττάρου.⁽⁷⁾

3.7. ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ

Εικ.1.1.Πως λειτουργούν οι ορμόνες.

Η ορμόνη, είναι μια χημική εντολή, που παράγεται από ένα όργανο και μεταφέρεται (συνήθως μέσω του αίματος) σε άλλους ιστούς, προκαλώντας στους τελευταίους κάποια επίδραση. Οι ορμόνες παράγονται από ένα σύστημα οργάνων ή αδένων (γνωστών συλλογικά ως ενδοκρινικό σύστημα) που είναι διασπαρμένοι σε όλο το σώμα. Κάθε αδένας παράγει συγκεκριμένες ορμόνες, οι οποίες απελευθερώνονται, όταν απαιτείται, για να βοηθήσουν το σώμα να διατηρήσει μια υγιή ισορροπία.⁽⁹⁾

3.8.ΟΙ ΑΔΕΝΕΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΥΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1. Οι αδένες του ενδοκρινικού συστήματος, οι ορμόνες που παράγουν, τα όργανα στα οποία αποστέλλονται οι ορμόνες και οι λειτουργίες που επιτελούν οι ορμόνες.

Στο σημείο αυτό, θα γίνει μια εκτενέστερη αναφορά στις ορμόνες που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες. Βέβαια, μεγαλύτερη βαρύτητα και ανάλυση θα δοθεί στις ορμόνες που έχουν άμεση σχέση με το θέμα της διπλωματικής εργασίας .⁽⁹⁾

3.8.1.Υπόφυση

3.8.1.1.Αδενοϋπόφυση

• Θυρεοτρόπος ορμόνη ή θυρεοτροπίνη (TSH)

Θυρεοτρόπος ορμόνη ή θυρεοτροπίνη (TSH: Thyroid Stimulating Hormone), η οποία παράγεται από τα θυρεοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης και η δράση της αφορά την παραγωγή ορμονών από τον θυρεοειδή, προκειμένου να ρυθμιστεί ο μεταβολισμός του σώματος.

• Αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη (GH)

Αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη (GH: Growth Hormone ή STH: Somatotropic Hormone), η οποία παράγεται από τα σωματοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης και η δράση της αφορά την αύξηση του σώματος με τον έλεγχο της αύξησης των οστών και του σχηματισμού των ιστών. Επιδρά στη σύνθεση των πρωτεϊνών και στο μεταβολισμό πρωτεϊνών, λίπους και υδατανθράκων και προάγει την κατακράτηση αζώτου. Διαταραχή της παραγωγής της κατά την παιδική ηλικία, επιφέρει σοβαρές ανωμαλίες στην ανάπτυξη. Υπερπαραγωγή της οδηγεί σε υπέρμετρη κατά μήκος αύξηση των οστών που καταλήγει σε γιγαντισμό. Υπερέκκρισή της σε ενήλικες, προκαλεί αύξηση μόνο των άκρων, δηλαδή χεριών και ποδιών, μεγαλακρία. ‘Έλλειψη της οδηγεί σε νανισμό εξαιτίας υπανάπτυξης των μακρών οστών,

• Φλοιτρόπος ορμόνη ή φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ή κορτικοτρόπος (ΑCΤΗ)

Φλοιτρόπος ορμόνη ή φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ή κορτικοτρόπος (ΑCΤΗ): (Adrenocorticotropic Hormone ή Corticotropin), η οποία παράγεται από τα φλοιοτρόπα ή κορτικοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης. Δρα στο φλοιό των επινεφριδίων και προάγει την έκκριση των στεροειδών. Ανεπαρκής διέγερση του φλοιού των επινεφριδίων από τη φλοιοτρόπο ορμόνη έχει ως αποτέλεσμα συστολή του αδένα. Υπερβολική έκκριση της ορμόνης προκαλεί μεγέθυνση του αδένα και υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων. Παρατεταμένες περίοδοι άγχους έχουν ως αποτέλεσμα να δέχονται αυξημένα ερεθίσματα τα επινεφρίδια και επομένως τα υψηλά επίπεδα των κυκλοφορούντων ανδρογόνων μπορεί να προκαλέσουν αυξημένη ανάπτυξη τριχών, δασυτριχισμό και ακμή.

• Γοναδοτροπίνες: ωοθυλακιοτρόπος (FSH) και ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH)

Γοναδοτροπίνες: ωοθυλακιοτρόπος (FSH: Follicle Stimulating Hormone) και ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH: Luteinizing Hormone), οι οποίες παράγονται από τα γοναδοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης. Γοναδοτροπίνες ονομάζονται ουσίες που δρουν στους γεννητικούς αδένες και των δύο φύλων. Στη γυναίκα, η FSH προκαλεί αύξηση και ωρίμανση των ωοθυλακίων, παραγωγή και έκκριση οιστρογόνων ορμονών από τα κύτταρα της κοκκώδους στιβάδας και η LH προκαλεί ωοθυλακιορηξία και διέγερση σύνθεσης οιστρογόνων και προγεστερόνης. Στο μέσο κάθε ωοθηκικού κύκλου παρουσιάζεται μαζική απελευθέρωση των FSH και LH. Στον άνδρα, η  FSH προκαλεί διέγερση των όρχεων για παραγωγή σπερματοζωαρίων και η LH διέγερση των όρχεων για παραγωγή τεστοστερόνης, ενώ επηρεάζει και την ανάπτυξη και διατήρηση των χαρακτηριστικών του φύλου. Η LH προκαλεί  παραγωγή ανδρογόνων από τα γεννητικά όργανα και των δύο φύλων. Μετά την εμμηνόπαυση παρατηρείται αύξηση της στάθμης των γοναδοτροπινών.

• Προλακτίνη  (PRL)

Προλακτίνη  (PRL: Prolactin), η οποία παράγεται από τα λακτοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης και διεγείρει την παραγωγή γάλακτος από τους μαστούς. Η έκκρισή της αυξάνεται κυρίως κατά την κύηση, τον τοκετό και τη γαλουχία,

• Μελανοτρόπος ορμόνη (MSH)

Μελανοτρόπος ορμόνη (MSH: Melanocyte Stimulating Hormone), η οποία παράγεται από τα μελανοτρόπα κύτταρα της αδενοϋπόφυσης και διεγείρει τα μελανινοκύτταρα σε παραγωγή  μελανίνης, για τη χρώση δέρματός και τριχών.⁽¹²⁾

3.8.1.2.Νευροϋπόφυση

• Οξυτοκίνη

Οξυτοκίνη (oxytocin), που δρα στο μαζικό αδένα και στη μήτρα. Η δράση της στο μαζικό αδένα αφορά τη σύσπαση των κυττάρων του με αποτέλεσμα την εξώθηση του γάλατος, ενώ στη μήτρα προκαλεί συσπάσεις κατά τον τοκετό, οι οποίες συνεχίζονται και μετά τον τοκετό και συμβάλλουν στην επαναφορά της μήτρας στο αρχικό της μέγεθος. ‘Όσο διαρκεί η κύηση, η οξυτοκίνη δεν εξασκεί τη δράση της λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης της προγεστερόνης, η οποία ηρεμεί τη μήτρα.

• Βαζοπρεσίνη

Βαζοπρεσίνη (vasopressin) ή αντιδιουρητική ορμόνη (ADH: Antidiuretic Hormone), που ευθύνεται για τη διατήρηση της ισορροπίας του νερού του σώματος. Επηρεάζει τους νεφρικούς πόρους και το μεταβολισμό του νερού και σε έλλειψή της εμφανίζεται άπιος διαβήτης.⁽¹²⁾

3.8.2.Θυρεοειδής αδένας

• η θυροξίνη (Τ4),
• η τρι-ιωδοθυρονίνη (Τ3),
• η καλσιτονίνη.

• Θυροξίνη

Η θυροξίνη (Τ4) είναι το κύριο μεταβολικό παράγωγο του θυρεοειδούς. Η Τ4 κυκλοφορεί δεσμευμένη στο πλάσμα σε τρεις πρωτεΐνες (TBG, TBPA, Αλβουμίνη). Έτσι ένα ποσοστό μόλις 0,03% είναι διαθέσιμο για ανταλλαγή στους ιστούς όπου αποϊωδιώνεται σε τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που δεσμεύεται στους πυρηνικούς υποδοχείς με αποτέλεσμα τη δράση των θυρεοειδικών ορμονών. Τα επίπεδα της ολικής θυροξίνης στον ορό αντανακλούν την παραγωγική δραστηριότητα του θυρεοειδούς, είναι αυξημένα στην πλειοψηφία των υπερθυρεοειδικών ατόμων και ελαττωμένα στους περισσότερους υποθυρεοειδικούς. Αλλαγές στη συγκέντρωση των δεσμευτικών πρωτεϊνών επηρεάζουν τα επίπεδα της ολικής Τ4 χωρίς όμως να επιδρούν στα επίπεδα της ελεύθερης θυροξίνης. Σοβαρή συστηματική νόσος προκαλεί χαμηλή θυροξίνη ορού στο 25% και ελαφρά αύξηση της θυροξίνης στο 2% των ασθενών, έτσι τα επίπεδα θυροξίνης στον ορό δεν αποτελούν ακριβή δείκτη της θυρεοειδικής λειτουργίας σε βαριά πάσχοντες. Η εκτίμηση της συγκέντρωσης των επιπέδων Τ4 και του θυρεοειδικού άξονα διευκολύνονται με ταυτόχρονες μετρήσεις της TSH. Οι τιμές της Τ4 στα βρέφη και στα παιδιά είναι πολύ υψηλότερες σε σχέση με τους ενήλικες. Ευθυρεοειδική υπερθυροξιναιμία είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μη θυρεοειδικές νόσους και καταστάσεις με αυξημένα επίπεδα θυροξίνης αλλά φυσιολογικό θυρεοειδικό ιστό και μεταβολισμό. Ευθυρεοειδική υπερθυροξιναιμία μπορεί να προκληθεί από συγγενείς και επίκτητες μεταβολές δεσμευτικών πρωτεϊνών των θυρεοειδικών ορμονών, από φαρμακευτικές ουσίες, σε περιφερική αντίσταση στις θυρεοειδικές ορμόνες, και οξείες ψυχιατρικές νόσους.⁽¹⁰⁾

• Τριιωδοθυρονίνη

Η Τριιωδοθυρονίνη (Τ3) παράγεται περίπου κατά 80% από εξωθυρεοειδική αποιωδίωση της Τ4 και ένα ποσοστό εκκρίνεται απ’ ευθείας από το θυρεοειδή. Είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό δεσμευμένη σε πρωτεΐνες. Μόνο ένα μικρό ποσοστό (0,3%) απαντάται σε ελεύθερη δραστική μορφή και είναι αυτό που είναι βιοδιαθέσιμο στους ιστούς. Η μέτρηση της Τ3 χρησιμεύει στη διάγνωση-ρύθμιση θεραπείας σε υπερθυρεοειδισμό, στη διάγνωση της Τ3-θυρεοτοξίκωσης, καθορίζει τη βαρύτητα του υπερθυρεοειδισμού και είναι ευαίσθητη μέθοδος στη διάγνωση υποτροπής νόσου Graves. Οι μετρήσεις Τ3 συνήθως δεν είναι χρήσιμες στη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού από τη στιγμή που οι συγκεντρώσεις Τ3 παραμένουν εντός φυσιολογικών ορίων σε περιπτώσεις ήπιου υποθυρεοειδισμού. Συστηματικές νόσοι και ασιτία ελαττώνουν την εξωθυρεοειδική παραγωγή Τ3 με αποτέλεσμα χαμηλές συγκεντρώσεις Τ3 που δεν θα πρέπει να συγχέονται με υποθυρεοειδισμό .Φυσιολογικές τιμές Τ3 παρατηρούνται τέλος σε θυρεοτοξίκωση Τ4. ⁽¹⁰⁾

• Καλσιτονίνη

Η καλσιτονίνη είναι μια πεπτιδική ορμόνη που παράγεται από τα παραθυλακικά κύτταρα C του θυρεοειδούς αδένα. Η δράση της, ωστόσο, δεν συσχετίζεται με τη δράση των θυρεοειδικών ορμονών. Εμπλέκεται στο μεταβολισμό του ασβεστίου, μαζί με την παραθορμόνη και τη βιταμίνη D. Το φυσιολογικό ερέθισμα για την έκκριση καλσιτονίνης είναι η αύξηση του ασβεστίου του αίματος. Αντίθετα, η ελάττωση του ασβεστίου του αίματος αναστέλλει την έκκρισή της. Ακριβώς τα αντίστροφα ισχύουν για την παραθορμόνη. Η καλσιτονίνη δρα στους οστεοκλάστες, ένα είδος κυττάρων του οστίτη ιστού που απορροφούν τις οστικές δοκίδες, ως μέρος της φυσιολογικής αναδόμησης του οστού. Συγκεκριμένα, η καλσιτονίνη αναστέλλει τη δράση των οστεοκλαστών και με τον τρόπο αυτό εμποδίζει την απελευθέρωση του ασβεστίου στο αίμα από τους οστεοκλάστες. Συνεπώς, με τη δράση της ελαττώνει τη στάθμη του ασβεστίου του αίματος . Η αναστολή της δράσης των οστεοκλαστών βρίσκει εφαρμογή στη θεραπευτική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης και της νόσου του Paget. Στην περίπτωση της οστεοπόρωσης, η καλσιτονίνη χορηγείται με τη μορφή spray ενδορρινικών ψεκασμών και βοηθά στη διατήρηση της οστικής μάζας. Η καλσιτονίνη δεν είναι απαραίτητη για τη ζωή, και αυτό φαίνεται στις περιπτώσεις ολικής θυρεοειδεκτομής, όπου δεν απαιτείται ορμονική υποκατάσταση με καλσιτονίνη δια βίου. Επίσης, η καλσιτονίνη αυξάνει στο μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς, όπου χρησιμοποιείται ως καρκινικός δείκτης, για την παρακολούθηση της εξέλιξης του νοσήματος.⁽¹⁾

3.8.3.Παραθυρεοειδείς αδένες

• Παραθορμόνη

Οι παραθυρεοειδείς αδένες εκκρίνουν την παραθορμόνη (PTH), μια πεπτιδική ορμόνη, που συμμετέχει στο μεταβολισμό του ασβεστίου μαζί με την καλσιτονίνη και τη βιταμίνη D. Κύριο ερέθισμα για την έκκριση παραθορμόνης είναι η πτώση του ασβεστίου του πλάσματος (υπασβεστιαιμία). Δευτερευόντως, και η υπομαγνησιαιμία προκαλεί την έκκριση παραθορμόνης. Αντιθέτως, η βιταμίνη D και η υπερασβεστιαιμία αναστέλλουν την έκκριση παραθορμόνης. Με τις δράσεις της, η παραθορμόνη τείνει να αυξήσει το ασβέστιο του πλάσματος. Στους νεφρούς, διεγείρει την επαναρρόφηση του ασβεστίου, ενώ αναστέλλει την επαναρρόφηση του φωσφόρου. Στους νεφρούς, επίσης, διεγείρει τη σύνθεση της δραστικής μορφής της βιταμίνης D (1,25-διυδροξυχοληκαλσιφερόλη ή καλσιτριόλη), και με τον τρόπο αυτό αυξάνει την εντερική απορρόφηση του ασβεστίου, που εξαρτάται από τη βιταμίνη D. Σε μεγάλες συγκεντρώσεις της ορμόνης, διεγείρεται η δράση των οστεοκλαστών, δηλαδή των κυττάρων εκείνων του οστίτη ιστού, που απορροφούν τις οστικές δοκίδες, στα πλαίσια της οστικής αναδόμησης. Το αποτέλεσμα είναι η απελευθέρωση ασβεστίου στην κυκλοφορία, που προέρχεται από την αποδόμηση του οστού. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο τα ερεθίσματα για την έκκριση της παραθορμόνης, όσο και η δράση της είναι ακριβώς τα αντίθετα, απ’ ότι ισχύει για την καλσιτονίνη.

Στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό παρατηρείται ανεξέλεγκτη παραγωγή παραθορμόνης, με αποτέλεσμα την υπερασβεστιαιμία και την οστεοπενία. Σε εγχειρήσεις του θυρεοειδούς αδένα είναι δυνατόν να εξαιρεθούν μαζί και οι παραθυρεοειδείς αδένες (μετεγχειρητικός υποπαραθυρεοειδισμός). Αυτό προκαλεί την πτώση του ασβεστίου του αίματος και την κλινική εμφάνιση της τετανίας (ανεξέλεγκτες μυϊκές συσπάσεις συνοδευόμενες από παραισθησίες).⁽¹⁾

3.8.4.Πάγκρεας

3.8.4.1.Ινσουλίνη

Η ινσουλίνη είναι πρωτεϊνική ορμόνη και παρουσιάζει πολλαπλές και πολύπλοκες δράσεις, καθώς συμβάλλει στη ρύθμιση των μεταβολικών λειτουργιών του οργανισμού. Ακόμη ελέγχει το μεταβολισμό κυρίως των υδατανθράκων αλλά και των λιπών και πρωτεϊνών.

Οι δράσεις της αυτές είναι οι ακόλουθες:

1.Δράση της ινσουλίνης στους υδατάνθρακες

Η ινσουλίνη με τη δράση της αυξάνει την ικανότητα του οργανισμού προς χρησιμοποίηση της γλυκόζης.

Ειδικότερα:

• ελαττώνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα (υπογλυκαιμία), διότι αυξάνει την είσοδό της στα κύτταρα ιδιαίτερα του λιπώδους και του μυϊκού ιστού,
• ελαττώνει την αποβολή της γλυκόζης από το ήπαρ, διότι μειώνει τη

γλυκονεογένεση και αυξάνει τη γλυκογένεση, δηλαδή την παραγωγή γλυκογόνου στο ήπαρ (και στο μυϊκό ιστό) από γλυκόζη,

• ενεργοποιεί τα ένζυμα της γλυκόλυσης.

2.Δράση της ινσουλίνης στα λίπη

Η ινσουλίνη αναστέλλει την κινητοποίηση των λιπών από τις λιπαποθήκες προς το αίμα και εμποδίζει τη λιπόλυση, αναστέλλοντας έτσι τη δράση της λιπάσης που βρίσκεται μέσα στα κύτταρα τον λιπώδους ιστού.

Αναλυτικότερα, η ινσουλίνη είναι γνωστό ότι:

• διεγείρει τη σύνθεση λιπαρών οξέων από γλυκόζη μέσα στις λιπαποθήκες,
• αυξάνει την πρόσληψη και το μεταβολισμό της γλυκόζης στις λιπαποθήκες,
• αυξάνει τις αντιδράσεις της τρανσαμίνωσης που εκτελούνται μέσα στις λιπαποθήκες.

Αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών είναι η αύξηση του λίπους του σώματος και η ελάττωση των τριγλυκεριδίων, της χοληστερόλης και των ελεύθερων λιπαρών οξέων στο αίμα.

3.Δράση της ινσουλίνης στις πρωτεΐνες

Οι κυριότερες δράσεις της ινσουλίνης στις πρωτεΐνες είναι οι ακόλουθες:

• διευκολύνει την είσοδο των αμινοξέων στα κύτταρα, ιδίως στα κύτταρα του μυϊκού ιστού,
• επιτείνει τη σύνθεση των πρωτεϊνών στους μυς και στο ήπαρ, αυξάνοντας τον αριθμό των ριβοσωμάτων και ενεργοποιώντας τα σχετικά ένζυμα,
• αναστέλλει τη γλυκονεογένεση, δηλαδή την παραγωγή γλυκόζης από πρωτεΐνες, διότι η ινσουλίνη δρα ανασταλτικά στη δραστικότητα των σχετικών ενζύμων,
• ελαττώνει τη διάσπαση των πρωτεϊνών παρεμποδίζοντας την ενεργοποίηση των λυσοσωμάτων.⁽¹²⁾

3.8.4.2.Γλουκαγόνο

Παράγεται από τα α-κύτταρα των νησιδίων του Langerhans. Είναι πρωτεΐνη που αποτελείται από 29 αμινοξέα. Το γονίδιο της βρίσκεται στο μακρύ σκέλος του χρωμοσώματος. Το γλουκαγόνο εκκρίνεται όταν ελαττώνεται η συγκέντρωση  γλυκόζης στο αίμα. Η λήψη πρωτεϊνών φαίνεται να είναι ισχυρό ερέθισμα για την παραγωγή γλουκαγόνου. Αμινοξέα όπως η αργινίνη και η αλανίνη  διεγείρουν την έκκριση του. Το φαινόμενο εξηγείται από το γεγονός ότι αυτά στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν υπό την επίδραση του γλυκογόνου στο ήπαρ για την παραγωγή γλυκόζης μέσω της διαδικασίας  της νεογλυκογένεσης συμβάλλοντας στην αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στον ορό. Γενικά όταν υπάρχει αύξηση των ενεργειακών αναγκών και κατά συνέπεια κατανάλωση γλυκόζης από τους ιστούς ενεργοποιείται η παραγωγή γλυκογόνου και των άλλων ορμονών του stress (GH, κορτιζόλη, αδρεναλίνη) ώστε να διατηρηθεί η συγκέντρωση της γλυκόζης σε ικανοποιητικά επίπεδα για την επαρκή ενεργειακή κάλυψη των πλέον ευαίσθητων οργάνων όπως ο εγκέφαλος.

Δράση γλυκογόνου

• Ενεργοποίηση της γλυκογονόλυσης στο ήπαρ με αποτέλεσμα αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης.
• Διέγερση της νεογλυκογένεσης στο ήπαρ.
• Αυξάνει την απελευθέρωση λιπαρών οξέων από τα λιποκύτταρα και αναστέλλει την αποθήκευση τους στο ήπαρ καθιστώντας τα έτσι διαθέσιμα για τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού.
• Σε υψηλές συγκεντρώσεις ενισχύει την συσταλτικότητα του καρδιακού μυός, την έκκριση χολής, ενώ αναστέλλει την έκκριση ΗCl από τους αδένες του γαστρικού βλεννογόνου.

Έχει την αντίθετη δράση από αυτή της ινσουλίνης στη σύνθεση γλυκόζης. Δηλαδή μειώνει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα και την παραγωγή ενέργειας από γλυκόλυση.  Ταυτόχρονα προάγει την απελευθέρωση της γλυκόζης από το γλουκογόνο στο ήπαρ και στους μυς και αυξάνει τη γλυκονεογέννεση, δηλαδή την παραγωγή γλυκόζης από άλλες ουσίες, όπως γαλακτικό οξύ, στο ήπαρ. Επίσης, αυξάνει τη διάσπαση των λιπών προς τριγλυκερίδια και την παραγωγή γλυκόζης από αυτά.

3.8.5.Επινεφρίδια

3.8.5.1.Ορμόνες του φλοιού των επινεφριδίων

Ο φλοιός των επινεφριδίων στον ενήλικα αποτελείτο 80% του βάρους τον αδένα. Μαζί με τούς όρχεις, τις ωοθήκες και τον πλακούντα, είναι τα όργανα παραγωγής των στεροειδών ορμονών. Η  βιοσύνθεση των επινεφριδικών στεροειδών αρχίζει με τη  χοληστερίνη. Τα κυριότερα στεροειδή τον φλοιού των επινεφριδίων είναι τα:

1. Κορτικοστεροειδή, που διακρίνονται σε:

• αλατοκορτικοειδή (αλδοστερόνη, δεσοξυκορτικοστερόνη), που ρυθμίζουν τους ηλεκτρολύτες και την ισορροπία νερού στο σώμα.
•  γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόλη, κορτικοστερόνη, κορτιζόνη), που επιδρούν στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών και επηρεάζουν την ανάπτυξη του συνδετικού ιστού.

2. Ανδρογόνα (δεϋδροεπιανδροστερόνη-DHEA, θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη DHEA-S και Δ4-ανδροστενδιόνη).

3. Οιστρογόνα, σε ελάχιστες ποσότητες οιστραδιόλη.

4. Προγεστερόνη, απαντάται ως ενδιάμεσο προϊόν της βιοσύνθεσης των στεροειδών.⁽¹²⁾

• Βιολογική δράση των ορμονών του φλοιού

Τα στεροειδή τον φλοιού των επινεφριδίων επιδρούν στην αύξηση και λειτουργικότητα των οργάνων αναπαραγωγής. Επίσης επηρεάζουν τα φυσικά χαρακτηριστικά και την ιδιοσυγκρασία των δύο φύλων.

1. Επινεφριδικά οιστρογόνα

Τα οιστρογόνα του φλοιού είναι  ασήμαντα τόσο σε ποσότητα όσο και σε δράση.

2. Επινεφριδικά ανδρογόνα

Τα ανδρογόνα του φλοιού είναι ορμόνες με μικρή  ανδρογόνο δράση, οι οποίες στις γυναίκες συμβάλλουν στη δευτερογενή τρίχωση και στη λειτουργία των σμηγματογόνων αδένων.

Τα επινεφριδικά ανδρογόνα DHEA, DHEA-S και Δ4-ανδροστενδιόνη, κυκλοφορούν στο αίμα συνδεδεμένα χαλαρά με την πρωτεΐνη αλβουμίνη. Η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA-S)  που σε ποσότητα, αποτελεί το κυριότερο ανδρογόνο που παράγεται από τα επινεφρίδια, έχει ιδιαίτερα ασθενή δράση ενώ η τεστοστερόνη παράγεται σε ελάχιστα ποσά. Τα μικρά αυτά ποσά τεστοστερόνης που παράγονται από τα επινεφρίδια, συνδέονται με την  ειδική σφαιρίνη, την SHBG. Τα πρόδρομα στεροειδή καθώς και τα ίδια τα επινεφριδικά  ανδρογόνα μπορούν να μετατραπούν αντίστοιχα σε ανδρογόνα ή πιο ισχυρά ανδρογόνα σε περιφερικούς ιστούς. Οι σπουδαιότερες μετατροπές των ανδρογόνων είναι της Δ4-ανδροστενδιόνης σε τεστοστερόνη και της τεστοστερόνης  σε διϋδροτεστοστερόνη. Περιφερικά σημεία  μετατροπής  των ανδρογόνων είναι οι θύλακοι των τριχών, οι    σμηγματογόνοι αδένες και τα γεννητικά όργανα. Ακόμη, τα ανδρογόνα προσλαμβάνονται ενεργά από τον λιπώδη ιστό, όπου μετατρέπονται με αρωματοποίηση σε οιστρογόνα. Το άγχος, η υπερπλασία και οι όγκοι των επινεφριδίων μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη έκκριση στεροειδών, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη των τριχών. Σε ελάττωση των επιπέδων της υδροκορτιζόνης, ο υποθάλαμος αυξάνει την παραγωγή του εκλυτικού παράγοντα, με αποτέλεσμα τον ερεθισμό της υπόφυσης και την έκκριση φλοιοτρόπου ορμόνης, προκειμένου να αποκατασταθεί η παραγωγή υδροκορτιζόνης από το φλοιό των επινεφριδίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση τον επιπέδου των ανδρογόνων και κατά συνέπεια την αύξηση της ανάπτυξης των τριχών, εξαιτίας της ευαισθησίας των τριχικών θυλάκων στα ανδρογόνα.

