Φανταστείτε τον εαυτό σας σε έναν μικρό λόφο ενώ είσαστε ένας δεινός σκιέρ. Πόσο βαρετό θα ήταν να έπρεπε να λύσετε ένα σταυρόλεξο για παιδιά τρίτης δημοτικού ή να ρίξετε βελάκια σε έναν στόχο στο μισό μέτρο; Κάπως έτσι νιώθει και ένα χαρισματικό παιδί σε μία συνηθισμένη τάξη όπου όλοι ο μαθητές αναμένονται να δουλεύουν στο ίδιο επίπεδο: Οι εργασίες του φαίνονται πολύ εύκολες ή «όλο τα ίδια και τα ίδια».

Θα πρέπει αυτό το παιδί να προχωρήσει σε μία μεγαλύτερη τάξη ή να παραμείνει στην τάξη με τα συνομήλικά του παιδιά; Θα βάζατε ποτέ το παιδί σας που δεν είναι χαρισματικό, σε μία τάξη με μικρότερα παιδία ή θα της ζητούσατε να λύσει ασκήσεις που λύνουν παιδιά 2 χρόνια μικρότερά της; Τι θα πρέπει να κάνει ένας γονιός για να προστατέψει τον ψυχικό κόσμο του παιδιού του αλλά και να μην αφήσει να χαθούν οι ξεχωριστές ικανότητές του;

Το θέμα έχει πολλές διαστάσεις και γίνεται ακόμη πιο σύνθετο αν αναλογισθεί κανείς ότι επιστήμονες όπως ο  Αϊνστάιν, μουσικοί όπως ο Μότσαρτ, ανθρωπιστές όπως ο Μαχάτμα Γκάντι, αθλητές όπως ο Μαικλ Φέλπς και άλλοι συνάνθρωποι μας  άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα και διακρίνουμε την πραγματικότητα από τη φαντασία, το κατορθωτό από το ακατόρθωτο.

Πώς αναγνωρίζεται ένα χαρισματικό παιδί;

Περιέργεια-Πρωτοβουλία-Φαντασία-Πρωτοτυπία-Δημιουργικότητα-Αφοσίωση-Αγάπη για μάθηση.. μερικές από τις ικανότητες  που εκδηλώνουν 2% του παιδικού πληθυσμού ( τα περισσότερα αγόρια), σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από τα παιδιά της ηλικίας τους.

Παρακάτω είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που εκδηλώνουν τα παιδιά με εξαιρετικές ικανότητες από μικρή ηλικία και μπορούν να σας βοηθήσουν στο να αναζητήστε τη γνώμη ενός ειδικού:

Γέννηση έως 4 μηνών:

• Βλεμματική επαφή αμέσως μετά τη γέννηση, ακόμα και την ώρα  που θηλάζει/πίνει γάλα από το μπιμπερό

• Δεν θέλει να καθίσει στο βρεφικό κάθισμα

• Θέλει πάντα κάποιον στο δωμάτιο να ασχολείται μαζί του/της

• Όλοι σχολιάζουν πόσο ζωηρό βλέμμα έχει και πώς είναι διαρκώς σε εγρήγορση

4 μηνών με ένα έτος

• Σπάνια βάζει τα παιχνίδια στο στόμα • Παίζει με κάποιο σκοπό, όχι απλά πετώντας τα παιχνίδια δεξιά και αριστερά • Προσέχει τι συμβαίνει όταν παρακολουθεί τηλεόραση

• Παίζει παιχνίδια όπως κουκουτσά ή χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ

• Γνέφει για, λέει μαμά, μπαμπά, γεια • Ακολουθεί οδηγίες, δεν του ξεφεύγει τίποτα, ξέρει απέξω όλη τη ρουτίνα των καθημερινών δραστηριοτήτων του

Ενός έτους με 18 μηνών

• Δείχνει ανταγωνιστικότητα, νευριάζει όταν δεν γίνεται το δικό του

• Μεγάλη διάρκεια προσοχής σε κάτι (όχι στην τηλεόραση) • Δείχνει ενδιαφέρον στα γράμματα, τους αριθμούς, τις λέξεις

