Η βρουκέλλωση,(μελιταίος πυρετός) και οι επιπτώσεις της στη δημόσια υγεία
Συγγραφέας Αναστάσιος Τσώνης Γράφτηκε στις ,
Η βρουκέλλωση, γνωστή επίσης και ως μελιταίος πυρετός ή πυρετός της Μάλτας, πυρετός της Μεσογείου, κυματοειδής πυρετός, πυρετός του Γιβραλτάρ, νόσος του Bang (στα βοοειδή), ή επιδιδυμίτις των κριών, είναι μια από τις περισσότερο διαδεδομένες ζωοανθρωπονόσους σ’ ολόκληρο τον κόσμο και ιδιαίτερα στη ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και οφείλεται σε μικρόβια που ονομάζονται Βρουκέλλες (Brucellae).
2. ΠΑΘΟΓΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ
Οι βρουκέλλες είναι μικρά, ωοειδή, αρνητικά κατά Gram μικρόβια και αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα μικροβίων με δικά τους κοινά χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερο γνώριμα των βρουκελλών είναι ότι “κρύβονται” μέσα στα φαγοκύτταρα του οργανισμού που προσβάλλουν, όπου παραμένουν απρόσβλητες από τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού και τα αντιβιοτικά. Επίσης, έχουν μεγάλη ανθεκτικότητα στις συνθήκες του περιβάλλοντος, όπου υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορούν να παραμείνουν στη ζωή μέχρι και 8 μήνες.
Όλες οι βρουκέλλες είναι παθογόνες για τα ζώα και τον άνθρωπο. Τα κυριότερα είδη των βρουκελλών που είναι υπεύθυνα για τη μόλυνση των ζώων και του ανθρώπου είναι τα εξής: Br. abortus, Br. melitensis, Br. suis, Br. Ovis, Br. neotomae και Br. canis. Από αυτά η Br. Melitensis είναι η κυρίως υπεύθυνη για την προσβολή του ανθρώπου, ακολουθεί η Br. suis και τέλος η Br. abortus.
3. ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ:
- ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Πηγή μόλυνσης για τον άνθρωπο είναι τα μολυσμένα ζώα. Γι αυτό η συχνότητα της βρουκέλλωσης στον άνθρωπο εξαρτάται άμεσα από τη συχνότητά της στα ζώα.
Η μετάδοση στον άνθρωπο μπορεί να γίνει άμεσα ή έμμεσα.
Η άμεση μετάδοση της αρρώστιας γίνεται με την επαφή κατά το άρμεγμα, τους τοκετούς ή τη σφαγή και την επεξεργασία των προϊόντων των μολυσμένων ζώων. Ακόμα, μπορεί να γίνει κατά τους εμβολιασμούς των ζώων με ζωντανά εμβόλια, όπως είναι το εμβόλιο Rev-1 και κατά τους χειρισμούς των καλλιεργειών των βρουκελλών στα Εργαστήρια.
Η έμμεση μετάδοση της αρρώστιας γίνεται με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, κυρίως γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων που προέρχονται από μολυσμένα ζώα και δεν υποβλήθηκαν σε επεξεργασία εξυγίανσης, όπως είναι ο βρασμός, η παστερίωση και η σωστή ωρίμανση των προϊόντων ωρίμανσης (τυρί).
Από τα στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), προκύπτει ότι κάθε χρόνο εκδηλώνονται παγκόσμια 500.000 νέα κρούσματα βρουκέλλωσης στον άνθρωπο.
Η βρουκέλλωση σε ποσοστό πάνω από το 85% των περιστατικών μεταδίδεται στον άνθρωπο με τον άμεσο τρόπο, γι αυτό και η αρρώστια αυτή χαρακτηρίζεται ως επαγγελματική ζωοανθρωπονόσος και προσβάλλει κυρίως κτηνοτρόφους, κτηνιάτρους, σπερματεγχύτες, ζωεμπόρους, κλπ., οι οποίοι ως εκ του επαγγέλματός τους έρχονται σε συνεχή επαφή με τα ζώα ή τα μολυσμένα υλικά.
- ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΣΤΑ ΖΩΑ
Στα ζώα η βρουκέλλωση μεταδίδεται με τα εμβρυϊκά υγρά που διασκορπίζονται στο περιβάλλον κατά τους τοκετούς, με τις επιβάσεις ή την τεχνητή σπερματέγχυση, με την κατάποση εμβρυϊκών καταλοίπων μετά από αποβολή ή τοκετό, μέσω της αναπνευστικής οδού, του επιπεφυκότος ή από λύσεις της συνεχείας του δέρματος.
Στη διασπορά και τη μετάδοση της αρρώστιας σπουδαίο ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα άγρια ζώα (αλεπούδες, λαγοί, ελάφια, τρωκτικά κλπ.), τα πτηνά και διάφορα είδη αρθροπόδων.
4. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:
- ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Τα πρώτα συμπτώματα της αρρώστιας στον άνθρωπο παρουσιάζονται συνήθως 1 – 3 εβδομάδες μετά τη μόλυνση, ενώ σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν και μετά την πάροδο πολλών εβδομάδων ή και μηνών.
Τα συμπτώματα του μελιταίου πυρετού στον άνθρωπο είναι ποικίλα, δεν είναι καθόλου τυπικά και αρχίζουν απότομα ή ύπουλα.
Η αρρώστια μπορεί να έχει οξεία ή χρόνια διαδρομή.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η βρουκέλλωση εμφανίζεται με την οξεία μορφή, κατά την οποία παρατηρείται μεγάλη κατάπτωση και εξασθένηση, ψηλός πυρετός κυρίως το απόγευμα ή το βράδυ, ρίγη και άφθονες νυχτερινές εφιδρώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων ο πυρετός πέφτει για να ξαναεμφανιστεί το επόμενο απόγευμα. Στην αυξομείωση αυτή του πυρετού η αρρώστια οφείλει και την ονομασία της ως κυματοειδής πυρετός.
Μετά την πάροδο λίγων ημερών η κατάσταση βελτιώνεται για να ακολουθήσει νέα έξαρση μετά από ημέρες ή εβδομάδες.
Άλλα συμπτώματα, τα οποία παρατηρούνται στη βρουκέλλωση του ανθρώπου είναι κεφαλαλγία, ψευδορευματικά άλγη στο κεφάλι, τον αυχένα, τις αρθρώσεις ή την κοιλιακή χώρα, εντερικές διαταραχές, απίσχνανση, αναπνευστικές ή και νευρικές διαταραχές και τέλος, ορχίτιδα.
Στη γυναίκα έχουν αναφερθεί σπάνια αποβολές που οφείλονται σε βρουκέλλες, καθώς και εντόπιση των μικροβίων στο μαστό κατά την περίοδο του θηλασμού.
Στη χρόνια μορφή ο ασθενής είναι εξασθενημένος, παρουσιάζει πυρετό, κυρίως διαλείποντα (κυματοειδή) και πόνους στις αρθρώσεις.
Η βρουκέλλωση στον άνθρωπο μπορεί να παρουσιαστεί ως εντοπισμένη μόλυνση σε ένα όργανο ή αντίθετα ως γενικευμένη μόλυνση, όπου εμπλέκονται περισσότερα του ενός όργανα ή συστήματα. Συνήθως εντοπισμένες μορφές παρατηρούνται στο αναπνευστικό σύστημα, όπου εκδηλώνονται ως πυλαίες ή παρατραχειακές λεμφαδενοπάθειες, διάμεση πνευμονία, βρογχοπνευμονία κλπ.
Οι κυριότερες επιπλοκές, που ανέρχονται περίπου στο 40% των περιπτώσεων, αφορούν τα οστά και τις αρθρώσεις και περιλαμβάνουν αρθρίτιδα, οστεομυελίτιδα και σπονδυλίτιδα που εκδηλώνεται με οσφυαλγία.