Στις γυναίκες, η αυξημένη παραγωγή επινεφριδικών ανδρογόνων μπορεί να εκδηλωθεί με ακμή, δασυτριχισμό, αλωπεκία ανδρικού τύπου, διαταραχές τον κύκλου, ολιγομηνόρροια, ωορρηξία, στειρότητα ή ακόμη και σαφή αρρενοποίηση. Η υπερβολική παραγωγή επινεφριδικών ανδρογόνων στα  κορίτσια πριν και κατά την ήβη,  μπορεί να προκαλέσει πρώιμη ήβη.⁽¹²⁾

3.8.5.2.Ορμόνες του μυελού των επινεφριδίων

Ο μυελός των επινεφριδίων καταλαμβάνει τον κεντρικό πυρήνα του αδένα και αποτελείται από κύτταρα που συνθέτουν και τις δύο κατεχολαμίνες:

1. Αδρεναλίνη ή επινεφρίνη,

2. Νοραδρεναλίνη ή νορεπινεφρίνη.

Βιολογική δράση των ορμονών του μυελού

Οι κατεχολαμίνες δρουν σε όλα τα όργανα και τους ιστούς που νευρώνονται από το συμπαθητικό σύστημα και αυξάνουν το βασικό μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματος. Ακόμη προκαλούν διέγερση, άγχος και αίσθημα φόβου.⁽¹²⁾

1. Δράση αδρεναλίνης

Η δράση της αδρεναλίνης είναι η ακόλουθη:

• διασπά το γλυκογόνο του ήπατος και των μυών και αυξάνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα,
• προκαλεί αγγειοδιαστολή στην καρδιά και στους μυς,
• προκαλεί αυξημένη πρόσληψη οξυγόνου με τη βρογχοδιασταλτική δράση της και χρησιμοποιείται στη θεραπεία τον βρογχικού άσθματος,
• προκαλεί ενεργοποίηση του μηχανισμού αντίδρασης σε περιπτώσεις φόβου, θυμού ή έκτακτης ανάγκης. Η δραστηριοποίηση αυτού του μηχανισμού αυξάνει την παροχή στους μυς αυξημένης γλυκόζης, αίματος και οξυγόνου και έτσι μπορούν να λειτουργήσουν ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Ο καρδιακός παλμός ανεβαίνει ενώ τα αγγεία του υπογαστρίου και της επιφάνειας συστέλλονται και το αίμα κατευθύνεται προς τους μύες, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της διαδικασίας της πέψης. ⁽¹²⁾

2.Δράση νοραδρεναλίνης

Η νοραδρεναλίνη, ορμόνη που επίσης παράγεται από το μυελό των επινεφριδίων επιδρά στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας αγγειοσύσπαση και αύξηση της πίεσης του αίματος. ⁽¹²⁾

3.8.6.Ωοθήκες

3.8.6.1.Οιστρογόνα

Τα οιστρογόνα, εκτός από τις ωοθήκες (από τα κύτταρα της έσω θήκης των ωοθυλακίων), παράγονται επίσης από το φλοιό επινεφριδίων, τους όρχεις και τον πλακούντα. Στο φλοιό των επινεφριδίων παράγονται πολύ μικρές ποσότητες οιστρογόνων, αλλά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης από τον πλακούντα εκκρίνονται ποσότητες οιστρογόνων, περίπου 1.000 φορές μεγαλύτερες από τις παραγόμενες στο φυσιολογικό καταμήνιο κύκλο. Η οιστρογόνος δράση εξαρτάται κυρίως από την ευαισθησία του οργάνου-στόχου, αλλά και από την      ικανότητα του οργάνου να δεσμεύει τα κυκλοφορούντα οιστρογόνα.

Τα κυριότερα οιστρογόνα είναι:

• η οιστραδιόλη, που είναι το βιολογικά δραστικότερο οιστρογόνο,
• η οιστρόνη,
• η οιστριόλη. ⁽¹²⁾

Τρόπος δράσης οιστρογόνων

Τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για την προετοιμασία του γεννητικού συστήματος για τη δράση της προγεστερόνης. Καθορίζουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά τον γυναικείου φύλου (την ειδική κατανομή λίπους στους μαστούς και τα ισχία, την ανάπτυξη των γαλακτοφόρων πόρων του μαστού, την περιορισμένη ανάπτυξη μυϊκού ιστού, τους στενούς ώμους και την ευρεία λεκάνη, το μικρό λάρυγγα, την ειδική διαμόρφωση της φωνής και την υγεία και ανάπτυξη των οστών). Ακόμη, επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό του ατόμου (διαμόρφωση ιδιάζουσας ψυχοσύνθεσης), καθώς και το δέρμα (το λεπτής και μαλακής υφής δέρμα), τα αγγεία και τους μύες. Οι οιστρογόνες ορμόνες είναι επίσης υπεύθυνες για τις χαρακτηριστικές αλλαγές ή διαφοροποιήσεις που επέρχονται στη διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας, στον εμμηνορρυσιακό κύκλο και τις      ουσιώδεις διαφοροποιήσεις ή αλλαγές, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. ⁽¹²⁾

Επίδραση των οιστρογόνων στο μεταβολισμό

Τα οιστρογόνα:

• επιδρούν στο μεταβολισμό των λιποπρωτεϊνών και σε τρόπο που η συχνότητα της στεφανιαίας νόσου να εμφανίζεται κατά την αναπαραγωγική ζωή της γυναίκας μειωμένη, σε σχέση προς τους άνδρες της ίδιας ηλικίας,
• χορηγούμενα σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες μπορούν να αναστείλουν την οστεοπόρωση.

Η παραγωγή των οιστρογόνων από τις ωοθήκες αρχίζει να ελαττώνεται καθώς πλησιάζει η εμμηνόπαυση. ⁽¹²⁾

3.8.6.2.Προγεστερόνη

Η προγεστερόνη παράγεται από το ωχρό σωμάτιο, που σχηματίζεται από το ώριμο γρααφιανό ωοθυλάκιο με την επίδραση της LH, τον πλακούντα και το φλοιό επινεφριδίων και είναι γνωστή ως η φυσιολογική ορμόνη της εγκυμοσύνης, καθώς:

• προετοιμάζει το ενδομήτριο για την υποδοχή του γονιμοποιημένου ωαρίου,
• προκαλεί ανύψωση της θερμοκρασίας του σώματος (κατά 0,5° C) στο δεύτερο μισό του ωοθηκικού κύκλου,
• προκαλεί αλλαγή της συμπεριφοράς και του ψυχισμού του ατόμου,
• επιδρά στην ανάπτυξη του πλακούντα, στη διατήρηση της εγκυμοσύνης και επίσης δρα στην προετοιμασία των γαλακτοφόρων αδένων για το θηλασμό. ⁽¹²⁾

3.8.6.3.Ωοθηκικά Ανδρογόνα

Στον οργανισμό της γυναίκας φυσιολογικά, τα ανδρογόνα προέρχονται από τις ωοθήκες και σε μικρά ποσά από τα επινεφρίδια, αλλά και από την περιφέρεια. Σε φυσιολογικές μάλιστα συνθήκες είναι αδύνατη η παραγωγή των οιστρογόνων χωρίς να προηγηθεί σύνθεση ανδρογόνων στις ωοθήκες, καθώς τα ανδρογόνα συμμετέχουν στη βιοσύνθεση των οιστρογόνων. ⁽¹²⁾

Βιολογική δράση των ανδρογόνων.

Τα κυριότερα ανδρογόνα που παράγονται στις ωοθήκες και θεωρούνται φυσιολογικά συστατικά του αίματος, είναι:

• η  τεστοστερόνη,
• η ανδροστενδιόνη και
• η δεΰδροεπιανδροστενδιόνη (DHEA), σε ελάχιστες ποσότητες.

Στις ωοθηκικές ορμόνες περιλαμβάνεται και η ρελαξίνη, η οποία όμως παράγεται από τον πλακούντα και τη μήτρα. Από τα ανδρογόνα, η τεστοστερόνη ασκεί την ισχυρότερη ανδρογόνο επίδραση. Στο αίμα η τεστοστερόνη είναι ενωμένη με την ειδική πρωτεΐνη SHBG που καθορίζει  τη μεταφορά της, αλλά συγχρόνως περιορίζει και τη βιολογική της δραστηριότητα, ενώ η ανδροστενδιόνη εμφανίζει έμμεση και σχετικά ασθενέστερη επίδραση. Η DHEA φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη της τρίχωσης του εφηβαίου και της μασχάλης.

‘Όταν οι ωοθήκες δεν αντιδρούν στη διέγερση από τις γοναδοτρόπους ορμόνες της υπόφυσης ή όταν η αντίδραση στη διέγερση δεν είναι φυσιολογική, παρατηρείται διαταραχή του ωοθηκικού κύκλου. Αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες μπορεί να ευθύνεται για την ανάπτυξη δασυτριχισμού. Σε αντιδιαστολή, ο όρος αρρενοποιητικός ή ανδρογεννητικό σύνδρομο, χαρακτηρίζει πολύ πιο έκδηλη και ευρεία παρουσία σημείων αρρενοποίησης, όπως δασυτριχισμός, υπερτροφία κλειτορίδας, μυϊκή ανάπτυξη, βαθιά φωνή, ατροφία των μαστών και ανδρικού τύπου αλωπεκία.

Στη συνέχεια ,ακολουθούν οι δράσεις των παραπάνω ορμονών στο γυναικείο σώμα, καθ ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους. ⁽¹²⁾

3.8.7 Τεστοστερόνη

Η τεστοστερόνη είναι μια στεροειδής ορμόνη (δηλαδή συντίθεται από τη χοληστερόλη) με ανδρογονική και αναβολική δράση. Είναι η κύρια φυλετική ορμόνη στους άνδρες. Εκκρίνεται από τα κύτταρα του Leydig των όρχεων, ως απάντηση στην έκκριση ωχρινοποιητικής ορμόνης (LH) από την υπόφυση. Στις γυναίκες μικρά ποσά τεστοστερόνης εκκρίνονται από τις ωοθήκες ή παράγονται από μετατροπή των ανδρογόνων των επινεφριδίων σε τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη μεταφέρεται στο πλάσμα του αίματος συνδεδεμένη με μια μεταφορική πρωτεΐνη, την SHBG (Sex Hormone Binding Globulin). Δραστικό είναι το ελεύθερο κλάσμα της ορμόνης, το οποίο βρίσκεται σε δυναμική ισορροπία με το συνδεδεμένο. Η ελεύθερη τεστοστερόνη έχει την ικανότητα να διεγείρει τους αντίστοιχους ανδρογονικούς υποδοχείς στα όργανα-στόχους. Η αναγωγή της ορμόνης σε 5α-διυδροτεστοστερόνη (DHT) αυξάνει τη δραστικότητα της ορμόνης, αυξάνοντας την ικανότητα σύνδεσης της με τον αντίστοιχο υποδοχέα. Το ένζυμο για την αναγωγή αυτή ονομάζεται 5α-ρεδουκτάση (ή αναγωγάση) και βρίσκεται σε ορισμένους μόνο ιστούς. Σε μερικές περιπτώσεις, για την άσκηση της βιολογικής δράσης της ορμόνης είναι απαραίτητη η μετατροπή της σε οιστραδιόλη (αρωματοποίηση). Αυτό παρατηρείται κυρίως στα οστά και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Με την μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ασκείται ανασταλτική επίδραση στην έκκριση GnRH από τον υποθάλαμο και την επακόλουθη έκκριση γοναδοτροπινών από την υπόφυση, δημιουργώντας ένα κύκλωμα αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης (feedback). Η τεστοστερόνη είναι μια ορμόνη με αναβολική δράση. Προάγει την πρωτεϊνοσύνθεση σε πλήθος ιστών. Αυξάνει την μυϊκή μάζα και την οστική πυκνότητα και προάγει την κατά μήκος αύξηση των οστών. Ωστόσο, η υπερπαραγωγή της κατά την εφηβεία, επιταχύνει τη σύγκλειση των επιφύσεων των οστών, με κατάληξη το χαμηλό τελικό ανάστημα. Βασική της δράση είναι, η ανάπτυξη και ωρίμανση των γεννητικών οργάνων του άρρενος. Στην εμβρυϊκή ζωή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των γεννητικών οργάνων κατά το ανδρικό πρότυπο. Στην ήβη προάγει την αύξηση του πέους, του οσχέου, του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων και είναι απαραίτητη στη διαδικασία της σπερματογένεσης. Επίσης, αυξάνει τη γενετήσια ορμή (libido). Δευτερεύουσες δράσεις της ορμόνης είναι η ανάπτυξη της τριχοφυΐας στο πρόσωπο και τον κορμό, η ανδρογεννητική αλωπεκία (φαλάκρα), η λιπαρότητα του δέρματος που οφείλεται στην αυξημένη σμηγματόρροια, η αύξηση του αιματοκρίτη, η αύξηση του πάχους και της μελάγχρωσης της επιδερμίδας και η τραχύτητα της φωνής στους άρρενες. Το λίπος στον κορμό συσσωρεύεται κατά το ανδρικό πρότυπο (περισσότερο στην κοιλιά και λιγότερο στους γλουτούς). Στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πέρα από τη δράση της στη libido, η τεστοστερόνη επιδρά και στη διαμόρφωση ενός «ανδρικού» προτύπου ψυχοσύνθεσης και συμπεριφοράς. Η χρήση τεστοστερόνης ή συνθετικών αναλόγων της (π.χ. νταναζόλη) για την αύξηση της απόδοσης των αθλητών έχει απαγορευτεί και μπορεί να αποβεί και επικίνδυνη. Αμφιλεγόμενη είναι η χρησιμοποίησή της  στην οστεοπόρωση και την αναιμία. Θεραπευτική χορήγηση της ορμόνης μπορεί να επιχειρηθεί σε καταστάσεις υπογοναδισμού, με τεκμηριωμένη έλλειψη της ορμόνης. ⁽¹⁾

3.8.8. SHBG (Sex Hormone Binding Globulin)

Παραγωγή και δέσμευση της SHBG

Από το ήπαρ παράγεται η συνδεόμενη με τα στεροειδή του φύλου σφαιρίνη, η οποία δεσμεύει την τεστοστερόνη και την οιστραδιόλη. Τα κυκλοφορούντα ποσά της SHBG θεωρούνται πολύ σημαντικός παράγοντας στον έλεγχο της ισορροπίας μεταξύ ανδρογόνων και οιστρογόνων. Η παραγωγή της προάγεται από τα οιστρογόνα και τις θυρεοειδικές ορμόνες, ενώ αναστέλλεται από τα ανδρογόνα, τα συνθετικά προγεσταγόνα, τα γλυκοκορτικοειδή και το υποδόριο λίπος. Η κατά φύλο διαφορά στη συγκέντρωση της SHBG οφείλεται στο γεγονός ότι η παραγωγή της προάγεται από τα οιστρογόνα, ενώ ελαττώνεται από τα ανδρογόνα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα:

• στον άνδρα όπου τα ανδρογόνα είναι αυξημένα, η SHBG είναι ελαττωμένη
• στη γυναίκα, όπου τα οιστρογόνα είναι αυξημένα η SΗΒG είναι αυξημένη και επομένως δεσμεύει περισσότερη τεστοστερόνη.

Η DHEA, DHEA-S και Δ4-ανδροστενδιόνη δεν συνδέονται ουσιαστικά με τις πρωτεΐνες και ο προσδιορισμός τους στο αίμα αντανακλά τη βιολογική διαθέσιμη ορμονική τούς δράση. Αυτό δεν συμβαίνει με την τεστοστερόνη, της οποίας η δεσμευτική ικανότητα με την SHBG είναι ισχυρή, με την DHT τρεις φορές ισχυρότερη από την αντίστοιχα της τεστοστερόνης ενώ είναι ασθενέστερη με τα οιστρογόνα, κατά 1/3. Η Δ5-ανδροστενδιόλη δεσμεύεται χαλαρότερα (σε σχέση πάντοτε προς την τεστοστερόνη).

Σημασία της SHBG

Η έκθεση των ιστών στην επίδραση της τεστοστερόνης καθορίζεται κυρίως από τη συγκέντρωση της SHBG. Η αυξημένη SHBG δεσμεύει την κυκλοφορούσα τεστοστερόνη ελαττώνοντας έτσι τη δράση της. Η τεστοστερόνη που είναι συνδεδεμένη με την SHSG είναι βιολογικά αδρανής ενώ βιολογικά δραστικό είναι μόνο το ελεύθερο κλάσμα της. Οι ενήλικες γυναίκες έχουν διπλάσια συγκέντρωση SHBG από τους ενήλικες άνδρες. Δασύτριχες γυναίκες με αυξημένα ανδρογόνα έχουν χαμηλότερες συγκεντρώσεις SHBG από ότι ο φυσιολογικός άνδρας. Συγκεκριμένα, έχει υπολογισθεί ότι:

Στον άνδρα:

• το 78 % της κυκλοφορούσης τεστοστερόνης είναι συνδεδεμένο με την SHBG
• το 19 % είναι χαλαρά συνδεδεμένο με απλή λευκωματίνη και
• το 3 % είναι ελεύθερο και βιολογικά δραστικό.

Στη φυσιολογική γυναίκα:

• το 80 %ο της κυκλοφορούσης τεστοστερόνης είναι συνδεδεμένο με την SHBG,
• το 19%ο είναι χαλαρά συνδεδεμένο με απλή λευκωματίνη και
• το 1 %ο μόνο, είναι ελεύθερο και δραστικό.

Στην δασύτριχη γυναίκα:

• το 79 %ο της κυκλοφορούσης τεστοστερόνης είναι συνδεδεμένο με την SHBG,
• το 19 %ο είναι χαλαρά συνδεδεμένο με απλή λευκωματίνη,
• το 2 %ο είναι ελεύθερο και βιολογικά δραστικό.

Η ανδρογονικότητα λοιπόν, εξαρτάται κυρίως από το ελεύθερο κλάσμα της τεστοστερόνης, το οποίο μπορεί να μετακινηθεί από το ενδοαγγειακό τμήμα προς το εσωτερικό των κυττάρων-στόχων του βολβού των τριχών και εν μέρει από το κλάσμα που είναι συνδεδεμένο με λευκωματίνες. Οι προσδιορισμοί ρουτίνας μετράνε την ολική συγκέντρωση τόσο της δεσμευμένης, όσο και της ελεύθερης τεστοστερόνης. ⁽¹⁾

4.ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

∆ιακυµάνσεις στα επίπεδα των γυναικείων ορμονών μπορεί να παρουσιαστούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας, αν και η περιεμμηνόπαυση (  το χρονικό διάστημα γύρω από την εμμηνόπαυση )  είναι το συνηθέστερο   χρονικό διάστημα,  στο οποίο παρουσιάζονται αυτές οι διακυμάνσεις.  Υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες, που προκαλούν ορμονικές αλλαγές, όπως είναι :

– οι λειτουργικές κύστες ωοθηκών,

-οι ασθένειες του θυρεοειδούς αδένα,

-ο διαβήτης και η ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη,

-το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών,

-η ανωορρηξία,

-η εγκυμοσύνη, και η περίοδος μετά τον τοκετό,

-οι συνήθειες άσκησης και διατροφής,

-αλλαγές που συνδέονται µε την έμμηνο ρύση, και τέλος

-η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών

Οι πιο σημαντικές φάσεις – περίοδοι, στη ζωή μιας γυναίκας, είναι:

α) εφηβική ηλικία – ήβη

β) έμμηνος κύκλος

γ) εγκυμοσύνη

δ) εμμηνόπαυση.

Κάθε µία από τις παραπάνω φάσεις στηρίζεται στην ομαλή συνεργασία ανάμεσα στον υποθάλαμο,  στην υπόφυση και στις ωοθήκες.  Όταν η λειτουργία του ενός από τους τρεις αυτούς αδένες δεν είναι απόλυτα ορθή, µε απόδοση 100%, το αποτέλεσμα είναι ορμονική ανισορροπία και επομένως, διαταραχές του έμμηνου κύκλου, εμφάνιση πολυκυστικών   ωοθηκών, ενδομητρίωση κ.α. ⁽¹⁶⁾

4.1.ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ-ΗΒΗ

Ως ήβη(εφηβεία)  ορίζεται η μεταβατική περίοδος στην ζωή του ατόµου,  κατά τη διάρκεια της οποίας αποκτάται η ικανότητα αναπαραγωγής και διαιώνισης του είδους. Η εφηβεία χαρακτηρίζεται από σημαντικές βιολογικές και ψυχοσωματικές αλλαγές:  εμφανίζονται και αναπτύσσονται τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου,  ωριμάζει το αναπαραγωγικό σύστημα και επιτυγχάνεται η ταχεία σωματική ανάπτυξη. Η ήβη στη γυναίκα είναι η διαδικασία,  που οδηγεί στην εμφάνιση του γεννητικού κύκλου, και χαρακτηρίζεται από µια σειρά διαφοροποιήσεων τόσο σωματικών όσο και ενδοκρινικών.  Οι σωματικές διαφοροποιήσεις είναι κατά σειρά οι εξής:

α) επιτάχυνση της σωματικής ανάπτυξης

β) ανάπτυξη µαστών

γ) εμφάνιση τριχώματος εφηβαίου

δ) εμφάνιση τριχώματος της μασχάλης

ε) εμφάνιση περιόδου. ⁽¹⁶⁾

4.2.ΕΜΜΗΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ 

Καθ’ όλη τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου οι ωοθήκες εκκρίνουν οιστρογόνα, μικρά ποσά ανδρογόνων και προγεστερόνη. Η κυκλική δραστηριότητα αυτών των ορμονών ελέγχεται από τις μεταβολές των επιπέδων των FSH και LH. Αρχικά έχουμε παραγωγή της FSH από την υπόφυση, το οποίο φέρνει ως αποτέλεσμα την ωρίμανση πολλών ωοθυλακίων. Από τα ωοθυλάκια επιλέγεται ένα, το γρααφιανό, το οποίο, αυξάνεται, διαστέλλεται και εμφανίζεται στην επιφάνεια της ωοθήκης. Τότε ξεκινά και η έκκριση οιστρογόνων χάρη στην οποία παχαίνει το ενδομήτριο, αυξάνεται το μέγεθος των αδένων και η κυκλοφορία

του αίματος, προετοιμάζοντας έτσι τον οργανισμό για τη γονιμοποίηση. Στο μέσο του κύκλου, περίπου τη 14^η μέρα παράγεται η LH. Τότε διαρρηγνύεται το γρααφιανό ωοθυλάκιο και ελευθερώνεται το ώριμο ωάριο(ωοθυλακιορηξία).Τα επίπεδα της FSH ελαττώνονται και το γρααφιανό ωοθυλάκιο μετατρέπεται σε ερυθρό σωμάτιο. Το ώριμο ωάριο κατευθύνεται προς τη μήτρα και καθώς το ερυθρό σωμάτιο μετατρέπεται σε ωχρό, το τελευταίο παράγει προγεστερόνη και οιστρογόνα και παράλληλα αυξάνεται η παροχή αίματος στη μήτρα με στόχο να προετοιμαστεί η μήτρα για γονιμοποίηση. Σε περίπτωση που δεν γίνει γονιμοποίηση το ωχρό σωμάτιο γίνεται λευκό, σταματάει η παραγωγή προγεστερόνης, μειώνονται τα επίπεδα των οιστρογόνων, αποφράσσονται τα αιμοφόρα αγγεία και τέλος καταρρέει το ενδομήτριο και αποβάλλεται με τη μορφή αιμορραγίας. Αν, όμως, γονιμοποιηθεί το ωάριο τότε το ωχρό σωμάτιο διατηρείται ως τον 3ο με 4ο μήνα της κυήσεως ως κυοφόρο ωχρό σωμάτιο και παράγει μεγάλα ποσά προγεστερόνης που είναι βασικά για το σχηματισμό του πλακούντα. Μετά, όμως, από το πρώτο τρίμηνο ο πλακούντας παράγει προγεστερόνη χωρίς να χρειάζεται την παρουσία του ωχρού σωματίου. ⁽¹⁶⁾

4.3.ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Οι περισσότερες μεταβολές που συμβαίνουν στην κύηση οφείλονται στην ορμονική έκκριση του πλακούντα (αναπτύσσεται στο οικείο κεφάλαιο). Εκτός από τον πλακούντα έντονη ορμονική δραστηριότητα παρατηρείται και στους ενδοκρινείς αδένες της γυναίκας.

• Υπόφυση

Το μέγεθος της υπόφυσης, ιδιαίτερα του προσθίου λοβού, κατά την κύηση αυξάνει σημαντικά. Παρατηρείται εκσεσημασμενη αύξηση των κυττάρων που συνθέτουν προλακτίνη, με αποτέλεσμα αύξηση των επιπέδων της. Αντίθετα, παρατηρείται σημαντική πτώση των γοναδοτροπινών FSH και LH λόγω της επίδρασης των αυξημένων επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης που παράγει ο πλακούντας. Επιπλέον, η αύξηση των επιπέδων της προλακτίνης συμβάλλει στην πτώση των γοναδοτροπινών μέσω της GnRH του υποθαλάμου. Η έκκριση της φλοιοτρόπου ορμόνης αυξάνει, ενώ παρατηρείται αναστολή της έκκρισης της αυξητικής. Η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη συνήθως δεν μεταβάλλεται. Τέλος, παρατηρείται αύξηση της διεγερτικής ορμόνης των μελανοκυττάρων. Ως προς την ορμονική δραστηριότητα του οπισθίου λοβού της υπόφυσης, παρατηρείται αύξηση της απελευθέρωσης της οξυτοκίνης, κυρίως κατά την έναρξη του τοκετού και κατά τον θηλασμό.

• Θυρεοειδής

Το μέγεθος του θυρεοειδούς κατά την κύηση διπλασιάζεται περίπου. Η αύξηση αυτή αποδίδεται στην εναπόθεση κολλοειδούς λόγω πτώσης των επιπέδων του ιωδίου. Η παρατηρούμενη αύξηση της Τ3 και Τ4 στο πλάσμα της εγκύου δεν υποδηλώνει υπερθυρεοειδισμό, μια και τα επίπεδα της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης και της ελεύθερης θυροξίνης παραμένουν σταθερά. Τα αυξημένα επίπεδα της Τ3 και Τ4 δεν επηρεάζουν την θυρεοειδική λειτουργία του εμβρύου, διότι οι ορμόνες αυτές δεν διαπερνούν τον πλακουντιακό φραγμό.

