Ερωτήσεις και απαντήσεις για το Μεταστατικό καρκίνο
Συγγραφέας Ιωάννης Μπουκοβίνας Γράφτηκε στις ,
1. Τι είναι?
Η εξάπλωση του καρκίνου του μαστού σε άλλα όργανα του σώματος μακριά από τον μαστό μέσω της αιματικής ροής ή των λεμφαγγείων. Οι συνηθέστερες εντοπίσεις είναι τα οστά, οι πνεύμονες, το ήπαρ, ενίοτε και ο εγκέφαλος. Λιγότερο συχνά ανευρίσκονται στις ωοθήκες και μυελό των οστών.
Αυτές οι εντοπίσεις αποτελούνται από κύτταρα καρκίνου μαστού και αντιμετωπίζονται σαν καρκίνος μαστού και όχι σαν πρωτοπαθής καρκίνος του αντίστοιχου οργάνου. Συνήθως δεν εξαπλώνονται σε περισσότερα από ένα όργανο εξ αρχής, αλλά κάποιες γυναίκες μπορεί να έχουν περισσότερες από μία δευτεροπαθείς εντοπίσεις.
2. Είναι το ίδιο η τοπική ή τοπικο-περιοχική υποτροπή με τον μεταστατικό καρκίνο μαστού?
Κάποιες φορές ο καρκίνος μαστού μπορεί να επανεμφανισθεί στο δέρμα του μαστού που αρχικά χειρουργήθηκε ή πάνω και δίπλα από την χειρουργική ουλή. Αυτό ονομάζεται τοπική υποτροπή.
Ο καρκίνος μαστού μπορεί επίσης να επανέλθει στους λεμφαδένες της μασχάλης, ακόμα και αν είχαν κάποιοι αφαιρεθεί στο αρχικό χειρουργείο, ή στους λεμφαδένες στο κάτω μέρος του λαιμού ή κάτω από την κλείδα. Αυτό ονομάζεται περιοχική υποτροπή.
Και η τοπική και η περιοχική υποτροπή δεν είναι μεταστατικός καρκίνος μαστού γιατί δεν έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Είναι λιγότερο σοβαρά από τον μεταστατικό καρκίνο μαστού και πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις ερευνούμε με τις κατάλληλες εξετάσεις αν έχουν προσβληθεί και άλλα όργανα.
Η θεραπεία που θα συστηθεί εξαρτάται από την αρχική θεραπεία του πρωτοπαθούς όγκου και συνήθως περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση και ακτινοθεραπεία.
3. Αντιμετωπίζεται ο μεταστατικός καρκίνος μαστού?
Οι στόχοι της θεραπείας αποβλέπουν σε:
- επιμήκυνση της ζωής
- έλεγχο της εξάπλωσης του καρκίνου
- ανακούφιση από τα συμπτώματα
- βελτίωση της ποιότητας ζωής
Πολλές γυναίκες συνεχίζουν να ζουν φυσιολογικά, με καλή ποιότητα ζωής, με την τακτική θεραπεία τους και τους τακτικούς επανελέγχους τους.
4. Ποια θεραπεία θα ακολουθήσω?
Υπάρχουν πολλές θεραπείες που μπορούν να χορηγηθούν μόνες τους, διαδοχικά, ή σε συνδυασμό, όπως:
- ορμονικοί χειρισμοί
- χημειοθεραπεία
- ακτινοθεραπεία
- τροποποιητικοί παράγοντες των οστών
- βιολογικοί παράγοντες
- χειρουργείο
Επειδή συνεχώς αναπτύσσονται νέες θεραπείες μερικές φορές ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει τη συμμετοχή σας σε κλινική μελέτη.