Η βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα είναι η πιο συχνή καρδιοαγγειακή επιπλοκή της βρουκέλλωσης στον άνθρωπο και η πιο συχνή αιτία θανάτων.
Οι τροφογεγείς βρουκελλώσεις που οφείλονται συνήθως στη Br. Melitensis παρουσιάζουν συμπτώματα όμοια με εκείνα του τυφοειδούς πυρετού, με τη διαφορά ότι στη βρουκέλλωση τα γενικά συμπτώματα είναι περισσότερο έντονα από αυτά των γαστρεντερικών διαταραχών.
- ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΖΩΑ
Στα ζώα η βρουκέλλωση δεν εκδηλώνεται με χαρακτηριστικά συμπτώματα. Τα χαρακτηριστικότερα συμπτώματα της παρουσίας της νόσου στα ζώα είναι οι αποβολές, οι οποίες συμβαίνουν συνήθως τον 4ο μήνα της εγκυμοσύνης, οι πρόωρες γεννήσεις, οι κατακρατήσεις του πλακούντα, καθώς και η μείωση της γαλακτοπαραγωγής, που είναι αποτέλεσμα των πρόωρων γεννήσεων, ενώ στα αρσενικά παρατηρείται ορχίτιδα και επιδιδυμίτιδα.
Η βαρύτητα των συμπτωμάτων ποικίλει από κοπάδι σε κοπάδι και από ζώο σε ζώο και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι για παράδειγμα οι προηγούμενοι εμβολιασμοί, η ηλικία, το φύλο, η φυλή, η πυκνότητα του κοπαδιού, η δύναμη της μόλυνσης, η διατροφή των ζώων και κυρίως οι συνθήκες υγιεινής της εκτροφής.
5. ΔΙΑΓΝΩΣΗ:
- ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Η διάγνωση της βρουκέλλωσης δεν είναι δυνατό να βασιστεί μόνο στα κλινικά συμπτώματα, επειδή αυτά μοιάζουν με τα συμπτώματα πολλών άλλων οξέων ή χρόνιων νοσημάτων και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο κάθε υποψία βρουκέλλωσης να επιβεβαιώνεται με εργαστηριακή διάγνωση, η οποία περιλαμβάνει μικροβιολογικές και ορολογικές δοκιμές.
Οι μικροβιολογικές δοκιμές περιλαμβάνουν την καλλιέργεια αίματος με τη μέθοδο Castaneda και τις μοριακές δοκιμές PCR.
Οι ορολογικές δοκιμές, κατά τις οποίες ανιχνεύονται τα ειδικά για τη νόσο αντισώματα, είναι η οροσυγκόλληση, η ELISA, ο ανοσοφθορισμός, η δοκιμή Coombs κ.α.
- ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑ ΖΩΑ
Στα ζώα, επειδή τα κλινικά συμπτώματα είναι ήπια ή απουσιάζουν εντελώς, η διάγνωση της βρουκέλλωσης γίνεται αποκλειστικά με εργαστηριακές μεθόδους. Η διάγνωση εδώ γίνεται πάντοτε σε επίπεδο κοπαδιού, το οποίο χαρακτηρίζεται μολυσμένο με την εντόπιση έστω και ενός θετικού ζώου.
Οι διαγνωστικές δοκιμές που κυρίως χρησιμοποιούνται είναι:
1) Η δακτυλιοειδής δοκιμή του γάλακτος (ring test) στις αγελάδες μόνο.
2) Η δοκιμή Rose Bengal στον ορό αίματος των ζώων.
3) Η δοκιμή Σύνδεσης του Συμπληρώματος επίσης στον ορό αίματος των ζώων.
Οι δυο τελευταίες μέθοδοι χρησιμοποιούνται στα εθνικά προγράμματα καταπολέμησης της νόσου.
6. ΘΕΡΑΠΕΙΑ:
- ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Η βρουκέλλωση στον άνθρωπο είναι μια πολύ επίπονη και επίμονη ζωοανθρωπονόσος και μεγάλη σημασία στην αντιμετώπισή της έχουν τα εξής:
1. Η θεραπεία πρέπει να αρχίζει το συντομότερο δυνατόν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων και να χορηγείται και σε κείνα τα άτομα στα οποία εμφανίζονται ήπια συμπτώματα.