• Επινεφρίδια

Τα κορτικοστεροειδή των επινεφριδίων αυξάνουν προοδευτικά κατά την διάρκεια της κύησης. Η αύξηση αυτή μπορεί να ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών ραβδώσεων στο δέρμα τα εγκύου, την εμφάνιση γλυκοζουρίας και υπέρτασης. Αντίθετα, οι μεταβολές στην έκκριση της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης είναι ιδιαίτερα μικρές.

4.4.ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ

Όπως είναι φυσικό τόσο κατά την περίοδο της περιεμμηνόπαυσης όσο και κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης υφίστανται αλλαγές στην ποσότητα των εκκρινόμενων ορμονών. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που σταματά η έμμηνος ρύση στις γυναίκες. Με την πάροδο της ηλικίας η ανάπτυξη ωοθυλάκιων (ωρίμανση) ελαττώνεται με αποτέλεσμα την σταδιακή μείωση των επιπέδων των ενδογενών οιστρογόνων καθώς και της προγεστερόνης με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων των γοναδοτροπινών. Μετά από κάποιο όριο μείωσης των οιστρογόνων σταματά η εμμηνορρυσία στις γυναίκες. Βασικό οιστρογόνο, που κυκλοφορεί και βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα είναι η οιστρόνη, η οποία, όμως, δεν προέρχεται από τις ωοθήκες αλλά από μετατροπή των επινεφριδικών ανδρογόνων. Η προγεστερόνη αντίστοιχα, σχεδόν μηδενίζεται. Όσον αφορά τις γοναδοτροπίνες, μετά την εμμηνόπαυση, η συγκέντρωση της FSH είναι υψηλή, επίσης λόγω ελάττωσης των οιστρογόνων και της άρσης της αναστολής, που αυτά προκαλούν στον υποθάλαμο. ⁽¹⁶⁾

4.5.ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Το δέρμα αποτελεί πολύπλοκη ενότητα, της οποίας κύρια λειτουργία είναι η προστασία του σώματος. Συμπληρώνεται όμως και από κάποιες μεταβολικές λειτουργίες, από ρυθμιστική δράση του ύδατος και των ηλεκτρολυτών, αλλά και από σημαντικές αισθητικές λειτουργίες. Αποτελεί σημαντικό αποδέκτη πολυάριθμων ορμονικών επιδράσεων, με εκδηλώσεις από το ίδιο ή τα εξαρτήματά του, που είναι οι τρίχες, τα νύχια, οι ιδρωτοποιοί και οι σμηγματογόνοι αδένες. Από τις σημαντικότερες δράσεις στο φυσιολογικό δέρμα και τα εξαρτήματά του αναφέρονται εκείνες των θυρεοειδικών ορμονών, της κορτιζόλης, των οιστρογόνων και   ανδρογόνων αλλά και τη αυξητικής ορμόνης. Χαρακτηριστικές είναι οι επιδράσεις ενδοκρινικών παθήσεων, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η υποφυσιακή ανεπάρκεια, η μεγαλακρία και η νόσος Addison στο δέρμα. Το δέρμα αποτελεί όργανο-στόχο των ανδρογόνων και στα δύο φύλα. Σε αυτό επιτελείται σειρά μεταβολικών μετατροπών πριν εκδηλωθεί η βιολογική δράση τους. Κύρια είναι η μετατροπή της τεστοστερόνης σε διϋδροτεστοστερόνης (DHT), ενώ ασθενή ανδρογόνα μετατρέπονται σε δραστικότερα στο δέρμα. Σημαντική από τις επιδράσεις των ανδρογόνων στο δέρμα είναι εκείνη επί των τριχών και των σμηγματογόνων αδένων. Πολυάριθμες πειραματικές μελέτες και κλινικές παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι τα στεροειδή του φύλου ασκούν πολλαπλές επιδράσεις στο δέρμα της γυναίκας. Από τις τυπικότερες είναι η μεταβολή του δέρματος και του υποκείμενου συνδετικού ιστού από την οιστρογονοπενία, μετά την εμμηνόπαυση, αλλά από τις λιγότερο αποδεκτές είναι η εμφάνιση τελικών τριχών σε περιοχές του σώματος και του προσώπου και η εμφάνιση ακμής από υπερβολική ανδρογονική δραστηριότητα.⁽¹²⁾  

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο

ΤΟ ΔΕΡΜΑ

Εικόνα 2.1: Το δέρμα

1.ΤΟ ΔΕΡΜΑ

Το δέρμα είναι ένα πολύτιμο όργανο του σώματος στο οποίο εκτελούνται πολλές και σημαντικές φυσιολογικές λειτουργίες. Αποτελείται από δύο στιβάδες. Την επιδερμίδα, η οποία είναι η εξωτερική, επιθηλιακή στιβάδα, και το χόριο ή κυρίως δέρμα ,το οποίο αποτελεί την εσωτερική στιβάδα. Κάτω από το χόριο, υπάρχει χαλαρός συνδετικός ιστός, το υπόδερμα ή υποδόριος ιστός. Το δέρμα, είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος, με μέση επιφάνεια περίπου 2 m² και βάρος περίπου 4 kg. Ακόμα, περιέχει 70 % νερό (το 13 % του νερού του δέρματος βρίσκεται στη κερατίνη στιβάδα ). Εκτός αυτών, σε αυτό, εμπεριέχονται  και τα εξαρτήματά του, τα οποία είναι  αδένες (σμηγματογόνοι και ιδρωτοποιοί),  τρίχες και  νύχια. Τέλος, το δέρμα αποτελεί  όργανο κοινωνικής επικοινωνίας και δείκτη εσωτερικών παθήσεων.

1.1. ΑΝΑΤΟΜΙΑ  ΔΕΡΜΑΤΟΣ

Η επιφάνεια του δέρματος είναι μεγαλύτερη από την επιφάνεια του σώματος. Αυτό ισχύει γιατί σε μερικές περιοχές αναδιπλώνεται και παρουσιάζεται ανώμαλη επιφάνεια καθώς παρατηρούνται σε αυτή:

Εικόνα 2.2: Ανατομία δέρματος

• τρίχες,
•  χνούδι,
•  πόροι,
•  δερματικές θηλές,
•  πτυχές (δίνουν το χαρακτηριστικό διατετραγωνισμό στο δέρμα)
•  δερματικές ακρολοφίες (σχηματίζονται από συνένωση των δερματικών θηλών σε στοίχους στις παλάμες και τα πέλματα και είναι ξεχωριστές και ιδιαίτερες για κάθε άτομο. Στις παλάμες και ιδίως στις άκρες των δακτύλων σχηματίζουν τα γνωστά δακτυλικά αποτυπώματα),
• γραμμές του Langer (οφείλονται στη φορά της τάσης του δέρματος πού προέρχεται από την ελαστικότατα των ινών και είναι διαφορετική σε κάθε μοίρα της επιφάνειάς του). Οι γραμμές τον Langer έχουν μεγάλη σημασία, διότι, αν παραστεί ανάγκη ,κατά μήκος αυτών πρέπει να γίνει τομή του δέρματος ώστε να ακολουθήσει μια αισθητικά καλή ουλή.

1.2. ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ

Εικόνα 2.3: Η επιδερμίδα

Η επιδερμίδα είναι ένα πολύπλοκο όργανο που καλύπτεται εσωτερικά από την κεράτινη στιβάδα, η οποία υφίσταται διαρκή φθορά ,λόγω απολέπισης. Η έξω επιφάνεια της επιδερμίδας διελαύνεται από τις δερματικές ακρολοφίες και αύλακες. Η επιφάνειά της προς το χόριο είναι ανώμαλη, κυματοειδής και παρουσιάζει κοιλώματα,( τα θηλαία εντώματα) μέσα στα οποία εισέρχονται οι δερματικές θηλές του χορίου. Η επιδερμίδα σε κάθετη τομή, είναι μικρότερη από 1 mm (το πάχος της είναι περίπου 50 μm), με επιφανειακή πυκνότητα περίπου 50.000 κύτταρα/mm. Η επιδερμίδα διελαύνεται από τα εξαρτήματα του δέρματος (τρίχες και εκφορητικοί πόροι των ιδρωτοποιών αδένων) και στερείται αγγείων. ⁽¹²⁾

1.2.1.      Τύποι κυττάρων επιδερμίδας

Η επιδερμίδα του ανθρώπου περιέχει κυρίως κερατινοκύτταρα (>90%), τοποθετημένα σε στοίβες, ώστε να δημιουργούν διαδοχικά υποστρώματα. Εκτός των κερατινοκυττάρων και των μικρών βασικών κυττάρων στην επιδερμίδα διακρίνονται και άλλοι δύο τύποι κυττάρων:

• τα μελανοκύτταρα ή μελανινοκύτταρα που περιέχουν μελανίνη και
• τα δενδριτικά κύτταρα, που συμβάλλουν στο ανοσοποιητικό σύστημα της επιδερμίδας (κύτταρα τον Langerhans και κύτταρα του Merkel).⁽¹²⁾

1.2.2. Οι στιβάδες της επιδερμίδας

• Βασική ή μητρική στιβάδα
• Μαλπιγιανή ή ακανθωτή στιβάδα
• Κοκκώδης στιβάδα
• Κεράτινη στιβάδα

Η βαθύτερη από τις στιβάδες της επιδερμίδας είναι η βασική στιβάδα, η οποία αποτελείται από 1 στίχο επιθηλιακών κυττάρων ορθογωνίου σχήματος. Τα κύτταρα της βασικής στιβάδας παρουσιάζουν μιτώσεις, πολλαπλασιάζονται και ανεβαίνουν προς την επιφάνεια, με σκοπό τελικώς να σχηματίσουν την κεράτινη στιβάδα. Πάνω από τη βασική στιβάδα υπάρχει η μαλπιγιανή ή ακανθωτή στιβάδα. Η μαλπιγιανή στιβάδα αποτελείται από πολλούς στοίχους κυττάρων τα οποία όσο ανεβαίνουν προς την επιφάνεια του δέρματος, σχηματίζουν την κοκκώδη στιβάδα. Η κοκκώδης στιβάδα περιέχει κοκκία κερατοϋαλίνης, τα οποία αποτελούν την προδρομική ουσία της κεράτινης. Η κοκκώδη στιβάδα περιέχει επίσης λιπίδια, τα οποία αποβάλλονται στο μεσοκυττάριο διάστημα και συμβάλλουν στην κυτταρική συνοχή. Η τελική εξωτερική στιβάδα, είναι η κεράτινη στιβάδα η οποία αποτελείται πλέον από επιπεδωμένα, απύρηνα κύτταρα (πετάλια), με κεραμωτή αλληλουχία. Τα κύτταρα της κεράτινης στιβάδας, συνενώνονται σταθερά μεταξύ τους  δημιουργώντας  φραγμό προς το περιβάλλον και προσδίδοντας  στο δέρμα μία σημαντική ιδιότητα, την αδιαπερατότητα. Στις παλάμες και τα πέλματα, μεταξύ της κεράτινης και της κοκκώδους στιβάδας, υπάρχει μια επιπλέον στιβάδα, η διαυγής . ⁽¹²⁾

1.3. ΤΟ ΧΟΡΙΟ Ή ΚΥΡΙΩΣ ΔΕΡΜΑ

Εικόνα 2.4: Το χόριο

Το χόριο τρέφει και υποστηρίζει την επιδερμίδα. Στο χόριο υπάρχουν αυτόχθονα και ετερόχρονα κύτταρα. Τα περισσότερα από τα αυτόχθονα κύτταρα είναι οι ινοβλάστες, οι οποίοι συνθέτουν 3 ειδών ίνες, τις κολλαγόνου ίνες, τις ελαστικές ίνες και τέλος τις δικτυωτές ίνες. Οι βασικότερες ίνες είναι οι κολλαγόνοιες,  οι οποίες εξασφαλίζουν τη δομική υποστήριξη του δέρματος. Οι ελαστικές, εξασφαλίζουν την ελαστικότητα του δέρματος. Τα ετερόχρονα κύτταρα του χορίου είναι τα μαστοκύτταρα, τα μακροφάγα και τα λεμφοκύτταρα. Το χόριο βρίσκεται ακριβώς κάτω από  την επιδερμίδα και είναι η μεγαλύτερη στιβάδα του δέρματος. Η επιφάνειά του είναι πολύ ανώμαλη και εμφανίζει πολλές προσεκβολές (θηλές του χορίου), οι οποίες συνδυάζονται δακτυλοειδώς με αντίστοιχες καταδύσεις της επιδερμίδας. Το πάχος του χορίου κυμαίνεται μεταξύ 0,3 και 4 mm, είναι μεγαλύτερο και δεν έχει σχέση με το πάχος της επιδερμίδας που το καλύπτει. Το χόριο αποτελείται από πυκνό, ινώδη συνδετικό ιστό, με άφθονα αιμοφόρα και λεμφοφόρα αγγεία και νεύρα, ενώ περιέχει πολυάριθμες αισθητικές νευρικές απολήξεις, μυϊκές  ίνες, τρίχες, καθώς και τους αδένες του δέρματος, που δημιουργούνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ χορίου και επιδερμίδας. Ο συνδετικός αυτός ιστός αποτελείται από θεμέλιο ουσία, η οποία είναι παχύρρευστο, κολλοειδές υγρό, που γεμίζει τα ενδιάμεσα μεταξύ των κυττάρων και των ινών του δέρματος και στην οποία περικλείεται το μεγαλύτερο μέρος του περιεχόμενου στο δέρμα νερού. Στη θεμέλιο ουσία ανευρίσκονται κυρίως κολλαγόνες,  ελαστικές και δικτυωτές ίνες, καθώς και ινοβλάστες, ιστιοκύτταρα, σιτευτικά και μελανινοφόρα κύτταρα. Οι ινοβλάστες είναι τα κύτταρα που παράγουν τις ίνες του κολλαγόνου και της ελαστίνης καθώς και τη μεσοκυττάρια θεμέλιο ουσία. Οι ίνες του κολλαγόνου είναι ινώδεις πρωτεΐνες του χορίου ,που σχηματίζουν δεσμίδες ινών, αποτελούν το 75% του  συνολικού συνδετικού ιστού (κύριο συστατικό) και διαπλέκονται μεταξύ τους σε όλο το ύψος του χορίου. Σκοπός τους είναι να εξασφαλίσουν τη μηχανική αντίσταση του δέρματος, την ανθεκτικότητα των ιστών και τη διατήρηση της ακεραιότητας της δομής τους (δομική υποστήριξη στο δέρμα). Οι ίνες της ελαστίνης που είναι κι αυτές ινώδεις πρωτεΐνες του χορίου, χαρακτηρίζονται από μεγάλη φυσική και χημική ανθεκτικότητα και αποτελούν το 4% αυτού. Εξασφαλίζουν δε την ελαστικότητα και την τονικότητα του δέρματος. Το χόριο είναι ο ιστός που συγκρατεί το δέρμα χάρη στις ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης που περικλείει. ⁽¹²⁾

1.3.1. Στιβάδες του χορίου

Το χόριο παρουσιάζει δύο διακριτές στιβάδες:

• τη θηλώδη, η οποία χωρίζεται από την επιδερμίδα με το δερμο-επιδερμιδικό σύνδεσμο και
• τη δικτυωτή στιβάδα, που μεταπίπτει στο υποδερμάτιο πέταλο.

1.Θηλώδης στιβάδα του χορίου

Η θηλώδης στιβάδα αποτελείται από χαλαρό συνδετικό ιστό, κύτταρα του συνδετικού ιστού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Από τη θηλώδη στιβάδα ειδικά κολλαγόνα ινίδια διεισδύουν στο βασικό υμένα και εκτείνονται μέσα στο χόριο. Συνδέουν  την επιδερμίδα με το χόριο και αποκαλούν ινίδια πρόσδεσης.

2.Διχτυωτή στιβάδα του χορίου

Η διχτυωτή στιβάδα είναι παχύτερη και αποτελείται από ακανόνιστο πυκνό συνδετικό ιστό (κυρίως κολλαγόνο τύπου Ι). Περιέχει περισσότερες ίνες και λιγότερα κύτταρα από τη θηλώδη στιβάδα. Η δικτυωτή στιβάδα περιέχει τα μεγαλύτερα αγγειακά  στελέχη του  χορίου, συχνά περιέχει τριχικούς θυλάκους, σμηγματογόνους και ιδρωτοποιούς αδένες, καθώς και γραμμωτές και λείες μυϊκές ίνες, που σχηματίζουν τους ορθωτήρες μύες των τριχών. Οι κολλαγόνες και ελαστικές ίνες που περιέχονται στη δικτυωτή στιβάδα, της προσδίδουν ανθεκτικότητα και ελαστικότητα. ⁽¹²⁾

Συνοπτικά, το χόριο περιέχει:

• δίκτυο ελαστικών ινών, υπεύθυνο για την ελαστικότητα τον δέρματος,
• δίκτυο αιμοφόρων αγγείων, τα οποίο παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο τόσο στο δέρμα, όσο και στα τριχοθυλάκια που περικλείει,
• δίκτυο λεμφικών αγγείων,
• αισθητήρια όργανα και δίκτυο ελεύθερων νευρικών απολήξεων του δέρματος,
• νευρικές ίνες, οι οποίες μεταβιβάζουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν τα αισθητήρια όργανα,
• τα εξαρτήματα του δέρματος (τριχοθυλάκια, ιδρωτοποιούς και σμηγματογόνους αδένες).

1.4. ΥΠΟΔΕΡΜΙΔΑ ‘Η ΥΠΟΔΕΡΜΑΤΙΟ ΠΕΤΑΛΟ  

Κάτω από το κυρίως δέρμα (χόριο) βρίσκεται το υποδόριο στρώμα (υποδερμίδα), που περιλαμβάνει λίπος και συνδετικό ιστό. Η υποδερμίδα που αναφερόταν, μέχρι πρόσφατα, ως η τρίτη, κατώτερη στιβάδα του δέρματος, συνδέει το δέρμα με τα υποκείμενα όργανα και επιτρέπει τη διολίσθηση του δέρματος πάνω σε αυτά. Σχηματίζεται από αραιό συνδετικό ιστό, που αποτελείται από κολλαγόνες και ελαστικές ίνες και περιέχει αγγεία, νεύρα, εκκριτικά τμήματα ιδρωτοποιών αδένων, άκρα τριχικών θυλάκων και λίπος (υποδόριο λίπος). Το υποδόριο λίπος, κύρια, είναι αποταμιευτικό και απαντά με τη μορφή λιπωδών λοβίων, που αποτελούν συναθροίσεις λιποκυττάρων. Τα λιπώδη κύτταρα, ανάλογα με τη διατροφική κατάσταση, έχουν μέση διάμετρο 50 -100 μικρά.⁽¹²⁾

Το ποσό και η κατανομή του υποδόριου λίπους διαμορφώνουν τη σιλουέτα και εξαρτώνται από:

• τη διατροφική κατάσταση του ατόμου,
• την ηλικία,
•  το φύλο (είναι περισσότερο στις γυναίκες) και
• την περιοχή του σώματος (είναι περισσότερο στην κοιλιά, στους γλουτούς, στους μηρούς, στις παλάμες και στα πέλματα και ελάχιστο ή και καθόλου στα βλέφαρα, στα χείλη, στη μύτη και στα αυτιά).

Η υποδερμίδα, αποτελεί απόθεμα ενέργειας και θρεπτικών ουσιών, ενώ εξασφαλίζει και μηχανική προστασία. Το πάχος της κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 2 και 9 mm, ενώ σε περιπτώσεις παχυσαρκίας μπορεί να φθάσει και τα 30 mm. ⁽¹²⁾

1.5. ΤΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

Τα εξαρτήματα του δέρματος είναι τα εξής:

1.Τρίχες

2.Νύχια

3.Αδένες (ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι)

Εικόνα 2.5: Εξαρτήματα δέρματος

Οι εν λόγω δομές, κατάγονται από επιδερμικές καταδύσεις, οι οποίες διατήρησαν τη σύνδεσή τους με το επιπολής επιθήλιο. Οι τρίχες  και τα νύχια (κεράτινα εξαρτήματα) αποτελούν τις δύο σκληρότερες επιθηλιακές δομές, που είναι γνωστές στη βιολογία των θηλαστικών και εξυπηρετούν πολλές σημαντικές λειτουργίες, όπως εκείνες της αίσθησης και της προστασίας. Οι σμηγματογόνοι αδένες παράγουν το σμήγμα, τη φυσική ουσία ενυδάτωσης του δέρματος και των τριχών. Ο τριχοσμηγματογόνος θύλακος αποτελείται από τον τριχικό θύλακο, έναν ή περισσότερους σμηγματογόνους αδένες και από τον ορθωτήρα μυ της τρίχας. Ο σμηγματογόνος αδένας εκκρίνει το σμήγμα, μια ουσία η οποία προέρχεται από την αποσύνθεση των κυττάρων του. Δεν έχει εκφορητικό μέρος και το σμήγμα φθάνει στην επιφάνεια μέσα από το θύλακο. Η δραστηριότητά του αυξάνεται με την εφηβεία. Οι τριχοσμηγματογόνοι θύλακοι βρίσκονται σ΄ όλη την επιφάνεια του δέρματος εκτός από τις παλάμες, τα πέλματα, την ονυχοφόρο φάλαγγα των δακτύλων και το δέρμα της πόσθης. Οι ιδρωτοποιοί αδένες ανήκουν στους εκκρινείς αδένες, υπάρχουν σε ολόκληρο το σώμα και σχετίζονται με τη θερμορύθμιση. ⁽¹²⁾

1.6. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓΟΝΟΥ ΑΔΕΝΑ

Οι σμηγματογόνοι αδένες αρχίζουν  να λειτουργούν κατά την εφηβεία και είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στα ανδρογόνα, τα οποία τους διεγείρουν, προκαλώντας την αύξησή τους και την παραγωγή του σμήγματος. Ο πρωταρχικός παράγοντας ελέγχου της έκκρισης των σμηγματογόνων αδένων είναι η τεστοστερόνη, στους άνδρες και ένας συνδυασμός ωοθηκικών και επινεφριδικών ορμονών, στις γυναίκες. Η παραγωγή του σμήγματος αυξάνεται κατά την ήβη και ελαττώνεται με την πάροδο της ηλικίας

1.6.1. Παράγωγη σμήγματος στην προεφηβική ηλικία

Η παραγωγή σμήγματος είναι ελάχιστη στην ηλικία των 4 ετών περίπου και αρχίζει να αυξάνει στην ηλικία των 8 ετών περίπου. Στην ηλικία των 8-10 ετών, κάνουν την εμφάνισή τους, σε ποσοστό 40% περίπου, μικροφαγέσωρες (με διάμετρο 1 mm ή και λιγότερο), που σχηματίζονται όταν κερατινοποιημένα κύτταρα του άνω τμήματος του τριχοσμηγματικού θυλάκου, συσσωρευόμενα, προσκολλώνται μεταξύ τους και σχηματίζουν ένα βύσμα (αποφράσουσα μάζα) στον πόρο του θυλάκου. Η λειτουργία του σμηγματογόνου αδένα αρχίζει πριν από την αληθινή ήβη, σε επίπεδα τεστοστερόνης κάτω από εκείνα, που κανονικά απαιτούνται για την έναρξη της αύξησης του ηβικού τριχώματος. Η ανάπτυξη αυτή, συμπίπτει με την αδρενάρχη, που σηματοδοτείται από την αυξημένη παραγωγή της θειικής δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEA-S), ανδρογόνου των επινεφριδίων. Σε περιοχές με τάση για ακμή, τα ανδρογόνα προκαλούν τη μετατροπή του προηβικού χνοώδους θυλάκου σε σμηγματογόνο θύλακο, στον οποίο η τρίχα παραμένει χνούδι, ενώ μεγαλώνει υπερβολικά ο σμηγματογόνος αδένας. Ο Hamilton (1941), πρώτος ανέφερε τη σχέση μεταξύ του σμηγματογόνου αδένα και των ανδρογόνων, στους ανθρώπους. Η ευαισθησία των σμηγματογόνων αδένων στα ανδρογόνα φαίνεται ότι είναι διαφορετική από εκείνη του τριχικού θυλάκου, με τους περισσότερούς σμηγματογόνους αδένες να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην τεστοστερόνη.

1.7. ΑΓΓΕΙΑ ΚΑΙ ΝΕΥΡΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

Τα αγγεία του δέρματος (αρτηρίες-φλέβες-τριχοειδήή) δημιουργούν δύο κύρια οριζόντια πλέγματα. Το εν τω βάθει αγγειακό πλέγμα, το οποίο βρίσκεται κοντά στο υποδόριο λίπος και τροφοδοτεί τους ιδρωτοποιούς αδένες και τους θυλάκους των τριχών. Το επιπολής αγγειακό πλέγμα βρίσκεται στο ανώτερο-χόριο (θηλώδες στρώμα) και εκπέμπει τις τριχοειδείς αγκύλες, οι οποίες αιματώνουν τις ανώτερες στιβάδες του χορίου και την επιδερμίδα. Στο  χόριο, υπάρχουν επίσης λεμφαγγεία, όπως επίσης και πλήθος αισθητικών νεύρων.

2. Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ  ΔΕΡΜΑΤΟΣ

2.1. ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

1.    προστατευτική λειτουργία

1. αισθητήρια λειτουργία
2. θερμορυθμιστική λειτουργία
3. μεταβολική λειτουργία
4. απεκκριτική και απορροφητική λειτουργία
5. ενδοκρινής λειτουργία
6. ανοσοποιητική λειτουργία
7. κερατινοποίηση
8. παραγωγή μελανίνης

1. Προστατευτική λειτουργία.

Το δέρμα μας προστατεύει από τις βλαπτικές επιδράσεις του περιβάλλοντος. Οι επιδράσεις αυτές διακρίνονται σε: μηχανικές, θερμικές, χημικές, επιδράσεις από την ηλιακή ακτινοβολία, μικροβιακές και παρασιτικές. Ειδικότερα η προστασία επιτελείται από

α)τις μηχανικές κακώσεις,

β)από τις θερμικές επιδράσεις,

γ)από τις ηλεκτρικές κακώσεις,

δ)από την ηλιακή ακτινοβολία,

ε)από τις χημικές προσβολές,

στ)από τις μικροβιακές και παρασιτικές προσβολές

2.  Αισθητήρια λειτουργία.

Το δέρμα είναι το αισθητήριο όργανο της αφής, της πίεσης, του θερμού, του ψυχρού, και του πόνου.

3.  Θερμορυθμιστική λειτουργία.

Η θερμοκρασία του σώματος (37ο) διατηρείται σταθερή χάρις στην ισορροπία της παραγομένης και αποβαλλομένης θερμότητας. Το δέρμα παίζει σημαντικό ρόλο στη θερμορύθμιση με δύο μηχανισμούς: την παραγωγή και εξάτμιση το ιδρώτα και τη διαστολή ή συστολή των επιφανειακών αγγείων.

