Η ορθή χρήση των αντιβιοτικών
Συγγραφέας Ελένη Γιαμαρέλλου Γράφτηκε στις ,
Ως λοιμωξιολόγος αλλά και ως Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας αγωνίζεστε συνεχώς για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών που αποτελεί και βασικός στόχος των δράσεων σας. Γιατί τελικά είναι τόσο δύσκολος ο περιορισμός της συνταγογράφησης των αντιβιοτικών;
Κύρια αιτία αποτελεί η έλλειψη ειδικής παιδείας του κοινού που καταναλίσκει άσκοπα αντιβιοτικά, ειδικότερα των γονέων, αλλά και των ιατρών και των φαρμακοποιών, όπως και των φορέων της πολιτείας που αδιαφορούν. Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι τα αντιβιοτικά είναι πολύτιμα φάρμακα αφού όταν χορηγούνται σωστά θα «γίνεις καλά» από τα «μικρόβια», σε αντίθεση με τα άλλα φάρμακα, π.χ. αντιυπερτασικά, αντιχοληστερινικά, τα οποία δεν θεραπεύουν, για αυτό μόλις τα διακόψεις επανέρχεται η υψηλή πίεση και η υψηλή χοληστερίνη. Συγχρόνως τα αντιβιοτικά δεν παύουν να είναι φάρμακα, δηλαδή «φαρμάκι», και για αυτό έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες και τοξικότητα, ενώ συγχρόνως η άσκοπη κατανάλωσή τους στις ιώσεις έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντοχής στα εκατομμύρια μικρόβια των φυσιολογικών μας χλωρίδων (στα οποία είναι δραστικά τα αντιβιοτικά που παίρνουμε) με αποτέλεσμα όταν θα χρειαστούμε τα αντιβιοτικά για βακτηριακές λοιμώξεις, αυτά να μην είναι πλέον δραστικά. Επιπλέον επικρατεί λανθασμένη φοβία και ανασφάλεια στον ιατρικό κόσμο ότι «αν δεν δώσω αντιβιοτικό θα αλλάξει ιατρό ο ασθενής μου, ενώ δίνοντας αντιβιοτικό μπορεί να προλάβω τις μικροβιακές επιπλοκές των ιώσεων», δοξασία ιατρικά λανθασμένη.
Αναφέρεστε πολύ συχνά στις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Γιατί θεωρείτε ότι είναι τόσο σημαντική η σωστή συνταγογράφηση των αντιβιοτικών στις λοιμώξεις αυτές και ιδιαίτερα στα παιδιά;
Ο λόγος αφορά το γεγονός ότι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή η φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, η ρινοκολπίτιδα και η ωτίτιδα, αποτελούν τις συχνότερες λοιμώξεις στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, οι οποίες σε ποσοστό >80% είναι ιογενείς και επομένως δεν χρειάζονται αντιβιοτικά. Αναλογιστείτε ότι σε ηλικία <3 ετών σπανίως στα παιδιά ενοχοποιούνται βακτήρια ως αιτία λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, ενώ ένα φυσιολογικό παιδί μπορεί να εμφανίσει κάθε χειμώνα 8-12 επεισόδια «κοινού κρυολογήματος», που είναι 100% ιώσεις που εκδηλώνονται με βήχα, πονόλαιμο, συνάχι και χαμηλό πυρετό. Άλλωστε το σλόγκαν «βήχας-πονόλαιμος-συνάχι, ίωση είναι μόνη θα περάσει» είναι απολύτως σωστό και σοφό. Επομένως η ευαισθητοποίηση των ιατρών για την «άχρηστη συνταγογραφία των αντιβιοτικών» στην παιδική ηλικία έχει βαρύνουσα σημασία. Πώς όμως και από ποιόν, όταν η εκπαίδευση στην αντιμικροβιακή θεραπεία πρέπει να αρχίζει οργανωμένα από τα φοιτητικά χρόνια της ιατρικής;
Τα παιδιά όμως επιμένω αποτελούν μία ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα που δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί «ριψοκίνδυνα». Πιστεύετε ότι υπάρχουν ασφαλείς τρόποι για να διαχωριστούν οι μικροβιακές από τις ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού έτσι ώστε να αποφευχθεί η άσκοπη συνταγογράφηση των αντιβιοτικών;
Νομίζω ότι ακριβώς λόγω του ότι τα παιδιά μας κάνουν πιο ευαίσθητους, αυτή είναι η ηλικία που κυρίως χρειάζεται να εφαρμόζονται τα κλινικά κριτήρια του Centor, όπως και η δοκιμασία ταχείας ανίχνευσης του στρεπτοκοκκικού αντιγόνου (Strept test), το οποίο εκτελεί ο κλινικός ιατρός παρουσία του ασθενούς του, στο ιδιωτικό ιατρείο, έχοντας αξιόπιστο αποτέλεσμα σε λιγότερο από 10λεπτο (με ευαισθησία και ειδικότητα ~90%), ενώ το κόστος αγοράς δεν υπερβαίνει τα 2€! Άλλωστε σε αμφίβολες περιπτώσεις, αλλά μόνον για τα παιδιά, πρέπει να γίνεται και καλλιέργεια, η οποία εφόσον είναι θετική δικαιώνει τη χορήγηση πενικιλλίνης ή αμοξυκιλλίνης από το στόμα και όχι των ευρέως φάσματος κεφαλοσπορινών.