2. Η χορήγηση του κατάλληλου συνδυασμού αντιβιοτικών για επαρκές χρονικό διάστημα. Στο θεραπευτικό σχήμα πρέπει να περιλαμβάνεται ένας τουλάχιστον παράγοντας με ενδοκυτταρική διεισδυτικότητα.
3. Η τήρηση επακριβώς του θεραπευτικού σχήματος που συνιστά ο θεράπων ιατρός.
- ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΑ ΖΩΑ
Επειδή η βρουκέλλωση είναι μια από τις σοβαρότερες ζωοανθρωπονόσους, απαγορεύεται η προσπάθεια θεραπείας των κατοικίδιων ζώων που πάσχουν ή είναι ύποπτα μόλυνσης από βρουκέλλωση.
Σκοπός της καταπολέμησης της βρουκέλλωσης των παραγωγικών ζώων είναι η προστασία της δημόσιας υγείας, αλλά και της ζωικής παραγωγής και κατ’ επέκταση της εθνικής οικονομίας.
7. ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΒΡΟΥΚΕΛΛΩΣΗΣ
- ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΑ ΖΩΑ
Ο μόνος τρόπος για την αντιμετώπιση της βρουκέλλωσης των ζώων είναι η κατάρτιση και η εφαρμογή ενός συγκεκριμένου προγράμματος ελέγχου και εκρίζωσης της νόσου που θα περιλαμβάνει, ανάλογα με τα ποσοστά μόλυνσης των ζώων μιας ευρύτερης περιοχής:
1. Τη δήλωση, την απογραφή και τη σήμανση όλων των εκτροφών και του ζωικού κεφαλαίου της περιοχής.
2. Τον αυστηρό έλεγχο των αγοραπωλησιών και της διακίνησης του ζωικού κεφαλαίου.
3. Την εντόπιση και απομάκρυνση από την εκτροφή των οροθετικών ζώων.
4. Τον εμβολιασμό των ευαίσθητων στη νόσο ειδών κάτω από τον έλεγχο των αρμοδίων Κτηνιατρικών Υπηρεσιών.
5. Τη διασφάλιση της κατάλληλης διατροφής και συνθηκών υγιεινής των εκτροφών και
6. Τη σωστή διαχείριση των εκτροφών.
Η Βρουκέλλωση, όπως ήδη αναφέρθηκε είναι μια νόσος η οποία ενδημεί σε όλες τις μεσογειακές χώρες και την Ελλάδα. Οι σοβαρές επιπτώσεις της αρρώστιας στη δημόσια υγεία και την κτηνοτροφική παραγωγή επιβάλλουν σε όλες τις χώρες την κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων καταπολέμησής της. Στη χώρα μας ήδη από 1974 εφαρμόζεται ειδικό πρόγραμμα κατά της βρουκέλλωσης των αιγοπροβάτων και από το 1977 ειδικό πρόγραμμα κατά της βρουκέλλωσης των βοοειδών.
Σήμερα στο Νομό μας, όπως επίσης σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και τη νήσο Εύβοια, εφαρμόζεται ειδικό πρόγραμμα ελέγχου και καταπολέμησης της βρουκέλλωσης των αιγοπροβάτων και της βρουκέλλωσης των βοοειδών.
Ο Νομός μας, σε ό,τι αφορά τη βρουκέλλωση των βοοειδών χαρακτηρίζεται ως επίσημα απαλλαγμένος βρουκέλλωσης και μετά από πολλά χρόνια εφαρμογής του προγράμματος διαπιστώθηκε μόνο μια θετική αγελάδα σε μια εκτροφή το 1999.
Αντίθετα, σε ό,τι αφορά τη βρουκέλλωση των αιγοπροβάτων στο Νομό μας η μόλυνση των κοπαδιών ανέρχεται περίπου στο 6% και των ζώων περίπου στο 1%. Να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά είναι από τα χαμηλότερα σε όλη τη χώρα και πολύ κάτω από τον μέσο όρο.
