Διεγερτικά
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Ο συμπαθητικός κλάδος του κεντρικού νευρικού συστήματος παίζει σημαντικό ρόλο στην έκθεση του οργανισμού σε κατάσταση μέγιστης επαγρύπνησης και ολικής φυσικής κινητοποίησης. Ο μηχανισμός του συμπαθητικού νευρικού συστήματος βασίζεται σε πολύπλοκες νευροφυσιολογικές διαδικασίες στις οποίες οι συμπαθητικές νευροδιαβιβαστικές ουσίες (ακετυλοχολίνη και κατεχολαμίνες – αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη) απελευθερώνονται.
Οι κατεχολαμίνες δρουν μέσω συγκεκριμένων αδρενοϋποδοχέων (α1,α2 και β) κατανεμημένους σε διαφορετικούς ιστούς του σώματος. Εκτός από τους υποδοχείς, η αδρενεργική νευροδιαβίβαση περιλαμβάνει μηχανισμούς για την ενεργή επαναπρόσληψη και αποκατάσταση των απελευθερωμένων αμινών, καθώς επίσης και την ενζυματική διάσπαση από την μονοαμινική οξειδάση (MAO). Η αδρεναλίνη λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής αλλά αποτελεί επίσης και ορμόνη -με την ενεργοποίηση του μυελού των επινεφριδίων- που εκκρίνεται στο αίμα. Η αυξημένη παραγωγή κατεχολαμινών προκαλεί στον οργανισμό μια ακολουθία από καταστάσεις που οδηγούν σε ψυχική συγκέντρωση, διέγερση της καρδιακής λειτουργίας, κινητοποίηση των ενζυμικών υποστρωμάτων και βρογχοδιαστολή. Τα διεγερτικά (συμπαθομιμητικά) είναι τα φάρμακα που ενεργοποιούν το κεντρικό νευρικό σύστημα με τη δράση της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης. Τα άμεσα συμπαθομιμητικά μιμούνται τις δράσεις των φυσικών κατεχολαμινών. Τα έμμεσα συμπαθομιμητικά αυξάνουν τη συγκέντρωση της νοραδρεναλίνης στις νευρικές συνάψεις, επειδή είτε αναστέλλουν την επαναπρόσληψή της (κοκαΐνη), διευκολύνουν την απελευθέρωση, επιβραδύνουν τη διάσπαση από τη μονοαμινική οξειδάση (MAO), ή ασκούν και τις τρεις επιδράσεις (αμφεταμίνη, μεθαμφεταμίνη).
Τα διεγερτικά είναι ικανά να βελτιώσουν τη διάθεση και τη διέγερση, να εξαλείψουν ή να μειώσουν το αίσθημα της κόπωσης και να βελτιώσουν τη φυσική απόδοση. Ωστόσο, τα διεγερτικά παρουσιάζουν μία μέτρια επίδραση στην απόδοση και μόνο όταν καταναλώνονται υψηλές δόσεις αυτών των ουσιών. Τα πιο διαδεδομένα διεγερτικά που χρησιμοποιούνται για σκοπούς ντόπινγκ είναι: η αμφεταμίνη, η κοκαΐνη, το σκεύασμα «έκσταση» και η μεθυλφενιδάτη (Ritalin). Η νικοτίνη και η καφεΐνη χρησιμοποιούνται επίσης συχνά ως διεγερτικά αλλά δεν απαγορεύονται στον αθλητισμό.
Οι αθλητές πιθανώς λαμβάνουν διεγερτικά για να χαλαρώσουν και να μειώσουν τη νευρικότητα καθώς και για να οδηγήσουν τον οργανισμό τους σε ένα υψηλότερο βαθμό ετοιμότητας πριν από τον αγώνα. Εφόσον η βελτίωση της απόδοσης από τη δράση των διεγερτικών είναι μέτρια, ο λόγος πρόσληψης αυτών των φαρμάκων είναι μάλλον ψυχολογικός.