4. Μεταβολική λειτουργία.

Στο δέρμα μεταβολίζονται οι πρωτεΐνες οι υδατάνθρακες, τα λίπη, το νερό, οι βιταμίνες, και οι ηλεκτρολύτες.

5. Απεκκριτική λειτουργία του δέρματος.

Το δέρμα αποτελεί σημαντικό όργανο ελέγχου μέσω του οποίου απεκκρίνονται διάφορες ουσίες και απορροφώνται άλλες ουσίες. Από το δέρμα αποβάλλεται κυρίως ο ιδρώτας και το σμήγμα. Το σμήγμα παράγεται από τους σμηγματογόνους αδένες και περιέχει σε μεγάλη αναλογία ουδέτερα λίπη ή ελεύθερα λιπαρά οξέα και λιποειδή, όπως χοληστερίνη, προβιταμίνη D, βιταμίνη Α και καροτένιο. Η έκκριση του σμήγματος αρχίζει στην εφηβεία κάτω από την επίδραση των ανδρογόνων ορμονών. Το σμήγμα αποτελείται από λιπαρά οξέα, σκουαλένιο, χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, και εστέρες κηρού. Συντελεί στην προασπιστική λειτουργία του δέρματος έναντι των μικροβίων και των μυκήτων και συμμετέχει στο σχηματισμό, στην επιφάνεια του δέρματος ενός προστατευτικού λιπαρού υμένα. Η ημερήσια έκκριση των σμηγματογόνων αδένων υπολογίζεται σε 1-2g.

6. Απορροφητική λειτουργία του δέρματος.

Η είσοδος των διαφόρων ουσιών από τον έξω κόσμο προς τον οργανισμό επιτελείται μέσω της επιδερμίδας και των τριχοσμηγματογόνων θυλάκων. Μέσω του δέρματος απορροφούνται μικρές ποσότητες οξυγόνου, νερό, και άλλες λιποδιαλυτές ουσίες.

7. Ανοσοποιητική λειτουργία του δέρματος.

Από τα λεμφοκύτταρα σχηματίζονται τα κύτταρα-αντισώματα κατά τον μηχανισμό της κυτταρικής ανοσίας, ενώ από τα πλασματοκύτταρα σχηματίζονται οι ανοσοσφαιρίνες .

8. Κερατινοποίηση.

Η κερατινοποίηση αποτελεί ειδική λειτουργία της επιδερμίδας και συνίσταται στη φυσιολογική ωρίμανση των κυττάρων της. Τα κερατινοκύτταρα προέρχονται από τα κύτταρα της μητρικής στιβάδας. Καθώς τα κύτταρα της μητρικής στιβάδας ανεβαίνουν προς την επιφάνεια του δέρματος υφίστανται αλλαγές , χάνουν τον πυρήνα τους και καθίστανται νεκρά κύτταρα στην επιφάνεια της επιδερμίδας τα οποία αποπίπτουν. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται κερατινοποίηση. Εκατομμύρια νεκρά κύτταρα απομακρύνονται με αποτέλεσμα το δέρμα να ανανεώνεται.

9. Μελανινογένεση (παραγωγή μελανίνης)

Η μελανίνη παράγεται σε ειδικά κύτταρα που βρίσκονται στη βασική στιβάδα της επιδερμίδας και ονομάζονται μελανινοκύτταρα. Το Ph του δέρματος δείχνει την οξύτητα ή την αλκαλικότητα του και μετριέται από 0-14. Από 0-7 το Ph είναι όξινο ( ξηρό δέρμα), 7 Ph (κανονικό, φυσιολογικό δέρμα) και 7-14 αλκαλικό Ph (λιπαρό δέρμα). Το ιδεώδες Ph για το δέρμα είναι από 4,5-5,5. Ένα δέρμα βέβαια, ανεξάρτητα από το Ph του μπορεί να είναι ευαίσθητο, αφυδατωμένο, γερασμένο κλπ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^ο

ΑΚΜΗ

Εικόνα 3.1: Πλασματική απεικόνιση ακμής κάτω από την επιφάνεια του δέρματος

1.ΑΚΜΗ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η ακμή είναι μια νόσος του τριχοσμηγματογόνου θυλάκου. Η ακμή είναι μια κοινή δερματική κατάσταση, που εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια των ορμονικών αλλαγών που συνοδεύουν την εφηβεία, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε οποιαδήποτε ηλικία. Είναι τόσο κοινή μεταξύ των εφήβων (περίπου 80%  έχουν ακμή), που θεωρείται μια φυσική κατάσταση της ανάπτυξης. Εμφανίζεται κατά την εφηβεία ,επειδή διάφορες ορμόνες -κυρίως η ανδρογόνος ορμόνη (η οποία αυξάνει την ποσότητα των ελαιωδών ουσιών στο δέρμα)-βρίσκονται σε υψηλότερα επίπεδα στο αίμα. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ή να επιδεινωθεί με άλλες καταστάσεις που περιλαμβάνουν ορμονικές αλλαγές, όπως εμμηνόρροια, κύηση ή χρήση αντισυλληπτικών χαπιών και ορισμένες φορές κατά τη διάρκεια των αρχικών σταδίων της εμμηνόπαυσης. Η σοβαρότητα της ακμής ποικίλλει. Ορισμένα άτομα έχουν μόνο ήπια, σποραδικά ξεσπάσματα λίγων ενοχλητικών άσπρων ή μαύρων στιγμάτων. Άλλα έχουν σοβαρές εξάρσεις κύστεων που μπορούν να αφήσουν μόνιμες ουλές. Η ακμή συνήθως υποχωρεί μόνη της κατά το τέλος της εφηβείας ή στην ηλικία των 20-25 στους άνδρες ενώ στις γυναίκες μπορεί να διαρκέσει καθ’ όλη τη διάρκεια της τρίτης δεκαετίας της ζωής τους. Η ακμή εμφανίζεται στα σημεία εκείνα στα οποία οι σμηγματογόνοι αδένες έχουν μεγαλύτερη δραστηριότητα, όπως το πρόσωπο, το άνω μέρος του θώρακα και οι ώμοι. Οι σμηγματογόνοι αδένες παρασκευάζουν μια ελαιώδη ουσία που ονομάζεται σμήγμα. Κανονικά, το σμήγμα, μαζί με νεκρά δερματικά κύτταρα, μετακινείται από τον πυθμένα του αδένα και μέσω του σμηγματογόνου πόρου, στην επιφάνεια του δέρματος φτάνει και εξαπλώνεται για να αφαιρεθεί τελικά, με το πλύσιμο.

Στην ακμή, το σμήγμα και τα νεκρά κύτταρα φράζουν το άνοιγμα τoυ σμηγματογόνου αδένα και του αντίστοιχου θύλακα της τρίχας. Το βύσμα που δημιουργείται ονομάζεται φαγέσωρας. Η κλινική της εικόνα χαρακτηρίζεται από φαγέσωρες, βλατίδες, βλατιδοφλύκταινες, οζίδια, κύστεις και ουλές. Λόγω της ποικιλόμορφης κλινικής εικόνας της, η ακμή ταξινομείται στη φαγεσωρική ακμή, στη βλατιδοφλυκταινώδη ακμή και στη φλεγμονώδη ή κυστική ακμή. Ο βασικός παθογενετικός μηχανισμός είναι άγνωστος. Κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, η διαταραχή της κερατινοποίησης μέσα στο τριχοσμηγματογόνο θύλακο, η σμηγματόρροια, η υπερανδρογοναιμία, οι κλιματικές συνθήκες, η διατροφή, ορισμένα φάρμακα και χημικές ουσίες. Σήμερα πιστεύεται ότι η ακμή είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης τεσσάρων παραγόντων: η απόφραξη του τριχοσμηγματογόνου πόρου λόγω διαταραχής της κερατινοποίησης, η υπέρμετρη σμηγματόρροια, η υπερανδρογοναιμία και μικροβιακοί παράγοντες και συγκεκριμένα το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής, που φυσιολογικά ευρίσκονται μέσα στους θυλάκους των τριχών. Το βακτήριο Propionibacterium acnes ζει μέσα στους θυλάκους των τριχών. Χρησιμοποιεί το σμήγμα για τη θρέψη του. Κατά την πέψη του σμήγματος το βακτήριο παράγει απορρίμματα (λιπαρά οξέα) που μπορεί να είναι πολύ ερεθιστικά για το δέρμα. Τις περισσότερες φορές αυτά τα λιπαρά οξέα ωθούνται στην επιφάνεια του δέρματος και ξεπλένονται. Ωστόσο, όταν οι αδένες φράζουν και γεμίζουν με σμήγμα, αυτά τα λιπαρά οξέα συσσωρεύονται στο εσωτερικό του σμηγματογόνου αδένα, προκαλώντας φλεγμονή. Η ακμή μπορεί να είναι φλεγμονώδης ή μη φλεγμονώδης. Και οι δύο τύποι συνήθως εμφανίζονται στο πρόσωπο, αλλά μπορούν επίσης να εμφανιστούν στον άνω θώρακα, στην πλάτη, στο λαιμό και στους γλουτούς. Τα περισσότερα άτομα έχουν μη φλεγμονώδη ακμή, η οποία αποτελείται από φαγέσωρες που δεν έχουν περιβάλλουσα ερυθρότητα ή ευαισθησία. Η φλεγμονώδης ακμή εμφανίζεται, όταν τα λιπαρά οξέα προκαλέσουν φλεγμονή των αποφραγμένων θυλάκων των τριχών, σχηματίζοντας φλύκταινες και πυώδεις κύστεις. Η σοβαρή φλεγμονώδης ακμή μπορεί να δημιουργήσει κύστεις που αφήνουν βαθιές, βοθριόμορφες ουλές οι οποίες μπορεί να είναι ιδιαίτερα αντιαισθητικές.

1.1. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΚΜΗΣ

1.1.1.Yπερέκκριση σμήγματος

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ακμή έχουν αυξημένη έκκριση σμήγματος. Η ακμή εντοπίζεται εκεί όπου οι σμηγματογόνοι αδένες υπερλειτουργούν , δηλαδή στο πρόσωπο, τη ράχη, τους ώμους και το στήθος. Η σοβαρότητα της ακμής είναι ανάλογη της σοβαρότητας της σμηγματόρροιας. Η ακμή εμφανίζεται αμέσως μετά την έναρξη της εφηβικής ηλικίας, όταν δηλαδή οι σμηγματογόνοι αδένες έχουν ωριμάσει και υπερλειτουργούν. Η ακμή επίσης ελέγχεται όταν αναστέλλεται η λειτουργία των σμηγματογόνων αδένων. Διαταραχή της σύστασης του σμήγματος δεν υπάρχει στους ασθενείς με ακμή. Η παραγωγή του σμήγματος είναι σχετικά υψηλή κατά την γέννηση, αλλά σύντομα μειώνεται και παραμένει χαμηλή μέχρι την εφηβεία, οπότε και αυξάνεται σημαντικά. Ο κυριότερος παράγοντας που ρυθμίζει την έκκριση του σμήγματος είναι τα ανδρογόνα. Τα ανδρογόνα στους άντρες παράγονται στους όρχεις και στις γυναίκες, σε μικρά φυσιολογικά ποσά στις ωοθήκες και στα επινεφρίδια. Κάτω από την επίδραση των ανδρογόνων, οι σμηγματογόνοι αδένες αυξάνουν σε μέγεθος και μεγιστοποιούν τη λειτουργία τους. Και στα δύο φύλα, τα φυσιολογικά επίπεδα των ανδρογόνων είναι αρκετά για να διασφαλίσουν τη μέγιστη λειτουργία των σμηγματογόνων αδένων. Το κυριότερο ανδρογόνο είναι η τεστοστερόνη. Στις γυναίκες, άλλα σημαντικά ανδρογόνα είναι η ανδροστενεδιόνη και η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη. Και τα δύο αυτά ανδρογόνα μπορούν να μετατραπούν σε τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη, για να δράσει στους σμηγματογόνους αδένες, πρέπει να μετατραπεί σε 5 α-διϋδροτεστοστερόνη, από το ένζυμο 5 α-αναγωγάση. Η 5 α-διϋδροτεστοστερόνη εισερχόμενη στα κύτταρα των σμηγματογόνων αδένων, συνδέεται με έναν υποδοχέα του κυτταροπλάσματος και εισέρχεται στον πυρήνα των κυττάρων, όπου ασκεί τη δράση της. Η μετατροπή της τεστοστερόνης σε 5 α-διϋδροτεστοστερόνη είναι 30 φορές μεγαλύτερη στο δέρμα με ακμή σε σχέση με το φυσιολογικό δέρμα. Οι ασθενείς με ακμή έχουν συνεπώς, αυξημένη έκκριση σμήγματος λόγω μεγαλύτερης παραγωγής 5 α-διϋδροτεστοστερόνης στους σμηγματογόνους αδένες τους και γενικότερα λόγω μιας μεγαλύτερης «ευαισθησίας» των σμηγματογόνων αδένων τους στην 5 α-διϋδροτεστοστερόνη. Αντίθετα, τα επίπεδα των ανδρογόνων στο αίμα είναι στους περισσότερους ασθενείς με ακμή φυσιολογικά, εκτός από λίγες εξαιρέσεις όπως είναι για παράδειγμα οι ασθενείς με πολυκυστικές ωοθήκες.

1.1.2.Ανώμαλη κερατινοποίηση

Η πρώτη ανιχνεύσιμη βλάβη ακμής στο δέρμα είναι η αυξημένη παραγωγή και η συσσώρευση κερατινοκυττάρων στο άνω τμήμα του πόρου της τριχοσμηγματογόνου μονάδας. Τα κερατινοκύτταρα αυτά αντί να αποχωρίζονται και να αποπίπτουν συγκολλούνται στερεά μεταξύ τους σχηματίζοντας ένα κεράτινο έμβολο που αρχίζει να αποφράσσει τον πόρο. Συνεχίζεται στο μεταξύ η παραγωγή σμήγματος με αποτέλεσμα να διογκώνεται ο πόρος και να σχηματίζεται η αρχική βλάβη της ακμής, ο φαγέσωρας. Η αιτία αυτής της διαταραχής δεν είναι απόλυτα σαφής. Το πιθανότερο είναι ότι η αυξημένη ροή σμήγματος μέσα στον πόρο «αραιώνει» τη συγκέντρωση ορισμένων ουσιών, όπως είναι η χοληστερόλη και το λινολεïκό οξύ, οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο σε διαταραχή της κερατινοποίησης. Η διαταραχή αυτή με τη σειρά της, αυξάνει τη διαβατότητα του τοιχώματος του πόρου, επιτρέποντας σε διάφορες ουσίες και φλεγμονώδη κύτταρα να διέρχονται ευκολότερα και δίνει τη δυνατότητα στο προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής να πολλαπλασιάζεται ταχύτερα.

1.1.3.Αποικισμός του πόρου από το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής (p. Acne)

Υπό κανονικές συνθήκες, στους πόρους των τριχοσμηγματογόνων μονάδων ανευρίσκονται πάντοτε επιδερμικοί σταφυλόκοκκοι, ζυμομύκητες και το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής (P. acne). Στα άτομα με ακμή, το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής πολλαπλασιάζεται, με το μηχανισμό που περιγράψαμε παραπάνω, και συμμετέχει στην παθογένεια της νόσου. Η συμμετοχή αυτή πραγματοποιείται με την παραγωγή λιπολυτικών ενζύμων, τα οποία διασπούν τα τριγλυκερίδια του σμήγματος σε ελεύθερα λιπαρά οξέα. Επιπλέον, τόσο τα ελεύθερα λιπαρά οξέα όσο και άλλες ουσίες που παράγονται από τα μικρόβια είναι χημειοτακτικοί παράγοντες, προσελκύουν, δηλαδή, ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα στο τοίχωμα του πόρου. Αυτά παράγουν υδρολυτικά ένζυμα που καταστρέφουν το τοίχωμα, με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται στο χόριο τα ερεθιστικά συστατικά του φαγέσωρα και να προκαλείται φλεγμονή.

1.1.4.Φλεγμονή

Η φλεγμονή είναι ο τέταρτος παθογενετικός παράγοντας της ακμής και αυτός που ευθύνεται για τις σοβαρότερες βλάβες της νόσου, όπως είναι οι φλύκταινες και τα οζίδια. Δεν είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός έναρξης της φλεγμονής. Στην αρχή, συγκεντρώνονται λεμφοκύτταρα, αλλά σύντομα ακολουθούν και τα ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα, με το μηχανισμό που περιγράψαμε παραπάνω.

Η γνώση των παθογενετικών μηχανισμών της ακμής έχει καθοριστικό ρόλο στη σωστή θεραπευτική αντιμετώπισή της.

2. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΑΚΜΗΣ

2.1. ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΕΙΣ ΒΛΑΒΕΣ ΑΚΜΗΣ

2.1.1. Ανάπτυξη φαγεσώρων στην ακμή

Εικόνα 3.2: α) Σμηγματογόνος θύλακας, β) Μικροφαγέσωρας, γ) Κλειστός φαγέσωρας, δ) Ανοιχτός φαγέσωρας

Οι φαγέσωρες διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Αρχική βλάβη είναι ο μικροφαγέσωρας. Είναι ορατός μόνον στο μικροσκοπικό επίπεδο. Οι μικροφαγέσωρες μπορούν σε μερικές εβδομάδες να εξελιχθούν σε κλειστούς φαγέσωρες. Τέλος οι κλειστοί φαγέσωρες μπορεί να εξελιχθούν σε ανοιχτούς (Kligman, 1974). Οι φλεγμονώδεις αλλοιώσεις που δημιουργούνται στην ακμή είναι οι φλύκταινες, βλατίδες και τα οζίδια. Οφείλονται  σε ρήξη του τοιχώματος του τριχοσμηγματογόνου πόρου.
Οι φαγέσωρες κλινικώς διακρίνονται σε ανοικτούς και κλειστούς. Οι ανοικτοί φαγέσωρες εμφανίζονται σαν μικρές μελανού χρώματος βλάβες 0,5-3mm (διάμετρος). Οι κλειστοί φαγέσωρες εμφανίζονται κλινικά σαν μικρή ελαφρά ψηλαφητή βλάβη με διάμετρο 1-3mm. Το στόμιο του τριχοσμηγματογόνου πόρου δεν διακρίνεται στους κλειστούς φαγέσωρες. Ο πιο επικίνδυνος για την ανάπτυξη φλεγμονωδών βλαβών είναι ο κλειστός φαγέσωρας. Ο λόγος είναι αυτονόητος. Λόγω των γνωστών ανατομικών μεταβολών του , παρεμποδίζεται η έξοδος του σμήγματος και της κερατίνης. Η δημιουργούμενη αυτή στάση του σμήγματος και οι μεταβολές από τη δράση της μικροβιακής χλωρίδας ευνοούν την ανάπτυξη φλεγμονής.⁽¹¹⁾

2.1.2.Ανάπτυξη βλατίδων στην ακμή

Εικόνα 3.3: Βλατίδα

Οι βλατίδες αποτελούνται από υπόλευκα επάρματα του δέρματος, ή από θυλακικά επάρματα κόκκινου χρώματος που οφείλονται σε φλεγμονώδη διήθηση.  Όταν οι φαγέσωρες μολυνθούν, δημιουργούνται κωνικά επάρματα, ερυθρού χρώματος λόγω της φλεγμονώδους διήθησης. Είναι επώδυνα μεγέθους κεφαλής καρφίτσας ως φακής. Η φλεγμονή οφείλεται στα ελεύθερα λιπαρά οξέα και στο σμήγμα, το οποίο εισέρχεται στο χόριο μετά τη ρήξη των τριχοσμηγματογόνων θυλάκων. ⁽¹¹⁾

2.1.3.Οι φλύκταινες στην ακμή

Οι φλύκταινες  είναι επάρματα της επιφάνειας του δέρματος  έχουν μέγεθος σχεδόν όσο ένα κεφάλι καρφίτσας ως ρεβιθιού περίπου. Περιέχουν υγρό πύον και είναι θυλακικά. Κυρίως οφείλονται στο χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο. Όταν η φλεγμονή προχωρήσει  στο βάθος του χορίου τότε σχηματίζονται τα οζίδια. Αυτά προχωρούν με αργό ρυθμό ή εξελίσσονται σε κύστεις. Υπάρχουν δύο ειδών φλύκταινες, οι επιπολής και οι εν τω βάθει. Οι επιπολής φλύκταινες μπορεί να σχηματισθούν σαν αποτέλεσμα της απόφραξης και

αυτός ο τύπος φλύκταινας διαρκεί μόνο μερικές μέρες και δεν παρουσιάζει έντονα           

Εικόνα 3.4 : Φλύκταινα

φλεγμονώδη φαινόμενα. Ο δεύτερος τύπος φλύκταινας είναι οι εν τω βάθει φλύκταινες. Είναι μία βλάβη που εντοπίζεται βαθύτερα. Η φλεγμονή σαφώς εντοπίζεται όχι ακριβώς στην επιδερμίδα αλλά πιο βαθιά στο δέρμα. Συνήθως αναπτύσσεται πάνω σε προϋπάρχουσα φλεγμονή, βλατίδα ή οζίδιο και μπορεί να επιμένει στη βλατιδώδη φάση για 4 -7 ημέρες. Η διάλυση της φλύκταινας περνά συνήθως μια βλατιδώδη φάση που διαρκεί 2-6 εβδομάδες.⁽¹¹⁾

2.1.4.Ανάπτυξη οζιδίων στην ακμή

Εικόνα 3.5: Οζίδιο

Τα οζίδια είναι σχηματισμοί που δημιουργούνται βαθιά στο δέρμα και παραμένουν περισσότερο οπό 8 εβδομάδες μέχρι την πλήρη υποχώρησή τους. Είναι βλάβες στρογγυλές ή ωοειδείς , σκληρές και επώδυνες. Δημιουργούνται όταν η φλεγμονώδης διήθηση προχωρήσει στο βάθος του χορίου. Όπως και οι φλύκταινες υποχωρούν περνώντας μέσα από μία βλατιδώδη φάση. ⁽¹¹⁾

2.2. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΒΛΑΒΕΣ ΑΚΜΗΣ

Μετά την αποδρομή των φλεγμονωδών συμπτωμάτων της ακμής (βλατίδες, φλύκταινες, οζίδια) και την απομάκρυνση των ανοικτών και κλειστών φαγεσώρων, το δέρμα χαρακτηρίζεται συνήθως από ερυθρότητα, ουλές, κύστες, και αφυδάτωση. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα συμπτώματα αυτά ως δευτερογενείς βλάβες της ακμής σαν εξέλιξη των πρωτογενών βλαβών (βλατίδων, φλυκταινών) μετά την επίδραση διαφόρων παραγόντων. Η πιο χαρακτηριστική δευτερογενής βλάβη της ακμής είναι οι ουλές. Στην ακμή οι ουλές μπορεί να αναπτυχθούν μετά την αποδρομή των φλεγμονωδών βλαβών που εμφανίζονται στο χόριο(οζιδίων και των εν τω βάθει φλυκταινών) . Οι ουλές είναι νεόπλαστος συνδετικός ιστός που αντικαθιστά χαμένο δέρμα. Διακρίνονται σε ατροφικές και υπερτροφικές. Χαρακτηριστικό τους είναι η έλλειψη εξαρτημάτων του δέρματος (τρίχες, ιδρωτοποιούς και σμηγματογόνους αδένες).Σπάνια επιπλοκή των ουλών της ακμής είναι η ασβεστοποίηση όπου στην ψηλάφηση ο ιστός είναι σκληρός σαν οστό. ⁽¹¹⁾

2.2.1. Ουλές κατά τη διάρκεια της ακμής

Οι φλεγμονώδεις βλάβες της κοινής ακμής, μετά την αποδρομή τους αφήνουν κηλίδες, οι οποίες υποχωρούν και εξαφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα ή ουλές  οι οποίες είναι μικρές ή μεγάλες ατροφικές ή υπερτροφικές, υπό μορφή χηλοειδών και εμφανίζονται στο πρόσωπο, στη ράχη και στην μπροστινή επιφάνεια του θώρακα.

Έχουν τη μορφή επιφανειακών εμβαθύνσεων και συνήθως παρατηρούνται στους σμηγματογόνους θύλακες των τριχών, μετά τη προσβολή και τον ερεθισμό τους από ακμή. Οι εξανθηματικές ουλές έχουν την μορφή μικροσκοπικών εγκολπωμάτων ή αλλιώς εμβαθύνσεων, πολλές φορές όμως επεκτείνονται κι άλλο μετά την υποχώρηση της φλεγμονής και μετατρέπονται σε βαθιές, στρογγυλές ή ρηχές εσοχές στο δέρμα. ⁽¹¹⁾

2.2.2. Υπερτροφικές ουλές στην ακμή

Οι υπερτροφικές ουλές σχηματίζονται με την υποχώρηση των μεγάλων φλεγμονωδών στοιχειωδών βλαβών της ακμής όπως οι φλύκταινες και οι κύστες. Είναι επάρματα της επιδερμίδας έχουν «θολωτό» σχήμα, ροδαλό χρώμα και είναι σκληρά στην αφή. Τις περισσότερες φορές υποχωρούν μετά την πάροδο μηνών από την ίαση της ακμής.⁽¹¹⁾

Εικόνα 3.7: Υπερτροφική ουλή

2.2.3. Οι κύστεις στην  ακμή

Εικόνα 3.8: Κύστες στον αυχένα

Οι κύστεις σχηματίζονται από την απόφραξη του στομίου του τριχοσμηγματικού θύλακα. Αυτό αυξανόμενο (το στόμιο), διατείνει το τοίχωμα των θυλάκων και οι σχηματιζόμενες κύστεις, μπορούν να φθάσουν μέχρι το μέγεθος φασολιού. Παρουσιάζουν φλεγμονή και το δέρμα που τις καλύπτει είναι ερυθρό. Όταν ανοίξουν, έχουν την έκκριση παχύρευστου πύον.  Ευτυχώς σπανίως δημιουργούνται κύστεις στην ακμή. Όταν όμως δημιουργηθούν μπορεί να εμφανίζουν μεγάλο μέγεθος. Είναι μονόχωρες ή πολύχωρες. Εάν θελήσουμε να αναρροφήσουμε το περιεχόμενο της κύστης, εξέρχεται  ιξώδες, κιτρινωπό υλικό. Όταν οι κύστεις είναι περισσότερες ,  διασπείρονται στο πρόσωπο, στο λαιμό, στη ράχη, στον θώρακα, ακόμη και στο τριχωτό της κεφαλής.