Το γεγονός αυτό μας υποχρεώνει να επιτύχουμε στην εφαρμογή του προγράμματος που εφαρμόζεται για την καταπολέμηση της βρουκέλλωσης των αιγοπροβάτων και συνίσταται στον εμβολιασμό όλων των θηλυκών αιγοπροβάτων ηλικίας άνω των τριών (3) μηνών που δεν βρίσκονται σε κατάσταση εγκυμοσύνης.
Ο εμβολιασμός γίνεται με ενδοφθαλμική ενστάλαξη του εμβολίου και διαρκεί για όλη την παραγωγική ζωή των ζώων. Τα ζώα που εμβολιάζονται σημαίνονται με ειδική ανεξίτηλη σήμανση (τατουάζ) στο αυτί τους. Ο εμβολιασμός αυτός είναι υποχρεωτικός και διενεργείται από τις Υπηρεσίες Κτηνιατρικής του Νομού δωρεάν.
Όσοι κτηνοτρόφοι δεν συνεργάζονται και δεν συμμετέχουν στην εφαρμογή του προγράμματος εξαιρούνται των επιδοτήσεων που χορηγούνται από το Υπουργείο Γεωργίας και διώκονται διοικητικά και ποινικά σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 248/1914 (Α. 110), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε από το Νόμο 2538/1997 (Α. 242).
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος και τον εμβολιασμό όλου του ζωικού κεφαλαίου, θα περιοριστεί στον ελάχιστο βαθμό η μόλυνση των ζώων από τη βρουκέλλωση, οπότε θα καταστεί δυνατή η απομάκρυνση από την παραγωγή των τυχόν θετικών ζώων και η εξάλειψη της νόσου από τα ζώα και τον άνθρωπο.
Για την επιτυχία του προγράμματος απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο έλεγχος των αγοραπωλησιών και των μετακινήσεων των ζώων μεταξύ των εκτροφών και η αποφυγή ανάμειξης ζώων διαφορετικών εκμεταλλεύσεων. Κάθε αγοραπωλησία ή μετακίνηση των παραγωγικών ζώων πρέπει να γίνεται μόνο μετά την έγκριση του αρμόδιου Αγροτικού Κτηνιατρείου.
Επίσης, στον έλεγχο της βρουκέλλωσης, όπως όλων εξ άλλου των μολυσματικών ασθενειών, μεγάλη σημασία έχει η τακτική διενέργεια απολυμάνσεων στις σταβλικές εγκαταστάσεις της εκμετάλλευσης. Για το σκοπό αυτό υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά απολυμαντικά.
- ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
i. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΩΝ
Όπως ήδη αναφέρθηκε η βρουκέλλωση μεταδίδεται στον άνθρωπο είτε με την επαφή με τα μολυσμένα ζώα, είτε με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων ζωικής προέλευσης.
Με την επαφή με τα μολυσμένα ζώα μολύνονται οι άνθρωποι εκείνοι που λόγω του επαγγέλματός τους έρχονται σε συχνή επαφή με το ζωικό κεφάλαιο, όπως είναι οι κτηνοτρόφοι, οι κτηνίατροι, οι σπερματεγχύτες, οι ζωέμποροι, οι εκδοροσφαγείς κλπ. Γι αυτό και η βρουκέλλωση χαρακτηρίζεται ως επαγγελματική ζωοανθρωπονόσος.
Στην ομάδα αυτή του πληθυσμού και ιδιαίτερα στους κτηνοτρόφους, η πρόληψη συναρτάται άμεσα με την τήρηση των ατομικών μέτρων υγιεινής. Έτσι:
1. Μετά από κάθε επαφή με τα ζώα (περιποίηση, άρμεγμα κλπ.) πρέπει να πλένονται καθαρά τα χέρια με σαπούνι και άφθονο νερό και να χρησιμοποιείται, αν είναι δυνατό και ένα απολυμαντικό.
