AIDS: Εξελίξεις, πρόληψη και θεραπεία
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το Pathfinder σας ενημερώνει για τους τρόπους πρόληψης και προστασίας από τον ιό, τις εξελίξεις γύρω από τη θεραπεία, αλλά και όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον HIV.
Η ταυτότητα του ιού HIV
Ο ιός HIV προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα προκαλώντας το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS). Από τη στιγμή που θα ”κολλήσει” κάποιος τον ιό, αυτός μπορεί να παραμείνει στον οργανισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα (μέχρι και χρόνια) χωρίς να εκδηλώσει οποιαδήποτε συμπτώματα. Στο διάστημα αυτό όμως καταστρέφει σιγά – σιγά το ανοσοποιητικό σύστημα οδηγώντας το σταδιακά στο σημείο να μην μπορεί να καταπολεμήσει ακόμη και απλές λοιμώξεις, τις οποίες ένας υγιής οργανισμός θα τις αντιμετώπιζε με ευκολία.
Πώς (δεν) μεταδίδεται
Οι πιο συχνοί τρόποι μετάδοσης του ιού είναι μέσω του αίματος και με τη σεξουαλική επαφή. Αν μάλιστα κάποιος πάσχει ήδη από κάποιο μεταδιδόμενο νόσημα, έχει περισσότερες πιθανότητες να κολλήσει AIDS. O συγκεκριμένος ιός μεταδίδεται επίσης εύκολα από βελόνες και σύριγγες που έχουν χρησιμοποιηθεί από κάποιο άτομο που έχει μολυνθεί. Οι πιθανότητες να μολυνθεί κάποιος από μετάγγιση αίματος είναι πολύ περιορισμένες λόγω των μέτρων προφύλαξης που λαμβάνονται. Ο ιός μεταδίδεται επίσης από τη μητέρα στο παιδί. Περίπου το 1/4 με 1/3 των εγκύων που έχουν μολυνθεί και δεν ακολουθούν θεραπεία μεταδίδουν τον ιό στα παιδιά τους.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε και σε κάποιους μύθους που έχουν επικρατήσει σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης του AIDS. Ο ιός δεν μεταδίδεται αν έρθετε σε επαφή με τον ιδρώτα, τα δάκρυα ή το σάλιο κάποιου ατόμου που έχει μολυνθεί. Δεν μεταδίδεται ακόμη με το αγκάλιασμα, τη χειραψία, αλλά ούτε και από τα κουνούπια. Δεν υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι μεταδίδεται με το φιλί. Τέλος δεν μεταδίδεται από τις τουαλέτες, ούτε από την κοινή χρήση μαχαιροπήρουνων, πετσετών ή σεντονιών κτλ.
Το AIDS σε αριθμούς
Παρόλο που τα περιστατικά παρουσιάζουν σταθερή μείωση, κατά 48%, στην Ευρώπη (περίοδος 2006- 2012), κυρίως λόγω της θεραπείας, ο αριθμός, αντίστοιχα, των νέων μολύνσεων αυξήθηκε κατά 113%, κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, μια αύξηση που συνδέεται με τη χαμηλή κάλυψη των προγραμμάτων πρόληψης και χορήγησης αντιρετροϊκής αγωγής.
Στη χώρα μας, από την αρχή της επιδημίας έως το τέλος Οκτωβρίου φέτος, ο συνολικός αριθμός των θετικών στον ιό HIV ατόμων ανέρχεται σε 13.496, από τους οποίους οι 3.504 πάσχουν ήδη από τον ιό. Επιπλέον 2.380 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους από τον ιό, ενώ περίπου 6.150 άτομα λαμβάνουν ήδη αντιρετροϊκή θεραπεία.
Η πλειονότητα των δηλωθέντων HIV οροθετικών ατόμων (τη στιγμή της δήλωσης) είναι ηλικίας 25- 40 ετών. Πάντως σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ τόσο οι πάσχοντες, όσο και οι θάνατοι έχουν μειωθεί δραματικά χάρη στη χορηγούμενη θεραπευτική αγωγή.