Οι βλάβες μπορεί να συρρέουν με περιοχές που εμφανίζουν συρίγγια, νεκρωτικά στοιχεία και κοκκιωματώδη τύπο φλεγμονής. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για συρρέουσα και κυστική ακμή (Acne Conglobata). ⁽¹¹⁾

2.2.4. Ερυθρότητα στην ακμή

Ανάλογα με το τύπο της ακμής και την βαρύτητά της μπορεί να παρουσιαστεί ερυθρότητα στο δέρμα η οποία τις περισσότερες φορές παραμένει και μετά την αποδρομή των φλεγμονωδών στοιχείων της ακμής. Η ερυθρότητα αυτή συνήθως οφείλεται σε τραυματισμό των μικρών αιμοφόρων αγγείων του δέρματος. Τραυματισμός μπορεί να προκληθεί από εσφαλμένους χειρισμούς στο δέρμα από το ίδιο το άτομο στη προσπάθειά του να απαλλαχθεί από τα συμπτώματα της ακμής. Τις περισσότερες φορές η ερυθρότητα υποχωρεί με το πέρασμα του χρόνου. ⁽¹¹⁾

Εικόνα 3.9: Ερυθρότητα

2.3. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΚΜΗΣ

2.3.1. Μη φλεγμονώδεις μορφές ακμής

2.3.1.1. Η φαγεσωρική ακμή

Εικόνα 3.10: Φαγεσωρική ακμή

Είναι ήπιας μορφής και εμφανίζεται συνήθως στη μύτη, στο μέτωπο και στα αυτιά. Σε αυτόν τον τύπο ανευρίσκονται κλινικά μόνο φαγέσωρες είτε ανοικτοί είτε κλειστοί. ⁽¹¹⁾

2.3.1.2 Η επιφανειακή ακμή

Αποτελεί το 25% των περιστατικών και κατατάσσεται στις ήπιες μορφές ακμής. Οι φαγέσωρες μπορεί να συνυπάρχουν με λίγες φλεγμονώδεις βλάβες και με μικρές ουλές από προηγούμενες  βλάβες. Συνήθως έχει διάρκεια 1-2 μήνες και συνυπάρχει με έντονη σμηγματόρροια.

2.3.1.3. Η κοινή ακμή (Acne vulgaris)

Εικόνα 3.11: Κοινή ακμή

Αυτός ο τύπος είναι ο συνηθέστερος και παρατηρείται συχνότερα στις γυναίκες.
Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο και πιο συγκεκριμένα στα μάγουλα, στο μέτωπο, στο σαγόνι και πολλές φορές στην πλάτη, στο στήθος και στους ώμους. Η ηλικία έναρξης είναι η ήβη με την κορυφή της επίπτωσης στα δεκαέξι (16) έως δεκαεπτά (17) έτη για τις γυναίκες και στα δεκαεπτά (17) έως δεκαεννέα (19) για τους άνδρες. Η ακμή αυτή βαθμιαίως ελαττώνεται και υποχωρεί συνήθως στα είκοσι (20) έως εικοσιπέντε (25), όχι όμως σπανίως, η νόσος μπορεί να απασχολεί τα άτομα και μέχρι εικοσιπέντε (25) έως σαράντα (40) έτη. Είναι χρόνια και υποτροπιάζουσα και μπορεί να εξελιχθεί σε φλεγμονώδη. Οι βλάβες είναι πολύμορφες (φαγέσωρες, βλατίδες, φλύκταινες, οζίδια, κύστεις κ.α.). Η ουλοποίηση συμβαίνει στο 17% των ατόμων. Οι συχνότερες είναι οι σιγμοειδείς ουλές με ερυθροειδή χροιά. Τα χηλοειδή είναι σπανιότερα και συμβαίνουν στο θώρακα και στο κορμό. Οι υπερτροφικές ουλές συμβαίνουν σε βαθιές βλάβες και σε βαριές μορφές ακμής.

2.3.1.4. Η νεογνική ακμή

Εικόνα 3.12: Νεογνική ακμή

Εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 2-3 μηνών αλλά μπορεί να εμφανιστεί και πολύ αργότερα μέχρι την ηλικία των 5 χρονών. Η εμφάνιση της αποδίδεται στη διέγερση των σμηγματογόνων αδένων του βρέφους από τα ανδρογόνα της μητέρας που μεταφέρονται μέσω του πλακούντα. Χαρακτηρίζεται από φαγέσωρες και φλυκταινίδια που υποχωρούν σε λίγες εβδομάδες. Μερικές φορές αναπτύσσονται επιπολής φλύκταινες, ενώ οζίδια και κύστεις πιο σπάνια. Οι βλάβες εντοπίζονται στα μάγουλα, στο μέτωπο ή στο πηγούνι, ποτέ όμως σε περιοχή εκτός προσώπου. Υπάρχει συσχέτιση της βρεφικής ακμής με ένα θετικό οικογενειακό ιστορικό ακμής.

2.3.1.5. Η τραυματική ακμή των νεαρών κοριτσιών

Είναι μια μορφή ακμής η οποία παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά σε νεαρά κορίτσια. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολυάριθμων μικρών και μεγάλων ουλών εξαιτίας του συνεχούς αυτοτραυματισμού των βλαβών. Οι πάσχουσες είναι άτομα αγχώδη η καταθλιπτικά και πολλές φορές η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης.

2.3.2 Φλεγμονώδεις μορφές ακμής

2.3.2.1. Η βλατιδοφλυκταινώδης ακμή

Εικόνα 3.13: Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή

Αποτελεί την πιο κοινή μορφή ακμής για τον μεσογειακό τύπο ανθρώπου. Παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία βλαβών, υποτροπιάζει συχνά και έχει απρόβλεπτη διαδρομή. Εδώ επικρατούν οι βλατίδες και τα φλυκταινίδια.

2.3.2.2. Η κυστική ακμή

Εικόνα 3.14: Κυστική ακμή

Είναι χρόνιος τύπος ακμής που χαρακτηρίζεται από κύστεις και ανώμαλη ουλοποίηση. Οι βλάβες μπορεί να συνδυάζονται με συρίγγια, νέκρωση και κοκκιωματώδεις βλάβες. Οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα και η νόσος αρχίζει μεταξύ 18-30 ετών. Μπορεί να αρχίσει απότομα με βαριές βλάβες ή να αποτελέσει την εξέλιξη της κοινής ακμής. Η παρουσία φαγεσώρων είναι συνηθισμένη εικόνα και μάλιστα κατά ομάδες στον αυχένα, στον κορμό, στα άνω άκρα και στους γλουτούς. Φλεγμονώδη οζίδια σχηματίζονται βαθιά σε σχέση με τους φαγέσωρους τα οποία τελικά διανοίγονται και εκκρίνουν  πύον. Η κατάσταση επιμένει για χρόνια με αποτέλεσμα τη δημιουργία δύσμορφων ουλών, χηλοειδών.

2.3.2.3. Η προ-εμμηνορρυσιακή ακμή ενήλικων γυναικών

Εμφανίζεται λίγες ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση και βελτιώνεται μετά από αυτήν.

2.3.2.4. Το πυόδερμα προσώπου

Αποτελεί μια βαριά επιπλοκή της ακμής, μοιάζει με την κυστική ακμή και εντοπίζεται κυρίως στα μάγουλα.

2.3.2.5. Η Gram (-) θυλακίτιδα

Αυτή η μορφή ακμής παρατηρείται στο πρόσωπο αρρώστων που λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή με αντιβιοτικά από στόμα ή τοπικά.

2.3.2.6. Βλατιδοοζώδης ακμή

Σε αυτή τη μορφή ακμής εκτός από τις βλατίδες συνυπάρχουν και οζίδια.

2.3.2.7. Ουλωτική ακμή

Μετά την αποδρομή των φλεγμονωδών βλαβών δημιουργούνται πολλές ουλές, άλλοτε ατροφικές (πρόσωπο) και άλλοτε υπερτροφικές (χηλοειδή, ράχη, στήθος, ώμοι).

 
Εικόνα 3.15: Βαριά κυστική-Ουλωτική ακμή κορμού

2.3.2.8. Η ανδρογενετική ακμή

Συναντάται μόνο σε γυναίκες και είναι αποτέλεσμα υπερέκκρισης ανδρογόνων ορμονών.

2.3.2.9. Η ακμή από τα καλλυντικά (cosmetic and pomade acne)

Εικόνα 3.16: Ακμή από καλλυντικά

Συνίσταται από ομοιόμορφους κλειστούς φαγέσωρους και λίγες βλατίδες ή φλύκταινες στο μέτωπο και στους κροτάφους. Η ακμή αυτή οφείλεται στη χρήση διαφόρων καλλυντικών, και μάλιστα στις πρώτες ύλες των βάσεων, οι οποίες όπως αποδείχθηκε ήταν φαγεσωρογόνες (λανολίνη, βαζελίνη, ορισμένα φυτικά έλαια κλπ.).

2.3.2.10. Ακμή από φάρμακα

Η ακμή μπορεί να επιδεινώνεται από διάφορα φάρμακα χορηγούμενα τοπικά συστηματικά, όπως:
α. Ορμόνες: τα ανδρογόνα, τα αναβολικά στεροειδή, η κορτιζόνη και η ACTH. Συνήθως οι βλάβες από κορτιζόνη τείνουν να αποτελούνται από επιφανειακές βλατίδες και φλύκταινες.

β. Αντιεπιληπτικά φάρμακα, (φαινοβαρβιτάλη, troxidone).

γ. Αντιφυματικά φάρμακα, (ισονιαζίδη, ριφαμπικίνη)

δ. Αλογονωμένα φάρμακα.

ε. Φάρμακα θεραπείας της ακμής: το θείο (ευνοεί την ανάπτυξη κλειστών φαγεσώρων), οι τετρακυκλίνες, οι οποίες μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα τη τροποποίηση της χλωρίδας. Έτσι, μπορεί να αναπτυχθεί τελικά μια ακμή από Gram αρνητικούς μικροοργανισμούς, πιτυρόσπορο οβάλ ή και canida ablicans.

Αυτά μπορεί να προκαλέσουν ακμοειδές εξάνθημα το οποίο συνήθως υποχωρεί μετά τη διακοπή της χρήσης του φαρμάκου.

2.3.2.11. Επιμένουσα ακμή σε ενήλικες γυναίκες

Ακμή που επιμένει και παρατείνεται για χρόνια. Αν συνοδεύεται από δασυτριχισμό ή διαταραχές στην έμμηνο ρύση, πιθανολογείται παθολογικό πρόβλημα στις ωοθήκες ή τα επινεφρίδια και πρέπει να γίνει ενδοκρινικός έλεγχος.

2.3.2.12. Τροπική ακμή

Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα που πηγαίνουν σε χώρες με τροπικό κλίμα ή σε εργαζόμενους σε εξαιρετικά μεγάλες θερμοκρασίες. Οι βλάβες εντοπίζονται κατά κανόνα στον κορμό και τους γλουτούς και είναι κυρίως μεγάλες βλατίδες και οζίδια.

2.3.2.13. Θερινή ακμή

Είναι μια αρκετά συχνή μορφή ακμής με πολλαπλές, ερυθρές βλατίδες που εμφανίζονται κυρίως στους ώμους, τους βραχίονες και το στέρνο μετά από έκθεση στον ήλιο.

2.3.2.14. Επαγγελματική ακμή (Occupational Acne)

Εικόνα 3.17: Επαγγελματική ακμή

Είναι αποτέλεσμα της χρόνιας έκθεσης κατά την εργασία σε διάφορα υλικά όπως μηχανέλαια, πετρελαιοειδή, πίσσα και άλλα. Εμφανίζει μεγάλους φαγέσωρες μαζί με βλατίδες, φλύκταινες και κύστεις. Ταξινομείται σε :

α. Ακμή από έλαια (oil acne).
β. Χλωροακμή
γ. Άλλοι βιομηχανικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν επαγγελματική ακμή είναι το D.D.T, η άσβεστος, το βαρύ ύδωρ κλπ.

2.3.2.15. Κεραυνοβόλος ακμή

Αυτή είναι η πιο σοβαρή μορφή κυστικής ακμής με καταστροφικά αποτελέσματα στο δέρμα. Χαρακτηρίζεται από απότομη εμφάνιση, κυρίως στη ράχη και το στήθος, φλεγμονωδών οζιδίων, τα οποία πολύ γρήγορα δημιουργούν  δύσμορφες ουλές. Συγχρόνως με τις δερματικές βλάβες υπάρχει υψηλός πυρετός, λευκοκυττάρωση , αρθραλγίες, μυαλγίες και άλλα σοβαρά συμπτώματα. Προσβάλει συνήθως νεαρά αγόρια και η θεραπεία της είναι δύσκολη.

2.3.2.16. Ακμή συρρέουσα

Είναι χρόνια και ιδιαίτερα φλεγμονώδης μορφή κυστικής ακμής με παρουσία μεγάλων, πολύπορων φαγεσώρων, φλυκταινών, οζιδίων, αποστημάτων και συριγγίων που επικοινωνούν μεταξύ τους σχηματίζοντας δίκτυο. Μετά την αποκατάσταση παραμένουν δύσμορφες ουλές. Η μορφή αυτή είναι σπάνια και προσβάλει κυρίως άντρες.

2.3.2.17. Ακμή προκλητή (acne excoriee)

Εικόνα 3.18: Προκλητή ακμή

Είναι σχετικά συχνή κατάσταση στις νεαρές γυναίκες, αποτέλεσμα των χειρισμών των βλαβών της ακμής (πίεση, σύνθλιψη, ξύσιμο κλπ.).⁽¹¹⁾

2.3.3. ΡΟΔΟΧΡΟΥΣ ΑΚΜΗ (acne rosacea)

Η ροδόχρους ακμή προκαλεί ευρυαγγεία και ερυθρότητα του προσώπου. Αν και έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με την ακμή, είναι διαφορετική . Η νόσος εκδηλώνεται στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση. Συνήθως δεν είναι αρκετά σοβαρή. Παρόλα αυτά, οι χειρότερες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθούν σε άνδρες και ειδικότερα σε εκείνους που καταναλώνουν αλκοόλ.

Εικόνα 3.19: Ροδόχρους ακμή

Συμπτώματα

Τα κυρίαρχα συμπτώματα είναι ερυθρότητα και ορατή ευρυαγγεία (τελαγγειεκτασία) στο πρόσωπο. Ωστόσο, η ροδόχρους ακμή μπορεί επίσης να εμφανιστεί με τη μορφή φλυκταινών (αλλά όχι άσπρα ή μαύρα στίγματα) στο μέτωπο, τα μάγουλα, τη μύτη και το πιγούνι. Τα πρώτα συμπτώματα, όπως σύντομες περίοδοι ερυθρότητας στο πρόσωπο, μπορεί να περάσουν απαρατήρητα. Τελικά, η ερυθρότητα επιμένει και τελαγγειεκτασίες εμφανίζονται μόλις κάτω από την επιφάνεια της μύτης και των μαγούλων. Μικρά, υπερυψωμένα εξογκώματα με κίτρινη κορυφή και κόκκινο χείλος που ονομάζονται φλύκταινες (επειδή περιέχουν πύον) μπορεί επίσης να σχηματιστούν. Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι μαλακοί ιστοί της μύτης, ειδικά οι σμηγματογόνοι αδένες, υπερφορτώνονται, έχοντας ως αποτέλεσμα μια διογκωμένη μύτη.

3.Η ΟΡΜΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ ΑΚΜΗ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Η ακμή είναι συχνή δερματική εμφάνιση της υπερανδρογοναιμίας, παρούσα περίπου στο 1/3 των γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών . Η κοινή ακμή είναι πάθηση του τριχοσμηγματικού συστήματος και χαρακτηρίζεται από πολύμορφο εξάνθημα το οποίο αποτελείται από φαγέσωρες, βλατίδες, φλυκταινίδια, οζίδια,  κύστεις και ουλές στο πρόσωπο, στους ώμους και στη ράχη.  Η υπερανδρογοναιμία του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι δυνατόν να συμβάλλει στην εμφάνιση όλων των μορφών της κοινής ακμής καθώς σύμφωνα με έρευνες,  το 20-40%  των γυναικών με ακμή χωρίς υπερτρίχωση και χωρίς διαταραχές εμμήνου ρύσης, παρουσιάζουν υπερανδρογοναιμία . Εν τούτοις, η υπερανδρογοναιμία δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την εμφάνιση της ακμής και οι σχετικές κλινικές μελέτες είναι διφορούμενες,  καθώς  ακμή περιγράφεται και σε γυναίκες χωρίς υπερτρίχωση και χωρίς υπερανδρογοναιμία,  πιθανών λόγω υπερευαισθησίας του δέρματος στα κυκλοφορούντα ανδρογόνα .  Άλλη εκδήλωση της υπερανδρογοναιμίας είναι η λιπαρότητα του δέρματος. Η έκκριση των ανδρογόνων διεγείρει την αυξημένη παραγωγή σμήγματος, υλικού πλούσιου σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, τριγλυκερίδια και σκουαλένιο. Η λιπαρότητα θεωρείται αλληλένδετη με την ακμή αφού είναι συνηθισμένο φαινόμενο η λιπαρότητα του δέρματος να εξελίσσεται αργότερα σε θυλακίτιδα και ακμή .

Εικόνα 3.20: Ορμονοεξαρτώμενη ακμή

3.1. ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ

Το δέρμα είναι ένας ιστός, ένα όργανο-στόχος, που δέχεται την επίδραση πολλών ορμονών, αλλά παράλληλα είναι σε θέση και να συνθέτει και να μεταβολίζει ορμόνες.

Η εμφάνιση της ακμής στην εφηβεία είναι εκδήλωση των ορμονικών αλλαγών που συντελούνται στο σώμα και συνδέεται με την αύξηση των ανδρογόνων στο αίμα, που με τη σειρά τους θα δράσουν στους σμηγματογόνους αδένες και στους θύλακες των τριχών.

3.2. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ  ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ

• Ανδρογόνα

Τα ανδρογόνα που κυκλοφορούν στο αίμα (η δεϋδροεπιανδροστερόνη, η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη, η 4-ανδροστενδιόνη, ή τεστοστερόνη, η διϋδροτεστοστερόνη) είτε παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες (επινεφρίδια, όρχεις ή ωοθήκες), είτε προέρχονται από μετατροπή, με τη δράση κατάλληλων ενζύμων, των λιγότερων ισχυρών ανδρογόνων, όπως είναι τα επινεφριδικά ανδρογόνα ή η 4 ανδροστενδιόνη, σε τεστοστερόνη και διϋδροτεστοστερόνη. Η φυσιολογική δραστηριοποίηση των σμηγματογόνων αδένων στην εφηβεία συνδέεται επίσης με τα αυξημένα επίπεδα της σωματομεδίνης και την αυξημένη δραστηριότητα του ενζύμου 5α-αναγωγάση, που μετατρέπει την τεστοστερόνη στο πλέον ισχυρό ανδρογόνο, τη διϋδροτεστοστερόνη.

Η διϋδροτεστοστερόνη είναι αυτή που θα δράσει αυξάνοντας τη λιπαρότητα του δέρματος.

Η τριχοσμηγματογόνος μονάδα είναι σε θέση να μετατρέψει, όχι μόνο την τεστοστερόνη, αλλά και τα λιγότερο ισχυρά ανδρογόνα, όπως η 4- ανδροστενδιόνη και τα επινεφριδικά ανδρογόνα (DHEA, DHEA-S) σε διϋδροτεστοστερόνη.

Αιτίες για αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων μπορεί να υπάρχουν πολλές, με προεξάρχουσα στη γυναίκα την ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά και την συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων, τη νόσο του Cushing και σπανιότερα κάποιους όγκους των επινεφριδίων ή των ωοθηκών ή την ανδρογονική δράση κάποιων φαρμάκων. Ακμή όμως μπορούμε να έχουμε και με φυσιολογική παραγωγή των ανδρογόνων, όταν αυξάνεται ο μεταβολισμός των λιγότερο ισχυρών ανδρογόνων σε τεστοστερόνη και διϋδροτεστοστερόνη, όπως συμβαίνει με την αύξηση του λιπώδους ιστού επί παχυσαρκίας.

• Προγεστερόνη

Η προγεστερόνη προκαλεί κατακράτηση υγρών και οίδημα της επιδερμίδας με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό των τριχοσμηγματογόνων πόρων. Αυτός είναι και ο λόγος που παρατηρείται επιδείνωση της ακμής σε γυναίκες πριν την έμμηνο ρύση.

• Θυροξίνη

Η θυροξίνη έχει την ιδιότητα να διεγείρει τους σμηγματογόνους αδένες οπότε κάποιες φορές η ακμή μπορεί να πηγάζει και από προβλήματα του θυρεοειδή αδένα.

3.3. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΡΜΟΝΟΕΞΑΡΤΟΜΕΝΗΣ ΑΚΜΗΣ

Διαγνωστικά η επανεμφάνιση ή η επιδείνωση της ακμής, ειδικά μετά την ενηλικίωση ή ο συνδυασμός ακμής και αυξημένης τριχοφυΐας στη γυναίκα είναι συχνά συμπτώματα κάποιον ενδοκρινικών παθήσεων και χρειάζονται διερεύνηση από τον ενδοκρινολόγο.

Η ορμονοεξαρτώμενη ακμή έχει κυρίως περιστοματική εντόπιση. Ο εργαστηριακός έλεγχος που δίνεται εξαρτάται από τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης και περιλαμβάνει συνήθως τον προσδιορισμό κάποιον ορμονών στο αίμα, που γίνεται στη γυναίκα σε συγκεκριμένες μέρες του κύκλου και τον απεικονιστικό έλεγχο των ωοθηκών ή των επινεφριδίων, όπως επίσης μπορεί να περικλείει και κάποιες διαγνωστικές δοκιμασίες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4^ο

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ  ΑΚΜΗΣ

1. ΓΕΝΙΚΑ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ

Εικόνα 4.1: Γυναίκα μετά από θεραπεία ακμής

Παρά το γεγονός ότι η ακµή δεν επηρεάζει τη συνολική υγεία του ατόµου , η επίδρασή της στην ψυχολογία του (ειδικά όταν πρόκειται για έφηβο) είναι καθοριστική. Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η θεραπεία της ακµής  διαδραματίζει  σπουδαίο ρόλο στην ψυχολογική ισορροπία του ατόµου, πέρα από την αισθητική βελτίωση που επιτυγχάνεται.

Για να καθοριστεί το είδος της θεραπείας είναι σηµαντικό το ατοµικό και το οικογενειακό ιστορικό, καθώς και η διάρκεια της νόσου, οι προηγούμενες θεραπείες και η ανταπόκριση του ασθενούς σε αυτές. Το χρώμα του δέρματος επίσης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική απόφαση, καθώς οι ασθενείς µε σκουρόχρωμο δέρμα είναι πιο ευπαθείς στην υπερμελάχρωση και έτσι σε αυτούς η θεραπεία πρέπει να είναι πιο επιθετική.

Η θεραπεία της ακµής αποσκοπεί:

• Στη μείωση της παραγωγής σμήγματος
• Στη μείωση της απόφραξης του τριχοσμηγματογόνου θύλακα
• Στη διαφοροποίηση των μικροβίων και της λιπιδιακής συστάσεως της επιδερμίδας.

Η καλή συνεργασία του πάσχοντα με τον/την αισθητικό είναι απαραίτητη, αφού η θεραπεία ουσιαστικά θα διαρκέσει όσο και η ακµή. Η θεραπεία χρειάζεται χρόνο. ∆ιάφορες θεραπείες που υπόσχονται «άμεσα» και «θαυματουργά» αποτελέσματα επιδιώκουν να προσελκύσουν κάθε ασθενή που αντιμετωπίζει πρόβλημα ακµής. Η αλήθεια είναι ότι στην ακµή κατά µέσο όρο χρειάζονται 6-8 εβδομάδες προτού αρχίσει να αποδίδει η θεραπεία. Εφόσον η ακµή αρχίζει μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα να βελτιώνεται ή να εξαφανίζεται σταδιακά είναι αναγκαία η συνέχιση της θεραπείας για να µην επανεμφανιστούν τα σημάδια της. Αν μετά από τους 2 μήνες δεν υπάρξει βελτίωση ίσως η θεραπεία να µην ταιριάζει στο συγκεκριμένο περιστατικό και πιθανόν να πρέπει να αλλάξει. Ότι είναι αποτελεσματικό για έναν ασθενή μπορεί να µην είναι  σε έναν άλλον. Μια θεραπεία που επιτυγχάνει θεαματικά αποτελέσματα σε µια περίπτωση ακµής δεν εγγυάται το ίδιο αποτέλεσμα και για όλες τις περιπτώσεις. Οι αιτίες που προκαλούν την ακµή είναι πολλές και διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Η ύπαρξη πολλών αιτιών εμφάνισης της ακµής καθώς και πολλών μεθόδων για τη θεραπεία της, καθιστούν πολλές φορές καταλυτική τη βοήθεια από το δερματολόγο. Προτού προτείνει µια θεραπεία θα λάβει υπόψη του πολλούς παράγοντες όπως η σοβαρότητα της ακµής, το είδος της ακµής, το ιατρικό ιστορικό, την ηλικία και τον τύπο δέρματος του ασθενούς καθώς και τον τρόπο ζωής του και τη διατροφή του. Η εξέταση όλων των παραπάνω παραγόντων επιτρέπει την εξατομίκευση της θεραπείας για την επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αντιμετώπιση της ακµής είναι  πολύ πιο αποτελεσματική αν ξεκινήσει από τα πρώτα στάδια εμφάνισής της προτού δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα στο δέρμα. ⁽¹¹⁾

2.ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΜΗ

Για τον καθορισμό της θεραπείας ενός ασθενούς με ακμή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη: το φύλο, η ηλικία και το ιστορικό του ασθενούς, το είδος των βλαβών, η βαρύτητα της ακμής, προηγηθείσες θεραπείες, η προδιάθεση του ασθενούς για τη δημιουργία ουλών, η διάρκεια του αποτελέσματος, η ευκολία της εφαρμογής και το κόστος της θεραπείας.

Για παράδειγμα, ασθενείς με τάσεις εμφάνισης ουλών θα πρέπει να υποβληθούν σε συνδυασμό τοπικής και συστηματικής αντιβιοτικής θεραπείας για 2 μήνες και αν δεν παρατηρηθεί βελτίωση της κλινικής εικόνας, να οδηγηθούν σε συστηματικά χορηγούμενη ισοτρετινοΐνη.⁽¹⁸⁾

3.ΔΙΑΡΚΕΙΑ  ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Οι περισσότερες θεραπείες είναι μακροχρόνιες και οι ασθενείς θα πρέπει να είναι υπομονετικοί και να γνωρίζουν ότι χρειάζονται για παράδειγμα τουλάχιστον 2 μήνες θεραπείας για να φανούν τα αποτελέσματα μιας τοπικής αγωγής.

