Έγχυση βλαστοκυττάρων σε παιδιά με αυτισμό, μια παιδοψυχιατρική θεώρηση από την κλινική πρακτική!
Συγγραφέας Σάββας Γεωργιάδης Γράφτηκε στις ,
Μοριακή προσέγγιση
Από πολλούς ερευνητές επικρατεί η αντίληψη πως ο αιώνας που διανύουμε, όσον αφορά την ιατρική επιστήμη, είναι εκείνος της μοριακής βιολογίας.
Η μεγάλη συζήτηση που έχει γίνει τελευταία για τα βλαστικά κύτταρα και τα θαύματα που υποστηρίζουν πολλοί επιστήμονες πως αυτά μπορούν να κάνουν, δεν θα μπορούσε να μας αφήσει αδιάφορους. Τα βλαστοκύτταρα, τα αρχέγονα αυτά κύτταρα που υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό στο έμβρυο, αλλά και στο αναπτυσσόμενο παιδί κατ’ επέκταση, με την πλαστικότητα που διαθέτουν προσφέρουν τη δυνατότητα αντικατάστασης κυττάρων και ιστών και ενδείκνυται η εφαρμογή τους τόσο σε τραυματισμούς και εγκαύματα (πλαστική χειρουργική), όσο και σε τραυματισμούς της σπονδυλικής στήλης, σε εγκεφαλικά επεισόδια, ακόμη και σε καρδιακές παθήσεις, στο διαβήτη, στη σκλήρυνση κατά πλάκας και σε πολλά άλλα.
Ήδη υπάρχουν διάφορες δημοσιεύσεις σχετικά με τις επιδράσεις των βλαστικών κύτταρων σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές και δη με αυτισμό. Μετά από χορήγηση αυτόλογων βλαστοκυττάρων τα οποία ελήφθησαν από λιπώδη ιστό των παιδιών αναφέρθηκαν μεγάλα ποσοστά βελτίωσης (έως και 80%) των κύριων συμπτωμάτων της διαταραχής αυτής.
Παρουσίαση παρατηρήσεων – περιστατικών
Τα τελευταία χρόνια ως παιδοψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής είχα την τύχη να εξετάσω και να αναλάβω θεραπευτικώς οικογένειες και παιδιά στα οποία είχε εφαρμοστεί η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος χορήγησης βλαστοκυττάρων στα πλαίσια της αντιμετώπισης του αυτισμού.
Κατά τον τρόπο αυτό ήρθα σε επαφή με την παιδοχειρουργική ομάδα που εφαρμόζει στην Ελλάδα τη πρωτοποριακή αυτή θεραπεία – όπως τη χαρακτηρίζω.. Η μέθοδος είναι προφανώς ανώδυνη και από την έρευνά μου από τα παιδιά και τις οικογένειές τους προέκυψε πως δεν παρατηρήθηκε καμία απολύτως παρενέργεια τόσο κατά τη χρονική περίοδο των εγχύσεων (γύρω στους έξι με εννέα μήνες), αλλά ούτε και κατά επόμενα έτη. Το πλέον αξιοσημείωτο είναι ότι κανένα παιδί δεν εμφάνισε υποτροπή ή επιδείνωση της κλινικής του εικόνας από αυτή της προ της έναρξης των χορηγήσεων.
Κατά τη λήψη ιστορικού από τα παιδιά στα οποία είχε προηγηθεί η έγχυση βλαστοκυττάρων η προσοχή εστιάστηκε, όπως είναι προφανές, στην παρατήρηση και καταγραφή της μεταβολής της κλινικής τους εικόνας. Έγινε σύγκριση λοιπόν των συμπτωμάτων κατά ομάδες λαμβάνοντας υπ’ όψιν το επίπεδο της γενικής κλινικής εικόνας και λειτουργικότητας των παιδιών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά χορήγηση βλαστοκυττάρων. Τα πιο θεαματικά αποτελέσματα εμφανίστηκαν σ’ ένα σχετικά περιορισμένο ποσοστό παιδιών (γύρω στο 15% του δείγματος) με ιστορίες από τους γονείς τους που προκαλούν ρίγη συγκίνησης και μόνο στο άκουσμά τους. Αγόρι οκτώ ετών με διάγνωση αυτισμού, με απουσία λόγου και μηδαμινή συνεργασιμότητα με ανθρώπους στο περιβάλλον του, μετά την πρώτη κιόλας έγχυση είπε ξαφνικά τις πρώτες λέξεις: «μπαμπά, θα πάμε βόλτα;». Μετά τη δεύτερη έγχυση αναγνώριζε αντικείμενα και μάθαινε να σιγοτραγουδά τα κάλαντα. Σήμερα, μετά από δύο χρόνια από την ολοκλήρωση της χορήγησης βλαστοκυττάρων, διαβάζει την εφημερίδα του πατέρα του. Δείχνει να έχει μεγάλο δείκτη ευφυΐας και έχει ξεκινήσει να μαθαίνει και Αγγλικά.
