3η αιτία θανάτου η ΧΑΠ μέχρι το 2020
Συγγραφείς: Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Στυλιανός Μιχαηλίδης & Γεώργιος Χειλάς Γράφτηκε στις ,
Τετάρτη, 20 Νοεμβρίου 2013
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία νόσος- μάστιγα της εποχής μας που οφείλεται κατά 80-90% στο κάπνισμα. Η ΧΑΠ είναι σήμερα η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως και υπολογίζεται πως είναι υπεύθυνη για το 5% περίπου όλων των θανάτων παγκοσμίως, ενώ έως το 2020 αναμένεται να αποτελεί την 3η αιτία θανάτου και την 5η αιτία αναπηρίας.
Τι είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
Η ΧΑΠ είναι μια συχνή νόσος που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Χαρακτηρίζεται από εμμένουσα απόφραξη των αεραγωγών που είναι συνήθως προοδευτική και σχετίζεται με έντονη χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση των αεραγωγών και του πνεύμονα σε βλαβερά σωματίδια ή αέρια (προκαλείται κατά κύριο λόγο από το κάπνισμα). Οι παροξύνσεις της νόσου και τα συνοδά νοσήματα συνεισφέρουν στη βαρύτητα της ΧΑΠ σε κάθε ασθενή και στη συνολική θνητότητα. Ωστόσο, η ΧΑΠ αποτελεί μια άγνωστη ασθένεια για το ευρύ κοινό και περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από τη νόσο δεν το γνωρίζουν. Σήμερα μπορεί να ελεγχθεί πλήρως, τόσο λόγω καινοτομικών θεραπειών που επιβραδύνουν ή ανακόπτουν την εξέλιξή της, όσο και της έγκαιρης διάγνωσης.
Τα στοιχεία για την εξάπλωση της ΧΑΠ παγκοσμίως:
- Η ΧΑΠ είναι η 5η αιτία θανάτου παγκοσμίως και θα ανέβει στην 3η έως το 2020.
- Ευθύνεται κάθε χρόνο για περισσότερους από τρία εκατομμύρια θανάτους στον πλανήτη μας.
- Εκτιμάται ότι η ΧΑΠ ευθύνεται παγκοσμίως για περισσότερες από 29 εκατομμύρια χρόνια ζωής σε συνθήκες αναπηρίας (disability-adjusted life-years).
- Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε την ΧΑΠ ανάμεσα στις πέντε πιο επικίνδυνες αρρώστιες της επόμενης χιλιετίας και συντονίζει προσπάθειες για την αντιμετώπισή της, όπως αυτή με το ακρωνύμιο GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Diseasewww.goldcopd.com).
Υπολογίζεται, πως οι πάσχοντες ανέρχονται σήμερα στα 450-500.000.000 και στη νόσο αυτή οφείλονται πάνω από 3.000.000 θάνατοι ετησίως σε όλο τον κόσμο.
Βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των δαπανών για την υγεία παγκοσμίως
Το συνολικό κόστος σε φάρμακα, νοσηλείες και για την όλη αντιμετώπιση της νόσου είναι τεράστιο. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ ξοδεύονται 24 δις. δολάρια ετησίως. Στην Ευρώπη το συνολικό ετήσιο κόστος που αφορά στη θεραπεία της ΧΑΠ αγγίζει τα 38,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η ΧΑΠ αποτελεί σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας, αντιπροσωπεύοντας σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο που οδηγεί σε αυξανόμενες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Οι επιπτώσεις της ΧΑΠ
Η επίπτωση, η νοσηρότητα και η θνητότητα της ΧΑΠ ποικίλει ανάμεσα στις διάφορες χώρες, καθώς και ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες της ίδιας χώρας.
Η παγκόσμια επίπτωση της ΧΑΠ στο γενικό πληθυσμό υπολογίζεται στο 10% σε ενήλικες άνω των 40 ετών. Το 50% περίπου των πασχόντων είναι ηλικίας κάτω από 65 ετών. Η επίπτωση της νόσου αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω τις επόμενες δεκαετίες, λόγω της συνεχιζόμενης έκθεσης στους παράγοντες κινδύνου (κυρίως κάπνισμα) και της γήρανσης του πληθυσμού.
Στην Ελλάδα το 8,4% των ενήλικων καπνιστών πάσχουν από Χ.Α.Π., γεγονός που σημαίνει ότι περίπου 600.00 Έλληνες νοσούν. Ωστόσο, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς (56% δηλαδή 300.000) δεν γνωρίζουν καν ότι πάσχουν ενώ έχει διαπιστωθεί ότι το 50% των ασθενών συνεχίζουν να καπνίζουν παρά τη διάγνωση της νόσου. Η Χ.Α.Π. εκδηλώνεται με 2,5 φορές μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες (11,6% έναντι 4,8% στις γυναίκες).
Παράγοντες κινδύνου
Η ΧΑΠ είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για δεκαετίες. Ωστόσο, το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό, αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου για την Χ.Α.Π. αν και σε πολλές χώρες η εξωτερική, επαγγελματική και εσωτερική μόλυνση του αέρα (το τελευταίο αποτελεί αποτέλεσμα της καύσης ξύλου ή άλλων υλικών βιομάζας) αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου.