4.ΟΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ 

Οι θεραπείες που εφαρμόζονται στην ακμή είναι οι εξής:

4.1.Τοπική αγωγή

4.1.1 Υπεροξείδιο του βενζοϋλίου

Εικόνα 4.2: Συσκευασία Υπεροξείδιο του βενζοϋλίου

Το υπεροξείδιο του βενζοϋλίου  ενδείκνυται για την κοινή ακμή. Ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να προκληθούν από την χρήση του είναι ο έντονος τοπικός ερεθισμός, η απολέπιση με τάση εκζεματοποίησης (κνησμός, ραγάδες) και οι  αλλεργικές εκδηλώσεις. Θα πρέπει να αποφεύγετε η εφαρμογή του κοντά στους οφθαλμούς και στο στόμα, η επαφή του με βλεννογόνους, καθώς και η μακρά παραμονή του στο δέρμα (αυξημένος κίνδυνος ερεθισμού και απολέπισης). Τέλος απαγορεύεται η ταυτόχρονη εφαρμογή του με τοπικές θεραπείες της ακμής που περιέχουν παράγωγα της βιταμίνης Α.⁽⁴⁾

4.1.2 Τοπικά ρετινοειδή

Εικόνα 4.3: Θεραπεία ακμής με τοπική χρήση ρετινοειδών

1. Ρετινοϊκό οξύ ή τρετινοϊνη

Διατίθεται σε μορφή διαλύματος, γέλης ή κρέμας και σε πυκνότητα από 0,025-0,05%. Το ρετινοϊκό οξύ αποτελεί ένα από  τα πιο δραστικά τοπικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της ακµής. Λόγω της κερατολυτικής-φαγεσωρολυτικής δράσης που διαθέτει, συνεισφέρει στην µη απόφραξη του πόρου µε αποτέλεσμα να µη δημιουργούνται βύσματα δηλαδή φαγέσωρες. Γι’ αυτό το λόγο ενδείκνυται στη θεραπεία της ακµής που χαρακτηρίζεται κυρίως από φαγέσωρες. Η επάλειψη του συγκεκριμένου φαρμάκου εφαρμόζεται συνήθως το βράδυ. Το ρετινοϊκό οξύ προκαλεί ερεθισμό, φωτοευαισθησία, απολέπιση και άλλες ίσως παρενέργειες. Το σκεύασμα χορηγείται σε διαφορετική πυκνότητα και ρυθμό εφαρμογής ανάλογα µε την έκταση του προβλήματος. Αποφεύγεται η επαφή του φαρμάκου µε τους βλεννογόνους του δέρματος όπως είναι τα μάτια .Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού θα ήταν φρόνιμο να αποφεύγεται η χρήση του φαρμάκου διότι θεωρείται φωτοευαισθητοποιός ουσία. Ίσως θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε συνδυασμό µε κάποια αντηλιακή προστασία. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω το ρετινοϊκό οξύ εφαρμόζεται συνήθως το βράδυ και µία φορά την ημέρα στην προβληματική περιοχή. Σε περίπτωση που εμφανίζονται προβλήματα ερεθισμού το φάρμακο εφαρμόζεται συνήθως για λίγες ώρες µόνο καθημερινά. Αυτό είναι ένα θέμα όμως που καθορίζεται από τον ειδικό.⁽¹³⁾

1. Ισοτρετινοϊνη

∆ιατίθεται σε μορφή gel 0,05% συνήθως. Έχει παρόμοια δράση µε το υπεροξείδιο του βενζολίου και την τρετινοΐνη.

1. Ανταπαλένη

Η τοπική ανταπαλένη είναι ένα φάρμακο που ανήκει στα ρετινοειδή και χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ακµής. ∆ιατίθεται σε μορφή gel 0,1% συνήθως και χρησιμοποιείται στην κοινή ακµή ήπιας και μέτριας εντάσεως. ∆ιαθέτει αντιφλεγμονώδη δράση και εφαρμόζεται συνήθως µια φορά την ημέρα μετά από καλό καθαρισμό του προσώπου. Θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή του φαρμάκου µε τους βλεννογόνους όπως είναι τα µάτια, η μύτη και το στόμα και η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο κατά το χρονικό διάστημα που χρησιμοποιείται. Η χρήση του φαρμάκου μπορεί να ερεθίσει το δέρμα και να προκαλέσει κνησμό. Αυτές είναι μερικές από τις παρενέργειες που μπορεί να δημιουργήσει. ⁽¹³⁾

4.1.3 Τοπικά αντιβιοτικά

1. κλινδαμυκίνη
2. ερυθρομυκίνη
3. τετρακυκλίνη
4. μετρονιδαζόλη

Τα τοπικά αντιβιοτικά έχουν εφαρμογή στην ήπια και μέτρια μορφή ακµής. ∆ιατίθενται σε συγκεντρώσεις από 1%-4% και βρίσκονται σε μορφή κρέμας ή λοσιόν.  Συνήθως χρησιμοποιούνται η κλινδαμυκίνη και η ερυθρομυκίνη µε αποτελεσματικότερη την πρώτη. Χρησιμοποιούνται µία ή δύο φορές την ημέρα. Σκοπός τους είναι η ελάττωση του προπιονικού βακτηριδίου της ακµής καθώς και των φλεγμονωδών βλαβών.  Άλλα τοπικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται όχι και τόσο συχνά  στη θεραπεία της ακµής είναι τα εξής :

• Σαλικυλικό οξύ
• Ρεζορκινόλη
• Ρετιναλδεϋδη
• Νατριούχος σουλφακεταµίδη

Επίσης τα κορτικοστεροειδή τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως σε σπάνιες και βαριές περιπτώσεις ακµής, δημιουργούν σοβαρές παρενέργειες και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση τους τοπικώς. ⁽¹³⁾

4.1.4 Αζελαϊκό οξύ(εμπορικά σήματα Azelex, Finevin και Skinoren)

Εικόνα 4.4: Θεραπεία ακμής με χρήση αζελαϊκού οξέος

Το αζελαϊκό οξύ ανακουφίζει από την ήπια έως μέτριας βαρύτητας κοινή ακμή, ενώ μπορεί να προκαλέσει τοπικό ερεθισμό και σπανίως κάποια μορφή φωτοευαισθησίας. Το αζελαϊκό οξύ (azelaic acid) αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων της κεράτινης στιβάδας και επαναφέρει στο φυσιολογικό τις τελικές διαδικασίες διαφοροποίησης της επιδερμίδας, οι οποίες έχουν διαταραχθεί λόγω της ακμής. Επίσης, το αζελαϊκό οξύ επιφέρει σημαντική μείωση στη συγκέντρωση των Propionibacterium acnes, καθώς και μία σημαντική μείωση του κλάσματος των ελεύθερων λιπαρών οξέων στα λιπίδια της επιδερμίδας.

4.1.5 Συνδυασμούς των παραπάνω σε σταθερά παρασκευάσματα:

1. τρετινοϊνη 0,025% + ερυθρομυκίνη 4%
2. τρετινοϊνη 0,025% + κλινδαμυκίνη 1%
3. ανταπαλένη 0,1% + υπεροξείδιο βενζοϋλίου 2,5%
4. κλινδαμυκίνη 1% + υπεροξείδιο βενζοϋλίου 5%
5. ερυθρομυκίνη 3% + υπεροξείδιο βενζοϋλίου 5%

4.2.Συστηματική αγωγή

4.2.1Αντιβιοτικά

Σαν φάρμακα εκλογής δίνονται οι τετρακυκλίνες (ΗCL τετρακυκλίνη) 1-2 gr το 24ωρο, μέχρι την αποκατάσταση των βλαβών και στη συνέχεια σαν δόση  συντήρησης 500 mgr για όσο διάστημα θα κρίνει ο ειδικός (δερματολόγος). Οι τετρακυκλίνες έχουν βακτηριοκτόνο και βακτηριοστατική δράση, αντιφλεγμονώδη με το να μειώνουν την ποσότητα των ελεύθερων λιπαρών οξέων, προκαλούν λέπτυνση της κερατίνης στιβάδας και παρουσιάζουν εκλεκτική συσσώρευση στο σμήγμα και στις φλεγμονώδεις εστίες. Παρουσιάζονται όμως και

Εικόνα 4.5: Τα αντιβιοτικά ως μέσο θεραπείας της ακμής.

ανεπιθύμητες ενέργειες από τα αντιβιοτικά όπως η ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών, φωτοδερματίτιδες ,καντιντιάσεις, αποχρωματισμός δοντιών κ.ά. Άλλο φάρμακο εκλογής είναι οι μυνοσυκλίνες σε δόση 100 gr για 1-2 μήνες, η ερυθροσίνη, οι σουλφαναμίδες, οι αμπικιλίνες κ.τ.λ..  Η ακμή μπορεί να επιστρέψει αμέσως μετά το τέλος της θεραπείας – ημέρες αργότερα σε περίπτωση τοπικής εφαρμογής, και εβδομάδες αργότερα, στην περίπτωση από στόματος αντιβιοτικά. Επιπλέον, οι παρενέργειες της τετρακυκλίνης μπορεί να περιλαμβάνουν κιτρίνισμα των δοντιών και ανισορροπία της χλωρίδας του εντέρου. Έχει διαπιστωθεί ότι οι υπο-αντιμικροβιακή δόσεις αντιβιοτικών, όπως η μινοκυκλίνη, επίσης βελτιώνουν την ακμή.

4.2.1.1.Τετρακυκλίνες

Εικόνα 4.6: Θεραπεία ακμής με χρήση τετρακυκλινών

Οι τετρακυκλίνες είναι αντιμικροβιακά ευρέος φάσματος εναντίον Gram(+) και Gram(-) μικροοργανισμών. Δρουν αναστέλλοντας την πρωτεϊνική σύνθεση των μικροβίων. Πρόκειται για χρήσιμα φάρμακα παρόλο που η χρήση τους σήμερα, λόγω ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών, είναι σχετικώς περιορισμένη. Σε ορισμένες λοιμώξεις αποτελούν φάρμακα εκλογής. Όλες οι τετρακυκλίνες έχουν κατά κανόνα κοινό αντιμικροβιακό φάσμα, η τετρακυκλίνη και η οξυτετρακυκλίνη εμφανίζουν σχετικώς ασταθή απορρόφηση χορηγούμενες από το στόμα, ενώ η δεμεκλοκυκλίνη απορροφάται καλύτερα. Αντιθέτως, η δοξυκυκλίνη και μινοκυκλίνη απορροφώνται πλήρως και εμφανίζουν το πλεονέκτημα του μεγάλου χρόνου ημιζωής, που επιτρέπει την εφάπαξ ημερήσια χορήγηση. Χορηγούμενες σε άτομα κατά την περίοδο της ανάπτυξής τους εναποτίθενται στα οστά και τους οδόντες με αποτέλεσμα την κιτρινωπή χρώση των τελευταίων. Επιπλέον φαίνεται να έχουν και τοξικές επιδράσεις στο έμβρυο. Ως εκ τούτου, η χορήγησή τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αντενδείκνυται. Όλες οι τετρακυκλίνες πλην της δοξυκυκλίνης επιβαρύνουν προϋπάρχουσα νεφρική ανεπάρκεια.

• Οξυτετρακυκλίνη
• Χλωριούχος τετρακυκλίνη
• Δοξυκυκλίνη
• Λυμεκυκλίνη
• Μινοκυκλίνη

4.2.1.2. Ερυθρομυκίνη

Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις κοινής φλεγμονώδης ακμής. Από την χρήση της μπορεί να προκληθούν τοπικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Να αποφεύγεται γύρω από τους οφθαλμούς και τις τραυματισμένες ή φλεγμονώδεις επιφάνειες λόγω κινδύνου αθροιστικής ερεθιστικής δράσης εάν συγχορηγείται με μερικά άλλα μέσα όπως φαρμακευτικοί σάπωνες ή αλκοολούχα καλλυντικά προϊόντα (κυρίως απολεπιστικές ουσίες).⁽⁴⁾

4.2.1.3. Τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξαζόλη

Η τριµεθοπρίµη θεωρείται φάρμακο τρίτης επιλογής. Αυτό συμβαίνει λόγω των σοβαρών παρενεργειών που μπορεί να δημιουργήσει. Μερικές από αυτές που είναι και οι συχνότερες, είναι οι εξής: ζαλάδα, γαστρεντερικά προβλήματα, κολπική καντιτίαση, ονυχόλυση και δυσχρωµία των ονύχων, φωτοαλλεργικές αντιδράσεις και φαρµακογενή εξανθήματα. Η δόση τριµεθοπρίµης που χορηγείται ημερησίως είναι 400-600mg και η δράση της είναι τόσο αποτελεσματική όσο και της τετρακυκλίνης. Η τριµεθοπρίµη είναι καλύτερα να χορηγείται μόνη παρά σε συνδυασμό µε σουλφοναμίδες γιατί μπορεί να υπάρξει κίνδυνος αντιδράσεων υπερευαισθησίας.⁽¹³⁾

4.2.2. Συστηματική ισοτρετινοϊνη

Συνίσταται για βαριές μορφές ακμής (όπως η οζώδης ή η συρρέουσα ακμή ή η ακμή με κίνδυνο μόνιμων ουλών), που αντιστέκονται σε επαρκείς θεραπευτικούς κύκλους συνήθους αγωγής, με συστηματικώς χορηγούμενα αντιμικροβιακά και τοπική θεραπεία. Ως αντένδειξη της συγκεκριμένης θεραπείας θεωρείται η μη φλεγμονώδης φαγεσωρική ακμή και η ήπια φλεγμονώδης ακμή. Ένα μήνα πριν και ένα μήνα μετά την θεραπεία να λαμβάνονται μέτρα

Εικόνα 4.7: Θεραπεία ακμής με χρήση ισοτρετινοϊνης

αντισύλληψης για την αποφυγή εγκυμοσύνης. Ανεπιθύμητη ενέργεια αυτής της θεραπείας είναι η απολεπιστική δερματίτιδα. Ακόμη προτείνεται να αποφεύγεται η σύγχρονη τοπική εφαρμογή κερατολυτικών, υπεριώδους ακτινοβολίας καθώς και η έκθεση στον ήλιο. Τέλος απαγορεύεται η ταυτόχρονη χορήγηση με βιταμίνη Α. ⁽⁴⁾

4.2.3.Αντισυλληπτικά

• Αντιανδρογόνα
• Πρεδνιζολόνη και οιστρογόνα
• Σπιρονολακτόνη

Τα αντισυλληπτικά χάπια μπορούν να βοηθήσουν πολλές γυναίκες ώστε να ελέγξουν την ακμή τους. Οι ορμόνες των συγκεκριμένων χαπιών αποκλείουν τις ανδρογόνες ορμόνες, που κάνουν τους σμηγματογόνους αδένες να υπερλειτουργούν. Δεν προκαλούνται, ωστόσο, όλες οι περιπτώσεις ακμής από υψηλά επίπεδα ανδρογόνων. Η ανάπτυξη βακτηρίων στους πόρους συμβάλλει επίσης στην εμφάνιση ακμής.

4.2.4. Κορτικοστεροειδή

Τα κορτικοστεροειδή χορηγούνται µε σύνεση και σε περιπτώσεις βαριάς κυστικής-οζώδης ακµής, σε βαριές φλεγμονώδεις βλάβες που δεν ανταποκρίνονται θετικά σε άλλου είδους θεραπείες. Στα κορτικοστεροειδή περιλαμβάνονται τα συστηματικά κορτικοστεροειδή από το στόμα και οι εγχύσεις εντός των βλαβών. Η δόση που χορηγείται στην συστατική θεραπεία µε κορτικοστεροειδή κυμαίνεται από 30-40 mg πρεδνιζολόνη ημερησίως µε μείωση του φαρμάκου ή ακόμα και διακοπή του κατά τη διάρκεια ενός μήνα. Όσον αναφορά τις εγχύσεις εντός των βλαβών γίνονται µε διάλυμα σε φυσιολογικό ορό τριαμσινόλης ακετονικής πυκνότητας 2,5 mg/cc. Σε γυναίκες µε αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων μπορεί να  χορηγηθεί συστηματικά 5-10 mg πρεδνιζολόνη ημερησίως µε πολύ θετικά αποτελέσματα.⁽¹³⁾

4.3.Άλλες

1. Αφαίρεση των φαγεσώρων («καθαρισμός»)
2. Παροχέτευση των κύστεων
3. Ενδοβλαβική έγχυση κορτικοστεροειδών σε κύστεις
4. Κρυοθεραπεία σε κύστεις ή οζίδια διάρκειας μεγαλύτερης των 14 ημερών
5. Peelings
6. Laser

4.4.Λιγότερο διαδεδομένες θεραπείες

• Αλόη: υπάρχουν θεραπείες για την ακμή που αναφέρονται στην Αγιουρβέδα χρήση βοτάνων, όπως η Aloe vera, Neem, haldi και Papaya. Υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία από ιατρικές μελέτες για τα εν λόγω προϊόντα.
• Καλέντουλα: που χρησιμοποιούνται σε εναιώρημα ως αντιφλεγμονώδης ουσία.
• Ένεση κορτιζόνης, χάπια κορτιζόνης.
• Θερμότητα: τοπική θέρμανση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σκοτώσει τα βακτήρια σε μια αναπτυσσόμενη ακνεική περιοχή.
• Ναπροξένη ή ιβουπροφαίνη χρησιμοποιούνται για μέτρια ακμή λόγω της αντιφλεγμονώδης  δράσης  τους.
• Βιταμίνη Β3, χρησιμοποιείται τοπικά σε μορφή γέλης
• Ψευδάργυρος: χορήγηση από το στόμα του γλυκονικού ψευδαργύρου έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική στη θεραπεία της φλεγμονώδους ακμής, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό, τι οι τετρακυκλίνες.
• Βιταμίνη Β5
• Αποτοξίνωση. Είναι μια κοινή μέθοδος που χρησιμοποιείται από επαγγελματίες εναλλακτικής ιατρικής για τη θεραπεία της ακμής, αν και δεν έχουν υπάρξει μελέτες που να αποδεικνύουν την επιτυχία του. Αποτοξίνωση είναι η διαδικασία καθαρισμού του οργανισμού από τις τοξίνες, που υποτίθεται ότι προκαλείται από το περιβάλλον, φαρμακευτικά προϊόντα, τρόφιμα και καλλυντικά.
• Ηρεμιστικά :δίδονται σε ειδικές περιπτώσεις, όπου ή ψυχική κατάσταση του ασθενούς δρά αρνητικά στη διεξαγωγή της θεραπείας
• Δίαιτα: Η δίαιτα του ασθενή συνίστανται να είναι απαλλαγμένη από τις λιπαρές τροφές     (χοιρινό κρέας, αλλαντικά κλπ), ερεθιστικές τροφές, όπως διάφορα καρυκεύματα, υδατάνθρακες ,κακάο, σοκολάτα και γενικά το διαιτολόγιο πρέπει να περιέχει κυρίως φρούτα , λαχανικά και βραστά φαγητά. Βέβαια η άποψη αυτή δεν είναι ευρέως αποδεκτή λόγο του ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες.
• Βιταμίνη Α: Χορηγείται  βιταμίνη Α  διότι ελαττώνεται η έκκριση σμήγματος και βοηθά το δέρμα να αποκατασταθεί γρηγορότερα. Πολλές φορές γίνεται συνδυασμός της βιταμίνης Α με την Ε για καλύτερα αποτελέσματα.

4.5. Ορμονικές θεραπείες

Η ορμονική θεραπεία χορηγείται µόνο σε γυναίκες και χρησιµοποιείται συνήθως ο συνδυασμός αντιανδρογόνων-οιστρογόνων. Η χορηγούμενη δόση συνίσταται σε 2 mg οξική κυπροτερόνη και 0,035 mg αιθυνυλοιστραδιόλη για 8-12 μήνες. Έχει την ικανότητα να περιορίζει την παραγωγή του σμήγματος µε αποτέλεσμα να προκαλεί βελτίωση της ακµής. Οι παρενέργειες που δημιουργούνται είναι παρόμοιες µε αυτές των αντισυλληπτικών.

Η σπιρονολακτόνη είναι µία θεραπευτική μέθοδος για γυναίκες άνω των 30 ετών που παρουσιάζει αντιανδρογόνο δράση. Η δόση που χορηγείται είναι 200 mg ημερησίως για 6 μήνες περίπου. Μερικές από τις παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει είναι ανωμαλίες στη περίοδο, κατακράτηση υγρών και μέλασµα πιο σπάνια. Η ορμονική θεραπεία που χρησιμοποιείται για τη μείωση της παραγωγής σμήγματος ενδείκνυται όταν η θεραπεία µε αντιβιοτικά που χορηγείται συνήθως δεν έχει θετικό αποτέλεσμα. Αυτό γίνεται βέβαια κατόπιν συνεννόησης µε ενδοκρινολόγο ή γυναικολόγο. Η ορμονική θεραπεία θα πρέπει να συνδυάζεται µε τοπική θεραπεία.⁽¹³⁾ 

Θεραπεία ορμονοεξαρτώμενης ακμής

Σε περίπτωση ενδοκρινικής πάθησης ,η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται εξαρτάται από το νόσημα και μπορεί να περιλαμβάνει αντισυλληπτικά ή και αντιανδρογόνα, κορτικοστεροειδή, αναστολείς του ενζύμου 5α-αναγωγάση κ.α.

4.6. ΑΦΥ∆ΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ

Με τον όρο αφυδάτωση εννοούνε τις αλλαγές που παρατηρούνται στο δέρμα λόγω διαταραχής της ισορροπίας του ύδατος. Η μητρική στιβάδα φυσιολογικά παρέχει νερό στην κερατίνη στιβάδα, το οποίο διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Αν η περιεκτικότητα της κεράτινης στιβάδας σε νερό μειωθεί κάτω από 10% παρατηρείται αφυδάτωση. Η αφυδάτωση οφείλεται είτε σε αύξηση στο ποσοστό του νερού που διαχέεται στην ατμόσφαιρα είτε σε μείωση στο ποσοστό του νερού που παρέχεται από τη μητρική στιβάδα. Μετά το πέρας ή και κατά τη διάρκεια της θεραπείας της ακµής και ιδιαίτερα ορισμένων  θεραπειών (π.χ. µε ισοτρετινοϊνη) παρατηρούνται σημεία με αφυδάτωση στο δέρμα. Το αφυδατωμένο δέρμα χαρακτηρίζεται από απώλεια ελαστικότητας, ξηρότητα και κνησμό. Αφυδάτωση προκαλούν και τα τοπικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της ακµής και κυρίως τα αποφολιδωτικά, τα συστηματικά φάρμακα αλλά και η λανθασμένη και υπερβολική χρήση τοπικών σκευασμάτων από το ίδιο το άτομο στη προσπάθειά του να απαλλαχθεί από τα συμπτώματα της ακµής. Τα παραπάνω σκευάσματα αλλά και η υπερβολικά συχνή χρήση τους ,έχει σαν συνέπεια την απομάκρυνση του όξινου μανδύα και του Φυσικού Συντελεστή Υδάτωσης (NMF) από το δέρμα µε αποτέλεσμα ,το δέρμα να χάνει το φυσικό του φραγµό ενάντια στην απώλεια υγρασίας.

4.7. Ιατρική επεμβατική θεραπεία ⁽¹³⁾

4.7.1. ∆ερματοαπόξεση

Εικόνα 4.9: Εφαρμογή δερμοαπόξεσης για την αντιμετώπιση ουλών ακμής.

Η δερµατοαπόξεση είναι µία μέθοδος µε θετικά αποτελέσματα για την αισθητική βελτίωση των ουλών που έχουν δημιουργηθεί από την ακµή. Το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης επέμβασης είναι ανάλογο µε το μέγεθος και το βάθος των ουλών. Γι’ αυτό το λόγο θα  πρέπει να πραγματοποιείται σωστή ενημέρωση από τον ειδικό. Συγκεκριμένα οι ουλές οι οποίες είναι επιφανειακές (δεν έχουν βάθος) και μικρές σε διάμετρο εξαφανίζονται πλήρως. Σε αντίθεση, αυτές που είναι  μεγαλύτερες και βρίσκονται βαθύτερα μέσα στο δέρμα  υπάρχει περίπτωση να µην εξαφανιστούν αλλά βελτιώνονται αισθητά.

4.7.2. Χημικά Peeling

Εικόνα 4.10: Εφαρμογή χημικού peeling

Οι φλεγμονώδεις βλάβες της ακµής μετά την αποδρομή  τους αφήνουν ουλές, οι οποίες μπορεί να είναι μικρές ή μεγάλες, ατροφικές ή υπερτροφικές. Συνήθως εμφανίζονται στο πρόσωπο και στην πλάτη. Τα χημικά peeling  είναι µία τεχνική η οποία χρησιμοποιείται µε σκοπό την θεράπευση μερικών τύπων ακµής και την αισθητική βελτίωση ήπιων ουλών.  Το χημικό διάλυμα που χρησιμοποιείται απλώνεται στο δέρμα και έχει σκοπό να δημιουργήσει έγκαυμα σε αυτό και τελικώς να το απολεπίσει. Το καινούριο δέρμα εμφανίζεται πιο ανανεωμένο και πιο λείο. Εφαρμόζεται μετά τη θεραπεία της ακµής και έχει σκοπό να βελτιώσει την υφή του δέρματος και να εξαφανίσει τα σημάδια που άφησε η ακµή. Συνήθως πραγματοποιούνται στο πρόσωπο. Τα  χημικά peeling διακρίνονται στους εξής τύπους:

• Τα επιφανειακά  peeling, που γίνονται στις ανώτερες στιβάδες του δέρματος (επιδερμίδα, άνω χόριο).
• Τα μεσαίου βάθους peeling, που περιλαμβάνουν και τις κατώτερες στοιβάδες του δέρματος (µέσο χόριο).
• Τα βαθιά peeling, τα οποία γίνονται μέχρι και το χόριο (πιο βαθύ τμήμα του χορίου). Οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι: οξέα  φρούτων (ΑΗΑ), γλυκολικό οξύ (ΑΗΑ,glycolic acid), τριχλωροξικό οξύ (TCA, «κλασικό peeling»), σαλικυλικό οξύ, γαλακτικό οξύ (ΑΗΑ, lactic acid), φαινόλη (carbolic acid, phenol).

4.7.3. Laser resurfacing

Εικόνα 4.11: Εφαρμογή Laser resurfacing.