Σε μία προσπάθεια ομαδοποίησης των αλλαγών-βελτιώσεων θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τους κυριότερους τομείς ως εξής: α) επίπεδο ομιλίας, β) συμπεριφορά-συναισθηματική αντίδραση, γ) στερεότυπες κινήσεις και ήχοι, δ) αυτοεξυπηρέτηση (καθημερινή ρουτίνα), ε) ενδιαφέρον για κοινωνικοποίηση.
Α) Όσον αφορά στο επίπεδο ομιλίας υπήρξε ένα μικρό ποσοστό, γύρω στο 15% των παιδιών, που άρχισαν να μιλούν, ενώ πριν τη θεραπεία δεν εξέφραζαν καν την επιθυμία να συνομιλήσουν, το υπόλοιπο όμως ποσοστό των παιδιών, γύρω στο 80%, βελτίωσαν από λίγο έως πολύ την πολυπλοκότητα του λεξιλογίου τους ή άρχισαν να εφαρμόζουν μια κάποια δομή στο λόγο τους που να παραπέμπει σε ολοκληρωμένες προτάσεις, όπως «μαμά, έλα» ή «αυτό με πονάει».
Β) Σχεδόν όλα τα παιδιά βελτίωσαν τη συμπεριφορά τους όσον αφορά τις εντάσεις, τα ξεσπάσματα θυμού και την επιθετικότητά τους, σχεδόν εξαλείφθηκαν τα αυτοκαταστροφικά επεισόδια. Μετά τη δεύτερη έγχυση, όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά από τους γονείς, σε κάποιες περιπτώσεις: «το παιδί κάθεται όπου το αφήσεις, ακούει την εντολή, δεν καταστρέφει αντικείμενα», με αποτέλεσμα να δίνεται πλέον η δυνατότητα στην οικογένεια να λειτουργεί με πιο άνετο τρόπο στην καθημερινότητά της (π.χ., δυνατότητα για βόλτες, ψώνια κλπ. χωρίς ενοχλήσεις, εμπόδια και περιορισμούς από τις εκδηλώσεις ενός αυτιστικού παιδιού, ανυπάκουου και μη προβλέψιμου στις αντιδράσεις του), χωρίς να υπάρχουν σημαντικά προβλήματα του παιδιού όταν βρεθεί σε εξωτερικό περιβάλλον.
Γ) Οι στερεοτυπίες αναφέρθηκε από σχεδόν όλους τους γονείς πως μειώθηκαν αισθητά έως και εξαφανίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε κάποια παιδιά εμφανίζονταν μόνο όταν υπήρχαν στρεσογόνες περίοδοι και διαρκούσαν τόσο ακριβώς, όσο και το χρονικό διάστημα της περιόδου εκείνης.
Δ) Ο βαθμός αυτοεξυπηρέτησης, – ο μεγάλος βραχνάς των γονέων -, αυξήθηκε, από λίγο έως πολύ, σε όλα σχεδόν τα παιδιά. Οφείλεται να διευκρινιστεί πως επειδή κάποια από τα συγκεκριμένα συμπτώματα (που αφορούν στην κατηγορία αυτοεξυπηρέτησης) όταν αυτά απλά περιχαρακώνονται ή περιορίζονται οι γονείς εμφανίζουν δυσκολία αξιολόγησης και εκτίμησης ουσιαστικών, αλλά, ενδεχομένως μικρών, ποιοτικών διαφορών και θεωρούν το σύμπτωμα υπαρκτό, μη εξαλειφθέν ή μη περιοριζόμενο. Π.χ., έστω και μεμονωμένο περιστατικό εγκόπρισης ενός μεγάλου παιδιού γύρω στα οκτώ με δέκα ετών θεωρείται από την οικογένεια τραγικό γεγονός, και αξιολογείται από τους γονείς ως μη εξάλειψη του συμπτώματος ή βελτίωση, ακόμη και εάν προ της θεραπείας το ίδιο σύμπτωμα μπορεί να ήταν καθημερινό.
Ε) Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό για το παιδί, αλλά και για τους γονείς είναι ο βαθμός βελτίωσης του τρόπου συνεννόησης καθώς και η έναρξη εκδηλώσεων κοινωνικοποίησης. Η αλλαγή αυτή παρατηρήθηκε σε ένα άνω του μέσου ποσοστού, γύρω στο 60%, των παιδιών που παρακολουθήθηκαν. Παιδιά που δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την παρουσία άλλου ατόμου, ή για τα αντικείμενα γύρω τους, μετά την πρώτη έγχυση, αφού βελτίωσαν την βλεμματική τους επαφή άρχισαν να εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τον εξεταστή ή ανθρώπους στο περιβάλλον τους. Άρχισαν να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για άλλα παιδιά ή και για πρωτόλεια ομαδικά παιχνίδια. Βέβαια η ποιοτική αυτή αλλαγή δεν ήταν πάντοτε αντιληπτή από τους γονείς όταν τα συμπτώματα που μειώνονταν δεν εκπλήρωναν τις προσδοκίες τους για την εξέλιξη που φαντάζονταν στο παιδί τους.
