Πώς μεταδίδεται η γρίπη, ποιες είναι οι επιπλοκές της
Συγγραφέας Έλενα Μαλτέζου Γράφτηκε στις ,
Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, τα στελέχη του ιού της γρίπης που κυκλοφορούν είναι κυρίως οι υπότυποι Α(Η3Ν2), Α(Η1Ν1)pdm09 και Β, οι οποίοι καλύπτονται από το φετινό αντιγριπικό εμβόλιο. Οσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη γρίπη, τις επιπλοκές της και την πρόληψη μας ενημερώνει η δρ Ελενα Μαλτέζου, παιδίατρος – λοιμωξιολόγος του Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ).
Τι είναι γρίπη και πότε είναι για τη χώρα μας η εποχή της γρίπης
Η γρίπη είναι μία οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που εμφανίζεται με εποχικές εξάρσεις κάθε χρόνο και προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α και Β. Στη χώρα μας η περίοδος της γρίπης διαδράμει από Οκτώβριο έως Απρίλιο, με έξαρση και κορύφωση της δραστηριότητας τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο-Μάρτιο αντίστοιχα. Οι ετήσιες επιδημίες γρίπης έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων και άλλων υπηρεσιών παροχής υγείας, την αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία, την υπέρμετρη κατανάλωση φαρμάκων και κυρίως αντιβιοτικών, και την αύξηση της θνητότητας σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών. Συχνές είναι και οι επιπτώσεις των επιδημιών γρίπης κάθε χρόνο στην επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα.
Πώς μεταδίδεται η γρίπη
Η γρίπη μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω των αναπνευστικών εκκρίσεων που παράγονται κατά τη διάρκεια του πταρμού ή βήχα, είτε άμεσα είτε μέσω επαφής με επιφάνεια ή αντικείμενα που έχουν μολυνθεί από αναπνευστικές εκκρίσεις. Η περίοδος επώασής της είναι 1-4 ημέρες με μ.ό. τις 2 ημέρες.
Για πόσες μέρες ένα άτομο που έχει γρίπη μπορεί να τη μεταδώσει σε άλλους
Οι ενήλικες μπορεί να μεταδίδουν τη γρίπη από μία ημέρα πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και 5-7 ημέρες μετά. Τα παιδιά μπορεί να μεταδίδουν τη νόσο για περισσότερες από 10 ημέρες. Τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα μεταδίδουν τον ιό για εβδομάδες ή μήνες. Τα συμπτώματα της γρίπης περιλαμβάνουν αιφνίδια έναρξη με υψηλό πυρετό, βήχα, καταρροή, φαρυγγαλγία, κεφαλαλγία, μυαλγίες και συχνά έντονη καταβολή. Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν και συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμετούς, διάρροια, ενώ στους ενήλικες τα συμπτώματα αυτά είναι σπάνια. Τα συμπτώματα διαρκούν 2?7 ημέρες, ο βήχας όμως μπορεί να επιμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως μέσα σε 1?2 εβδομάδες. Σημειώνεται ότι η γρίπη είναι ιογενής νόσος και επομένως δεν απαιτείται χορήγηση αντιβιοτικών. Συνιστάται λήψη άφθονων υγρών, αντιπυρετικών, ξεκούραση και σωστή διατροφή. Σε περίπτωση που ο πυρετός παρατείνεται και η κλινική εικόνα δεν βελτιώνεται οι ασθενείς πρέπει να συμβουλεύονται το θεράποντα γιατρό τους.
Ποιες είναι οι επιπλοκές της γρίπης
Σε ορισμένες περιπτώσεις η γρίπη μπορεί να επιπλακεί ιδίως στα βρέφη και μικρά παιδιά, τους ηλικιωμένους και άτομα που πάσχουν από χρόνια υποκείμενα νοσήματα. Οι επιπλοκές της γρίπης είναι η μικροβιακή πνευμονία, κυρίως από πνευμονιόκοκκο και σταφυλόκοκκο, η αφυδάτωση, οι κρίσεις άσθματος στα άτομα που πάσχουν από βρογχικό άσθμα, η παρόξυνση της χρόνιας βρογχίτιδας, η επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας και η απορύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη. Ο κίνδυνος για την εμφάνιση επιπλοκών, εισαγωγών σε νοσοκομεία και θανάτων από γρίπη είναι υψηλότερος σε άτομα άνω των 65 ετών και σε άτομα με χρόνια υποκείμενα νοσήματα.
Πώς μπορώ να προστατευθώ από τη γρίπη
Για την αποφυγή της, αλλά και των άλλων αναπνευστικών λοιμώξεων πρέπει να έχουμε υπόψη τα παρακάτω μέτρα πρόληψης:
1. Τον εμβολιασμό με αντιγριπικό εμβόλιο, κυρίως για τα άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου και σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Επιπλέον ο εμβολιασμός συστήνεται σε άτομα που έρχονται σε επαφή με ασθενείς υψηλού κινδύνου όπως υγειονομικό προσωπικό, εργαζόμενοι γηροκομείων, μέλη οικογένειας που φροντίζουν ηλικιωμένους κ.ά.