• Πολύ ανεπτυγμένη λεπτή κινητικότητα και οπτικοκινητικός συντονισμός

• Παίζει με παιχνίδια και παζλ που απευθύνονται σε μεγαλύτερα παιδιά

• Δεν τρώει ούτε σκίζει βιβλία

• Προσπαθεί σκληρά αρέσει στους άλλους και πληγώνεται εύκολα

18 μηνών με 2 ετών

• Μιλά καθαρά και καταλαβαίνει όσα λένε οι άλλοι

• Ξέρει πολλά γράμματα, αριθμούς και χρώματα, χωρίς να επιμένουν να του τα μάθουν οι γονείς του

• Θέλει να τα κάνει όλα με τον δικό του τρόπο και δεν παρατείται από την προσπάθεια

• Δεν αποσπάται εύκολα η προσοχή του, οι προσπάθειες απόσπασης προσοχής όταν θέλουμε να το αποτρέψουμε από μία ανεπιθύμητη συμπεριφορά δεν έχουν αποτέλεσμα

• Μπορεί να τραγουδήσει μαζί σας ένα τραγούδι, ξέρει όλα τα λόγια και τη μελωδία

• Έχει χιούμορ που εντυπωσιάζει

• Παρότι πολύ δραστήριος, οι δραστηριότητες του έχουν σκοπό

• Ενδιαφέρεται για μηχανήματα και συσκευές με πολύπλοκη λειτουργία, όπως το CD player και ο Η/Υ και μπορεί να τα χειριστεί σωστά

• Του αρέσει να ηγείται στην παρέες και γρήγορα χάνει το ενδιαφέρον του για τα παιδιά που δεν μπορούν να τον ακολουθήσουν στο παιχνίδι

• Οι γονείς σας και άλλοι συγγενείς μπορεί να αρχίσουν να παραπονιούνται ότι είναι επίμονος και κακομαθημένος

• Είναι καλός στη ζωγραφική

• Μπορεί να φτιάξει πύργο με περισσότερους από 8 κύβους

• Αναγνωρίζει βασικά σχήματα στο περιβάλλον • Διακρίνει ομορφιές στη φύση γύρω του

• Δίνει προσοχή στα συναισθήματα των άλλων

• Πρέπει να ξέρει τον λόγο για τον οποίο πρέπει να πειθαρχήσει σε κάτι

2-3 ετών

• Δείχνει εξαιρετική προσοχή σε προγράμματα τηλεόρασης ή σε DVD • Δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για γράμματα και αριθμούς

• Καταλαβαίνει πότε κάνετε λάθος, θυμάται μια υπόσχεση που του δώσατε

• Εύκολα στενοχωριέται και θυμώνει όταν δεν καταφέρνει κάτι, τελειομανής • Άνθρωποι εκτός της οικογένειας σας αρχίζουν να σχολιάζουν πόσο έξυπνος είναι

• Δεν του αρέσει να παίζει με συνομήλικά του παιδιά, προτιμά ενήλικες ή μεγαλύτερα παιδιά, αλλά είναι ακόμα ανώριμος συναισθηματικά

• Έχει ξεσπάσματα οργής όταν τον/ την εμποδίζουν να φέρει εις πέρας κάτι που προσπαθεί να ολοκληρώσει με τον δικό του/της τρόπο

• Μπορεί να παίξει με παιχνίδια και παζλ που απευθύνονται σε παιδιά με τα διπλά χρόνια ηλικίας

• Σημάδια πρώιμης ικανότητας ανάγνωσης, πχ ξεχωρίζει τα σήματα οδικής κυκλοφορίας, τα λογότυπα πολλών καταστημάτων, διαβάζει ονόματα τυπωμένα

• Εξοργίζεται όταν οι ενήλικες δεν τον καταλαβαίνουν ή δεν ακολουθούν τους δικούς του κανόνες

• Πολύ ανταγωνιστικός

3-4 χρόνων

• Πολύ περίεργος/η

• Πολύ ομιλητικός/η

• Αυξημένο ενδιαφέρον για τα βιβλία ειδικά για όσα του δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα του

• Του αρέσει να υπερασπίζεται τις πράξεις του με επιχειρήματα • Μπορεί να κάνει πολλά πράγματα στον Η/Υ

• Μπορεί να φοβάται όσα δεν καταλαβαίνει, ανησυχεί για το μέλλον, αγχώνεται

• Δείχνει ενδιαφέρον για τα πώς και τα γιατί και ακούει με περισσότερη προσοχή από ότι οι συνομήλικοί του

