Ένας στους έξι Ευρωπαίους και, σε μερικές χώρες της ΕΕ, ένας στους τρεις έχουν μεταβολικό σύνδρομο, µια κατάσταση που αυξάνει πολύ τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικά επεισόδια, και η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο θάνατο. Η γρήγορη αύξηση στα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας σε όλο και νεαρότερες ηλικίες οδηγούν σε μαζική εξάπλωση του συνδρόμου. Το μεταβολικό σύνδρομο εμφανίζεται ακόμη και σε γεωγραφικές περιοχές που παραδοσιακά προστατεύονταν από τις υγιεινές διατροφικές συνήθειές τους και τον τρόπο ζωής τους, όπως η Ελλάδα ή η Γαλλία. Ο αντίκτυπος στην κοινωνία είναι τεράστιος, με τους εμπειρογνώμονες να αναμένουν αύξηση των δαπανών για την υγεία και την κοινωνική πρόνοια στην Ευρώπη στο εγγύς μέλλον.

Πλήθος ανωμαλιών στον μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπών

Σε διάγνωση μεταβολικού συνδρόμου (το οποίο αποκαλείται σύνδρομο Χ ή σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη) προβαίνουμε όταν ένα άτομο έχει τρεις ή περισσότερες από τις ακόλουθες καταστάσεις: κοιλιακή παχυσαρκία (περιφέρεια μέσης: άνδρες> 102 εκατ., γυναίκες> 88 εκατ.), υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, χαμηλά επίπεδα HDL-χοληστερόλης (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη), υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίματος νηστείας – αν και οι διεθνείς και εθνικοί οργανισμοί υγείας διαφέρουν σε κάποιο βαθμό στα ακριβή κριτήρια.

Ένας καταρράκτης δυσμενών επιπτώσεων για την υγεία

Όλοι οι παράγοντες που σχετίζονται με το μεταβολικό σύνδρομο είναι αλληλένδετοι. Η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης οδηγούν στην αντίσταση ινσουλίνης. Η αντίσταση στην ινσουλίνη αυξάνει με τη σειρά της την LDL- χοληστερόλη (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη – η “κακή” χοληστερίνη) και τα τριγλυκερίδια αίματος, και μειώνει την HDL- χοληστερόλη (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη – η “καλή” χοληστερίνη). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εναπόθεση λιπαρών πλακών στις αρτηρίες, οι οποίες, με την πάροδο του χρόνου, μπορούν να προκαλέσουν καρδιαγγειακή πάθηση, θρόμβους αίματος και εγκεφαλικά επεισόδια. Η αντίσταση ινσουλίνης αυξάνει, επίσης, τα επίπεδα ινσουλίνης και γλυκόζης στο αίμα. Τα χρόνια υψηλά επίπεδα γλυκόζης, στη συνέχεια, βλάπτουν τα αγγεία, καθώς επίσης και όργανα όπως τα νεφρά, και μπορούν να οδηγήσουν σε εμφάνιση διαβήτη. Λόγω των υψηλών επιπέδων ινσουλίνης, το νεφρό κατακρατεί μεγάλη ποσότητα νατρίου, το οποίο αυξάνει την πίεση αίματος και μπορεί να οδηγήσει σε υπέρταση.

Οι προσπάθειες της ΕΕ να τιθασεύσει «το τέρας»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τρέχει ένα φιλόδοξο πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα, το LipGene, που εξετάζει το μεταβολικό σύνδρομο. Αυτή η μαζική προσπάθεια από 25 πρότυπα κέντρα θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς η διατροφή (ειδικά το διαιτητικό λίπος) και η ατομική γενετική σύνθεσή μας συμβάλλουν στο σύνδρομο. Το πρόγραμμα, που θα συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη αποτελεσματικών μέτρων για να καταπολεμηθεί η κατάσταση, περιλαμβάνει: μια μεγάλης κλίμακας μελέτη παρέμβασης στην ανθρώπινη διατροφή, ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για την αύξηση της περιεκτικότητας των τροφίμων σε «καλό λίπος», όπως τα μακριάς αλύσου ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, και μια εκπαιδευτική εκστρατεία.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας;

Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψει ή να μειώσει κάποιος την αντίσταση στην ινσουλίνη, είναι να διατηρεί ένα υγιές βάρος, να κάνει υγιεινές επιλογές τροφίμων και να γυμνάζεται. Εάν είστε υπέρβαροι, ο περιορισμός της θερμιδικής πρόσληψης για να χάσετε το 5-10% του σωματικού βάρους θα βοηθήσει. Η διατροφή έχει επίσης ανεξάρτητα αποτελέσματα από την απώλεια βάρους – υπάρχουν στοιχεία ότι η μεσογειακή διατροφή και οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε μακριάς αλύσου ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (π.χ. πλούσιες σε ψάρια) ή σιτηρά ολικής αλέσεως, μειώνουν τον κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου. Η μέτρια σωματική δραστηριότητα για τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα είναι επίσης αποτελεσματική – παραδείγματος χάριν, να χρησιμοποιείτε τη σκάλα αντί του ανελκυστήρα, να μη χρησιμοποιείτε το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης, να στέκεστε, όποτε μπορείτε, όρθιοι αντί να κάθεστε, να πηγαίνετε με τα πόδια στη δουλειά.

Χρειάζεται να γνωρίζουμε για το μεταβολικό σύνδρομο; Έχει μεγάλη σημασία να κατανοήσουμε καλύτερα το μεταβολικό σύνδρομο. Η καλύτερη κατανόηση επιτρέπει τον προσδιορισμό των ανθρώπων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο της ασθένειας και για τους οποίους μπορούν να δικαιολογηθούν εντατικότερες επεμβάσεις. Από επιδημιολογικής απόψεως, το μεταβολικό σύνδρομο επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ των διαταραχών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής (παχυσαρκία, αντίσταση ινσουλίνης, υπεργλυκαιμία, κ.λπ.) και του αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου. Τελικά, η γνώση παρέχει ισχυρό, κεντρικό κίνητρο για να βελτιώσουμε τον τρόπο που διαχειριζόμαστε την υγεία μας.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1) Chaplin, S. Type 2 diabetes prevention and management. (2005) ILSI Europe concise monograph series.
2) Pi-Sunyer, FX. Pathophysiology and long-term management of the metabolic syndrome. (2004) Obesity Research 12 Suppl:174S-80S.
3) Buttriss, J and Nugent, A. LipGene: an integrated approach to tackling the metabolic syndrome. (2005) Proceedings of the Nutrition Society 64: 345-347. See also LipGene website on www.lipgene.tcd.ie.

http://www.eufic.org/