“Νανοτεχνολογία”, Περικυκλωμένοι από νανομορφές
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Τον Μάρτιο του 2007 παραγγέλθηκε από τη διεθνή Greenpeace μια έκθεση σε εταιρεία εμπειρογνωμόνων για «τις τεχνολογίες του αύριο και τις επιλογές του σήμερα». Ο υπότιτλος της τεκμηριωμένης αναφοράς ήταν «Νανοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη και ρομποτική – μια τεχνική, πολιτική και θεσμική θεώρηση των νέων τεχνολογιών».
Μακροχρόνια η νανοτεχνολογία θα μπορούσε να παράγει αυτο-αναπαραγόμενες «μηχανές», ο πολλαπλασιασμός των οποίων θα μπορούσε να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για το περιβάλλον, ήταν και είναι το σκεπτικό της οργάνωσης και πολλών σκεπτικιστών για τη νανοτεχνολογία ή για τη διαχείριση της απειρο-απειροελάχιστης ύλης ενός νανόμετρου (ισούται με ένα δισεκατομμυριοστό του μέτρου ή 80.000 νανόμετρα ίσον η διάμετρος μιας ανθρώπινης τρίχας).
Ιατρική
Οι αντιδράσεις από την εφαρμογή της νανοτεχνολογίας, που ήδη χαρακτηρίζει με την παρουσία της πολλές πτυχές της ζωής μας, ιδίως στην ιατρική και τους υπολογιστές, δεν έχουν μελετηθεί. Μιας τεχνολογίας που συνεπαίρνει όταν, π.χ., μπορεί να μειώσει τη χοληστερίνη ενώ θα καταναλώνουμε ένα hotdog, ή να δουλεύει ως σύμμαχος-εργάτης του ανθρώπου εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Οι επώδυνες χημειοθεραπείες μπορούν να αντικατασταθούν από νανοσωματίδια που θα αποβάλλουν στοχευμένα μεγάλη θερμότητα πάνω σε όγκους. Κι αυτό θα επιτυγχάνεται καθώς θα διέρχονται ανενόχλητα με την απειρο-απειροελάχιστη παρουσία τους από τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού μας, χτυπώντας τα «μεταλλαγμένα» κύτταρα χωρίς να μας βλάπτουν.
Στις ΗΠΑ η επένδυση στην έρευνα των επιπτώσεων από τη χρήση νανοσωματιδίων (που με άνεση μπορούν να εισχωρήσουν -απρόσκλητα- μέσα από το δέρμα) έχει αρχίσει να γίνεται πραγματικότητα. Ωστόσο, οι πιέσεις της βιομηχανίας για χρήση νανοϋλικών είναι δυσανάλογες με τις επενδύσεις για έρευνα από την όποια τυχόν τελική τους επίδραση στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (ΕΕΒ) έχει εκδώσει ανακοίνωση με την οποία δηλώνει τη «βαθιά απογοήτευση για την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την οποία γίνεται σύσταση για τη χρήση ενός στενού ορισμού του όρου “νανοϋλικά”». Το Γραφείο καταγγέλλει ότι η άσκηση πίεσης από τη βιομηχανία είχε αποτέλεσμα την επικράτησή της παραβλέποντας την άποψη της «επιστημονικής επιτροπής για τους αναδυόμενους κινδύνους για τη δημόσια υγεία – SCENIHR».
Η Louise Duprez, στέλεχος του ΕΕΒ σε θέματα νανοτεχνολογίας, δήλωσε ότι τα περισσότερα κράτη-μέλη θα αναπτύξουν δικές τους πρωτοβουλίες, προκειμένου να διασφαλιστεί ο πολίτης από κινδύνους που θα προέλθουν από τα νανοϋλικά.
Ρυθμίσεις
Η προτεινόμενη ρύθμιση για τη νανοτεχνολογία είναι ανεπαρκής, λένε οι «Φίλοι της Γης»: «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι ο κανονισμός REACH της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τα χημικά και την ασφαλή χρήση τους είναι το καλύτερο νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων από νανοϋλικά. Ομως τα περισσότερα νανοϋλικά δεν έχουν καν καταχωρισθεί στον REACH. Ετσι, πολύ λίγα γνωρίζουμε για τον αριθμό και το είδος των νανοϋλικών που χρησιμοποιούνται, ποιος τα παράγει και ποιος τα χρησιμοποιεί».
Στη Γερμανία «εντοπίστηκαν 207 νανοϋλικά από το Ερευνητικό Εργο Resina και μόνο το 5% των νανοϋλικών έχουν καταχωρισθεί βάσει του REACH. Στην ευρωπαϊκή αγορά έχουν καταγραφεί επισήμως 11, αλλά υπάρχουν περισσότερα. Πάσχουν όμως από σοβαρές ελλείψεις στην ταυτοποίηση, ταξινόμηση και τους πιθανούς κινδύνους».
Στην Ευρώπη «αυτή τη στιγμή ισχύει θεωρητικά ο κανόνας της πρόληψης», μας λέει ο Γιώργος Πασχαλίδης, μέλος της ομάδας εργασίας του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος για τη νανοτεχνολογία και του πανελλαδικού συμβουλίου των Οικολόγων Πρασίνων: «Δηλαδή στην ευρωπαϊκή αγορά ισχύει: εξετάζω πρώτα ένα προϊόν και μετά το δίνω στην αγορά. Στις ΗΠΑ ο γενικός κανόνας είναι: αποσύρω ένα προϊόν από την αγορά μόνο αν αποδειχθεί επικίνδυνο».
