Βροχικό άσθμα: οι αιτίες και η σωστή αντιμετώπιση
Συγγραφέας Βασίλειος Τσούτσος Γράφτηκε στις ,
Το άσθμα αποτελεί ένα σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα υγείας.
Το άσθμα προσβάλλει παιδιά και ενήλικες και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Είναι η πιο συχνή χρόνια πάθηση της παιδικής ηλικίας.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών, σε όλο τον κόσμο, πάσχουν από αυτή τη χρόνια νόσο, η οποία, εάν δεν ελεγχθεί, μπορεί να θέσει σοβαρούς περιορισμούς στην καθημερινή ζωή των πασχόντων ή και να αποβεί μερικές φορές μοιραία.
Οι θάνατοι από άσθμα, παγκόσμια, υπολογίζονται σε 250.000 ετησίως.
Υπολογίζεται ότι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από βρογχικό άσθμα. Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου διαφέρει από χώρα σε χώρα και κυμαίνεται από 1-18%.
Το ποσοστό εκδήλωσης βρογχικού άσθματος στην παιδική ηλικία κυμαίνεται από 8% – 15% και είναι πιο συχνό στα αγόρια. Βάσει των στατιστικών, το 35% – 50% των παιδιών στην εφηβεία σταματούν να έχουν πρόβλημα. Τα μισά απ’ αυτά όμως, θα εκδηλώσουν ξανά συμπτώματα άσθματος στην ηλικία των 25 – 35 ετών.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΒΡΟΓΧΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Το άσθμα είναι χρόνια πάθηση που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και στένωση των αεραγωγών. Η στένωση είναι διαλείπουσα στο ελαφρύ άσθμα, αλλά συχνά γίνεται επίμονη. Μπορεί να μεταβάλλεται ανά μικρά χρονικά διαστήματα είτε αυτόματα, είτε σαν αποτέλεσμα της θεραπεία.
ΑΙΤΙΑ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΒΡΟΓΧΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Στις περισσότερες περιπτώσεις το βρογχικό άσθμα οφείλεται σε κάποιο αλλεργιογόνο, το οποίο όπως και στην περίπτωση της αλλεργικής ρινίτιδας μπορεί να είναι γύρη, ακάρεα οικιακής σκόνης, μύκητες της ατμόσφαιρας και επιθήλια ζώων, όπως σκύλος, γάτα. Τότε χαρακτηρίζεται ως αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, όπως η έκθεση σε αυτά τα αλλεργιογόνα και ρύπους, μπορούν να πυροδοτήσουν κρίσεις άσθματος. Οι αεραγωγοί αναπτύσσουν έντονη ευαισθησία σε μια ποικιλία από ερεθίσματα.
Η άσκηση, ο κρύος αέρας και οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος μπορούν επίσης να προκαλέσουν κρίσεις.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΒΡΟΓΧΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Οι ασθενείς με άσθμα συχνά περιγράφουν χαρακτηριστικά συμπτώματα, όπως δύσπνοια που εμφανίζεται παροξυσμικά, αφύπνιση τις πρώτες πρωινές ώρες, συριγμό, βήχα και αίσθηση βάρους στο στήθος.
Οι ασθενείς αναφέρουν ότι «δε φτάνει ο αέρας» ή ότι έχουν «σφίξιμο και βάρος στο στήθος» – ο συριγμός (σφύριγμα στο στήθος), το «βράσιμο» στο στήθος («γατάκια»), καθώς και το νυχτερινό ξύπνημα από δύσπνοια ή βήχα. Μάλιστα, ο βήχας μπορεί να είναι το μoναδικό σύμπτωμα άσθματος που εκδηλώνει ο ασθενής.
Σε άλλους ασθενείς τα ενοχλήματά τους εμφανίζονται εποχιακά, ενώ υπάρχουν και ασθενείς όπου στην οικογένειά τους ανευρίσκονται συγγενείς με αλλεργικές παθήσεις ή και άσθμα. Μια παραλλαγή του άσθματος που εμφανίζεται μόνο με χρόνιο βήχα είναι ιδιαίτερα συχνή στα παιδιά. Σε αυτήν την παραλλαγή ο βήχας επιδεινώνεται τη νύκτα, ενώ την ημέρα τα συμπτώματα εξαφανίζονται. Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί και αυτή μια συχνή αιτία πρόκλησης συμπτωμάτων άσθματος για τους περισσότερους ασθενείς, ενώ σε μερικούς αποτελεί τη μοναδική αιτία.
Τα συμπτώματα υποχωρούν με την κατάλληλη θεραπεία (μόνο σε ένα ποσοστό 5% των ασθενών η θεραπεία δεν επιτυγχάνει τον έλεγχο των συμπτωμάτων). Μερικοί ασθενείς με άσθμα παρουσιάζουν πολύ σοβαρές κρίσεις, που μπορεί να αποβούν μοιραίες.