2. Την εφαρμογή των γενικών κανόνων ατομικής και κοινωνικής υγιεινής. Πιο συγκεκριμένα:
- Συχνός αερισμός ή ανανέωση του αέρα σε χώρους όπου συνωστίζονται πολλά άτομα (π.χ. σχολικές αίθουσες. Στην περίπτωση χρήσης κεντρικών συστημάτων κλιματισμού πρέπει να γίνεται σωστή συντήρηση.
- Αποφυγή στενής επαφής με άτομα που έχουν συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού (απόσταση τουλάχιστον ένα μέτρο).
- Αποφυγή άμεσης επαφής των χεριών μας με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα, γεγονός που ευνοεί τη διασπορά των ιικών σωματιδίων.
- Συχνό πλύσιμο των χεριών ή εναλλακτικά χρήση αντισηπτικών, όπως εμποτισμένα με οινόπνευμα μαντηλάκια. Συχνός καθαρισμός του πατώματος, των εκτεθειμένων επιφανειών και των παιδικών κοινόχρηστων παιχνιδιών.
- Σε περίπτωση λοίμωξης αναπνευστικού πρέπει ο πάσχων να καλύπτει τη μύτη και το στόμα κατά την διάρκεια του βήχα ή του πταρμού με καθαρά χαρτομάντιλα μιας χρήσεως και τα οποία πρέπει στη συνέχεια να απορρίπτει αμέσως και να πλένει τα χέρια του.
- Αποφυγή άσκοπης χρήσης φαρμάκων και ιδιαίτερα αντιβιοτικών. Η λήψη αντιβιοτικών είναι μια θεραπευτική ενέργεια που πρέπει να αποφασίζεται από τον ιατρό αφού πρώτα εξετάσει τον ασθενή. Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε ότι όταν ο γιατρός μας δεν μας συστήνει αντιβιοτικά δεν σημαίνει ότι δεν είναι καλός γιατρός. Σημαίνει ότι δεν τα χρειαζόμαστε. Αντίθετα η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών ισχυροποιούμε μικρόβια τα οποία δεν μας προκαλούσαν προηγουμένως λοίμωξη.
3. Τον εντοπισμό και τη βέλτιστη θεραπεία ορισμένων παθολογικών καταστάσεων και νοσημάτων που επηρεάζουν αρνητικά την αμυντική λειτουργία του οργανισμού. Τέτοια νοσήματα είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική και η ηπατική ανεπάρκεια.
4. Την εφαρμογή σωστών συνηθειών που τονώνουν το αμυντικό σύστημα. Στα υγιή άτομα περιλαμβάνουν διατροφή πλούσια σε φρούτα, όσπρια, λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, άσκηση, αποφυγή παθητικού και ενεργητικού καπνίσματος, διατήρηση φυσιολογικού βάρους, επαρκής ύπνος και αποφυγή ψυχολογικών επιβαρύνσεων. Στην περίπτωση πασχόντων από χρόνια νοσήματα, απαιτείται εφαρμογή ειδικών διατροφικών προγραμμάτων ανάλογα με το είδος της χρόνιας πάθησης.
Προληπτικό και αποτελεσματικό μέτρο
Ομάδες πολιτών που χρειάζεται να εμβολιαστούν
Ποια είναι η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου
Για να είναι αποτελεσματικός ο εμβολιασμός θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο καθώς ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υπο-ορότυπους, η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου αλλάζει κάθε χρόνο. Συγκεκριμένα το εμβόλιο κατά της γρίπης περιέχει τα εγκεκριμένα 3 στελέχη του ιού που αναμένονται ότι θα επικρατήσουν στην αναμενόμενη επιδημική έξαρση της γρίπης, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Για την περίοδο 2012-2013 το εποχικό εμβόλιο της γρίπης για το βόρειο ημισφαίριο θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα στελέχη των ιών της γρίπης:
- A/California/7/2009 (H1N1)pdm09
- A/Victoria/361/2011 (H3N2)
- B/Wisconsin/1/2010
Σημειώνεται ότι για το 2011-2012 το επικρατούν στέλεχος της γρίπης ήταν ο ιός τύπου Β σε ποσοστό 54,2%, ακολουθούμενος από τον ιό τύπου Α(Η3Ν2) σε ποσοστό 45,6%. Ο ιός τύπου Α(Η1Ν1)2009 καταγράφηκε σε ποσοστό μόλις 0,2%.
Γιατί πρέπει να κάνω το εμβόλιο κάθε χρόνο και ποια άτομα πρέπει να εμβολιάζονται
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται ως προληπτικό μέτρο σε όλους αλλά είναι ιδιαίτερης σημασίας να γίνεται κάθε χρόνο σε άτομα (ενήλικες και παιδιά άνω των 6 μηνών) που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, οι οποίες είναι:
1. Ατομα ηλικίας άνω των 60 ετών.