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ
Tα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι: βήχας, πτύελα, δύσκολη αναπνοή στην μυϊκή προσπάθεια, με σταδιακή επιδείνωση.
Το πρόβλημα με τα συμπτώματα της νόσου αυτής είναι ότι έχουν τόσο ύπουλη εμφάνιση, ώστε οι πάσχοντες για κάποια χρόνια τα θεωρούν λανθασμένα σαν μία φυσιολογική συνέπεια του καπνίσματος και της ηλικίας που αυξάνεται. Αυτό οδηγεί στο να μην επισκέπτονται τον πνευμονολόγο προκειμένου να εξεταστούν και να υποβληθούν σε σπιρομέτρηση, που είναι η εξέταση που αποκαλύπτει την νόσο.
Η ΧΑΠ αποφράζει τους βρόγχους (τους αεραγωγούς που αναπνέουμε) και καταστρέφει κυριολεκτικά τους ιστούς τους. Η βλάβες αυτές, από ένα σημείο και έπειτα είναι μη αναστρέψιμες. Δυστυχώς, μόνο αφού καταστραφεί το 50-60% των πνευμόνων ο ασθενής αρχίζει να έχει σοβαρά συμπτώματα και 2-3 κρίσεις επιδείνωσης της αρρώστιας τον χρόνο, κρίσεις που συχνά τον οδηγούν να εισαχθεί και να νοσηλευτεί στο νοσοκομείο. Αν ο ασθενής συνεχίσει να αγνοεί τα ενοχλητικά συμπτώματα του βήχα, της απόχρεμψης και του εύκολου λαχανιάσματος (δύσπνοια) και να καπνίζει, αφήνει την αρρώστια να εξελιχθεί στην πιο προχωρημένη της μορφή.
Στα προχωρημένα στάδια ο ασθενής μπορεί να παρουσιάζει συριγμό, κυάνωση, καθώς και συστηματικές εκδηλώσεις, όπως καχεξία, μυϊκή αδυναμία, οστεοπόρωση, κατάθλιψη, αναιμία χρόνιας νόσου και σημεία πνευμονικής καρδίας.
Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής δεν μπορεί να κάνει καθημερινές οικιακές δουλειές, να κοιμηθεί, να μετέχει σε οικογενειακές διασκεδάσεις και να έχει σεξουαλική ζωή. Τελικώς, ο ασθενής καθηλώνεται σε μια αναπηρική μορφή διαβίωσης καθηλωμένος στο σπίτι, απόλυτα εξαρτημένος από την οικογένεια του και από τη λήψη οξυγόνου καθ’ όλο το 24ωρο.
Υπάρχει η δυνατότητα πρόληψης τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο
Η διάγνωση της ΧΑΠ πρέπει να θεωρείται πιθανή σε κάθε ασθενή που παρουσιάζει δύσπνοια, χρόνιο βήχα ή απόχρεμψη ή/και έκθεση σε παράγοντες κινδύνου της νόσου.
Απαραίτητος για τη διάγνωση είναι ο λειτουργικός έλεγχος των πνευμόνων (σπιρομέτρηση προ/μετά βρογχοδιαστολή).
Η νόσος μπορεί να προληφθεί με την αποφυγή των παραγόντων κινδύνου και κυρίως με τη διακοπή καπνίσματος. Όλοι οι καπνιστές άνω των 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 10 ετών επί 1 πακέτο πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες που οδηγούν στη μείωση των παροξύνσεων της νόσου, στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών καθώς και στη μείωση της θνητότητας. Eλπιδοφόρες νέες φαρμακευτικές θεραπείες είναι διαθέσιμες ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή αναμένονται σύντομα. Ωστόσο στη χώρα μας υπάρχει σημαντική καθυστέρηση στο να πάρουν τιμή καθώς και έγκριση αποζημίωσης από τα Ασφαλιστικά Ταμεία.
Πανευρωπαϊκή μελέτη ERS COPD Audit study
Το 7% των Ελλήνων ασθενών με Χ.Α.Π. που θα νοσηλευτεί στο νοσοκομείο λόγω παρόξυνσης θα πεθάνει εντός 3 μηνών, σύμφωνα με τα νέα στοιχεία από τη μεγάλη πανευρωπαϊκή μελέτη ERS COPD Audit study, που πραγματοποιήθηκε σε 16 ευρωπαϊκές χώρες ανάμεσά τους και την Ελλάδα.
Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν συνολικά 16.000 ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια οι οποίοι εισήχθησαν στο νοσοκομείο με βαρύ παροξυσμό της νόσου.
Από την Ελλάδα συμμετείχαν 1.133 ασθενείς από τους οποίους:
– το 15% χρειάστηκε υποστήριξη της αναπνοής με μη επεμβατικό μηχανικό αερισμό
– το 50% χρειάστηκε παροχή οξυγόνου στο σπίτι
– το 29% εισήχθη ξανά σε νοσοκομείο εντός τριμήνου εξαιτίας νέου παροξυσμού.