Η επιδημία του HIV στην Ελλάδα είχε ακολουθήσει ανοδική πορεία και παρουσίασε μία σημαντική μεταβολή το 2011 και το 2012. Για πρώτη φορά, ο ιός μεταδίδεται με υψηλή ταχύτητα και σε μεγάλη κλίμακα στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Αθήνα.
Το πρώτο δεκάμηνο του 2013 δηλώθηκαν, συνολικά, 792 περιστατικά HIV, σε σχέση με τα 1.058 περιστατικά που δηλώθηκαν το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2012.
Η μείωση πάντως που παρατηρείται δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα, σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, που επισημαίνει πως οι παρεμβάσεις για την πρόληψη της HIV λοίμωξης θα πρέπει να εστιάζονται σε νεαρότερες ηλικίες, στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άνδρες και στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Η διάγνωση του ιού HIV γίνεται με εξέταση αίματος. Δεν υπάρχει ωστόσο λόγος η εξέταση αυτή να πραγματοποιηθεί την επόμενη μέρα μετά από μία επαφή, καθώς απαιτούνται 6 έως 8 εβδομάδες προκειμένου να ανιχνευθούν τα αντισώματα κατά του ιού στο αίμα. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να αφήσετε αυτό το διάστημα να περάσει έπειτα από μια ύποπτη επαφή. Το τεστ ανίχνευσής του ιού είναι ανώνυμο (δεν απαιτείται χρήση ταυτότητας), εμπιστευτικό (ανακοινώνεται μόνο στο άτομο που το έκανε) και αξιόπιστο. Αν γίνει κάποιο ατύχημα (π.χ. σπάσει το προφυλακτικό) ή είχατε μια ύποπτη επαφή μπορείτε εντός 72 ωρών να απευθυνθείτε στους ειδικούς καθώς μπορεί να χρειαστεί προφυλακτική αγωγή.
Πρόληψη και τρόποι προστασίας
Ο πιο σίγουρος τρόπος προστασίας είναι η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. Το προφυλακτικό πρέπει να το φοράει κάποιος σε κάθε είδους σεξουαλική επαφή και σε όλη τη διάρκεια αυτής, αλλάζοντάς το σε κάθε διαφορετική σεξουαλική πρακτική.
Στην περίπτωση τατουάζ, body piercing απαιτήστε αποστειρωμένα εργαλεία ή σετ εργαλείων μιας χρήσης. Με τον τρόπο αυτό θα αποκλείσετε το ενδεχόμενο να κολλήσετε τον ιό.
Ένα ακόμη μέσο προφύλαξης, αποτελεί και ο προγεννητικός έλεγχος στην έγκυο γυναίκα, ο οποίος πρέπει να περιλαμβάνει και το ειδικό τεστ για τον HIV.
Χρησιμοποιείτε πάντα αποστειρωμένες βελόνες μιας χρήσεως. Μην μοιράζεστε τις βελόνες με κανέναν και χρησιμοποιείτε νέες κάθε φορά.
Χρησιμοποιείτε πάντα εξοπλισμό ατομικής προστασίας σε περίπτωση που λόγω της φύσης της δουλειάς σας έρχεστε σε επαφή με άτομα που νοσούν ή είναι οροθετικοί. Οι επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης (και εκείνοι που ζουν με ανθρώπους που πάσχουν από AIDS ή είναι οροθετικοί), θα πρέπει να λαμβάνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις για την αποφυγή της μετάδοσης του ιού, να χρησιμοποιούν γάντια και μάσκες προσώπου.
Οι κκ. Βιβή Σωτηροπούλου (Ψυχολόγος, Δρ Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Τιτίκα Μητσοπούλου (Ψυχολόγος, Msc Κοινωνικής Ψυχιατρικής – Παιδοψυχιατρικής) στο πλαίσιο Εκδήλωσης Ευαισθητοποίησης για τη «μάστιγα του αιώνα», που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS από το ΙΙΕΚ Ξυνή Γλυφάδας σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ, ανέφεραν: «Η έγκυρη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, δηλαδή η σωστή ενημέρωση για θέματα σχετικά με τη σεξουαλική δραστηριότητα και την προστασία από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, κρίνεται κομβικής σημασίας και έχει τη δυνατότητα να περιορίσει την εξάπλωση του AIDS».
