Τι είναι η ενδομητρίωση

Ενδομητρίωση ονομάζεται η παρουσία ενδομητρικού ιστού εκτός της κοιλότητας της μήτρας. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε θέση μέσα στην κοιλιακή χώρα με πιο συχνή εντόπιση στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στην περιτοναϊκή κοιλότητα, στο οπίσθιο δουγλάσσειο, στον κόλπο, στην ουροδόχο κύστη, στον τράχηλο της μήτρας, στο έντερο και αλλού. Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν βρεθεί εστίες στους πνεύμονες, στο διάφραγμα μέχρι και στον εγκέφαλο.

Γενικές πληροφορίες για την ενδομητρίωση

• Προσβάλλει περίπου το 5-10% των γυναικών.
• Αποτελεί μία χρόνια πάθηση που εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου.
• Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης κατά την αναπαραγωγική ηλικία.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

• Συγγενείς πρώτου βαθμού με ενδομητρίωση (μητέρα-αδελφή).
• Παρουσία τεκνοποίησης ή όχι.
• Διάρκεια έμμηνου ρύσης άνω των 7 ημερών ή συχνότητα εμμηνορυσιακών κύκλων κάτω των 26 ημερών.
• Πρώιμη έναρξη έμμηνου ρύσης.
• Συγγενείς ανωμαλίες έσω γεννητικών οργάνων (δίκερη, δίδελφη μήτρα κ.α).

Κλινική εικόνα

Ποσοστό 40-50% των γυναικών με ενδομητρίωση δεν εμφανίζουν συμπτώματα.

Συχνότερα συμπτώματα:

1. Δυσμηνόρροια (πόνος κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης).
2. Δυσπαρεύνια (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή).
3. Υπογονιμότητα

Ο πόνος συχνά εξαρτάται απο την εντόπιση της ενδομητρίωσης. Για παράδειγμα, εάν η ενδομητρίωση εντοπίζεται στο παχύ έντερο (στο ορθό), μπορεί να εμφανιστεί πόνος κατά την αφόδευση, ιδίως κατά την έμμηνο ρύση. Αντιστοίχως εάν εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη, μπορεί να εμφανιστεί πόνος κατά την ούρηση (δυσουρία).

Διάγνωση

• Ιστορικό: Ο πόνος κατά την διάρκεια της έμμηνου ρύσης και της σεξουαλικής επαφής συμβάλλει στην έγκαιρη και πρώιμη διάγνωση.
• Κλινική εξέταση: κατά την κλινική εξέταση ενδέχεται να εντοπιστούν εστίες πόνου που αντιστοιχούν σε εστίες ενδομητρίωσης.
• Κολπικό υπερηχογράφημα: ανίχνευση κύστης ενδομητρίωσης (στις ωοθήκες).
• Ca 125: συχνά ανευρίσκονται αυξημένα επίπεδα.
• Μαγνητική τομογραφία: ανιχνεύει εστίες ενδομητρίωσης, σε περιοχές μη ορατές με το απλό υπερηχογράφημα, όπως είναι η κυστεομητρική πτυχή.

Για την τελική διάγνωση απαιτείται λαπαροσκοπική αφαίρεση της εστίας και ιστολογική εξέταση.

Θεραπεία της ενδομητρίωσης

Υπάρχουν τρεις θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης:

1. Φαρμακευτική αγωγή: Δε θεραπεύει την αιτία, αλλά τα συμπτώματα. Η ασθενής ‘’καταστέλλεται’’ ορμονικά για 6 μήνες (τεχνητή εμμηνόπαυση) ώστε να εξαλειφθεί το ορμονικό ερέθισμα από το οποίο εξαρτάται η ενδομητρίωση. Όμως με την διακοπή της θεραπείας αναζωπυρώνονται εκ νέου οι εστίες της νόσου. Δε συνιστάται για μεγάλα χρονικά διαστήματα, καθώς ενδέχεται να προκαλέσει οστεοπόρωση και ατροφία των γεννητικών οργάνων. Δεύτερη φαρμακευτική επιλογή αποτελούν τα αντισυλληπτικά δισκία, τα οποία μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων, χωρίς όμως να θεραπεύουν την ενδομητρίωση. Χορηγούνται σε γυναίκες που έχουν ήδη τεκνοποιήσει και δεν επιθυμούν άλλη κύηση. Η συνεχής χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων μιμείται ορμονικά την κύηση και προκαλεί ατροφία (όχι εξαφάνιση) των εστιών.Τα μη στερορειδή αντιφλεγμονώδη  φάρμακα(παυσίπονα) αποτελούν την τρίτη επιλογή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης. Θα πρέπει να λαμβάνονται συστηματικά 2 ημέρες πριν την αναμενόμενη έμμηνο ρύση και καθ΄όλη τη διάρκειά της.
2. Χειρουργική αντιμετώπιση: Η λαπαροσκόπηση αποτελεί τη μέθοδο εκλογής για τη διάγνωση και θεραπεία της ενδομητρίωσης. Με τη λαπαροσκόπηση επιτυγχάνεται η πλήρης εξαίρεση των εστιών της ενδομητρίωσης. Η επέμβαση πραγματοποιείται από ειδικό, εκπαιδευμένο στη λαπαροσκοπική χειρουργική, γυναικολόγο, καθώς είναι μείζονος σημασίας η πλήρης αποκατάσταση και διατήρηση της γονιμότητας της γυναίκας.
3. Συνδιασμός φαρμακευτικής αγωγής και χειρουργικής αντιμετώπισης: Εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν είναι εφικτή η πλήρης εξαίρεση των εστιών της ενδομητρίωσης , τότε μπορεί να χορηγηθεί συμπληρωματική ορμονική θεραπεία.

Υποτροπή ενδομητρίωσης

Η πιθανότητα υποτροπής της νόσου είναι υπαρκτή, ακόμη και μετά τη χειρουργική εξαίρεση των εστιών. Γι’αυτόν ακριβώς το λόγο, οι γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν θα πρέπει άμεσα μετά τη χειρουργική αντιμετώπιση να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους.

Αντίθετα στις γυναίκες που δεν επιθυμούν να τεκνοποιήσουν άμεσα μετά τη χειρουργική επέμβαση μπορούν να χορηγηθούν αντισυλληπτικά δισκία προγεστερόνης για την πρόληψη των υποτροπών της ενδομητρίωσης.

Μια γυναίκα πρέπει να επισκέπτεται τον γυναικολόγο της όταν εμφανίζει:

• Έντονο άλγος κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης.
• Πόνο που επιδεινώνεται σταδιακά.
• Πόνο που εμφανίζεται κατά τη σεξουαλική επαφή και επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.
• Συνεχείς ενοχλήσεις – πόνο στην κοιλιακή χώρα, που αυξάνονται σε ένταση κατά την έμμηνο ρύση.
• Αποτυχημένες προσπάθειες τεκνοποίησης.

Ο ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης ειναι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της από εξειδικευμένο χειρουργό γυναικολόγο. ΚΑΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ δεν πρέπει να υποφέρει από πόνο κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης , που υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής της και μειώνει τη γονιμότητά της.