• Του αρέσει η στρατηγική και οι κανόνες και δυσανασχετεί με τα άλλα παιδιά που δεν τους καταλαβαίνουν

• Ηγετικός/ή

• Δημιουργικός/ή

• Χειρίζεται έξυπνα ανθρώπους και καταστάσεις

• Τελειομανής, επιμένει στο να βελτιώσει στο μέγιστο τις ικανότητές του

4-5 χρόνων

• Τα περισσότερα χαρισματικά παιδιά αρχίζουν να διαβάζουν βιβλία πριν γίνουν 5 χρόνων

• Δείχνουν ενδιαφέρον αλλά και άγχος για καταστάσεις που απασχολούν τους ενήλικες, όπως πχ η είδηση μιας φυσικής καταστροφής

• Είναι προικισμένα με εξαιρετικές αριθμητικές ικανότητες και μαθηματικό συλλογισμό

• Μπορεί να αρχίσουν να αναρωτιούνται για το νόημα της ζωής, για την δική τους αξία κτλ • Εκτεταμένο λεξιλόγιο, απίστευτη μνήμη για γεγονότα και πληροφορίες • Αυξανόμενη ευκολία στον χειρισμό Η/Υ, ηλεκτρινικών παιχνιδιών κτλ

• Εμφανής αφαιρετική σκέψη, τους αρέσουν οι έννοιες και οι θεωρίες

• Έχουν μεγάλη ανάγκη να συζητούν με τους άλλους ( και με παιδιά, όχι μόνο με ενήλικες) για πράγματα που τους γοητεύουν

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου;

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι γονείς χαρισματικών παιδιών καταλαβαίνουν από νωρίς τις ξεχωριστές  ικανότητες των παιδιών τους. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις όπου πρώτοι οι δάσκαλοι διαπιστώνουν ότι το παιδί είναι εξαιρετικό από κάθε άποψη, καθώς οι μοναδικές δυνατότητες του μπορεί να μην είναι εμφανείς ώσπου να βρεθεί σε ένα περιβάλλον που μπορεί να τις αναδείξει.

Σε όλες τις περιπτώσεις, η  εκτίμηση της ψυχοκινητικής  και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού από έμπειρο Παιδίατρο-Αναπτυξιολόγο θα καταδείξει  τα υψηλά επίπεδα απόδοσης και επιτυχίας σε όλους τους τομείς. Η αξιολόγηση ενός παιδιού από την ηλικία των 4 χρόνων μπορεί να δώσει αρκετές πληροφορίες στον ειδικό για περαιτέρω καθοδήγηση της οικογένειας και παρακολούθηση του παιδιού. Οι ηλικίες όμως των 7 με 8 χρόνων είναι οι ιδανικές για μία ακριβή διάγνωση και πιο εμπεριστατωμένη καθοδήγηση. Δυστυχώς στην ηλικία των 10 ή και μεγαλύτερη, πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν εκτεθεί σε ένα ακατάλληλο και βαρετό για εκείνα εκπαιδευτικό περιβάλλον, χάνοντας τον ενδιαφέρον τους για μάθηση και κοινωνική επαφή και καταξίωση.

Ο ειδικός Παιδίατρος- Αναπτυξιολόγος είναι επίσης σε θέση να διακρίνει αν το παιδί σας είναι   χαρισματικό, δηλαδή διαθέτει εξαιρετικές ικανότητες ταυτόχρονα σε πολλούς γνωστικούς τομείς,  ευφυές, δηλαδή παρουσιάζει εξαιρετικά υψηλές αποδόσεις σε κάποιες γνωστικές δοκιμασίες αλλά αποδίδει φυσιολογικά ή και ακόμα με δυσκολίες σε άλλους αναπτυξιακούς τομείς, ή ταλαντούχο, δηλαδή έχει εξαιρετικές ικανότητες σε ένα μόνο ειδικό τομέα της επιστήμης ή της τέχνης π.χ., τη μουσική, ή μόνο στα μαθηματικά.