2. Να μη γίνονται μαιευτικές επεμβάσεις στα ζώα κατά τις δυστοκίες και κυρίως σε περιπτώσεις αποβολών. Στο στάβλο πρέπει πάντοτε να υπάρχει ειδική αίθουσα τοκετών. Σε περιπτώσεις δυστοκίας πρέπει πάντοτε να καλείται κτηνίατρος. Πάντως, σε περίπτωση που οποιοσδήποτε αναγκαστεί να επέμβει σε δυστοκία και κυρίως σε περίπτωση αποβολής ή πρόωρου τοκετού, πρέπει απαραίτητα να φορά πλαστικά γάντια και μετά την επέμβαση να πλύνει πολύ προσεκτικά τα χέρια του με άφθονο νερό και σαπούνι και να χρησιμοποιήσει οπωσδήποτε απολυμαντικό. Τα ρούχα του και οποιοδήποτε άλλο εργαλείο έρθει σε επαφή με τα εμβρυϊκά υγρά πρέπει να πλυθούν με καυτό νερό. Σε περιπτώσεις αποβολής ή πρόωρου τοκετού η στρωμνή και κάθε εργαλείο ή υλικό που δεν επιδέχεται απολύμανση πρέπει να καταστρέφονται με φωτιά, ενώ η περιοχή του στάβλου που μολύνθηκε από τα εμβρυϊκά υγρά και κάθε εργαλείο που επιδέχεται απολύμανση πρέπει να απολυμαίνονται σχολαστικά.
3. Να δηλώνονται αμέσως στο Αγροτικό Κτηνιατρείο της περιοχής τυχόν περιπτώσεις αποβολών ή πρόωρων τοκετών, καθώς επίσης και όταν παρατηρείται αδικαιολόγητη μείωση της γαλακτοπαραγωγής του κοπαδιού.
4. Δεν πρέπει επ’ ουδενί να καταναλώνεται φρέσκο, άβραστο γάλα και ειδικότερα να χορηγείται άβραστο γάλα στα παιδιά. Πρέπει να γίνει πίστη στον κάθε κτηνοτρόφο ότι μια τέτοια ενέργεια είναι ενέργεια εγκληματική.
5. Η επεξεργασία του γάλακτος για την παρασκευή γαλακτοκομικών προϊόντων (παρασκευή τυριού, γιαούρτης κλπ). που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, πρέπει πάντοτε να γίνεται σε εγκαταστάσεις εγκεκριμένες από την αρμόδια Κτηνιατρική Υπηρεσία (Τυροκομεία). Ακόμη και για την οικογενειακή του κτηνοτρόφου κατανάλωση το τυρί πρέπει να παρασκευάζεται σε τυροκομείο, όπου μόνο εκεί μπορεί να εξασφαλιστεί ότι τηρούνται οι όροι της υγιεινής και οι προϋποθέσεις της τεχνολογίας παρασκευής του προϊόντος. Όταν, παρ’ όλα αυτά, το τυρί παρασκευάζεται από τον ίδιο τον κτηνοτρόφο, πρέπει τα τηρούνται οπωσδήποτε οι χρόνοι ωρίμανσης και οι όροι συντήρησης του προϊόντος, που είναι:
i. Συντήρηση: 0 – 6 βαθμούς C (αποθήκευση σε ψυγείο) και,
ii. Χρόνος ωρίμανσης: a. Τυρί φέτα: 2 μήνες
b. ” σφέλα, κασέρι, κεφαλογραβιέρα, κλπ.: 3 μήνες
6. Τα μέλη της οικογένειας του κτηνοτρόφου που χαρακτηρίζονται ως άτομα υψηλού κινδύνου σε σχέση με τη βρουκέλλωση (γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης και μικρά παιδιά) πρέπει να αποφεύγεται να έρχονται σε άμεση επαφή με τα ζώα.
7. Η κοπριά πρέπει να συλλέγεται καθημερινά σε σωρούς (κοπροσωροί) όπου θα παραμένει τουλάχιστον για ένα χρόνο, διαφορετικά πρέπει οπωσδήποτε να απολυμαίνεται πριν χρησιμοποιηθεί.