”Επίσης, η ευαισθητοποίηση, η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών και σεξουαλικών δυσλειτουργιών που σχετίζονται με την αποφυγή της χρήσης προφυλακτικού, μπορεί να προφυλάξει από τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού”, συνέχισαν.
Οι εξελίξεις στη θεραπεία
Στις μέρες μας η νόσος αντιμετωπίζεται με τη λήψη αντιικών φαρμάκων. Συνήθως χορηγούνται ισχυρά “κοκτέιλ” φαρμάκων, που έχουν ως στόχο τον έλεγχο του ιού, την βελτίωση και την παράταση της ζωής του ασθενούς. Δεν αποτελούν όμως οριστική θεραπεία. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα η αγωγή με κοκτέιλ φαρμάκων για τον HIV μπορεί όχι μόνο να βοηθήσει τους φορείς και τους ασθενείς αλλά και να περιορίσει σημαντικά τη μετάδοση του ιού, αναφέρουν επιστήμονες από τον Καναδά.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, μετά την εφαρμογή σχεδίου αντιρετροϊκής θεραπείας για ασθενείς με HIV στη Βρετανική Κολομβία του Καναδά το 1996, ο αριθμός των νέων διαγνώσεων HIV, μειώθηκε στο μισό.
Τα ποσοστά άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών αυξήθηκαν, κάτι που υποδηλώνει πως τα κρούσματα AIDS μειώθηκαν λόγω της αντιρετροϊκής θεραπείας και όχι εξαιτίας άλλων παραγόντων (π.χ. χρήση προφυλακτικού ή η μειωμένη σεξουαλική δραστηριότητα).
Πρόσφατα Βρετανοί επιστήμονες ανακάλυψαν γονίδιο το οποίο διαθέτει την ιδιότητα να εμποδίζει την εξάπλωση του ιού HIV στον οργανισμό σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού Nature.
Παρόλο που η συγκεκριμένη μελέτη βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και θα απαιτηθούν ακόμα αρκετά χρόνια κλινικών δοκιμών, οι ερευνητές ευελπιστούν πώς η ανακάλυψη θα μπορούσε να οδηγήσει μελλοντικά στην ανάπτυξη νέου τύπου φαρμακευτικών θεραπειών οι οποίες θα αξιοποιούν τις φυσικές άμυνες του ασθενούς.
Μια άλλη ελπιδοφόρα έρευνα υπόσχεται την εξολόθρευση του ιού μέσα σε λίγες ημέρες. Ισχυρά αντισώματα κατάφεραν να εξαφανίσουν ένα υβρίδιο του ανθρώπινου HIV αλλά και του αντίστοιχου ιού που προκαλεί ανοσολογική ανεπάρκεια στους πιθήκους από την κυκλοφορία του αίματος πιθήκων σε λίγες ημέρες.
Δύο διαφορετικές ερευνητικές ομάδες από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Μολυσματικών Νόσων των ΗΠΑ επισημαίνουν ότι τα ευρήματα αυτά είναι πολύ πιθανό να φέρουν επανάσταση στη θεραπεία του HIV.
Τέλος πρόσφατα αναπτύχθηκε ένα εμβόλιο για την αντιμετώπιση του HIV που επέτρεψε στο 50% των εθελοντών που το δοκίμασαν να απαλλαγούν (προσωρινά τουλάχιστον) από την ανάγκη να λαμβάνουν καθημερινά αντιρετροϊκά φάρμακα.
Η έρευνα των Ισπανών ερευνητών, που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Science Translational Medicine, ανοίγει το δρόμο για περαιτέρω μελέτες με στόχο την καταστολή του πολλαπλασιασμού του HIV για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς αντιρετροϊκή θεραπεία.