Αλλος κόσμος
Στη νανοκλίμακα οι θεμελιώδεις ιδιότητες των υλικών ατόμων και μορίων αλλάζουν: «Δεν διέπονται από τους ίδιους φυσικούς νόμους όπως τα μεγαλύτερα αντικείμενα ή τα μεγαλύτερα σωματίδια. Οι τροποποιημένες ιδιότητές τους μπορούν να αφορούν το χρώμα, τη διαλυτότητα, την ηλεκτρική αγωγιμότητα, την αντοχή υλικών, τη μαγνητική συμπεριφορά, την κινητικότητα και μέσα στο περιβάλλον και μέσα στο ανθρώπινο σώμα, τη χημική αντιδραστικότητα και τη βιολογική δραστηριότητα».
Ο ενθουσιασμός γύρω από το θέμα της νανοτεχνολογίας «είναι μεγάλος και οι προσδοκίες είναι μεγαλύτερες από τις δυναμικές αλλαγές που συνόδευαν την ευρωπαϊκή Βιομηχανική Επανάσταση».
Η λίστα των Πράσινων με χρήση νανοϋλικών που κυκλοφορούν δεν έχει τελειωμό: καλλυντικά (κραγιόν, πούδρες, σαμπουάν, υλικά ενυδάτωσης), υποκατάστατα γευμάτων, μιλκσέικ, διάφορα έλαια, μαστίχες και πρόσθετα τροφίμων, θερμικά υφάσματα, ρούχα που δεν βάφουν, ενδύματα που απωθούν την υγρασία και τις μυρωδιές, γεωργικά λιπάσματα, βαφές μακράς διάρκειας, βερνίκια επίπλων, «κεριά» αυτοκινήτων, αυτοκαθαριζόμενα παράθυρα και επιφάνειες κτηρίων, τσιπς υπολογιστών, κινητά τηλέφωνα, μαγνητικές ταινίες, συσκευές μνήμης, οπτικές συσκευές, χημικά και μηχανικά γυαλιστικά, κυψέλες καυσίμων, ειδικά εξαρτήματα αυτοκινήτων και αεροσκαφών, οθόνες υπολογιστών, φώτα γηπέδων ποδοσφαίρου, εργαλεία κοπής μετάλλων, βιομηχανικοί καταλύτες και αντιρεφλέξ γυαλιών και υαλοπινάκων αυτοκινήτων. Συνέχεια: αυτόματοι μετατροπείς καταλυτών, προφυλακτήρες οχημάτων, μπαλάκια του τένις και ρακέτες, συγκολλητικά οδοντοστοιχιών, γάζες και επίδεσμοι, απολυμαντικά, αντιβακτηριδιακά, μπογιές αντιγκράφιτι κ.ά.
Ηθικά διλήμματα
Τα μεγάλα ζητήματα ηθικής τα δημιουργεί η νανοβιοτεχνολογία: «Δημιουργία οργανισμών και κατασκευασμένων προϊόντων που περιέχουν βιολογικά και ανθρωπογενή συστατικά. Το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ εργάζεται πάνω στη χρήση συγκλίνουσας τεχνολογίας, βιοτεχνολογίας, τεχνολογιών πληροφορικής και των γνωστικών επιστημών, με σκοπό να βελτιώσει την ανθρώπινη απόδοση πέρα από τα όρια που καθορίζονται από το είδος μας. Αυτό δημιουργεί ηθικά προβλήματα στο βαθμό που θα αποτελέσει προγεφύρωμα για ακόμα μεγαλύτερη περιθωριοποίηση των ανθρώπων με ειδικές ικανότητες και επιπλέον θα δημιουργήσει πολίτες με αυξημένα πλεονεκτήματα έναντι των υπολοίπων».
Η στρατιωτική έρευνα και ανάπτυξη «ήδη απορροφά το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων της νανοτεχνολογίας, με το νανοοπλισμό να φαντάζει από τώρα μεγάλη απειλή για τις ατομικές ελευθερίες».
Οι ελπιδοφόρες εφαρμογές της νανοτεχνολογίας στο χώρο της υγείας, από τις εξελίξεις στην διάγνωση έως και τα στάδια της θεραπείας, «δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αντιδράσεων. Είναι απαραίτητο όμως να αναπτυχθούν μοντέλα που να προσομοιώνουν τις πραγματικές συνθήκες και να βγάζουν αξιόπιστα συμπεράσματα από τη χρήση των νανοϋλικών».
Εκτιμάται ότι η παγκόσμια αγορά των προϊόντων που βασίζονται στις νανοτεχνολογίες θα προσεγγίσει έως το 2014 πάνω από δυόμισι τρισεκατομμύρια δολάρια. Ασύλληπτο ποσό για μία… ασύλληπτη τεχνολογία. Κρατάμε τη θετική πλευρά. Εκτός κι αν δούμε το θέμα σαν παραμύθι. Στο τέλος όλοι ζουν καλά και εμείς καλύτερα.
