Παχυσαρκία και γυναικεία γονιμότητα
Συγγραφέας Παρασκευή Μεντζελοπούλου Γράφτηκε στις ,
Στις γυναίκες η παχυσαρκία επιδρά στη διαδικασία αναπαραγωγής με πολλαπλούς τρόπους, επηρεάζοντας: α) την ωοθυλακιορρηξία και την αυτόματη σύλληψη, β) την αποτελεσματικότητα και την έκβαση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γ) την φυσιολογική πορεία της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
Όλες οι παχύσαρκες γυναίκες δεν έχουν υπογονιμότητα, αλλά έχουν τριπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν προβλήματα στην αναπαραγωγή σε σχέση με τις γυναίκες φυσιολογικού βάρους και ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται για κάθε μονάδα αύξησης του Δείκτη Μάζας Σώματος ΔΜΣ πάνω άπο 23.9 kg/m2
Α. Ωοθυλακιορρηξία και αυτόματη σύλληψη
Επιδημιολογικές μελέτες υπολογίζουν πως 30-47% των υπέρβαρων και παχύσαρκων γυναικών έχουν ασταθή κύκλο. Το λίπος φαίνεται να παίζει βασικό ρόλο στην έναρξη της εφηβείας και της εμμήνου ρύσεως (critical fat hypothesis), αλλά και το πολύ λίγο λίπος και το πάρα πολύ λίπος μπορούν να προκαλέσουν ορμονικές διαταραχές.
Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) και ιδίως η κεντρική παχυσαρκία σχετίζονται αναλογικά με αστάθεια της περιόδου και ορμονικές διαταραχές, δηλαδή όσο πιο πολύ ανεβαίνει το βάρος και το λίπος ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλιάς, τόσο πιο έντονες είναι οι διαταραχές. Ιδιαίτερα η παχυσαρκία κατά την παιδική και εφηβική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο για τέτοιες διαταραχές κατά την ενήλικο ζωή.
Η πιο συχνή αιτία υπογονιμότητας που σχετίζεται με την παχυσαρκία είναι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) που επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Το αυξημένο σωματικό βάρος δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωση του συνδρόμου αλλά ανευρίσκεται σε περίπου 40% των γυναικών με PCOS και επιβαρύνει σημαντικά τα συμπτώματα. Ένας παράγοντας που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, λόγω του αυξημένου λίπους, που έχει σας συνέπεια τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης (υπερινσουλιναιμία). Η υπερινσουλιναιμία είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει τόσο διαταραχές στην περίοδο, όσο και διαταραχές στην γονιμότητα.
Διαταραχές γονιμότητας όμως διαπιστώνονται και σε παχύσαρκες γυναίκες χωρίς πολυκυστικές ωοθήκες. Μεταξύ άλλων έχουν διαπιστωθεί διαταραχές στην λειτουργία της υπόφυσης και των ωοθηκών.
Όλες οι παχύσαρκες γυναίκες δεν έχουν πρόβλημα με την περίδο τους, αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για διαταραχές της τακτικής ωοθυλακιορρηξίας για γυναίκες με ΔΜΣ >32.
Η πιθανότητα αυτόματης σύλληψης ελαττώνεται στις γυναίκες με ΔΜΣ πάνω από 29 kg/m2. Ακόμα και μετά την διόρθωση για άλλους παράγοντες, οι γυναίκες με αυξημένο ΔΜΣ είχαν 4% λιγότερες κυήσεις για κάθε βαθμό αύξησης του πάνω από το φυσιολογικό.
Η ωοθυλακική λειτουργία και η συχνότητα σύλληψης βελτιώνεται μετά την απώλεια βάρους.