Ο ογκολόγος σας θα πάρει αποφάσεις για τη θεραπεία σας βασιζόμενος στα παρακάτω:
- ποιό όργανο του σώματος έχει προσβληθεί
- αν οι ορμονικοί υποδοχείς σας είναι θετικοί ή όχι και αν ναι τότε συνήθως συστήνεται ο ορμονικός χειρισμός
- αν ο καρκίνος σας είναι θετικός σε ένα ογκογονίδιο, το HER-2, τότε στη θεραπεία σας θα συμπεριληφθεί και ένα βιολογικό φάρμακο
- αν είστε μετεμμηνοπαυσιακή ή όχι, που θα παίξει ρόλο στην επιλογή του ορμονικού χειρισμού
- τον βαθμό διαφοροποίησης (grade), που δείχνει αν τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται αργά ή γρήγορα, οπότε στη δεύτερη περίπτωση θα συστηθεί χημειοθεραπεία
- ποια θεραπεία έχετε ήδη πάρει και για πόσο χρονικό διάστημα
- τη συνολική υγεία σας και τυχόν άλλες παθήσεις ποου έχετε
Η χημειοθεραπεία, οι ορμονικοί χειρισμοί, τα βιολογικά φάρμακα, οι τροποποιητικοί παράγοντες των οστών λέγονται συστηματική θεραπεία γιατί μέσω του αίματος κυκλοφορούν σε όλο το σώμα και αντιμετωπίζουν τις μεταστάσεις παντού.
Το χειρουργείο και η ακτινοθεραπεία ονομάζονται τοπικές θεραπείες γιατί δρουν σε ένα μόνο σημείο του σώματος. Βοηθούν στην αντιμετώπιση των οστικών μεταστάσεων, σε επιλεγμένες περιπτώσεις εγκεφαλικών μεταστάσεων και επιπλέον το χειρουργείο και σε περιορισμένες ηπατικές μεταστάσεις.
5. Η χημειοθεραπεία φθάνει σε όλα τα σημεία που έχω μεταστάσεις?
Η χημειοθεραπεία καταστρέφει όλα τα καρκινικά κύτταρα. Τα φάρμακα κυκλοφορούν στο αίμα και μπορούν να φθάσουν παντού όπου υπάρχουν καρκινικά κύτταρα, εκτός ίσως από τον εγκέφαλο και τους όρχεις.
Χρησιμοποιείται όταν ο καρκίνος πολλαπλασιάζεται γρήγορα, όταν έχει προσβάλλει σημαντικά τους πνεύμονες και το ήπαρ, όταν ο όγκος είναι αρνητικός στους οιστρογονικούς υποδοχείς. Αν έχει χρησιμοποιηθεί κάποιο χημειοθεραπευτικό πριν, τότε γίνεται αλλαγή του. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σε συνδυασμό είτε σαν μονοθεραπεία. Ο ογκολόγος σας θα σας εξηγήσει ποιό φάρμακο είναι περισσότερο κατάλληλο για εσάς.
Τα χημειοθεραπευτικά χορηγούνται είτε ενδοφλέβια με ορούς είτε σαν χάπια από το στόμα. Τα ενδοφλέβια μπορούν να χορηγηθούν είτε μέσα από μια φλέβα του χεριού είτε μέσα από μια κεντρική φλέβα όπου είναι απαραίτητο να τοποθετηθεί ένας υποδόριος καθετήρας, που λέγεται port-a-cath.
Η χημειοθεραπεία γίνεται στις μονάδες χημειοθεραπείας, συνήθως σε ημερήσια νοσηλεία, εκτός αν πρόκειται για χάπια οπότε μετά από το ραντεβού σας με τον ογκολόγο σας τα παίρνετε στο σπίτι σας.
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κάποιες παρενέργειες, που οι περισσότερες μπορούν να ελεγχθούν καλά με την υποστηρικτική αγωγή και συνήθως εξαφανίζονται μετά την ολοκλήρωση της. Ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει για όλα αυτά και εσείς μιλήστε του για ότι σας συμβαίνει. Τις πιο πολλές φορές μπορεί να σας βοηθήσει αποτελεσματικά.