Τι σχέση έχουν τελικά οι χιμπατζήδες με τον ιό;
Σύμφωνα με τους ερευνητές των πανεπιστημίων του Νότινγκχαμ, του Μονπελιέ και της Αλαμπάμα, ο ιός HIV πιθανότατα προήλθε από χιμπατζήδες του νότιου Καμερούν.
Οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και χρόνια ότι ο HIV προέρχεται μάλλον από τον SIV, έναν παρεμφερή ιό της ανοσοανεπάρκειας των πιθήκων. Όμως μέχρι σήμερα είχε ανιχνευθεί μόνο σε χιμπατζήδες που ζουν σε αιχμαλωσία. Κανείς δεν γνώριζε πόσο διαδεδομένος είναι ο SIV στη φύση και που ακριβώς.
Η ανίχνευση του ιού κατέστη ωστόσο δυνατή έπειτα από την ανάπτυξη διαγνωστικού τεστ το οποίο ανιχνεύει τον ιό στα κόπρανα των ζώων. Οι ερευνητές συνέλεξαν 1.300 δείγματα κοπράνων από ζούγκλα του Καμερούν.
Εκτός από το τεστ αντισωμάτων, τα δείγματα υποβλήθηκαν και σε γενετική ανάλυση και ο ιός εντοπίστηκε τελικά σε αρκετές ομάδες χιμπατζήδων του υποείδους Pan troglodytes troglodytes. Ο SIV, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, σπάνια προκαλεί προβλήματα υγείας στους χιμπατζήδες.
Και πώς έφθασε στους ανθρώπους; Το πιο πιθανό σενάριο είναι κάποιος κυνηγός στο Καμερούν να δαγκώθηκε από μολυσμένο χιμπατζή και στη συνέχεια να μετέδοσε τον ιό σε κάποιον άλλο μέσω σεξουαλικής επαφής.
Με τον πάροδο του χρόνου, ο ιός υπέστη μεταλλάξεις με αποτέλεσμα να γίνει πιο επικίνδυνος για τον άνθρωπο από ο,τι για τους πιθήκους.
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και η εξάπλωση του AIDS …
Μια παλιότερη μελέτη συνδέει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία με τον ιό του AIDS. Σύμφωνα με το περιοδικό New Scientist η επέκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επηρέασε τη γονιδιακή εξέλιξη των πληθυσμών της Ευρώπης και τους άφησε πιο ευάλωτους στον HIV.
Στο παραπάνω συμπέρασμα κατέληξαν Γάλλοι ερευνητές που πραγματοποίησαν τη σχετική μελέτη.
Οι σημερινοί κάτοικοι των περιοχών που κάποτε αποτελούσαν κτήσεις των Ρωμαίων έχουν λιγότερες πιθανότητες να φέρουν την παραλλαγή ενός γονιδίου που προστατεύει από τη μόλυνση του ιού, σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Προβηγκίας.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η ιδιαιτερότητα οφείλεται σε γενετική ανάμιξη των Ρωμαίων με τους λαούς τους οποίους κατέκτησαν.
Πιστεύουν ακόμη ότι το γονίδιο CCR5-32 που παρέχει προστασία από τον HIV ήταν κάποτε επικίνδυνο, επειδή αύξανε τις πιθανότητες μόλυνσης από μια ασθένεια που μετέφεραν οι Ρωμαίοι. Η επιδημία αυτή που τους έπληξε, είχε ως αποτέλεσμα, να μειωθεί το ποσοστό των ανθρώπων που φέρουν το γονίδιο.
Ως επιβεβαίωση αυτού του ισχυρισμού, οι ειδικοί αναφέρουν το παράδειγμα των χωρών που παρέμειναν για μεγάλο διάστημα εντός της αυτοκρατορίας (Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία), όπου η συχνότητα του γονίδιου στον πληθυσμό είναι πολύ μικρή. Αντίθετα, στις περιοχές που βρίσκονταν στην περιφέρεια της αυτοκρατορίας (Γερμανία και Αγγλία), η συχνότητα του γονιδίου είναι πιο υψηλή, ενώ στις χώρες που ποτέ δεν κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους η συχνότητα είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Πηγή: PATHFINDER
