Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας,
Συγγραφέας Παντελής Τρομπούκης Γράφτηκε στις ,
Τι πρέπει να γνωρίζετε
Γενικά
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον δεύτερο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες . Οι μισές γυναίκες που θα προσβληθούν από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι ηλικίας μεταξύ 35 και 55 ετών. Παγκοσμίως , με βάση τις επιδημιολογικές μελέτες ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θεωρείται ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα και αυτό διότι κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη του παίζει η λοίμωξη με τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων HPV (human papilloma virus).
Όταν μία γυναίκα μολυνθεί από τον ιό HPV, το ανοσοποιητικό της σύστημα καταπολεμά τον ιό χωρίς να γίνει κάποια περαιτέρω βλάβη. Σε μερικές γυναίκες όμως ο ιός μολύνει και επιβιώνει για πολλά χρόνια στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας με αποτέλεσμα κάποιες από αυτές να αποκτήσουν βλάβες στα κύτταρα που αργότερα και ειδικά αν δεν προληφθούν μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο.
Τα τελευταία 50 χρόνια οι θάνατοι από τον καρκίνο του τραχήλου έχουν μειωθεί σημαντικά χάρις στο τεστ κατά Παπανικολάου το γνωστό test Pap, που είναι η κυτταρολογική εξέταση του τραχηλικού επιχρίσματος. Παρόλα αυτά στην Ευρώπη κάθε χρόνο 35000 γυναίκες αναπτύσσουν καρκίνο του τραχήλου, και 15000 πεθαίνουν.
Αίτια
Ο καρκίνος αναπτύσσεται στα επιθηλιακά κύτταρα δηλαδή αυτά που καλύπτουν την επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας. Πριν τον καρκίνο δημιουργούνται κάποιες κυτταρικές αλλοιώσεις ή βλάβες οι οποίες χωρίζονται σε τρεις βαθμούς (ελαφρά CIN I, μέτρια CIN II ή βαριά δυσπλασία CIN III ). Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των αλλοιώσεων αυτών θα οδηγήσουν τελικά σε καρκίνο και βέβαια πιο επικίνδυνες είναι οι πιο βαριές μορφές (CIN III).
Tι ακριβώς προκαλεί τα κύτταρα να γίνουν καρκινικά δεν είναι σαφές. Η ανίχνευση του DNA του ιού HPV σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 90% των περιπτώσεων του τραχήλου της μήτρας αποδεικνύουν σαφώς την αιτιολογική συσχέτιση μεταξύ HPV ιού και καρκινογένεσης. Μέχρι τώρα έχουν περιγραφεί περισσότεροι από 70 τύποι ιού HPV χωρίς να σχετίζονται όλοι με καρκίνο. Στον διηθητικό καρκίνο του τραχήλου πιο συχνά ανιχνεύονται οι τύποι του ιού 16 (93%) και 18. Βέβαια ο HPV ανιχνεύεται πολύ συχνά και σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι όσες γυναίκες έχουν μολυνθεί με τον ιό θα αναπτύξουν καρκίνο. Άλλοι παράγοντες γενετικοί ή περιβαλλοντολογικοί παίζουν κάποιο ρόλο.
Παράγοντες κινδύνου
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι οι εξής:
Πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι . Μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθεί κάποιος με HPV.
Έναρξη σεξουαλικής ζωής σε μικρή ηλικία. Φαίνεται ότι το σεξ πριν τα 18 χρόνια αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης με τον HPV. Ίσως λόγω της αωρότητας (ανωριμότητας) των κυττάρων να προκαλούνται πιο εύκολα προκαρκινικές βλάβες.
Άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως η γονόρροια, τα χλαμύδια κλπ., αυξάνουν τον κίνδυνο να έχει προσβληθεί κανείς και με HPV.
Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι περισσότερες γυναίκες που μολύνονται με HPV δεν παρουσιάζουν ποτέ καρκίνο. Όμως η κακή διατροφή, ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής ή κάποια ασθένεια μπορεί να μειώσουν τις αντιστάσεις του οργανισμού.
Κάπνισμα. Οι γυναίκες που καπνίζουν έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνο. Φαίνεται ότι το κάπνισμα συνεργάζεται με τον HPV στην ανάπτυξη του καρκίνου.
Συμπτώματα
Γενικά οι καρκινικές βλάβες του τραχήλου της μήτρας δεν προκαλούν συμπτώματα παρά μόνο αν η βλάβη είναι πολύ προχωρημένη. Σε αυτή την περίπτωση αυτά μπορεί να είναι :
Αίμα από τον κόλπο μετά την επαφή, αίμα ακανόνιστο ανάμεσα στις περιόδους ή αίμα σε γυναίκα που έχει σταματήσει η περίοδος της (μετεμμηνοπαυσιακή κολπική αιμόρροια).