Είναι µία μέθοδος µε θετικά αποτελέσματα για τα σημάδια της ακµής. Γίνεται µε τη χρήση μηχανημάτων laser, τύπου erbium ή CO2. Το θετικό είναι πως το βάθος στο οποίο μπορούν να διεισδύσουν μέσα στο δέρμα είναι ελεγχόμενο και πως μπορεί να δοθεί προσοχή σε συγκεκριμένες περιοχές που χρειάζεται. Παρόλα αυτά  το κόστος της θεραπείας είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση µε άλλες θεραπείες διότι το κόστος των μηχανημάτων laser είναι ιδιαίτερα ακριβό.

4.8. Αντιμετώπιση της ακμής από αισθητικό πριν τη θεραπεία µε φαρμακευτική αγωγή από τον δερματολόγο. 

Η αισθητική αντιμετώπιση συνίσταται σε µη φλεγμονώδη ακµή. Ωστόσο σε ορισµένες περιπτώσεις το λιπαρό δέρµα µπορεί να διαθέτει εκτός από τους φαγέσωρες που είναι σύνηθες και ελάχιστες φλεγµονώδεις βλάβες, κυρίως φλύκταινες. Η θεραπεία  τους συνίσταται σε διάνοιξη αυτών από την αισθητικό. Όσο αφορά το συγκεκριµένο θέµα πολλοί αισθητικοί και δερµατολόγοι διαφωνούν µεταξύ τους. Γι’ αυτό το λόγο η διάνοιξη των φλυκταινών θα πρέπει να γίνεται κατόπιν συνεννόησης µε τον δερµατολόγο και εφόσον η ακµή δε θεωρείται πολύ φλεγµονώδης και έχει περάσει ένα χρονικό διάστηµα µε αντιβίωση. Ο/Η αισθητικός αρχικά και πριν την έναρξη  της θεραπείας θα πρέπει να βοηθήσει το άτοµο να νιώσει άνετα, να µειώσει τον εκνευρισµό του για το συγκεκριµένο πρόβληµα για να  µπορέσει να συνεργαστεί έτσι ώστε να υπάρξει ένα θετικό αποτέλεσµα.

4.8.1. Πρώτο στάδιο θεραπείας

Εικόνα 4.12: Αντιμετώπιση ακμής από αισθητικό

Αυτό συνίσταται στην πρώτη επαφή του/της αισθητικού µε  το λιπαρό ακνεϊκό δέρµα. Στο στάδιο αυτό πραγµατοποιείται ο βαθύς καθαρισµός του δέρµατος µε την διαδικασία αφαίρεσης των φαγεσώρων µόνο, προκειµένου να δοθεί η ευκαιρία στην αισθητικό να γνωρίσει και να αξιολογήσει τον βαθµό ευαισθησίας του. Η αφαίρεση των φαγεσώρων µπορεί να γίνει σταδιακά (δεν είναι απαραίτητη η αφαίρεση όλων των φαγεσώρων την πρώτη φορά), µε την επανάληψη των συνεδριών, η οποία γίνεται συνήθως ανά δύο έως επτά ηµέρες ανάλογα µε τον αριθµό τους και την ευαισθησία του δέρµατος.

Η διαδικασία που εφαρµόζεται είναι:

1)Αρχικά γίνεται καθαρισµός (ντεµακιγιάζ) του δέρµατος είτε το άτοµο έχει μακιγιάζ είτε όχι. Έπειτα γίνεται εφαρμογή του ατµού και του όζοντος πάνω στο δέρµα για 20 µε 25 λεπτά περίπου (το όζον εφαρµόζεται µετά τα πρώτα 10 λεπτά).

Παρατήρηση

Αυτό γίνεται µε τη βοήθεια ενός μηχανήματος που ονομάζεται vapozone. Τα αποτελέσματα που έχει το vapozone στο  δέρµα, ο συνδυασμός δηλαδή ατµού-όζοντος είναι ότι:

i.            προκαλεί εφίδρωση του δέρµατος µε αποτέλεσµα να αποβάλλονται όλες οι τοξίνες του δέρµατος,

ii.            μαλακώνει την κεράτινη στιβάδα του δέρµατος και το περιεχόμενο των σμηγματογόνων αδένων µε αποτέλεσµα η εξαγωγή του σµήγµατος να γίνεται ευκολότερα,

iii.            βελτιώνει την εικόνα του δέρµατος λόγω της αύξησης της αιµατικής κυκλοφορίας και της διευκόλυνσης της αναπνευστικής λειτουργίας του δέρµατος που προκαλεί.

Από αυτά συμπεραίνουνε πως ο βαθύς καθαρισµός του δέρµατος αποτελεί βασική αισθητική περιποίηση και στόχος της είναι η απομάκρυνση του σµήγµατος και η βελτίωση της εικόνας του δέρµατος τόσο όσο αφορά την αισθητική του όσο και τη λειτουργικότητα του.

2)Κατόπιν ξεκινάει η διαδικασία αφαίρεσης των φαγεσώρων που µπορεί να γίνει είτε µε τα χέρια είτε µε τη βοήθεια ενός εξαγωγέα φαγεσώρων όπως είναι το τιρ-κοµεντόν (tirecomedone). Όταν η διαδικασία γίνεται µε τα χέρια θα πρέπει να τοποθετούνται γάντια και να χρησιμοποιούνται χαρτομάντιλα αποστειρωμένα.

Εικόνα 4.13: Εφαρμογή tirecomedone

Τα δάχτυλα (χρήση αντίχειρα ή τους δείκτη) τοποθετούνται εκατέρωθεν του πόρου του τριχοσμηγματογόνου αδένα ενώ η πίεση γίνεται από κάτω προς τα πάνω. Η εξαγωγή των φαγεσώρων θα πρέπει να διαρκεί 5-8 λεπτά περίπου εκτός αν το δέρµα έχει µμεγάλη ανεκτικότητα. Κατά την εξαγωγή χρειάζεται προσοχή ώστε να µην προκληθούν επιφανειακά τραυματισμοί από την αισθητικό. Σε αυτό το στάδιο φρόνιμο θα ήταν αν υπάρχουν φλύκταινες κοντά σε φαγέσωρες να µη γίνεται η διάνοιξη τους.  Το tirecomedone είναι ένα εργαλείο που αποτελείται  από µία οπή στην άκρη του. Συνήθως χρησιµοποιείται στα σηµεία εκείνα όπου ο/η αισθητικός δε µπορεί να δουλέψει µε ευκολία όπως είναι η µύτη και το πηγούνι. Η χρήση του στηρίζεται στην τοποθέτηση του ακριβώς πάνω στον πόρο και στην πίεση του προς τα κάτω µε σκοπό την εξαγωγή του σµήγµατος.

3)Μετά το τέλος της διαδικασίας του καθαρισμού µπορεί να γίνει ιονισµός (για τη διαλυτοποίηση του σµήγµατος) ο οποίος συνήθως αποφεύγεται γιατί το δέρµα είναι ήδη ερεθισμένο.

Εικόνα 4.14: Εφαρμογή ιονισμού

4) Ακολουθεί η εφαρμογή των υψίσυχνων ρευµάτων που διαθέτουν αντισηπτική και μικροβιοκτόνο δράση. Η εφαρμογή του στυλό των υψίσυχνων ρευµάτων συνίσταται σε αυξημένη ένταση (6-7mA) και την δημιουργία σπινθήρα.

Εικόνα 4.15: Εφαρμογή υψίσυχνων ρευµάτων

Η μικροβιοκτόνος δράση του οφείλεται στο σχηματιζόμενο όζον στην επιφάνεια του δέρµατος που σχηματίζεται δια µέσου του εφαρμοζόμενο υάλινου ηλεκτροδίου.

Τα υψίσυχνα ρεύματα αποτελούνται από ευγενή αέρια που είναι : ήλιο, νέο, αργό, κρυπτό, ξένο, ραδόνιο.

5)Στη συνέχεια τοποθετείται µία καλμαντική μάσκα για 15-20 λεπτά για την καταπολέμηση του ερεθισμού. ∆ιαφορετικά µπορεί να χρησιμοποιηθεί µία μάσκα µε την προϋπόθεση όμως πως είναι κατάλληλη για λιπαρά ακνεϊκά δέρματα.

6)Η θεραπεία τελειώνει µε την τοποθέτηση ενυδατικής και όχι λιπαρής κρέμας.

Μετά το τέλος της θεραπείας θα πρέπει ο/η αισθητικός να υποδείξει την αγωγή που θα ακολουθήσει το άτοµο μέχρι την επόμενη συνεδρία. Αυτή συνίσταται σε σχολαστική καθαριότητα του δέρµατος µε προϊόντα ειδικά για λιπαρά ακνεϊκά δέρματα και όχι στην κατάχρηση αυτών που συνήθως οδηγούν σε αντίθετα αποτελέσματα. Η εφαρμογή προϊόντων μακιγιάζ ενδείκνυται µόνο αν αυτά είναι µη φαγεσωρογόνα και είναι ειδικά για τον συγκεκριµένο τύπο δέρµατος

4.8.2. ∆εύτερο στάδιο θεραπείας και αντιμετώπισης της Ακµής – ∆ιάνοιξη φλυκταινών.

Πολλές φορές ο/η αισθητικός καλείται να αντιμετωπίσει κάποιες βλάβες της ακµής ακόµη και όταν έχει υποχωρήσει η φλεγµονώδης κατάσταση κατόπιν φαρμακευτικής αγωγής από τον δερµατολόγο. Αυτό σηµαίνει πως το εξάνθημα της ακµής που αποτελείται  από βλατίδες, φλύκταινες, κύστες, οζίδια κτλ. έχει υποχωρήσει.

Υπάρχουν περιπτώσεις όµως που ακόµη και µετά την θεραπεία µε φάρµακα κάποιες βλάβες όπως είναι οι φλύκταινες εµφανίζονται ξανά ή επιµένουν. Ο/Η αισθητικός κατόπιν συνεννόησης µε τον  δερµατολόγο µπορεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή µε τη διάνοιξη τυχόν εμφανιζόμενων φλυκταινών. Η θεραπεία που ακολουθείται σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια:

1)Η διαδικασία που εφαρµόζεται αρχικά είναι όµοια µε το 1 Στάδιο.

2)Στη συνέχεια αρχίζει η εξαγωγή των φαγεσώρων. Η αισθητικός µπορεί να ξεκινήσει αρχικά από την αφαίρεση των φαγεσώρων που βρίσκονται πολύ κοντά στις τυχόν υπάρχουσες φλύκταινες.

∆ιάνοιξη φλύκταινας: η διάνοιξη της φλύκταινας γίνεται µε την χρήση λεπτής αποστειρωμένης βελόνας η οποία εφαρµόζεται στο κέντρο της «ώριµης» πάντα φλύκταινας. Έπειτα ακολουθεί η πίεση της που γίνεται από κάτω και προς τα έξω προκειµένου να αφαιρεθεί όλο το σµήγµα  και το περιεχόμενο της.

Αφού τοποθετηθεί αντισηπτική κρέµα ο/η αισθητικός προχωράει στη διάνοιξη της επόμενης. Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο/η αισθητικός δεν θα πρέπει να επιχειρήσει την διάνοιξη πολλών φλυκταινών σε µια µόνο επίσκεψη. Η διάνοιξη των φλυκταινών θα πρέπει να γίνεται µε προσοχή και υποµονή.

3)Η διαδικασία συνεχίζεται µε την εφαρμογή υψίσυχνων ρευµάτων αρχικά στην κάθε φλύκταινα ξεχωριστά (χρησιμοποιώντας το εξάρτηµα σε σχήµα ράβδου) και σε ένταση υψηλή 6-8mA περίπου για τοπική αντισηψία σε χρόνο και απόσταση που θα εκτιµηθούν από τον/την αισθητικό. Στη συνέχεια εφαρμόζονται σε όλο το υπόλοιπο πρόσωπο σε ένταση 7-9mA περίπου ανάλογα µε την ευαισθησία του δέρµατος.

4)Η διαδικασία της θεραπείας ολοκληρώνεται µε την τοποθέτηση µάσκας και την τοποθέτηση υδατικής κρέµας για λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα.

Εικόνα 4.16: Εφαρμογή μάσκας

Οι µάσκες που χρησιμοποιούνται στην θεραπεία της ακµής για λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα έχουν ιδιότητες καθαριστικές, αντισηπτικές, σµηγµατορυθµιστικές και κερατολυτικές. Μερικά είδη  µάσκας που εφαρμόζονται για τα λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα είναι:

Μάσκα καμφοράς : Βρίσκεται υπό μορφή κρέµας και αποτελείται κυρίως από καμφορά και οξείδιο του ψευδαργύρου (ZnO). Επίσης αποτελείται και από θυμάρι, σαλικυλικό οξύ και άλλα συστατικά. ∆ιαθέτει διεγερτικές, καταπραϋντικές, αντισηπτικές  ιδιότητες. Διαθέτει ρυθμιστική δράση έναντι της λιπαρότητας και γι’ αυτό είναι κατάλληλη για τα ακνεϊκά δέρµατα.

Μάσκα µε ευκάλυπτο : ∆ιαθέτει αντισηπτικές ιδιότητες λόγω του ευκαλύπτου που περιέχεται σε αυτή. Βρίσκεται σε μορφή κρέµας συνήθως. Άλλες ουσίες που µπορεί να περιέχει η συγκεκριμένη μάσκα είναι η καμφορά.

Μάσκα µε οξέα φρούτων (ΑΗΑ) : Αποτελείται από συστατικά όπως το σαλικυλικό οξύ που έχει την ιδιότητα να διεισδύει στους πόρους του δέρµατος µε αποτέλεσµα να μειώνει τις βλάβες αλλά και να τις επουλώνει. Επίσης περιέχει γαλακτικό οξύ και γλυκολικό οξύ το  οποίο απολεπίζει τα νεκρά κύτταρα.

Μάσκα θείου : Είναι η μάσκα που έχει σαν βάση το θείο το οποίο έχει αντιακνεϊκή δράση. Βρίσκεται υπό μορφή κρέµας και περιέχει συστατικά όπως καολίνη, άργιλο που είναι απορροφητικά. Άλλες ιδιότητες που έχει το θείο είναι αντισηπτικές και σµηγµατορυθµιστικές.

Επίσης υπάρχουν και µάσκες αρωματοθεραπείας για τα  λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα. Αυτές είναι µάσκες που περιέχουν αιθέρια έλαια µε αντισηπτικές και όχι µόνο ιδιότητες. Μερικά από τα αιθέρια αυτά έλαια είναι ο ευκάλυπτος, η λεβάντα, το θυμάρι, το λεμόνι και άλλα.

Η αρωματοθεραπεία µπορεί να εφαρμοστεί σαν θεραπεία της ακµής και για λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα. Ωστόσο η θεραπεία µε αιθέρια έλαια µπορεί να εφαρμοστεί µόνο σε µη φλεγμονώδη ακµή. Υπάρχουν πολλά αιθέρια έλαια µε αντισηπτικές, καθαριστικές, επουλωτικές ιδιότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Οι τρόποι εφαρμογής των αιθέριων ελαίων γίνονται:

• Με τη μέθοδο της ιοντοφόρεσης (κατόπιν αραίωσης του µε νερό).
• Με τη μάλαξη (κατόπιν διάλυσης τους σε φυσικά λάδια όπως jojoba oil, σιτέλαιο).
• Με ατμόλουτρα και εισπνοές.

Καλμαντικές (Αντιφλογιστικές µάσκες προσώπου) 

Βρίσκονται συνήθως σε κρεμώδη μορφή και διαθέτουν καταπραϋντικές και αντιερεθιστικές ιδιότητες. Εφαρμόζονται συνήθως µετά την διαδικασία του καθαρισμού (για 15-20 λεπτά) σε δέρµατα ερεθισμένα. Αποτελούνται από ουσίες όπως αζουλένιο, βιταμίνες κτλ. Η μάσκα αζουλενίου χρησιµοποιείται πολύ συχνά σε ινστιτούτα αισθητικής λόγω της απορροφητικής της ιδιότητας.

4.8.3. Τρίτο στάδιο θεραπείας από την αισθητικό.

Η θεραπεία του λιπαρού ακνεϊκού δέρµατος έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί στο δεύτερο στάδιο. Το επόμενο βήμα είναι η εφαρμογή peeling που σκοπό έχει την επαναφορά και βελτίωση του δέρµατος. Ως αισθητικό peeling ορίζεται η αισθητική απολέπιση του δέρµατος, η απομάκρυνση δηλαδή των νεκρών κυττάρων του δέρµατος µε σκοπό την εμφάνιση «καινούριου» δέρµατος. Τα αισθητικά peeling που εφαρμόζονται διακρίνονται στα επιφανειακά peeling βαθιά peeling.

Τα επιφανειακά peeling απομακρύνουν μέρος της κεράτινης στιβάδας ενώ τα βαθιά peeling φτάνουν ως την κοκκώδη στιβάδα του δέρµατος. Η συχνότητα εφαρμογής τους εξαρτάται τόσο από την ποιοτική και ποσοτική σύσταση του προϊόντος, όσο και από την κατάσταση του δέρµατος. Τα επιφανειακά peeling που  εφαρμόζονται συνήθως για την αντιμετώπιση του λιπαρού ακνεϊκού δέρµατος είναι:

1. Τα peeling τριβής ή μηχανικά peeling. Απολεπίζουν το δέρµα µε τριβή ή µε τη βοήθεια μηχανημάτων. Αυτά είναι:

Εικόνα 4.17: Εφαρμογή peeling

α) Peeling µε κόκκους.

Τα peeling αυτά είναι σε κρεμώδη μορφή και περιέχουν λεπτούς και χοντρούς κόκκους. Συνήθως οι λεπτοί κόκκοι απευθύνονται στο ξηρό δέρµα ενώ οι πιο χοντροί κόκκοι στο λιπαρό. Εφαρµόζεται στο πρόσωπο και λίγο πριν την ξήρανση του το επεξεργάζεται για 5-7 λεπτά ανάλογα µε το τύπο δέρµατος. Αφαιρείται µε άφθονο νερό.

β) Γομώδες peeling (gommage).

Το peeling αυτό βρίσκεται σε κρεμώδη μορφή συνήθως  χωρίς κόκκους. Εφαρµόζεται στο πρόσωπο, παραμένει για περίπου 3-5 λεπτά μέχρι να ξηραθεί και έπειτα τρίβεται. Αφαιρείται µε άφθονο νερό. Το γοµώδες peeling µπορεί να περιέχει σαλικυλικό οξύ σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις µε αποτέλεσµα να είναι δραστικότερο.

Άλλα peeling που ανήκουν στην κατηγορία αυτή είναι  τα προ- peeling και η μάσκα peeling.

1. Προ- peeling.

Τοποθετείται συνήθως στο δέρµα πριν την εφαρμογή του ατµού, στη διάρκεια του βαθύ καθαρισμού. Έχει κρεμώδη μορφή συνήθως µε ή χωρίς κόκκους.

1. Μάσκα peeling.

Το αποτέλεσµα αυτής της µάσκας συνδυάζει την απολέπιση καθώς και τον καθαρισμό του δέρµατος. Έχει ήπιες λειαντικές ιδιότητες ενώ ενδείκνυται για τα λιπαρά ακνεϊκά δέρµατα. Εφαρµόζεται για 10 λεπτά στο πρόσωπο κάνοντας παθητική απολέπιση ενώ στη συνέχεια απομακρύνεται µε απαλές κινήσεις.

γ)Άλλα επιφανειακά peeling

Άλλα επιφανειακά peeling που εφαρμόζονται από τους/τις αισθητικούς ανάλογα µε το είδος της κερατολυτικής ουσίας που περιέχουν είναι: το ήπιο-επιφανειακό φυτο- peeling, το ενζυμικό ή αλλιώς βιολογικό peeling και τα peeling µε ΑΗΑ.

• Ήπιο-επιφανειακό φυτο- peeling

Το φυτο- peeling περιέχει φυσικές ουσίες οι οποίες προέρχονται από φυτά και βότανα. Το φυτο- peeling απολεπίζει τα νεκρά κύτταρα του δέρµατος. Εφαρµόζεται στο δέρµα, κατόπιν γίνεται μασάζ για 5-7 λεπτά περίπου και απομακρύνεται µε άφθονο νερό.

• Ενζυμικό peeling

Η δράση του οφείλεται στις ιδιότητες ορισμένων ενζύμων όπως οι λιπάσες και οι πρωτεάσες. Ένζυμα που περιέχονται στα ενζυμικά peeling είναι συνήθως η παπαϊνη. Βρίσκονται σε κρεμώδη μορφή συνήθως ενώ εφαρμόζονται στο πρόσωπο για 10-15 λεπτά και στη συνέχεια απομακρύνονται µε νερό.

• Peeling µε ΑΗΑ

Αυτού του είδους τα peeling περιέχουν οξέα φρούτων  τα οποία έχουν την ιδιότητα να προκαλούν απολέπιση του δέρµατος καταστρέφοντας το ίδιο το κερατινοκύτταρο. Η συγκέντρωσή τους είναι μικρή, περίπου 3-7% και γι’ αυτό το λόγο η δράση τους είναι επιφανειακή. Τα οξέα φρούτων περιέχουν α και β υδροξυοξέα, μερικά από τα οποία είναι το γλυκολικό οξύ, το γαλακτικό οξύ και το σαλικυλικό οξύ και βρίσκονται σε υγρή μορφή ή σε μορφή gel. Σαφώς τα επιφανειακά peeling αντενδείκνυνται σε φλεγμονές-τραύματα του δέρµατος, σε προχωρημένο στάδιο ακµής, σε δερματοπάθειες κτλ. Αυτό που θα πρέπει να σημειωθεί είναι πως η συχνότητα των peeling γίνεται ανάλογα µε:

1)Το είδος του peeling που θα εφαρμοστεί. Όσο πιο ισχυρό είναι το peeling τόσο πιο μικρή θα είναι και η συχνότητα  εφαρμογής του. Επιφανειακά peeling 1-2 φορές την εβδομάδα σε πολύ λιπαρά δέρµατα.

2) Την ηλικία. Εφαρµόζεται σε άτομα εφηβικής ηλικίας για να µην υπάρξει απόφραξη του σμηγματογόνου αδένα που έχει ως αποτέλεσµα την εμφάνιση ακµής.

3) Τον ρυθμό ανανέωσης των κυττάρων του δέρµατος. Τα peeling δεν εφαρμόζονται καθημερινά γιατί τα κερατινοκύτταρα δεν προλαβαίνουν να ολοκληρώσουν τον κύκλο ζωής τους.

Επίσης σ’ αυτό το στάδιο της θεραπείας γίνεται και  εφαρμογή της υπεριώδους ακτινοβολίας. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι αυτή που έχει επιλεχθεί λόγω της θεραπευτικής της δράσης. Το μήκος κύματος της είναι 290-390nm. ∆ιαθέτει μικροβιοκτόνο δράση και σµηγματορυθμιστική δράση. Επιπλέον προκαλεί απολέπιση στο δέρµα και έχει τονωτική επίδραση στις λειτουργίες του δερματικού ιστού.

4.8.4. Τέταρτο στάδιο θεραπείας του λιπαρού ακνεϊκού δέρµατος.

Σ’ αυτό το στάδιο θεραπείας γίνονται όλες εκείνες οι αισθητικές περιποιήσεις που στόχο έχουν να επαναφέρουν την ζωντάνια και τη φωτεινότητα του δέρµατος. Εφαρµόζεται θεραπεία ενυδάτωσης µε σκοπό την ενίσχυση υγρασίας στο ξηρό πλέον δέρµα µε σκοπό την επαναφορά του. Η συχνότητα που εφαρµόζεται η συγκεκριμένη θεραπεία εξαρτάται από την βελτίωση της όψης του δέρµατος και την κρίση του/της αισθητικού. Η θεραπεία συνίσταται σε ιοντοφόρεση, µάσκες ενυδατικές, μάσκα πρόπλασμα και όχι µόνο.

4.9. Αισθητική αντιμετώπιση του λιπαρού ακνεϊκού δέρµατος µετά από φαρμακευτική αγωγή από δερµατολόγο.           

Σ’ αυτή τη περίπτωση το δέρµα εμφανίζεται τραχύ κατά την αφή του δεν αποτελείται από φλύκταινες ούτε από άλλες βλάβες ακµής ενώ εμφανίζεται θαμπό και ξηρό. Αυτό οφείλεται στις ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν τα χάπια που δίνονται για την συστηματική θεραπεία της ακµής. Μπορεί οι φλεγµονώδεις βλάβες της ακµής να έχουν υποχωρήσει, οι φαγέσωρες όµως όχι. Η θεραπεία του δέρµατος σε αυτή την περίπτωση συνίσταται σε βαθύ καθαρισμό του δέρµατος προκειµένου να αντιμετωπιστούν οι φαγέσωρες.

Η εφαρμογή peeling επιλεγμένα από τον/την αισθητικό και αισθητικές περιποιήσεις που στόχο έχουν την ενυδάτωση του δέρµατος µε µάσκες που περιέχουν ενυδατικά στοιχεία και η μέθοδος της ιοντοφόρεσης για την καλύτερη διείσδυση υδατικών προϊόντων και αμπούλων. Θα πρέπει να αναφερθεί ωστόσο πως σε μερικές περιπτώσεις εκτός από τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω το δέρµα εμφανίζει ουλές που έχουν δημιουργηθεί λόγω της ακµής. Σ ’αυτή τη περίπτωση εφαρµόζεται το βαθύ peeling δέρµατος από την αισθητικό.

Το βαθύ peeling φτάνει όπως αναφέρθηκε παραπάνω φθάνει μέχρι και την κοκκώδη στιβάδα. Το βαθύ φυτικό peeling (φυτο- peeling) ανήκει σε αυτά. Το περιεχόμενο της σύστασης του αποτελείται από ουσίες φυτικής προέλευσης (βότανα, θαλάσσια φύκια, φυτικά εκχυλίσματα ) από όπου πήρε και το όνομα του. Το φυτο- peeling βρίσκεται είτε σε μορφή σκόνης, που χρησιµοποιείται κατόπιν διάλυσης της σε ειδικό  διαλύτη, είτε σε πολτό παχύρευστο έτοιμο για χρήση. Το μείγμα πριν την εφαρμογή του µπορεί να χρειαστεί θέρμανση για λίγα λεπτά.

Το φυτο- peeling εφαρµόζεται αρχικά σε καθαρό δέρµα ενώ γίνεται μασάζ για περίπου 10 λεπτά. Αυτό βέβαια εξαρτάται και από την ευαισθησία του δέρµατος και την ανεκτικότητα του. Στη συνέχεια απομακρύνεται µε νερό και εφαρµόζεται µια καλμαντική μάσκα. Τέλος εφαρµόζεται κρέµα πλούσια σε ενυδατικά στοιχεία. Απαραίτητη είναι επίσης και η εφαρμογή αντηλιακής κρέµας µε υψηλό δείκτη προστασίας.