- Οι αμφεταμίνες (αμφεταμίνη και μεθαμφεταμίνη) είναι παρόμοιες στη δομή με τη ντοπαμίνη και δρουν στους ευαίσθητους στη ντοπαμίνη νευρώνες. Οι αμφεταμίνες έχουν συχνά χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς και στον αθλητισμό προκειμένου να καταπολεμήσουν την κόπωση καθιστώντας δυνατή τη διατήρηση της προσοχής για μεγάλες χρονικές περιόδους. Ενδεχομένως να βελτιώνουν την ταχύτητα, τη δύναμη, την αντοχή, τη συγκέντρωση και τον λεπτό κινητικό συντονισμό. Για αυτό το λόγο, τα φάρμακα αυτά θεωρούνται αποτελεσματικά στη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, ιδιαίτερα στην ποδηλασία.
- Η κοκαΐνη δρα εμποδίζοντας την επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης, της νοραδρεναλίνης και της σεροτονίνης και ως αποτέλεσμα, η φυσική δράση της ντοπαμίνης ενισχύεται. Η ομάδα τέτοιων τροποποιημένων νευρώνων επιφέρει ευφορία (από τη ντοπαμίνη), αισθήματα αυτοπεποίθησης (από τη σεροτονίνη) και ενέργεια (από τη νοραδρεναλίνη). Η εξάρτηση από την κοκαΐνη συνδέεται στενά με την επίδρασή της στο σύστημα ανταμοιβής. Οι εργογόνες επιδράσεις της κοκαΐνης είναι παρόμοιες με αυτές των αμφεταμινών και της καφεΐνης.
- Το «έκσταση» (MDMA) είναι ένα φάρμακο που δρα ταυτόχρονα ως διεγερτικό και ως παραισθησιογόνο. Όπως οι αμφεταμίνες και η κοκαΐνη, το «έκσταση» εμποδίζει την επαναπρόσληψη διαφόρων νευροδιαβιβαστών αυξάνοντας την επίδραση της νοραδρεναλίνης και της ντοπαμίνης. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό να εμφανιστούν αυξημένη ευφορία και ενέργεια.
- Η νικοτίνη είναι ένας αγωνιστής των υποδοχέων νικοτίνης και διεγείρει την έκκριση ντοπαμίνης σε διάφορα τμήματα του εγκεφάλου. Η υψηλότερη συγκέντρωση ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής συμβάλλει στην ανάπτυξη εξάρτησης από τη νικοτίνη. Η νικοτίνη επιδρά στον εγκέφαλο γρήγορα, όπως άλλα εισπνεόμενα, προκαλώντας αισθήματα ευχαρίστησης, όπως η κοκαΐνη και είναι εξαιρετικά εθιστική, όπως η ηρωίνη.
- Η διεγερτική επίδραση της καφεΐνης προέρχεται από τη δράση της στους υποδοχείς αδενοσίνης, τον ανταγωνιστικό υποδοχέα αδενοσίνης και στον αδένα της υπόφυσης εκκρίνοντας ορμόνες που ενισχύουν την απελευθέρωση περισσότερης αδρεναλίνης. Η καφεΐνη αυξάνει την παραγωγή ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Η νοητική εγρήγορση και συγκέντρωση βελτιώνονται καθώς τα αισθήματα κόπωσης και αντίληψης της προσπάθειας μειώνονται. Αυτός είναι πιθανότατα ο μηχανισμός με τον οποίο η αντοχή, η ταχύτητα και η δύναμη θα μπορούσαν να βελτιωθούν. Εκτός από την επίδρασή της στο κεντρικό νευρικό σύστημα υπάρχουν, υποθετικά και άλλοι μηχανισμοί που περιλαμβάνουν μεταβολικές αλλαγές και διέγερση των σκελετικών μυών.
