Τι είναι ο Μεταβολισμός;
Συγγραφέας Αλεξάνδρα Κουλούρη Γράφτηκε στις ,
Ο μεταβολισμός είναι η βιοχημική διαδικασία κατά την οποία το οξυγόνο αντιδρά με τις θρεπτικές ουσίες με αποτέλεσμα την παραγωγή της ενέργειας που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργήσει. Ο μεταβολισμός μετράται σε χιλιοθερμίδες (kcals) ή όπως έχει επικρατήσει, σε θερμίδες
Τι είναι ο RMR;
Ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός Ηρεμίας (RMR ή Resting Metabolic Rate) αντιπροσωπεύει τις θερμίδες που καταναλώνει το σώμα μας για να κάνει τις ζωτικές λειτουργίες του (καρδιακός ρυθμός, λειτουργία εγκεφάλου, αναπνοή). Πιο απλά είναι ο αριθμός των θερμίδων που καταναλώνει ο άνθρωπος ημερησίως όταν είναι ξύπνιος αλλά σε ηρεμία (ανάπαυση). Ο RMR μπορεί να αντιπροσωπεύει το 75% των ενεργειακών αναγκών του σύγχρονου ανθρώπου.
Πως μετράμε τον RMR;
Ο Μεταβολικός Ρυθμός Ηρεμίας παραδοσιακά προσδιορίζεται μέσω άμεσης ή έμμεσης θερμιδομετρίας. Η άμεση θερμιδομετρία προϋποθέτει την μέτρηση με ακρίβεια της παραγόμενης θερμότητας ολόκληρου του σώματος χρησιμοποιώντας μεγάλα, ακριβά, και τεχνολογικά πολύπλοκα μηχανήματα. Η έμμεση θερμιδομετρία καθορίζει τον μεταβολικό ρυθμό από το καταναλισκόμενο οξυγόνο του σώματος. Οι μετρήσεις της κατανάλωσης οξυγόνου παραδοσιακά γίνονταν μέσω μεγάλων σταθερών συσκευών (εργοσπιρόμετρων) υψηλού κόστους, για την λειτουργία των οποίων απαιτείται περιοδική συντήρηση και βαθμονόμηση (calibration) καθώς και εξειδικευμένο προσωπικό. Τα τελευταία όμως χρόνια η έχουν εμφανιστεί φορητές ή επιτραπέζιες συσκευές, χαμηλότερο κόστος, βασισμένες σε τεχνολογία αιχμής, οι οποίες μετράνε το καταναλισκόμενο οξυγόνο με ακρίβεια και καθορίζουν τις ενεργειακές απαιτήσεις του ατόμου. Η μέτρηση της κατανάλωσης οξυγόνου, αντί για την χρήση εξισώσεων γενικού πληθυσμού, επιτρέπει στους επιστήμονες υγείας και άσκησης να αποφασίζουν με ακρίβεια για τους πελάτες τους. Με μια απλή εξέταση αναπνοής που διαρκεί 10-15 λεπτά , μετράμε τον μεταβολισμό ώστε να προσδιορίσουμε ένα εξατομικευμένο θερμιδικό ισοζύγιο.
Γιατί ο RMR είναι μοναδικός για τον κάθε άνθρωπο; Γιατί αλλάζει;
Ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός Ηρεμίας (RMR) επηρεάζεται από μία σειρά από παράγοντες, όπως: μάζα σώματος, σύσταση σώματος (λιπώδης – μυϊκός ιστός), ηλικία, φύλο και ορμόνες. Ο μυϊκός ιστός “καίει” περισσότερες θερμίδες από τον λιπώδη ιστό. Έτσι ένα άτομο με περισσότερο μυϊκό ιστό θα έχει υψηλότερο RMR. Από μία έρευνα διαχείρισης βάρους είναι το επόμενο παράδειγμα: δυο γυναίκες ίδιας ηλικίας, και ίδιου βάρους και ύψους: 72 κιλά η καθεμία. Η πρώτη έχει ποσοστό λίπους 33% ενώ η μέτρηση βασικού μεταβολισμού έδειξε 1571 θερμίδες. Η δεύτερη γυναίκα έχει ποσοστό λίπους 48% και βασικό μεταβολισμό 1252 θερμίδες ημερησίως. Ενώ οι δύο γυναίκες έχουν το ίδιο βάρος, ύψος και ηλικία, εντούτοις έχουν διαφορετικές τιμές βασικού μεταβολισμού λόγω της διαφορετικής σύστασης σώματος. Ο βασικός μεταβολισμός μειώνεται φυσιολογικά σε ενήλικες με ρυθμό 2% ανά δεκαετία, όμως η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως σε απώλεια μυϊκού ιστού. Οι άνδρες έχουν φυσιολογικά μεγαλύτερο μεταβολισμό από τις γυναίκες, κυρίως επειδή τείνουν να έχουν υψηλότερα ποσοστά μυϊκού ιστού σε σύγκριση με τις γυναίκες. Ορισμένες ορμόνες μπορούν επίσης να αυξήσουν ή να μειώσουν τον μεταβολισμό. Επιπροσθέτως, η αντίδραση του μεταβολισμού στο στρες ή σε τραυματισμούς επηρεάζει τον RMR καθιστώντας αναγκαία την μέτρηση του οξυγόνου αντί της χρήσης εξισώσεων. Οι εξισώσεις δεν παίρνουν υπ’ όψιν τους τις μεταβολές σε ατομικό επίπεδο, το ιατρικό ιστορικό, ή τους πολλούς άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τον βασικό μεταβολισμό.