Πιστεύετε ότι η πανδημία της γρίπης το 2009 ευαισθητοποίησε περισσότερο τον κόσμο σχετικά με την άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών στις ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού;
Όχι δεν νομίζω ότι βοήθησε, διότι αντιθέτως αυξήθηκε η κατανάλωση των αντιβιοτικών αγοράζοντας από τα φαρμακεία «over the counter» ή παίρνοντας από αυτά που ήδη είχαν φυλαγμένα στο σπίτι τους από άλλη φορά για να προφυλαχθούν από επιπλοκές της γρίπης ή για να θεραπεύσουν την ίδια τη γρίπη! Για αυτό η σωστή ενημέρωση του καταναλωτή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά) πρέπει να είναι συνεχής και επαναλαμβανόμενη και κατευθυνόμενη από ειδικούς.
Οι πολίτες λοιπόν συνεχίζουν να νιώθουν ασφαλείς λαμβάνοντας αντιβιοτικά ακόμη και για ένα κοινό κρυολόγημα. Τα μηνύματα που αναφέρονται στα «ανθεκτικά μικρόβια» φαίνεται ότι δεν είναι απόλυτα κατανοητά και ότι δεν πείθουν. Ποιο είναι η πραγματικότητα αλλά και το δικό σας μήνυμα σχετικά με αυτό το θέμα;
Μιλάμε ασφαλώς για τα μικρόβια της κοινότητας και όχι τα νοσοκομειακά! Όμως δυστυχώς σήμερα αντιμετωπίζουμε οξείες πυελονεφρίτιδες που εισάγονται από την κοινότητα στο νοσοκομείο και το αναμενόμενο παθογόνο κολοβακτηρίδιο έχει γίνει πολυανθεκτικό στα αντιβιοτικά. Ο μηχανισμός ανάπτυξης αντοχής δεν είναι δύσκολος και αφορά το γεγονός ότι το χορηγούμενο αντιβιοτικό (είτε πρέπει είτε δεν πρέπει να χορηγηθεί) δεν αναγνωρίζει μόνο το παθογόνο στην εστία της λοίμωξης, αλλά επιδρά και στα δισεκατομμύρια των μικροβίων των φυσιολογικών μας χλωρίδων εξαλείφοντάς τα. Το οικολογικό κενό που δημιουργείται θα το καταλάβουν μικρόβια ανθεκτικά στο αντιβιοτικό που χορηγήθηκε, έτσι ώστε η επόμενη ουρολοίμωξη (που η παθογένειά της είναι ενδογενής) να προκληθεί από ανθεκτικά μικρόβια κλπ.
Αν κανείς αναλογιστεί ότι έχουμε φτάσει, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των διεθνών οργανισμών, στο «Τέλος των Αντιβιοτικών», όπως και ότι εάν σταματήσουμε να ραπίζουμε τις φυσιολογικές μας χλωρίδες τουλάχιστο για ένα 3μηνο με αντιβιοτικά, τα μικρόβια των χλωρίδων μας χάνουν τους μηχανισμούς αντοχής τους και ξαναγίνονται ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο μεγάλη είναι η ευθύνη όλων μας στο να διατηρήσουμε δραστικά τα αντιβιοτικά, είτε είμαστε οι καταναλωτές τους, είτε οι «over the counter» φαρμακοποιοί, είτε ακόμα και οι ιατροί που συνταγογραφούμε, έστω και από συνήθεια ή ανασφάλεια «άχρηστα αντιβιοτικά» για τον ασθενή μας.