2. Ιατρονοσηλευτικό προσωπικό καθώς και το υπόλοιπο προσωπικό των χώρων παροχής υπηρεσιών υγείας.
3. Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν υποκείμενα ή χρόνια νοσήματα, όπως:
- Ασθμα ή χρόνιες πνευμονοπάθειες
- Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές
- Ανοσοκαταστολή
- Μεταμόσχευση οργάνων
- Δρεπανοκυτταρική νόσο ή άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες
- Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
- Χρόνια νεφροπάθεια
- Νευρομυϊκα νοσήματα
4. Εγκυες γυναίκες β΄ και γ΄ τριμήνου
5. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια
6. Ατομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά <6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη.
7. Κλειστοί πληθυσμοί όπως: προσωπικό και σπουδαστές σχολείων, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων.
Πότε πρέπει να γίνεται ο εμβολιασμός
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν από την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων της γρίπης, αφού απαιτούνται 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης.
Το παιδιατρικό αντιγριπικό εμβόλιο χορηγείται μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Σημειώνεται ότι παιδιά μέχρι 8 ετών που εμβολιάζονται για πρώτη φορά, πρέπει να εμβολιάζονται με 2 δόσεις του εμβολίου με διαφορά 1 μηνός μεταξύ αυτών.
Οι εργαζόμενοι σε νοσοκομεία και άλλους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας έχουν την ηθική υποχρέωση να προστατεύουν τους ευάλωτους ασθενείς και να εξασφαλίζουν την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Η Ελλάδα, όπως και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, μέσω του ΚΕΕΛΠΝΟ, έχει συγκροτήσει δίκτυα επιτήρησης μα τα οποία παρακολουθείται η δραστηριότητα της γρίπης από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Μάιο κάθε χρόνο.
Επιπρόσθετα, το ΚΕΕΛΠΝΟ εφαρμόζει στρατηγικές που στοχεύουν στην αύξηση του ποσοστού της εμβολιαστικής κάλυψης των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, όπως είναι ο δωρεάν εμβολιασμός στο χώρο εργασίας, η ετήσια οργάνωση ενημερωτικής εκστρατείας για τη γρίπη με τη διεξαγωγή ημερίδων και διαλέξεων για τα οφέλη, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, καθώς και για τα μέτρα πρόληψης της γρίπης, τη διανομή έντυπου υλικού (αφίσες και φυλλάδια), τη σύνταξη και διανομή κατευθυντήριων οδηγιών για τη διαχείριση κρουσμάτων γρίπης σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας και τέλος την ενθάρρυνση της λειτουργίας κινητού συνεργείου εμβολιασμού εντός των χώρων παροχής υπηρεσιών υγείας.
Σε επιφυλακή οι υγειονομικές αρχές για την αντιμετώπιση του ιού
- Σε εγρήγορση βρίσκονται οι ελληνικές υγειονομικές αρχές, οι οποίες αυτήν τη στιγμή καταγράφουν, όπως αναφέρεται με επιστημονικούς όρους, «φάση αυξημένης δραστηριότητας της γρίπης».
- Μέχρι και χθες, είχαν καταγραφεί συνολικά 61 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης, 55 από τα οποία με νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και 6 χωρίς νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Εχουν καταγραφεί επίσης 19 θάνατοι, οι περισσότεροι από τους οποίους οφείλονται στον υπότυπο ιού γρίπης Α(Η1Ν1)pdm09. Από αυτούς οι 14 κατέληξαν μετά από νοσηλεία σε ΜΕΘ, ενώ 5 ασθενείς κατέληξαν χωρίς να νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Από αυτά τα 19 θανατηφόρα κρούσματα, 2 οφείλονταν σε ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα 17 σε ιό τύπου Α.
- Σύμφωνα με τα δεδομένα των συστημάτων επιτήρησης της εποχικής γρίπης που υποστηρίζει το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. η Ελλάδα παραμένει σε φάση αυξημένης κυκλοφορίας του ιού της γρίπης. Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, τα στελέχη του ιού της γρίπης που κυκλοφορούν είναι κυρίως οι υπότυποι Α(Η3Ν2) και Α(Η1Ν1)pdm09 και σε πολύ μικρό ποσοστό ο τύπος Β, τα οποία καλύπτονται πολύ ικανοποιητικά από το φετινό αντιγριπικό εμβόλιο. Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. σημειώνει ότι η γρίπη μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως πολύ σοβαρή νόσηση.
- Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές, ορισμένοι όμως, όπως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές που μπορούν να εμφανιστούν και σ’ ένα μικρό ποσοστό υγιών ατόμων.
- Η επιτήρηση της γρίπης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στη χώρα μας ξεκινά την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου και ολοκληρώνεται την τρίτη εβδομάδα του Μαΐου.