Υδαρείς κολπικές εκκρίσεις ή αιματηρές που μπορεί να μυρίζουν άσχημα.
Πόνος στην πύελο ή πόνος κατά την επαφή.
Για οποιαδήποτε ενόχληση ή κάτι που σας ανησυχεί πρέπει να επισκεφθείτε τον γυναικολόγο σας και να εξετασθείτε.
Πρόληψη
Ο γυναικολόγος θα σας μιλήσει και για το πότε και πόσο συχνά πρέπει να παρακολουθήστε για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το Αμερικανικό Κολλέγιο των Μαιευτήρων Γυναικολόγων συστήνει ότι όλα τα νέα κορίτσια 13 με 15 ετών πρέπει να επισκέπτονται τον γιατρό τους έτσι ώστε ν ενημερώνονται για την σωστή σεξουαλική συμπεριφορά και την πρόληψη κατά των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων όπως είναι ο HPV.
Όλες οι σεξουαλικά ενεργείς νέες γυναίκες και όλες άνω των 21 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε γυναικολογική εξέταση και λήψη κολποτραχηλικού επιχρίσματος δηλαδή τεστ Παπανικολάου.
Το τεστ Παπανικολάου πρέπει εφόσον είναι φυσιολογικό (αρνητικό), να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Σε περίπτωση που ανιχνευθούν κυτταρικές αλλοιώσεις τότε επαναλαμβάνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του γυναικολόγου σας που μπορεί να κρίνει απαραίτητο να γίνουν και άλλες εξετάσεις.
Τεστ Παπανικολάου
Ο γυναικολόγος με ένα ειδικό βουρτσάκι ή μια μικρή σπάτουλα ¨βουρτσίζει¨, και ταυτόχρονα συλλέγει κύτταρα από τον ενδοτράχηλο. Αυτό το υλικό το απλώνει σε ένα ειδικό «πλακάκι» ή μέσα σε ένα υγρό μέσο και το στέλνει στο εργαστήριο.
Εκεί θα ανιχνευθούν οι διάφορες κυτταρικές αλλοιώσεις, δηλαδή τα ανώμαλα κύτταρα. Σύμφωνα λοιπόν με το βαθμό αλλοίωσης μπορούν να φανούν και να διαγνωστούν βλάβες σε αρχικά (προκαρκινικά) στάδια οι οποίες εύκολα θεραπεύονται πολλοί πιο πριν οδηγήσουν σε πιο σοβαρές καταστάσεις.
HPV typing
Επίσης το υλικό που συλλέγεται με το τεστ Παπανικολάου μπορεί να εξεταστεί το DNA του HPV με τον οποίο μία γυναίκα έχει μολυνθεί για να φανεί αν ο τύπος του ιού αυτού είναι ένας από αυτούς που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Κολποσκόπηση
Αυτή είναι μία εξέταση που μπορεί να γίνει αν υπάρχουν κάποιες αλλοιώσεις και ο γιατρός σας το θεωρεί απαραίτητο. Σύμφωνα με αυτή ο γυναικολόγος σας εξετάζει με ένα ειδικό μικροσκόπιο (κολποσκόπιο) τον τράχηλο και μπορεί έτσι να εντοπίσει ύποπτες περιοχές από τις οποίες μπορεί εάν χρειάζεται να πάρει βιοψίες.
Εμβολιασμός
Το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι διαθέσιμο και οι γονείς των κοριτσιών 12-13 ετών μπορούν να απευθύνονται στον ασφαλιστικό τους φορέα για τον προληπτικό εμβολιασμό κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το τετραδύναμο εμβόλιο Gardasil είναι ωστόσο εμπορικά διαθέσιμο και σε κοπέλες έως και 26 ετών ανεξάρτητα από το αν είναι ήδη σεξουαλικά ενεργές ή από το αν είναι ήδη φορείς του ιού. Το Gardasil χρησιμοποιείται για τον εμβολιασμό κατά των λοιμώξεων που προκαλούνται από τον ιό HPV τύπου 6, 11, 16 και 18 και έχει ως στόχο την προφύλαξη από την υψηλού βαθμού δυσπλασία (προ-καρκινική, μη φυσιολογική, ανάπτυξη των κυττάρων) του τραχήλου της μήτρας ή του αιδοίου, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και των ακροχορδόνων (κονδυλωμάτων) των γεννητικών οργάνων που προκαλούνται από τις εν λόγω λοιμώξεις από HPV.
