Ονομάζεται η κύηση που εκτυλίσσεται εκτός του φυσιολογικού περιβάλλοντος του ενδομητρίου, συνήθως (95%) εντός του σαλπιγγικού αυλού. Η σάλπιγγα φέρεται ως υπεύθυνη για την αρχική σύζευξη ωαρίου και σπερματοζωαρίου εντός αυτής, αλλά και για την πρώιμη ανάπτυξη του κυήματος ως το στάδιο της βλαστοκύστης (6η-8η ημέρα) τροφοδοτώντας το με θρεπτικά συστατικά, μέχρι εμφύτευσης του εντός του ενδομητρίου, διαδικασία που επιτελεί πάλι η σάλπιγγα με ειδικές περισταλτικές κινήσεις του αυλού της.

Όταν λοιπόν ο βλεννογόνος των σαλπίγγων φλεγμαίνει ή υπολειτουργεί λόγω παρελθόντων πυελικών φλεγμονών, συμφύσεων ή ενδομητρίωσης, η παρακώλυση της γονιμοποιητικής δραστηριότητας τους έχει ως συνέπεια την «έκτοπη» εγκυμοσύνη εντός της σάλπιγγας (σαλπιγγική εξωμήτρια).

Η συνήθης εντόπιση των κύστεων στα τμήματα της σάλπιγγας είναι ισθμός 15%, λήκυθες 70% και κροσσοί 15%. Σπάνια ≤5% οι εξωμήτριες εγκυμοσύνες μπορεί να εντοπιστούν στην ωοθήκη, εντός της κοιλιάς ή στον τράχηλο της μήτρας.

Η παρακολούθηση των εξωμήτριων κυήσεων με επαναλαμβανόμενες λήψεις βhcg (βχοριακής γονοδοτροφίνης) και με τη βοήθεια των υπερήχων και ευτυχώς οι περισσότερες (80-85%), καταλήγουν σε αυτόματη αποβολή του κυήματος.

Σπάνια όμως, κυρίως οι σαλπιγγικές αναπτύσσονται προκαλώντας αιμορραγία και έντονο κοιλιακό άλγος, ιδιαίτερα όταν οδηγήσουν σε ρήξη του αυλού της σάλπιγγας.

Το management της εξωμήτριου οφείλει να γίνεται λαπαροσκοπικά και ίσως αποτελεί το μοναδικό επείγον κλινικά κομμάτι της χειρουργικής γυναικολογίας. Ακόμα και σε περιπτώσεις μεγάλης αιμορραγίας επί ρήξεως της εξωμητρίου, η λαπαροσκοπική αντιμετώπιση υπερέχει σαφώς της λαπαροτομίας όταν βέβαια η ασθενής δε βρίσκεται σε κατάσταση ολιγαιμικού shock. Καθαρίζεται πλήρως ενδοσκοπικά η κοιλιά από το αίμα με τη χρήση ειδικής αναρρόφησης και αποφεύγεται συνάμα η περαιτέρω απώλεια αίματος από τα κοιλιακά τοιχώματα και τους μύες κατά τη διάνοιξη αυτών στη λαπαροτομία,(χειρουργική ανοικτή με τομή).

Υπάρχουν κυρίως δυο τεχνικές λαπαροσκοπικής θεραπείας:

• H σαλπιγγοτομή ύπερθεν της εντόπισης της εξωμητρίου και εξαίρεσης αυτής από τον αυλό της σάλπιγγας και αιμόσταση των τοιχωμάτων αυτής με χρήση διαθερμίας (milking-salpingοtomy)
• H ολική εξαίρεση της σάλπιγγας μετά του κυήματος, (σαλπιγγεκτομή-salpingectomy) είναι βέβαια πιο ασφαλής όσον αφορά την καθολική αφαίρεση τροφοβλαστικού ιστού αλλά ίσως είναι χειρουργικά πιο εργώδης ειδικά επί αιμορραγίας και τελικά συμβιβάζει κατά ένα ποσοστό την αγγείωση και την ωορρηκτική ικανότητα της σύστοιχης ωοθήκης.

Στατιστικά αναφέρουμε ότι μια γυναίκα που παρουσιάζει εξωμήτριο σε μια πλευρά, έχει πιθανότητες 40% να κάνει παιδί με φυσιολογική σύλληψη, 30% να ξανακάνει εξωμήτριο και 40% να εμφανίσει ολοσχερή αδυναμία και να καταφύγει σε θεραπείες εξωσωματικής.