Μερικές από τις παρενέργειες είναι:
- Ελαττωμένη αντίσταση στις λοιμώξεις, μιας και ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων προσωρινά μπορεί να μειωθεί και να παρουσιάσετε πυρετό>38oC ή να αισθάνεστε κουρασμένη με φυσιολογική θερμοκρασία. Μπορεί να σας χορηγηθούν αντιβιοτικά ή/και ενέσεις αυξητικών παραγόντων που ανεβάζουν τα λευκά. Οπωσδήποτε πριν από κάθε κύκλο θεραπείας γίνεται μια γενική αίματος για να διασφαλισθεί ο σωστός αριθμός τους.
- Αναιμία, με χαμηλό αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, που μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε κουρασμένη, καταπτοημένη, να λαχανιάζετε εύκολα και να απαιτηθεί να μεταγγισθείτε ή να σας δοθούν αυξητικοί παράγοντες και πάλι για να ανέβει ο αιματοκρίτης.
- Εμφάνιση μελανών κηλίδων ή μικρο-αιμορραγίες (από την μύτη, στόμα, ούρα, έντερο, κόκκινες κηλίδες στο σώμα που δεν φεύγουν με την πίεση των δακτύλων), που οφείλονται σε πτώση των αιμοπεταλίων. Θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας για να πάρετε οδηγίες
- Ναυτία/έμετος, παρόλη την χορήγηση αντιεμετικών. Προσαρμογή της διατροφής σας και επικοινωνία με τον γιατρό σας για να σας γράψει άλλα αντιεμετικά φάρμακα
- Κούραση. Δώστε στον εαυτό σας την ανάπαυση που χρειάζεστε, φυλάξτε την ενέργεια σας για πράγματα που θέλετε πολύ να κάνετε ή απαιτείται να ανταποκριθείτε, περιορισμένη άσκηση θα σας βοηθήσει να συμφιλιωθείτε με το σώμα σας.
- Ανορεξία. Φάτε μικρά και συχνά γεύματα, ζητήστε από τους άλλους να σας ετοιμάσουν το φαγητό σας, αν χρειάζεται υπάρχουν συμπληρώματα διατροφής που θ σας συνταγογραφηθούν ώστε να αυξήσετε το ενεργειακό σας ισοζύγιο.
- Απώλεια μαλλιών, ίσως η πλέον δυσάρεστη και στρεσογόνα παρενέργεια που αλλάζει την εικόνα του σώματος μας. Συνήθως εμφανίζεται 20 μέρες από την έναρξη κάποιων χημειοθεραπευτικών και επανέρχονται τα μαλλιά σε 3-6 μήνες από τη διακοπή της χημειοθεραπείας. Μπορείτε να καλύψετε το κεφάλι με περούκα, που η αγορά της καλύπτεται από το ταμείο σας, ή μαντήλι, ή καπέλο.
- Στοματίτιδα, με εμφάνιση αφθών ή ελκών στο στόμα ή διαταραχές στη γεύση. Είναι απαραίτητο να φροντίζετε τα δόντια σας και την υγιεινή του στόματος σας καθημερινά με στοματικά διαλύματα.
- Μερικές γυναίκες που έχουν περίοδο, μπορεί να τους διακοπεί και να έχουν και κάποια πρόσθετα ενοχλήματα της εμμηνόπαυσης. Επίσης είναι σημαντικό να χρησιμοποιείται αντισυλληπτικά μέτρα, γιατί μια εγκυμοσύνη δεν είναι επιθυμητή καθόσον τα φάρμακα μπορούν να βλάψουν το έμβρυο.
6. Θα παίρνω συνεχώς χημειοθεραπεία στη ζωή μου?
Όχι. Θα κάνετε ανά τακτά χρονικά διαστήματα ελέγχους, κυρίως ακτινολογικές εξετάσεις, και σε περίπτωση σταθεροποίησης ή ελέγχου των συμπτωμάτων επιλέγεται η λιγότερο τοξική θεραπεία ή διαλείμματα από χημειοθεραπεία.