Από τη στιγμή λοιπόν που θα ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης  του παιδιού, ο Aναπτυξιολόγος, σε συνεργασία με τους γονείς και τον δάσκαλο και σχολικό σύμβουλο του παιδιού θα μεριμνήσουν ώστε το παιδί να έχει πρόσβαση στις κατάλληλες υπηρεσίες και να του δοθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες.

Βέβαια, το εκπαιδευτικό  μέτρο τη επιτάχυνσης (το να «πηδάς» μια τάξη) δεν είναι πάντα εύκολο, ούτε είναι πάντα η κατάλληλη λύση, γιατί και στις μεγαλύτερες εκείνες τάξεις χρησιμοποιείται το ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα Εξάλλου, αν για παράδειγμα το παιδί είναι μικρόσωμο και κοινωνικά δεν έχει την ίδια ωριμότητα με τα παιδιά της μεγαλύτερη τάξης, ίσως μια τέτοια μετακίνηση να του δημιουργήσει πολλά προβλήματα.

Ειδικοί στην εκπαίδευση χαρισματικών παιδιών υποστηρίζουν πως δεν χρειάζονται ειδικές τάξεις για παιδιά με εξαιρετικές ικανότητες, αν ο εκπαιδευτικός έχει γνώσεις και εμπειρία πάνω στο θέμα και οι συνθήκες του επιτρέπουν  να ενισχύει τη δουλειά που κάνει με αυτά τα παιδιά, ενώ δουλεύει σε μία συνηθισμένη τάξη, κάτι που καλείται εκπαιδευτικό μέτριο εμπλουτισμού της ύλης. Για παράδειγμα, ένα παιδί με IQ 130 έχει ρυθμό μάθησης 8 φορές μεγαλύτερο από ένα παιδί με IQ κάτω από 70, αρκεί να βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον! Αν αφήσουμε αυτό το παιδί χωρίς ερεθίσματα κατάλληλα για το επίπεδο του, χάνεται η προσοχή του, το ενδιαφέρον του για μάθηση, η συμμετοχή του σε οτιδήποτε, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση πια να μάθει οτιδήποτε, ακόμα και αυτά που μαθαίνουν τα συνομήλικα παιδιά του στην ίδια τάξη! Δεν είναι τυχαίο που κάποια χαρισματικά άτομα φέρουν την διάγνωση της διάσπασης προσοχής ή της προβληματικής συμπεριφοράς μέσα στην τάξη. Πρόκειται δηλαδή για την άλλη όψη του νομίσματος των μαθησιακών δυσκολιών, καθώς και στις δύο περιπτώσεις, το παιδί έχει τον δικό του  ρυθμό και τρόπο μάθησης, διαφορετικό από εκείνον των άλλων παιδιών της τάξης και συχνά είναι κοινωνικά πολύ ευαίσθητο και πέφτει θύμα απομόνωσης και σχολικού εκφοβισμού.

Αν το σχολείο δεν προσφέρει ειδικές υπηρεσίες ή προχωρημένα τμήματα για προικισμένα παιδιά, ίσως χρειαστεί να αναζητήσετε εξωσχολικές δραστηριότητες και άλλες διεξόδους για το παιδί σας, όπως επισκέψεις με δραστηριότητες σε μουσεία, ζωολογικούς κήπους ή σε βιβλιοθήκες ή ακόμα και σε συναυλίες, ταξίδια και οργανωμένες εκδρομές στη φύση.

Είναι αναπόφευκτο για όλους μας να χαιρόμαστε με τις ξεχωριστές ικανότητες των παιδιών μας. Αλλά θα πρέπει πάντα να προσέχουμε να ξεχωρίζουμε ποια είναι τα πραγματικά ενδιαφέροντα του παιδιού και ποιες οι δικές μας προσωπικές φιλοδοξίες. Τότε τα παιδιά μας θα είναι πιο ευτυχισμένα, πιο ικανά και θα νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια τόσο συναισθηματικά όσο και πνευματικά. Ας αποφύγουμε λοιπόν να ασκούμε υπερβολική πίεση στα παιδιά μας, όχι μόνο όσον αφορά στα μαθήματα, αλλά και στην άθληση, στη μουσική ή στην κοινωνική τους ζωή. Παρέχοντας ένα πλούσιο και ισορροπημένο περιβάλλον στο παιδί μας θα βοηθήσουμε και εμείς το χάρισμα του να γίνει μια ξεχωριστή δημιουργία!