Παρατηρήσεις: Το φυτικό peeling πρέπει να εφαρµόζεται το χειμώνα όπου το δέρµα δεν εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία. Η συχνότητα εφαρμογής του φυτο- peeling εξαρτάται από το μέγεθος του προβλήματος και την ευαισθησία του δέρµατος. Το άτοµο πρέπει να χρησιμοποιεί αντηλιακή προστασία και κρέμες µε ενυδατικά στοιχεία.

⁽¹³⁾ 

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5^ο

ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

1.ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

1.Ηλικία

23 26 23 23 23 43 28 20 23 21 21 19 18 20 27 21 21 27 26 24 22 21 19 29 19 22 28 43 24 20 24 36 36 28 30 21 30 28 22 22 22  21 28 29 24 19 22 29 21 22 29 19 24 20 22 22 21 22 23 23 25 25 25 33 24 21 21 21 27 11 22 18 23 21 32 22 24 22 19 24 23 23 21 25 33 23 29 31 24 24 24 24 23 38 23 22 22 27 30…

2.Τι είδους ακμή είχατε;

3. Σε τι οφειλόταν το ορμονικό σας πρόβλημα;

4. Ποια ορμόνη παρουσίαζε επιπλοκή;

5. Για την αντιμετώπιση της ακμής απευθυνθήκατε πρώτα σε αισθητικό;

6. Αν ΝΑΙ σας παρέπεμψε σε δερματολόγο;

7. Για την αντιμετώπιση της ακμής επισκεφτήκατε δερματολόγο;

8. Αν ΝΑΙ τι είδους θεραπεία σας πρότεινε;

9. Σας πρότεινε κάποια περαιτέρω θεραπεία για την αποκατάσταση του δέρματος μετά την αποτελεσματική θεραπεία της ακμής (αντιμετώπιση ουλών, μελαγχρωματικών κηλίδων, αφυδάτωση, κτλ);

12. Ήταν το αναμενόμενο;

13. Ποιο θεωρείτε ικανοποιητικό αποτέλεσμα;(π.χ. από φλεγμονώδη ακμή σε μη φλεγμονώδη)

Από φλεγμονώδη ακμή σε μη φλεγμονώδη/ Να εξαφανιστεί η ακμή χωρίς να αφήσει σημάδια/ Εξάλειψη της ακμής στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό/ Εξάλειψη ακμής/ Εξάλειψη/ Από κυστική ακμή σε μη κυστική/ Μη φλεγμονώδη…

14. Επισκεφτήκατε κάποιο αισθητικό για την αποκατάσταση του δέρματος μετά την αποτελεσματική θεραπεία της ακμής (αντιμετώπιση ουλών, μελαγχρωματικών κηλίδων, αφυδάτωση, κτλ);

15. Αν ΝΑΙ τι θεραπεία κάνατε;

16. Κατά πόσο είστε ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα;

18. Ποιο θεωρείτε ικανοποιητικό αποτέλεσμα;

Εξάλειψη/ Εξάλειψη/ Εξάλειψη/ Το να φύγουν τα σημάδια/ Την βελτίωση/ Πλήρη Καθαρισμό προσώπου από ακμή/ Τέλειο δέρμα/ Να μην έχω κόκκινα σπυράκια και πιο πολύ εσωτερικά/ Καθαρό δέρμα χωρίς σμήγμα/ Εξαφάνιση σημαδιών…

19. Για τις θεραπείες που επιλέξατε να κάνατε πόσο σημαντικό κριτήριο ήταν για σας το οικονομικό;

20. Τι θεωρείτε πιο σημαντικό στα πλαίσια της πρόληψης;

Αντηλιακή προστασία 31 16%
Καθημερινός καθαρισμός με ντεμακιγιάζ πρωί-βράδυ 128 64%
Τακτικές συνεδρίες καθαρισμού σε αισθητικό 33 17%

21. Θεωρείτε σημαντικότερη:

Πρόληψη στην καθημερινότητά σας 166 83%
Πρόληψη σε συνεδρίες (π.χ. συστηματικοί καθαρισμοί) 25 13%

2.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Στόχος του συγκεκριμένου ερωτηματολόγιου ήταν να διεξαχθεί μια γενική και αντικειμενική έρευνα γύρω από το θέμα της ορμονοεξαρτώμενης ακμής και τον τρόπο που την αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες γυναίκες. Για την συγκεκριμένη έρευνα πάρθηκε δείγμα 200 γυναικών με ηλικίες από 14 έως 50 έτη (το κριτήριο για την επιλογή τους ήταν να βρίσκονται μεταξύ του ορίου ηλικίας που τέθηκε και να έχουν νοσήσει τώρα ή στο παρελθόν από ορμονοεξαρτώμενη ακμή) έτσι ώστε να καλύπτονται όσο το δυνατόν καλύτερα όλες οι ορμονικές φάσεις που περνά μια γυναίκα στη διάρκεια της ζωής της.
Παραπάνω παρατέθηκαν αναλυτικά όλες οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που δόθηκαν μαζί με τα στατιστικά στοιχεία για τους πίνακες που προέκυψαν. Επίσης, δόθηκε η δυνατότητα στους ερωτηθέντες να εκφράσουν ελεύθερα την άποψή τους, (μέσω αναλυτικών απαντήσεων και όχι μόνο επιλογών) έτσι ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητοί κάποιοι παράγοντες που τυχόν να μην είχαν ληφθεί υπόψην.
Αρχικά οι ερωτηθέντες κλίθηκαν να απαντήσουν για το είδος της ακμής που έχουν ή είχαν. Τα ποσοστά που προέκυψαν ήταν πολύ κοντά το ένα με το άλλο π.χ. προεμμηνορυσιακή 32%, επιμένουσα 29% κ.τ.λ. αποτέλεσμα που διαβεβαίωσε ότι το ερωτηματολόγιο απευθύνθηκε σε ένα ευρύ φάσμα γυναικών με διάφορα είδη ορμονοεξαρτώμενης ακμής. Στο είδος του ορμονικού προβλήματος υπερτερούν, όπως ήταν αναμενόμενο οι πολυκυστικές ωοθήκες με ποσοστό 45%. Απροσδόκητο βεβαία ήταν στη συγκεκριμένη ερώτηση το 35% της απάντησης ¨άλλο¨. Αυτό γιατί συμπεριλήφθησαν τα κυριότερα ορμονικά προβλήματα που μπορεί να είναι παράγοντες πρόκλησης ακμής (θυρεοειδής, εμμηνόπαυση, επινεφρίδια, κ.τ.λ.). Συμπερασματικά λοιπόν, ένα μεγάλο μέρος των γυναικών δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει το παράγοντα που του προκάλεσε ακμή. Στη συνέχεια στο ¨ποια ορμόνη προκαλούσε ακμή¨ και πάλι η απάντηση ¨άλλο¨ με ποσοστό 41% φανερώνει το παραπάνω συμπέρασμα, αφού αναφέρθηκαν ελάχιστες αναλυτικές απαντήσεις. Ακολουθούν με ποσοστό 31% τα ανδρογόνα.
Η επόμενη ερώτηση ¨απευθυνθήκατε πρώτα σε αισθητικό ¨ είχε ως σκοπό να δείξει αν υπήρχαν γυναίκες που εμπιστεύτηκαν έναν/μία επαγγελματία διπλωματούχο αισθητικό. Το ποσοστό σαφώς ήταν λυπηρό, αφού το 74% απάντησε ¨όχι¨. Ακόμη χειρότερο όμως ήταν το επόμενο αποτέλεσμα, αφού από το 23% της προηγούμενης ερώτησης, που απευθύνθηκε πρώτα σε κάποιον/α αισθητικό, μόνο το 18% παραπέμφθηκε σε δερματολόγο. Συνεπώς το 84% της έβδομης ερώτησης, που αναφέρετε στο ¨αν επισκεφτήκατε δερματολόγο¨ δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση.
Οι θεραπείες που χρησιμοποιούν οι δερματολόγοι ποικίλουν, χωρίς όμως μεγάλες αποκλίσεις (32% θεραπεία από στόμα, 30% κρέμες, 23% άλλο, κ.τ.λ.). Είναι σαφές ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών που επισκέφτηκε δερματολόγο, ακολούθησε και θεραπεία αποκατάστασης ουλών και σημαδιών της ακμής από τους ίδιους(33%). Με την επόμενη ερώτηση βέβαια, ¨τι είδους θεραπείες σας πρότεινε ο δερματολόγος¨, είναι φανερό ότι η απάντηση ¨άλλο¨ προηγείται με 71%, ενώ έχουν οριστεί όλες οι προβλεπόμενες από δερματολόγους θεραπείες για την αποκατάσταση της ακμής (χημικό peeling, δερμοαπόξεση, κ.τ.λ.). Άρα, διεξάγετε το συμπέρασμα, και από τις αναλυτικές απαντήσεις των ερωτηθέντων, ότι οι δερματολόγοι έχουν εισβάλει απειλητικά στο χώρο της αισθητικής για την αποθεραπεία της ακμής κάνοντας καθαρισμούς, peeling, κ.τ.λ.. Βέβαια, το 40% είναι ευχαριστημένο από την κατάληξη των παραπάνω διαδικασιών ενώ μόλις το 8% δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένο.
Από τα άτομα που επισκέφτηκαν αισθητικό για την αποκατάσταση των βλαβών μετά το πέρας της ακμής (43%) ως κύρια θεραπεία υπερτερεί η απάντηση ¨άλλο¨ με ποσοστό 56% και ακολουθεί ο καθαρισμός με ποσοστό 25% κάτι που φανερώνει τη δυναμική της συγκεκριμένης θεραπείας τόσο από αισθητικούς όσο και από δερματολόγους. Οι κυρίες που επισκέφτηκαν αισθητικό έμειναν κατά 28% ευχαριστημένες, 13% πολύ ευχαριστημένες, 8% λίγο και 6% καθόλου. Το ποσοστό αυτό είναι ικανοποιητικό αλλά ασφαλώς μπορεί να γίνει πολύ καλύτερο.
Λόγω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα τον τελευταίο καιρό, θεωρήθηκε αναγκαία η ερώτηση που αφορά το οικονομικό θέμα για τη θεραπεία της ακμής. Τα αποτελέσματα βέβαια ήταν ευχάριστα, αφού με 29% το ¨λίγο¨ καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση στη ιεραρχία. Αυτό συνεπάγεται του ότι ναι μεν το οικονομικό θέμα είναι σοβαρός παράγον για την πελάτισσα, αλλά αυτό που απασχολεί περισσότερο είναι η σωστή αντιμετώπιση του προβλήματός της, έχοντας το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.
Στην προτελευταία ερώτηση, αναφέρθηκε η πρόληψη από τις ίδιες τις γυναίκες οι οποίες όπως φάνηκε με ποσοστό 63%, θεώρησαν ότι σημαντικότερος παράγοντας στη πρόληψη της ακμής ήταν ο σωστός καθαρισμός του προσώπου πρωί-βράδυ με χρήση προϊόντων ντεμακιγιάζ.
Τελικά, το ερωτηματολόγιο έκλεισε με μια γενική ερώτηση ως προς την καθημερινή πρόληψη ή ως προς της συνεδρίες που μπορούν να γίνουν από τον/την αισθητικό για την αντιμετώπιση της ορμονοεξαρτώμενης ακμής. Στην ερώτηση αυτή επιλέχτηκε με ποσοστό 84% η απάντηση ¨πρόληψη στην καθημερινότητα¨.
Συμπερασματικά λοιπόν, ένα μεγάλο μέρος των γυναικών πάσχει από ορμονοεξαρτώμενη ακμή, διαφόρων ειδών και μορφών. Κατά κύριο λόγο για την αντιμετώπισή της επισκέπτονται δερματολόγο και ακολουθούν μόνο την θεραπεία που τους προτείνετε. Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό ακολουθεί την αποθεραπεία της ακμής, έτσι ώστε να απαλλαγεί από σημάδια και ουλές που προκλήθηκαν εξαιτίας της. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή δεν τους συστήνεται, είτε επειδή δεν εμπιστεύονται κάποιον/α αισθητικό, είτε απλά επειδή δεν το γνωρίζουν. Για την κατάσταση αυτή ίσως ευθύνονται οι αισθητικοί, που δεν δείχνουν τον κατάλληλο επαγγελματισμό και δεν δίνουν την κατάλληλη σημασία σε ένα τόσο σημαντικό και ευαίσθητο θέμα, που όπως φαίνεται παραδίδετε σιγά σιγά στα χέρια των δερματολόγων, χωρίς ουσιαστικά αυτό να είναι το εργασιακό τους αντικείμενο. Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, η διαφύλαξη και η προάσπιση του κλάδου, η γνωστοποίηση των δυνατοτήτων και των γνώσεων των διπλωματούχων αισθητικών ώστε να τους εμπιστεύονται και να τους επιλέγουν τα άτομα που πραγματικά τους έχουν ανάγκη.
Κατά την διάρκεια της διεξαγωγής του ερωτηματολογίου τέθηκαν κάποιες περεταίρω ερωτήσεις από τα άτομα που το απάντησαν. Οι ερωτήσεις αυτές θα παραταθούν αναλυτικά παρακάτω με τη μορφή ερωτοαπαντήσεων. Οι απαντήσεις δόθηκαν σαφώς μέσω της έρευνας που διεξήχθη.

1)¨Γιατί έπαθα ακμή; ¨
Η πλειονότητα των γυναικών λόγο τον ορμονικών διαταραχών που παρουσιάζονται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής της είναι πιθανό να εμφανίσει ακμή. Το γιατί σε ορισμένα άτομα η κατάσταση εμφανίζεται σε χειρότερη μορφή απ’ ότι σε άλλα, οφείλεται στην ποικιλομορφία της ακμής και στο ότι είναι μία πολυπαραγοντική νόσος, οπότε δεν μπορεί να δοθεί μία συγκεκριμένη απάντηση στην ερώτηση.
2)¨Τι είναι τα σπυράκια της ακμής;
Πρόκειται για φλεγμονή σε ορισμένες περιοχές του δέρματος, που ξεκινάει από απόφραξη των σμηγματογόνων θυλάκων των τριχών. ‘Όταν η φλεγμονή είναι σοβαρή, τότε το ¨σπυράκι¨ μπορεί να μεγαλώσει και να σχηματίσει πύον στο κέντρο του, κάτι που είναι γνωστό και ως κύστη ακμής.
3)¨Τι είναι φαγέσορας;¨
Είναι κεράτινα βύσματα που γεμίζουν τους πόρους των τριχοσμηγματικών θυλάκων. Αποτελούνται από κερατίνη, μελανίνη, σμήγμα και τρίχες. Οι φαγέσωρες είναι είτε «ανοικτοί» (µαύρα στίγματα) είτε «κλειστοί» (ελαφρώς επαρμένες βλατίδες στο χρώμα του δέρματος). Μπορούν εύκολα να αφαιρεθούν µε πίεση ή µε έναν εξαγωγέα. Το περιεχόμενο τους παρουσιάζει µία γκριζόλευκη δομή.
4)¨Φοβάμαι μήπως η ακμή θα μου αφήσει ουλές…¨
Σοβαρές περιπτώσεις ακμής μπορεί ν’ αφήσουν μετά το πέρας τους μερικά σημάδια ή ακόμη και ουλές. ‘Όμως, όσο πιο άμεσα επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες για την εμφάνιση σημαδιών ή ουλών. Αν πάραυτα εμφανιστούν, υπάρχει πληθώρα αποτελεσματικών θεραπειών που πραγματοποιούνται από δερματολόγους ή αισθητικούς (ανάλογα με την έκταση του προβλήματος) και έχουν θεαματικά αποτελέσματα. Εκτός αυτών, με την πάροδο του χρόνου οι περισσότερες θα εξασθενήσουν και δε θα φαίνονται πια.
5)¨Πότε θα φύγει η ακμή;¨
Σε καμία περίπτωση η ερώτηση αυτή δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια λόγο της πολυμορφίας της νόσου. Κάθε άτομο και κάθε είδος ακμής είναι ξεχωριστή περίπτωση και απαιτεί συγκεκριμένη αντιμετώπιση. Έτσι ποικίλει και ο χρόνος θεραπείας της.
6)¨Είναι μεταδοτική η ακμή;¨
Η ακμή δεν θεωρείται μεταδοτική νόσος. Πάραυτα, για την αποφυγή εμφάνισής της είναι απαραίτητη η τήρηση των κανόνων υγιεινής. Για παράδειγμα εάν ένας φίλος ή φίλη σας πάσχει από ακμή θα ήταν καλό να μην χρησιμοποιείται την ίδια πετσέτα προσώπου γιατί είναι πολύ πιθανόν να εμφανισθεί και σε σας αν έχετε κάποια αιχμή στο πρόσωπό σας.
7)¨Ο εκνευρισμός προκαλεί ακμή;¨
Όχι. Αν κάποιος περνάει περίοδο άγχους ή κατάθλιψης, πριν από εξετάσεις λ.χ., ίσως επιδεινωθεί η ακμή του. Δεν πρόκειται όμως να την δημιουργήσει.
8)¨Υπάρχουν φάρμακα πού προκαλούν ακμή;¨
Ναι. Πρόκειται για ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων, κυρίως χαπιών, ιδιαίτερα εκείνα που ανήκουν στην κατηγορία της κορτιζόνης, καθώς και οι αντρικές ορμόνες (τεστοστερόνη). Αν ο γιατρός σας έχει δώσει τέτοιου είδους φάρμακα για κάποια άλλη πάθηση και φοβάστε μήπως σας δημιουργήσουν ακμή, συζητήστε το θέμα μαζί του.
9)¨Οι καιρικές συνθήκες επιδρούν στην ακμή;¨
Μέχρις ένα σημείο, ναι. Η ακμή έχει την τάση να υποχωρεί το καλοκαίρι, πράγμα που πιθανό να οφείλεται στην επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα. Μπορεί, επίσης, να χειροτερέψει με την αύξηση της θερμοκρασίας και την υγρασία, καθώς και όταν υπάρχει υπερέκκριση ιδρώτα. Ένα τέτοιο είδος ακμής είναι η τροπική ακμή.
10)¨Υπάρχει κίνδυνος να επιδεινωθεί η ακμή με κάποια συγκεκριμένη εργασία;¨
Υπάρχει τέτοια πιθανότητα. Αν στην εργασία σας ζεσταίνεστε και ιδρώνετε πολύ, μπορεί η ακμή σας να παρουσιάσει έξαρση. Το ίδιο θα συμβεί αν έρχεστε συχνά σ’ επαφή με λάδι ή λίπος, όταν εργάζεστε σαν μηχανικός λχ (επαγγελματική ακμή). Αν είστε πωλήτρια ή γραμματέας, σε μια εργασία όπου σας ζητάνε να φοράτε καλλυντικά και να μακιγιάρεστε, βεβαιωθείτε πως τα προϊόντα που χρησιμοποιείτε ταιριάζουν στο δέρμα σας. Μερικά δεν είναι κατάλληλα και μπορεί να επιδεινώσουν την ακμή.(ακμή από καλλυντικά)
11)¨Τι επίδραση έχουν το καλλυντικά στην ακμή;¨
Κάποια βαριά, λιπαρά προϊόντα, μπορεί να επιδεινώσουν την ακμή ή και να την προκαλέσουν. Ο μόνος τρόπος είναι να δοκιμάσετε μόνη σας διάφορα καλλυντικά, ώστε να δείτε ποια ταιριάζουν στο δέρμα σας. Υπάρχουν ορισμένες κρέμες, ειδικά φτιαγμένες, ώστε να βοηθάνε το δέρμα που πάσχει από ακμή (προϊόντα oil free) και ταυτόχρονα να είναι εξαιρετικά καλυπτικά.
12)¨Τα φαγητά πού τρώμε έχουν καμιά επίδραση στην ακμή;¨
Η δίαιτα του ασθενή συνίστανται να είναι απαλλαγμένη από τις λιπαρές τροφές (χοιρινό κρέας, αλλαντικά κλπ), ερεθιστικές τροφές, όπως διάφορα καρυκεύματα, υδατάνθρακες ,κακάο, σοκολάτα και γενικά το διαιτολόγιο πρέπει να περιέχει κυρίως φρούτα , λαχανικά και βραστά φαγητά. Βέβαια η άποψη αυτή δεν είναι ευρέως αποδεκτή λόγο του ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες
13)¨Η θεραπευτική αγωγή που θα συστήσει ο γιατρός, βοηθάει να καθαρίσει το δέρμα από τα σπυράκια;¨
Ασφαλώς, αφού ο σκοπός της θεραπείας είναι ακριβώς αυτός. Η θεραπεία έχει συνήθως καλά αποτελέσματα, αν επιμείνετε σ’ αυτήν. Υπάρχουν διάφορες μορφές αγωγής τις οποίες θα σας προτείνει ο γιατρός σας όπως κρέμες, λοσιόν, αντιβιοτικά χάπια κ.ο.κ.
14)¨Θα πρέπει να δει ο γιατρός τα σπυράκια μου;¨
Θα ήταν καλό να απευθυνθείτε σε κάποιον δερματολόγο ή διπλωματούχο αισθητικό και ανάλογα με την περίπτωσή σας (φλεγμονώδη ή μη φλεγμονώδη ακμή) θα σας καθοδηγήσουν κατάλληλα.
15)¨Η έκθεση στον ήλιο βοηθάει την ακμή;¨
Αν και ο ήλιος συχνά βοηθάει να βελτιωθεί η ακμή και ορισμένες θεραπείες περιλαμβάνουν π.χ. λάμπες τεχνητού ήλιου, δε συμβαίνει το ίδιο και με την έκθεση στον ήλιο. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει μακροχρόνια δυσάρεστες συνέπειες για το δέρμα.
16)¨Γίνονται αυτή τη στιγμή έρευνες στο θέμα της ακμής;¨
Ναι. Οι έρευνες γύρω από τα αίτια και τη θεραπεία της ακμής είναι αρκετά εκτεταμένες λόγω του μεγάλου αριθμού ανθρώπων που νοσούν από αυτή. Εντοπίζονται ειδικά στο θέμα της σμηγματόρροιας και στον τρόπο που σχηματίζονται οι φαγέσορες. Χάρη στην έρευνα, οι τρόποι θεραπείας συνεχώς βελτιώνονται.

Βιβλιογραφία
1. Ασκληπιακό Πάρκο Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. (2008). Ηλεκτρονική Πύλη Ασκληπιού. Ανακτήθηκε 23 Απριλίου, 2012, από http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=11.
2. Βαρσαμίδης, Κ. (2001). Φυσιολογία του ανθρώπου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
3. BellichaG. ([χ.χ.]). Ιατρικό Λεξικό τόμος β. (Π. Φύκιρης, μεταφρ.). Αθήνα: Φυκιρης. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1996)., T. ([χ.χ.]). Ιατρικό Λεξικό τόμος 2. (Κ. Φύκιρης Π.Ταμβάκη
4. Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων. ([χ.χ.]). Εθνικό Συνταγολόγιο. Ανακτήθηκε 28 Αυγούστου, 2012, από http://eof1.eof.gr/Syntagologio.htm#retriev.
5. Ε. Τράγου Κ., μεταφρ.). Αθήνα: Φύκιρης. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1996).
6. Γερονικάκη, Α. (1999). Οργανική Φαρμακευτική Χημεία-Ορμόνες. Θεσσαλονίκη: Σύγχρονη παιδεία.
7. Γκίμπα-Τζιαμπίρη, Ο. (2001). Η Φυσιολογία του Ανθρώπου τ.3. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.
8. Καλλιρόη, Α. (2008). ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ. Μη εκδεδομένη διδακτορική διατριβή, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης.
9. Komaroff, A. (2004). Ιατρική Σχολή Harvard-Όλα για την υγεία. (Α. Χλωρίδης, μεταφρ.). Θεσσαλονίκη: Φλούδας. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1999).
10. Κρεμαστινού, Τ. Αντωνιάδου, Λ. Πολυμέρου, Β. (2012). Clinical Bioiatriki. Ανακτήθηκε 4 Ιουνίου, 2012, από http://www.clinical.bioiatriki.gr/
11. Λατσκούλη, Β. (2008). Η ακμή ως πολυπαραγοντική νόσος. Μη εκδεδομένη διδακτορική διατριβή, , Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης.
12. Λεονταρίδου, Ι. (2010). Μέθοδοι Αποτρίχωσης. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
13. Μουταφίδου, Π. (2008). «Ακμή: Αισθητική αντιμετώπιση πριν και μετά.». Μη εκδεδομένη διδακτορική διατριβή, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης.
14. Ομάδα ειδικών επιστημών της Hellas life books. ([χ.χ.]). Ιατρική και Οικογένεια τ.4. Πάτρα: Hellas life books.
15. Dr. Παγκαλτσος, Α. (2002). Στοιχεία Παθολογίας. Θεσσαλονίκη: Μ. Δημοπουλου.
16.Παπαϊωάννου, Ζ Πάνου, Κ. (2010). Ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της ζωής στον γυναικείο οργανισμό και επηρεάζουν το δέρμα. Αντιμετώπιση αυτών στο ινστιτούτο αισθητικής. Μη εκδεδομένη διδακτορική διατριβή, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης.
17. Πατζίκα, Τ. (2006). 90 Τρόποι για να μείνετε νέες και υγιείς. Αθήνα: Άγκυρα.
18. Ράλλης, Ε. (2010). Erallis. Ανακτήθηκε 12 Ιουνίου, 2012, από http://www.erallis.gr/el/content/10-therapeia-akmes.
19. Dr.Smith, T. (1987). Μεγάλος Ιατρικός Οδηγός. (Δ. Γιαλλελής, μεταφρ.). Αθήνα: Γιαλλελή. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1982).
20. Dr.Smith, T. (1996-1997). Dorling Kindersley Guide τόμος 4. (Δ. Γιαλλελής, μεταφρ.). Αθήνα: Γιαλλελή. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1994).
21. Dr.Smith, T. (2001). Ιατρικό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό. (Ι. Αγγελόπουλος Α. Μουτσόπουλος Χ. Παπαδόπουλος Ν. Παπαζάχος Γ. Σεκέρης Κ. Χατζής Ι., μεταφρ.). Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε [χ.χ.]).
22. Χαρσούρης, Φ. & Βακάλης, Δ. (2004). Παθολογική Φυσιολογία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. eHow.com. (2012). My acne treatment review. Ανακτήθηκε 15 Μαρτίου, 2012, από http://www.myacnetreatmentreview.com/.
2.Kern, D. (2012). Acne. Ανακτήθηκε 25 Αυγούστου, 2012, από http://www.acne.org/hormones.html.
3.U.S. Government. (28 Οκτωβρίου, 2009.). National Center for Biotechnology Information. Ανακτήθηκε 10 Μαρτίου, 2012, από http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/.
4.Vivoderm Acne Products. (209). Acne Skin. Ανακτήθηκε 29 Μαρτίου, 2012, από http://acne-skin.net/.