Β. Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και εξωσωματική γονιμοποίηση
Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (πάνω από το φυσιολογικό) , εκτός από τη ελάττωση της πιθανότητας αυτόματης σύλληψης, σχετίζεται και με αυξημένα προβλήματα στην θεραπεία της υπογονιμότητας. Στοιχεία δείχνουν παραγωγή λιγότερων ωοθυλακίων παρά την χρήση μεγαλύτερης ποσότητας γοναδοτροπινών σε κύκλους IVF (in vitro fertilization), ελαττωμένη απάντηση στην εξωγενή διέγερση των ωοθηκών, χαμηλή πιθανότητα εγκυμοσύνης για ΔΜΣ >30, χαμηλό αριθμό τοκετών μετά από εξωσωματική γονιμόποιηση [IVF ή ICSI( intra cytoplasmic semen injection)] και αυξημένες αποβολές α’ τριμήνου, ιδιαίτερα σε γυναίκες με PCOS.
Γ. Κύηση και επιπλοκές
Ακόμα και αν υπάρξει εγκυμοσύνη και προχωρήσει, οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο πολλαπλών επιπλοκών κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο κίνδυνος για διαβήτη κύησης, προεκλαμψία και ανάγκη για καισαρική τομή αυξάνει παράλληλα με τον δείκτη μάζας σώματος σε όλες της γυναίκες με ΔΜΣ >30 αλλά είναι πολύ μεγαλύτερος για γυναίκες με νοσογόνο παχυσαρκία (ΔΜΣ >40). Οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν ακόμα αυξημένο κίνδυνο για υπέρταση, για θρομβοτικά επεισόδια και για αποβολές. Η παχυσαρκία φαίνεται να σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο για διαταραχές διάπλασης του εμβρύου, κυρίως της καρδιάς και του νευρικού συστήματος του μωρού και θάνατο του νεογνού. Ένα ακόμα ανησυχητικό φαινόμενο που όλο και πιο συχνά παρατηρείται σε έρευνες είναι ότι, τα μωρά που γεννιούνται από παχύσαρκες μαμάδες έχουν και τα ίδια αυξημένο κίνδυνο να κάνουν παχυσαρκία από την παιδική τους ηλικία.
Γνωρίζετε ότι τα μωρά που γεννιούνται από παχύσαρκες μαμάδες έχουν πολλαπλάσια πιθανότητα να γίνουν και αυτά παχύσαρκοι ενήλικες;
Απώλεια βάρους και βελτίωση της γυναικείας γονιμότητας
Η αρνητική επίδραση της παχυσαρκίας στην γονιμότητα φαίνεται ακόμα περισσότερο με την βελτίωση της ωοθυλακιορρηξίας και τις αυξημένες πιθανότητες εγκυμοσύνης σε παχύσαρκες γυναίκες με ανωοθυλακιορρηξία και προβλήματα γονιμότητας, μετά την απώλεια βάρους.
Ακόμα και μικρή απώλεια βάρους μπορεί να έχει σημαντική ευεγερτική επίδραση. Η ωοθυλακική λειτουργία επανέρχεται στην πλειοψηφία γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες PCOS αφού χάσουν 5-10% του ολικού τους βάρους, ενώ η πιθανότητα εγκυμοσύνης αυξάνεται κατά 30-40% μετά από ένα χρόνο.
Ο τρόπος απώλειας βάρους δεν φαίνεται να παίζει ρόλο. Χρειάζεται όμως συνδυασμός σωστής διατροφής ΚΑΙ άσκησης για να βελτιωθούν σημαντικά οι ορμονικές διαταραχές, να πέσουν τα επίπεδα της ινσουλίνης και για να διατηρηθούν τα αποτελέσματα. Συχνά , ιδίως σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, μπορεί να χρησιμοποιήσουμε και φάρμακα που ελαττώνουν τα επίπεδα της ινσουλίνης σε συνδυασμό με διατροφή και άσκηση.
Στις γυναίκες με νοσογόνο παχυσαρκία (ΔΜΣ >35), η χειρουργική θεραπεία της παχυσαρκίας θεωρείται πλεόν η θεραπεία εκλογής, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην ομαλοποίηση του κύκλου και στην βελτίωση της γονιμότητας, αλλά και, ακόμα πιο σημαντικό, στην μείωση των επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η κύηση πρέπει να αποφεύγεται τον πρώτο χρόνο μετά το χειρουργείο ενώ δεν φαίνεται να σχετίζεται με περιγεννητικές επιπλοκές.