Υπάρχουν πολλές ιατρικές επιπτώσεις των διεγερτικών που εν μέρει σχετίζονται με τη χημική τους δομή:
- Οι αμφεταμίνες προκαλούν αύξησης της νοητικής επαγρύπνησης, της αρτηριακής πίεσης, της καρδιακής συχνότητας, της γλυκόζης του αίματος, των επιπέδων των ελεύθερων λιπαρών οξέων και της μυϊκής τάσης. Μπορούν να προκαλέσουν καρδιαγγειακές παθήσεις (υπέρταση και έμφραγμα), μειωμένη ανοχή της γλυκόζης και θάνατο. Οι γενικές παρενέργειες περιλαμβάνουν κεφαλαλγία, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, κατάθλιψη, επιθετικότητα, σπασμούς, αϋπνία, ναυτία, ζάλη και σύγχυση. Η παρατεταμένη χρήση υψηλών δόσεων αμφεταμινών μπορεί να προκαλέσει απώλεια βάρους, παράνοια, ψύχωση, καταναγκαστική συμπεριφορά και βλάβες των νεύρων. Η συνεχής χρήση μπορεί να οδηγήσει σε φυσιολογική και ψυχική εξάρτηση.
- Η κοκαΐνη αυξάνει τη νοητική επαγρύπνηση, την καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση που οφείλεται στη σύσπαση των αιμοφόρων αγγείων. Όταν καταναλώνεται σε κάποια από τις καθαρές της μορφές μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Οι θάνατοι γενικά αποδίδονται σε έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειοσύσπαση των στεφανιαίων και σε αυξημένες απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε οξυγόνο. Οι βραχυπρόθεσμες επιδράσεις της κοκαΐνης περιλαμβάνουν νοητική επαγρύπνηση, ευφορία, παράνοια, ευερεθιστότητα και νευρικότητα. Παρατεταμένη χρήση κοκαΐνης προκαλεί εθισμό, διαταραχές της διάθεσης, ανησυχία, παραισθήσεις, παράλογες και βίαιες συμπεριφορές.
- Η μεθυλφενιδάτη (Ritalin) επιφέρει παρενέργειες όπως κεφαλαλγία, νευρικότητα, ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις, υπερβολική επανάληψη των κινήσεων και παράνοια.
- Η νικοτίνη αυξάνει την καρδιακή συχνότητα, την αρτηριακή πίεση, την αντιδραστικότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος, την αγγειοσυστολή, τα επίπεδα λιπιδίων του αίματος, τη γλυκόζη του πλάσματος, το γλουκαγόνο, την ινσουλίνη και την κορτιζόλη. Μεταξύ των 4.000 διαφορετικών συστατικών του καπνού, το μονοξείδιο του άνθρακα και τα καρκινογόνα είναι τα πιο επικίνδυνα. Εφόσον, η συγγένεια του μονοξείδιου του άνθρακα προς την αιμοσφαιρίνη είναι περίπου 230 φορές μεγαλύτερη από ό,τι για το οξυγόνο, η αθλητική απόδοση επηρεάζεται αρνητικά καθώς μειώνεται η μέγιστη αερόβια ικανότητα και διαταράσσεται η περιφερική κυκλοφορία. Η νικοτίνη προκαλεί επαγρύπνηση, ευφορία, αισθήματα ευχαρίστησης και είναι εξαιρετικά εθιστική.
- Η καφεΐνη αυξάνει την καρδιακή συχνότητα, τον όγκο αίματος, την αρτηριακή πίεση, τη συσταλτικότητα των σκελετικών μυών, την κινητοποίηση και χρήση των ελεύθερων λιπαρών οξέων από τους μύες, τον μεταβολικό ρυθμό και την πρόσληψη οξυγόνου. Η καφεΐνη επίσης προκαλεί νευρικότητα, αϋπνία, υπερκινητικότητα, αφυδάτωση του σώματος καθώς επίσης συμπτώματα ανοχής και στέρησης.