8. Τέλος, το καλύτερο προληπτικό μέτρο για τον κτηνοτρόφο και την οικογένειά του είναι η συνεργασία του με τις Υπηρεσίες Κτηνιατρικής στην εφαρμογή του Προγράμματος κατά της βρουκέλλωσης των αιγοπροβάτων και η άμεση προσφυγή του στον κτηνίατρο του Αγροτικού Κτηνιατρείου για κάθε πρόβλημα που παρουσιάζεται στα ζώα του.
ii. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ (ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ)
Στη χώρα μας, όπως σε όλες τις μεσογειακές χώρες άλλωστε, η βρουκέλλωση είναι παρούσα από πολλών ετών και καταβάλλεται από τις Υπηρεσίες Κτηνιατρικής του Υπουργείου Γεωργίας και των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων προσπάθεια εξάλειψής της εδώ και 25 χρόνια. Επίσης όπως αναφέρθηκε, η βρουκέλλωση είναι μια επαγγελματική ζωοανθρωπονόσος, μια αρρώστια δηλαδή των ζώων που προσβάλλει τους ανθρώπους εκείνους που ως εκ του επαγγέλματός τους έρχονται σε συχνή επαφή με τα ζώα. Θεωρητικά λοιπόν ο αστικός πληθυσμός (οι άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με την κτηνοτροφία) δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα βρουκέλλωσης. Τούτο θεωρητικά μόνο ισχύει, γιατί στην πράξη διαπιστώνονται κρούσματα βρουκέλλωσης του ανθρώπου και στον αστικό πληθυσμό. Βέβαια, τα κρούσματα αυτά είναι περιορισμένα σε σχέση με το συνολικό αριθμό κρουσμάτων, αλλά δεν παύουν να υφίστανται.
Τα ανωτέρω κρούσματα δικαιολογούνται από το λόγο ότι τα μικρόβια της βρουκέλλωσης δείχνουν εκλεκτική προτίμηση στα λεμφογάγγλια του μαστού, όπου παραμένουν μετά τη μόλυνση των ζώων και από κει μολύνουν το παραγόμενο γάλα και τα προϊόντα που παρασκευάζονται απ’ αυτό, αν δεν τηρηθούν οι προβλεπόμενοι υγειονομικοί όροι παραγωγής τους και, με την κατανάλωση των μολυσμένων αυτών προϊόντων (κυρίως του γάλακτος που δεν έχει παστεριωθεί και των τυριών), μολύνουν τον καταναλωτή.
Η παρουσία λοιπόν κρούσματος βρουκέλλωσης στον αστικό πληθυσμό προϋποθέτει διάθεση προϊόντων στην αγορά κατά παράβαση της κείμενης κτηνιατρικής νομοθεσίας και ευθύνη του κτηνοτρόφου, τουλάχιστον. Της ευθύνης όμως αυτής δεν είναι πολλές φορές άμοιρος και ο εμπλεκόμενος καταναλωτής, ο οποίος, επιζητώντας την θεωρούμενη “υγιεινή διατροφή”, καταφεύγει στην προμήθεια τροφίμων από πηγές έξω από την ελεγχόμενη αγορά, επωμιζόμενος ως εκ τούτου τις τραγικές καμιά φορά συνέπειες της επιλογής του.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η εξάλειψη της βρουκέλλωσης στον αστικό πληθυσμό εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από την υγιεινότητα των τροφίμων ζωικής προέλευσης που προσφέρονται και προμηθεύεται ο καταναλωτής.
Χωρίς να επιδιώκεται καμιά αποφυγή των όποιων ευθυνών αναλογούν στις Υπηρεσίες Κτηνιατρικής, υπεύθυνες για τον υγειονομικό έλεγχο των τροφίμων ζωικής προέλευσης, πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι όσα κρούσματα δηλώθηκαν στην Υπηρεσία μας βρουκέλλωσης (μελιταίου πυρετού) σε άτομα του αστικού πληθυσμού, αυτά οφείλονταν σε κατανάλωση ανώριμου τυριού παρασκευασμένου σε μη εγκεκριμένη εγκατάσταση (στο στάβλο, την αποθήκη ή το σπίτι του κτηνοτρόφου) και αγορασμένου απ’ ευθείας από τον κτηνοτρόφο – τυροκόμο.