Τα συμπτώματα του άσθματος επιδεινώνονται με:
Την επίδραση ενός ή περισσοτέρων αλλεργιογόνων κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης εποχής μέσα στο χρόνο ή και κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου
Την επίδραση των ιογενών λοιμώξεων, κυρίως τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες
Την επίδραση παραγόντων όπως είναι ο καπνός του τσιγάρου, οι έντονες οσμές (π.χ. απορρυπαντικά), η υγρασία, οι μεταβολές της θερμοκρασίας στον περιβάλλοντα χώρο (από ζεστό σε κρύο ή αντίστροφα), το έντονο γέλιο ή η σωματική άσκηση (ιδίως στα παιδιά και σε νεαρά άτομα).
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι σχετικά ήπια και να εκδηλώνονται περιστασιακά ανά 3 – 4 ημέρες ή κατά τη σωματική άσκηση ιδίως σε ανοικτούς χώρους. Ενδέχεται όμως να είναι εντονότερα, σε καθημερινή βάση, με νυκτερινές αφυπνίσεις λόγω δύσπνοιας ή βήχα και με έντονο πρόβλημα στην αναπνοή. Στην δεύτερη περίπτωση, εκτός από την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του, ο ασθενής μπορεί να έχει δυσκολία ακόμα και στο να εκτελέσει καθημερινές ασχολίες του. Ως εκ τούτου, χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Όταν η στένωση των αεραγωγών είναι έντονη, συνήθως επί ιογενών λοιμώξεων ή κατά την αιχμή μιας αλλεργικής περιόδου, τότε τα συμπτώματα γίνονται έντονα και εκδηλώνονται, συχνά αιφνίδια, ως ασθματική κρίση.
Στα μικρά παιδιά μπορεί να εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα, κλάμα, περιορισμό στη λήψη τροφής, γρήγορη αναπνοή (ταχύπνοια), αφύπνιση στη διάρκεια της νύχτας ή νωρίς το πρωί με συμπτώματα άσθματος. Συνήθως, η κρίση ξεκινά με ήπια ρινίτιδα («μπούκωμα» στη μύτη και καταρροή) για να «κατέβει» τις επόμενες μέρες και να ξεκινήσει μια ασθματική κρίση. Συνηθέστερο αίτιο αυτών των λοιμώξεων είναι μια συνήθης ομάδα ιών, οι ρινοϊοί.
Στα μεγαλύτερα παιδιά και στους ενήλικες τα συμπτώματα του άσθματος γίνονται εντονότερα, ο ασθενής μπορεί να ξυπνά το βραδύ ή νωρίς το πρωί λόγω δύσπνοιας, να κουράζεται εύκολα, να αναπνέει γρήγορα. Επίσης, τα φάρμακα που λάμβανε μπορεί να έχουν παροδικό ή μικρότερο αποτέλεσμα. Σε μέτριες ως σοβαρές κρίσεις ο ασθενής αισθάνεται δυσφορίαόταν ξαπλώσει λόγω δύσπνοιας, κουράζεται ακόμα και κατά την ομιλία, έχει ταχύπνοια, κάνει εργώδη προσπάθεια να αναπνεύσει με χρήση βοηθητικών μυών και μπορεί να βρίσκεται σε διέγερση ή σε κατάσταση λήθαργου, όταν επέλθει η κόπωση. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται άμεση ιατρική εκτίμηση και παρέμβαση.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΒΡΟΓΧΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Η διάγνωση του αλλεργικού βρογχικού άσθματος στηρίζεται στη λήψη πλήρους και λεπτομερέστατου ιστορικού όσον αφορά στην κατανομή, τη διάρκεια και το είδος των συμπτωμάτων ,την ύπαρξη αλλεργικού ατόμου στο οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς, στην πλήρη κλινική εξέταση, στη διενέργεια σπιρομέτρησης και τέλος, για την ανευρεση του αλλεργιογόνου που ευθύνεται και για τη σωστή αντιμετώπισή του αλλά και την αποφυγή του, απαιτείται η διενέργεια δερματικών δοκιμασιών δια νυγμού (skin prick tests) με εκχυλίσματα που περιέχουν τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα.
Η σπιρομέτρηση είναι μια απλή και χρήσιμη εξέταση των πνευμόνων για τον έλεγχο της αναπνευστικής λειτουργίας. Χρησιμοποιείται τόσο για τη διάγνωση πιθανού βρογχικού άσθματος, όσο και την εκτίμηση της κατάστασης του ασθματικού ασθενή και της ανταπόκρισής του στη θεραπευτική αγωγή.
Οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού οι οποίες γίνονται με αεροαλλεργιογόνα (αλλά και με τροφικά αλλεργιογόνα στην περίπτωση της τροφικής αλλεργίας), είναι απολύτως ασφαλείς, ανώδυνες, γρήγορες και ακριβείς στη διάγνωση. Διαρκούν 20-30 λεπτά με άμεσα αποτελέσματα, ώστε ο ασθενής να γνωρίζει σε ποια αεροαλλεργιογόνα παρουσιάζει ευαισθησία.
Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει επίσης μέτρηση ολικής IgE ανοσοσφαιρίνης, αύξηση της οποίας υποδεικνύει αλλεργική προδιάθεση και ειδικές εξετάσεις αίματος (RAST) για την ανίχνευση ειδικών IgE ανοσοσφαιρινών έναντι αλλεργιογόνων. Η διάγνωση κάποιες φορές απαιτεί την διενέργεια ειδικών δοκιμασιών ρινικής ή βρογχικής πρόκλησης με μεταχολίνη ή με αλλεργιογόνο καθώς και μέτρηση και άλλων παραμέτρων όπως το εκπνεόμενο ΝΟ (μονοξείδιο του αζώτου) που μπορεί να χρησιμεύσει ως δείκτης βαρύτητας και ανταπόκρισης στη θεραπεία.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΥ ΒΡΟΓΧΙΚΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ.
Στηρίζεται στην αποφυγή του υπεύθυνου αλλεργιογόνου , στην φαρμακευτική αγωγή και στην ανοσοθεραπεία ή θεραπεία απευαισθητοποίησης.
Η αποφυγή των αλλεργιογόνων έχει πρακτική σημασία μόνο στην περίπτωση αλλεργίας σε επιθήλια ζώων. Σε ευαισθησία σε ακάρεα οικιακής σκόνης υπάρχουν μέτρα που μπορούν να ληφθούν για τη μείωση των ακάρεων στο σπίτι όπως τακτικός καθαρισμός, χρήση ειδικών καλυμμάτων σε κρεβάτια, αφαίρεση όλων των χαλιών, μοκετών, κουβερτών κ.λ.π. ιδιαίτερα από το υπνοδωμάτιο, χρήση ακαρεοκτόνων sprays κ.α. χωρίς όμως πάντα με ιδιαίτερη επιτυχία. Στην περίπτωση των γύρεων, η αποφυγή είναι απλώς αδύνατη και αυτό γιατί ο αέρας την Άνοιξη μεταφέρει τις γύρεις σε μεγάλες αποστάσεις και έτσι ο ασθενής εκτίθεται αναγκαστικά σε αυτές. Η συγκέντρωση των γύρεων στην ατμόσφαιρα είναι μεγαλύτερη τις πρωινές ώρες, νωρίς το απόγευμα και όταν υπάρχει ξηρό κλίμα με ρεύμα αέρα ενώ η βροχή μειώνει παροδικά τη γυρεοφορία. Την περίοδο της αυξημένης γυρεοφορίας, η απομόνωση του αλλεργικού ασθενή στο σπίτι με κλειστά παράθυρα και πόρτες μαζί με τη χρήση κλιματισμού είναι τρόπος αποφυγής των γύρεων με όλες τις επιπτώσεις όμως που έχει στην ποιότητα ζωής του.
Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει αρκετές κατηγορίες φαρμάκων όπως εισπνεόμενα φάρμακα για την άμεση αντιμετώπιση της δύσπνοιας όπως οι λεγόμενοι β2 διεγέρτες καθώς και φάρμακα για τον έλεγχο και μείωση της φλεγμονής όπως είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, οι αναστολείς των λευκοτριενίων, θεοφυλλίνη κ.α.
Τα τελευταία χρόνια στη θεραπεία του άσθματος έχουν εισαχθεί νεώτερα φάρμακα όπως η ομαλιζουμάμπη η οποία είναι μονοκλωνικό αντίσωμα που αναστέλλει τη λειτουργία της IgE και έχει ένδειξη στο μέτριο και βαρύ βρογχικό άσθμα.
Γενικά, η θεραπεία ενός χρόνιου νοσήματος όπως το βρογχικό άσθμα απαιτεί τακτική παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό, σαφή καθορισμό του θεραπευτικού πλαισίου, οδηγίες χρήσης των φαρμάκων, πρόληψη για την περίπτωση αιφνίδιων ασθματικών κρίσεων και καταγραφή της συμπτωματολογίας εκ μέρους του ασθενούς με τη μορφή ειδικών ερωτηματολογίων και τη χρήση ροομέτρου.