7. Η ακτινοθεραπεία έχει ρόλο για μένα?
Δεν είναι η βασική θεραπεία. Χρησιμοποιείται υποστηρικτικά, όταν έχουμε οστικές επώδυνες μεταστάσεις, εγκεφαλικές μεταστάσεις, πνευμονικές μεταστάσεις που προκαλούν δύσπνοια.
Η ακτινοθεραπεία δεν είναι επώδυνη, αλλά κάποιες φορές η θέση που θα πάρετε μπορεί να σας είναι δυσάρεστη και να χρειασθεί να πάρετε ένα παυσίπονο μία ώρα πριν από την έναρξη της. Συνήθως γίνεται Δευτέρα-Παρασκευή και αφορά λίγες μέρες. Μετά από τη συνεδρία δεν ακτινοβολείτε και μπορείτε να έλθετε σε επαφή με τους οικείους σας, ακόμη και με μικρά παιδιά.
Οι παρενέργειες της είναι ελάχιστες και αφορούν ναυτία ή κόπωση ή κάποια απώλεια των μαλλιών όταν γίνεται στον εγκέφαλο.
8. Είναι η ορμονοθεραπεία χρήσιμη στον μεταστατικό καρκίνο μαστού?
Οι θηλυκές ορμόνες, κυρίως τα οιστρογόνα, μπορούν να αποτελούν την τροφή του καρκινικού κυττάρου για να μεγαλώσει. Διάφοροι ορμονικοί χειρισμοί έχουν αναπτυχθεί με σκοπό είτε να περιορίσουν την παραγωγή τους είτε να τις εμποδίσουν να φτάσουν στο καρκινικό κύτταρο. Αυτοί δρουν μόνο στους όγκους που είναι θετικοί στους ορμονικούς υποδοχείς.
Αν ο όγκος επανέλθει ενώ η γυναίκα έπαιρνε κάποια τέτοια θεραπεία συστήνεται η αλλαγή της ή αν την είχε διακόψει καιρό μπορεί να της επαναπροταθεί η ίδια θεραπεία με μικρές αλλαγές. Υπάρχουν αρκετοί ορμονικοί χειρισμοί, ώστε αν παύσει η αποτελεσματικότητα του ενός να προχωρήσουμε στον άλλον. Μπορεί να είναι χάπια ή ενέσεις ενδομυϊκές και οι παρενέργειες τους σπάνια μπορεί να αποτελέσουν πρόβλημα. Αφορούν κυρίως πόνους στις αρθρώσεις και μύες, συμπτώματα εμμηνόπαυσης, αραίωση της οστικής μάζας, διαταραχές στην πήξη του αίματος.
Θα πρέπει να πάρετε τη θεραπεία για λίγες εβδομάδες πριν ο γιατρός σας εκτιμήσει το αν δουλεύει ή όχι.
9. Ακούμε συνέχεια για βιολογικά φάρμακα. Υπάρχουν και για μένα?
Αυτά είναι φάρμακα που δρουν διαφορετικά από τα φάρμακα της χημειοθεραπείας. Στοχεύουν κάποια λειτουργία του καρκινικού κυττάρου που είναι απαραίτητη για το πολλαπλασιασμό του και την εξάπλωση του. Δεν πρέπει να τα ταυτίζετε με τα συμπληρώματα διατροφής ή εναλλακτικά φάρμακα, τα οποία είναι συνήθως φυτικά παράγωγα, δεν συνταγογραφούνται και δεν είναι προϊόν έρευνας της μοριακής βιολογίας.
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνα τους ή σε συνδυασμό με τις άλλες θεραπείες, χημειοθεραπεία και ορμονικό χειρισμό. Για κάποια από αυτά είναι απαραίτητη η ανάλυση του όγκου σας από την βιοψία σας για να φανεί αν έχετε το κατάλληλο υπόστρωμα για να το δεχθείτε (προσδιορισμός του HER-2 γονιδίου) για άλλα όχι.