Ο εμβολιασμός δεν σημαίνει ότι ενώ προλαμβάνει το 70% περίπου των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, προλαμβάνει όλους τους ιούς. Η εξέταση με το τεστ Παπανικολάου πρέπει να γίνεται κανονικά και τακτικά παρά τον εμβολιασμό.
Θεραπεία
Περιορισμένος, μη-διηθητικός καρκίνος
Η θεραπεία στην περίπτωση επιφανειακών βλαβών τυπικά αφορά απλά στην απομάκρυνση-αφαίρεση της περιοχής της βλάβης. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό αρκεί για την θεραπεία. Οι πιο συχνές τεχνικές είναι:
Κωνοειδής εκτομή τραχήλου. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική αφαιρείται χειρουργικά με νυστέρι ένα κομμάτι τραχήλου κωνοειδούς σχήματος όπου βρίσκεται η βλάβη.
Εξάχνωση με Laser. Σε αυτήν την θεραπεία ακτίνες Laser χρησιμοποιούνται ώστε να καταστρέψουν τα καρκινικά και προκαρκινικά κύτταρα.
Loopelectrosurgicalexcisionprocedure (Leep). Ένα κυρτό σύρμα από το οποίο περνά ηλεκτρικό ρεύμα και κόβει τον ιστό χρησιμοποιείται για να αφαιρεθεί η ύποπτη περιοχή.
Υστερεκτομία. Αφαιρείται όλη η μήτρα δηλαδή ο τράχηλος μαζί με το σώμα της μήτρας. Αυτό στις προκαρκινικές βλάβες γίνεται σε συγκεκριμένες επιλεγμένες περιπτώσεις που λαμβάνονται διάφοροι παράγοντες υπόψιν όπως π.χ. η ηλικία της ασθενούς.
Καρκίνος- διηθητικός- τραχήλου μήτρας
Ο διηθητικός καρκίνος του τραχήλου της μήτρας χρειάζεται αντιμετώπιση ανάλογα με την έκταση της νόσου όπως αυτή καθορίζεται κυρίως με την κλινική σταδιοποίηση δηλαδή την επέκταση της νόσου, την ηλικία και την γενική κατάσταση της γυναίκας.
Γενικά η θεραπεία μπορεί να είναι :
Χειρουργική. Συνήθως γίνεται ριζική υστερεκτομία δηλαδή αφαιρείται όλη η μήτρα με τα εξαρτήματα (σάλπιγγα, ωοθήκες), το άνω μέρος του κόλπου και γίνεται ένας εκτεταμένος λεμφαδενικός καθαρισμός. Η χειρουργική επέμβαση γίνεται συνήθως στα πρώτα στάδια της νόσου.
Ακτινοθεραπεία. Εδώ υψηλής ενέργειας ακτίνες χρησιμοποιούνται για να ¨σκοτώσουν¨ τα καρκινικά κύτταρα. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να είναι εξωτερική με ακτίνες που στοχεύουν στην βλάβη ή εσωτερική (βραχυθεραπεία) με ραδιενεργά υλικά που τοποθετούνται με ειδικές συσκευές κοντά στην βλάβη.
Χημειοθεραπεία. Ισχυρά φάρμακα κατά του καρκίνου χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό συνήθως με την ακτινοθεραπεία. Ανάλογα το στάδιο χρησιμοποιούνται μικρές ή μεγάλες δόσεις φαρμάκων. Επίσης κάποιες φορές η χημειοθεραπεία χορηγείται προεγχειρητικά (neoadjuvant) σε ασθενείς αρχικών σταδίων για καλύτερο χειρουργικό αποτέλεσμα και λιγότερες υποτροπές.
Τι γνωρίζει η Ελληνίδα
Απογοητευτικά είναι τα στοιχεία που αποκαλύπτει έρευνα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας για την ενημέρωση και τις γνώσεις που έχουν οι Έλληνιδες σε ότι αφορά τη γυναικολογική υγεία, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και το τεστ Παπανικολάου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2006 σε Έλληνιδες ηλικίας 16-25 ετών και δείχνει ότι μία στις δύο γυναίκες στη χώρα μας δεν έχει κάνει ποτέ στη ζωή της τεστ Παπανικολάου ενώ έξι στις δέκα δε γνωρίζουν καν για ποιο λόγω πρέπει να γίνεται η εξέταση!
Σε ότι αφορά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, το 52% των γυναικών δε γνωρίζει την κύρια αιτία της νόσου ενώ αυτό που προκαλεί μεγαλύτερη έκπληξη στις Έλληνιδες είναι το πόσο εύκολα μπορεί να μεταδοθεί ο ιός και πόσο κοινός είναι.