Απώλεια Βάρους και μεταβολισμός
Όταν το άτομο χάνει βάρος, ο μεταβολισμός του μπορεί να μειωθεί. Αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ανησυχητικό γιατί η μείωση του μεταβολισμού είναι αποτέλεσμα απώλειας ιστού (λιπώδους και μυϊκού). Η μείωση του βάρους ιδανικά συνεπάγεται σε αναλογικά μεγαλύτερη απώλεια λιπώδους ιστού και κάποιου ποσοστού μυϊκού ιστού. Προγράμματα ενδυνάμωσης κατά την διάρκεια του προγράμματος απώλειας βάρους ενδέχεται να μειώσουν τη απώλεια μυϊκού ιστού, όμως για τους περισσότερους η απώλεια μυϊκού ιστού είναι αναπόφευκτη. Κατά την διάρκεια του προγράμματος απώλειας βάρους, το σώμα μπορεί να ελαττώσει τον μεταβολισμό σαν απάντηση στην χαμηλότερη πρόσληψη θερμίδων. Οι περισσότεροι βιώνουν αυτή την κατάσταση χωρίς να το συνειδητοποιούν. Η απώλεια βάρους μπορεί να είναι εύκολη για τα πρώτα κιλά αλλά αργότερα γίνεται δυσκολότερη ενώ είναι πολύ πιθανή η εμφάνιση ανησυχητικών πλατό (plateau). Φθάνοντας σε χαμηλότερο μεταβολισμό, πρέπει να προσαρμοστεί η πρόσληψη τροφής ή να αυξηθεί η δραστηριότητα ώστε να συνεχιστεί η απώλεια των επιπλέον κιλών. Τα καλά νέα είναι ότι με την ολοκλήρωση του προγράμματος απώλειας βάρους, ο μεταβολισμός μπορεί να αυξηθεί ελαφρώς όταν το βάρος του ατόμου σταθεροποιηθεί. Κατά την διάρκεια του προγράμματος απώλειας βάρους, είναι χρήσιμο να παρακολουθούμε τις μεταβολές στον μεταβολισμό και να κάνουμε τις απαραίτητες προσαρμογές σχετικά με την πρόσληψη της τροφής για να έχουμε μία επιτυχημένη διαχείριση βάρους.
Οι εξισώσεις έχουν μεγάλες αποκλίσεις;
Όταν διαχειριζόμαστε τις διατροφικές και διατροφικές απαιτήσεις ενός πελάτη ή ασθενή η γνώση του RMR είναι ουσιώδης. Παραδοσιακά, οι επιστήμονες υγείας, οι οποίοι δεν είχαν πρόσβαση σε συστήματα μετρήσεων, βασίζονταν σε εκτιμήσεις του RMR μέσω εξισώσεων. Επειδή ο μεταβολισμός είναι διαφορετικός μεταξύ των ατόμων, οι εκτιμήσεις οδηγούν πολύ συχνά σε λάθη και μη ακριβή θερμιδικά ισοζύγια. Σαν αποτέλεσμα αυτών των εκτιμήσεων μπορεί οι πελάτες μας να υπερσιτίζονται ή να υποσιτίζονται, να μην επιτυγχάνουν τους στόχους τους και να απογοητεύονται. Έχει βρεθεί από έρευνες ότι η χρήση εξισώσεων μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις έως και 40%. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, οι επαγγελματίες πρέπει να αναθεωρήσουν τις πρακτικές που εφαρμόζουν.
Βασικό Μεταβολικό Ρυθμό μετράει και ο λιπομετρητής μου…
Πολύ επιστήμονες υγείας βασίζονται στην ένδειξη του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού που εμφανίζουν οι λιπομετρητές πιστεύοντας ότι είναι μία μέτρηση. Αυτό είναι λάθος. Οι λιπομετρητές χρησιμοποιούν εξισώσεις στις οποίες εφαρμόζουν τα ανθρωπομετρικά στοιχεία που εισάγει ο χειριστής κατά την λιπομέτρηση. Συνεπώς και αυτές οι ενδείξεις εμπεριέχουν μεγάλα περιθώρια λάθους που μπορεί να φτάσουν το 40%.
Η πιο αξιόπιστη μέθοδος προσδιορισμού των θερμιδικών απαιτήσεων είναι μέσω της μέτρησης του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού Ηρεμίας που βασίζεται στην κατανάλωση οξυγόνου κατά την αναπνοή. Για την μέτρηση αυτή είναι απαραίτητη η χρήση μίας συσκευής έμμεσης θερμιδομετρίας.