Άλλα υπάρχουν σε ενδοφλέβια μορφή και άλλα σε χάπια και η σειρά με την οποία θα τα πάρετε, ο συνδυασμός τους, ο χρόνος λήψης, η θεραπεία συντήρησης θα αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης με τον γιατρό σας. Οι παρενέργειες τους συνήθως είναι ήπιες, αλλά επειδή υπάρχουν αραιά και κάποιες πολύ σοβαρές θα σας εξηγηθεί τα προειδοποιητικά σημεία τους και ο τρόπος παρακολούθησης σας.
Είναι πιθανό στο μέλλον περισσότερες βιολογικές θεραπείες να έλθουν στο προσκήνιο και αυτό αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ελπίδες στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
10. Αυτό που φοβάμαι περισσότερο δεν είναι ο θάνατος αλλά ο πόνος. Μπορεί να αντιμετωπισθεί?
Υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης του πόνου. Τα αναλγητικά, επεμβατικές τεχνικές, ακτινοθεραπεία, η χορήγηση τροποποιητικών των οστών παραγόντων, ο συνδυασμός τους.
Τα αναλγητικά υπάρχουν σε διάφορες μορφές, χάπια, υπόθετα, ενέσιμα, δερματικά επιθέματα, υπογλώσσια, ρινικές σταγόνες. Η σειρά, ο ρυθμός, ο τρόπος και η δόση καθορίζονται από την στενή συνεργασία του ογκολόγου σας με τα ιατρεία πόνου.
11. Τι σημαίνει για μένα η συμμετοχή μου σε κλινική μελέτη?
Οι κλινικές μελέτες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- δοκιμές νέων θεραπειών, όπως χημειοθεραπειών, βιολογικών παραγόντων, εμβολίων
- νέους συνδυασμούς των υπαρχουσών θεραπειών ή αλλαγές στη σειρά που χορηγούνται ώστε είτε να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα τους είτε να μειώσουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες τους
- να συγκρίνουν την αποτελεσματικότητα θεραπειών που χρησιμοποιούνται για έλεγχο τοπικών συμπτωμάτων
- έρευνα το πως λειτουργούν οι νέες αντικαρκινικές θεραπείες
- έρευνα για τη σύνδεση αποτελεσματικότητας-κόστους
Μπορεί να σας ζητηθεί να συμμετάσχετε σε κλινική μελέτη και υπάρχουν πολλά οφέλη από αυτό. Οι δοκιμές βοηθούν στην κατανόηση του καρκίνου και την ανάπτυξη νέων θεραπειών. Θα παρακολουθείστε στενά στη διάρκεια της θεραπείας σας και όλες οι κλινικές μελέτες έχουν περάσει πρώτα από έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων και της Εθνικής Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας καθώς και από τα αρμόδια επιστημονικά όργανα των ερευνητικών κέντρων. Ταυτόχρονα είστε ασφαλισμένη για όποια παρενέργεια βλάψει ανεπανόρθωτα την υγεία σας.
Επίσης κατά τη συμμετοχή σας στην κλινική μελέτη μπορεί να σας ζητηθεί να δώσετε δείγματα βιολογικού υλικού σας που θα χρησιμοποιηθεί στην έρευνα κατά του καρκίνου. Στα δείγματα έχει αφαιρεθεί το όνομα σας για να μην υπάρχει πιθανότητα ταυτοποίησης.
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι νέες θεραπείες που αρχικά φαίνονται πολλά υποσχόμενες τελικά αποδεικνύονται είτε λιγότερο αποτελεσματικές είτε με περισσότερες παρενέργειες.
Αν αποφασίσετε να μη συμμετάσχετε στη μελέτη δεν είναι απαραίτητο να δικαιολογήσετε την απόφαση σας και το κέντρο θα σας αντιμετωπίσει με την ίδια σοβαρότητα χορηγώντας σας την αναγνωρισμένη θεραπεία.