Η ανωτέρω αναφερόμενη διακίνηση τροφίμων ζωικής προέλευσης απ’ ευθείας από τον κτηνοτρόφο δεν οφείλεται σε “παρανομία” μόνο του προμηθευτή και αδυναμία ελέγχου και εξάλειψης αυτού του κυκλώματος από τις εντεταλμένες υπηρεσίες ελέγχου. Τούτο κυρίως οφείλεται στην εντύπωση που επικρατεί στον κόσμο ότι οτιδήποτε προμηθεύεται απ’ ευθείας από την πηγή παραγωγής του είναι καλό, είναι υγιεινό, είναι το καλούμενο “χωριάτικο”, δεν πρόκειται δηλαδή για προϊόντα της σύγχρονης, βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας. Μεγαλύτερη από το παραπάνω πλάνη δεν υπάρχει. Κατ’ αρχήν και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την περιοχή μας, η όποια κτηνοτροφία υφίσταται είναι αποκλειστικά και μόνο της εκτατικής, παραδοσιακής μορφής και καμιά σχέση δεν έχει ακόμα και με τη σταβλισμένη κτηνοτροφία και τα παραγόμενα προϊόντα μπορούν να χαρακτηριστούν σχεδόν “βιολογικά”. Η μόνη διαφορά που υφίσταται μεταξύ των τυριών (το κύριο αίτιο μετάδοσης της βρουκέλλωσης στον αστικό πληθυσμό) που παρασκευάζονται σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις και κυκλοφορούν στα νόμιμα λειτουργούντα καταστήματα (παντοπωλεία, super markets, κλπ.) και αυτών που τα παρασκευάζουν και τα διαθέτουν με το σύστημα “πόρτα – πόρτα” ή με οποιοδήποτε άλλον τρόπο στον τελικό καταναλωτή οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι, είναι ότι στη δεύτερη περίπτωση:
i. Δεν εξασφαλίζονται ούτε οι ελάχιστοι όροι υγιεινής παραγωγής, λόγω έλλειψης του απαιτούμενου μηχανολογικού εξοπλισμού τουλάχιστον.
ii. Δεν ελέγχεται η ποιότητα και η υγιεινή της πρώτης ύλης (γάλακτος) και του παραγόμενου προϊόντος (τυριού).
iii. Δεν εξασφαλίζονται οι απαραίτητες συνθήκες ωρίμανσης του προϊόντος (θερμοκρασία και υγρασία αίθουσας ωρίμανσης και χρόνος ωρίμανσης).
iv. Δεν εξασφαλίζονται οι απαραίτητες συνθήκες αποθήκευσης, συντήρησης και διακίνησης του προϊόντος (το τυρί συντηρείται σε θερμοκρασία ψυγείου στους 0 – 6 βαθμούς C).
v. Δεν υπάρχουν επί του προϊόντος οι επιβαλλόμενες από την ισχύουσα νομοθεσία ενδείξεις (είδος, συστατικά, χρόνος συντήρησης κλπ.).
vi. Τέλος, επιβαρύνεται το περιβάλλον από την απόρριψη ανεξέλεγκτα των υποπροϊόντων της επεξεργασίας του γάλακτος.
Συμπερασματικά, η πρόληψη κατά της βρουκέλλωσης του αστικού πληθυσμού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τον ίδιο τον καταναλωτή, ο οποίος σε καμιά περίπτωση δε δικαιολογείται να προμηθεύεται και να καταναλώνει τυριά οποιασδήποτε προέλευσης, εκτός αυτών που κυκλοφορούν στα νόμιμα λειτουργούντα καταστήματα, τα οποία είναι τα μόνα που ελέγχονται.