Παράγοντες επιρροής
Παρατηρήθηκε επίσης πως τα αποτελέσματα της χορήγησης βλαστοκυττάρων επηρεάζονταν κυρίως από δύο παράγοντες: 1) τη δυσκολία του να προβλέψουμε την εξέλιξη της θεραπείας στην κλινική εικόνα του παιδιού και 2) τις μεγάλες προσδοκίες (απαιτήσεις) των γονέων, οι περισσότεροι εκ των οποίων περίμεναν την έναρξη λόγου και κοινωνικής ζωής στο παιδί τους μετά την έναρξη των θεραπειών.
Συνέργεια θεραπειών
Η χορήγηση βλαστοκυττάρων πραγματοποιείται σε συνεργασία πάντα με τις θεραπείες των ειδικών λόγοθεραπειών και έργοθεραπειών, της ειδικής αγωγής και της συμβουλευτικής γονέων. Το 95% των παιδιών που παρατηρήθηκαν συνέχιζαν απρόσκοπτα τις θεραπείες τους αυτές για χρόνια, είτε με κάποιες χρονικές διακοπές, και υπήρξε συνέχισή τους και μετά τη χορήγηση βλαστοκυττάρων. Η βέλτιστη απόδοση των παιδιών συσχετίζεται άμεσα με την απρόσκοπτη συνέχεια των ειδικών αυτών θεραπειών. Τα παιδιά που υποβλήθηκαν στην χορήγηση βλαστοκυττάρων και διέκοψαν τις λόγο- ή έργο-θεραπείες τους, αλλά και σε εκείνα των οποίων οι γονείς τους δεν συνέχισαν τις συνεδρίες συμβουλευτικής γονέων μετά την πάροδο του πρώτου χρονικού διαστήματος εξαμήνου ή έτους από τη χορήγηση και τα ανάλογα θετικά αποτελέσματα, είχαν ανεπαίσθητες μόλις βελτιώσεις στην κλινική τους εικόνα, ενώ υπήρχαν και περιπτώσεις που υποτροπίασαν σε επίπεδα κλινικής εικόνας προ των θεραπειών (παλινδρόμησαν).
Ερωτήματα για μελλοντική έρευνα
Αν θεωρηθεί πως τα βλαστικά κύτταρα ανανεώνουν άλλα κύτταρα και ιστούς σε συστήματα και περιοχές του ανθρωπίνου σώματος εύλογα γεννούνται ερωτήματα όπως:
– Ποιά μπορεί να είναι η δράση τους σε βιοχημικό και ανατομικό επίπεδο στον αυτισμό, με δεδομένο τα σε συντριπτικό ποσοστό πολύ θετικά αποτελέσματά τους στα υποβληθέντα στη μέθοδο παιδιά;
– Ποιά είναι άραγε η συσχέτιση των πιθανών αλλαγών στους εγκεφαλικούς νευρώνες με τη χορήγηση των βλαστικών κυττάρων στο αναπτυσσόμενο με αυτισμό παιδί;
Το πεδίο δράσης και οι γνώσεις μας γύρω από την εφαρμογή και τις επιπτώσεις της χορήγησης βλαστοκυττάρων στον ανθρώπινο οργανισμό βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Είναι όμως σίγουρο ότι οι ευεργετικές δυνατότητες τους σε συνδυασμό και με τις υπόλοιπες συμβατικές θεραπείες είναι πολύ μεγάλες.
Επίλογος
Οι παρατηρήσεις μας πάνω στη δράση και τα αποτελέσματα στη λειτουργικότητα των παιδιών μετά από τη χορήγηση βλαστοκυττάρων δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας ως προς την εξέλιξη των εννοιών «θεραπεία» και «θεραπευτικοί χειρισμοί» στην παιδοψυχιατρική προς μια πιο μοντέρνα προσέγγιση που θα συμπεριλαμβάνει και τη μοριακή-βιοχημική παράμετρο.
Άλλωστε εξειδικεύοντας τον αφορισμό του αμερικανού συγγραφέα και μελλοντολόγου Alvin Toffler (1928-) «Η αλλαγή [στον τρόπο σκέψης μας] είναι η διαδικασία με την οποία το μέλλον εισβάλλει στις ζωές μας».-
